Οι Πιθανότητες για Ειρήνη Βελτιώνονται;
Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ του ανθρώπου για ειρήνη είναι τόσο παλιά όσο και ο πόλεμος. Η εποχή μας δεν αποτελεί εξαίρεση σ’ αυτό. Ωστόσο ένας δημοσιογράφος παρακινήθηκε πρόσφατα να περιγράψει τις προσπάθειες που γίνονται τώρα για ειρήνη σαν «μια ιδέα που έφτασε η ώρα να εκπληρωθεί.» Γιατί; Είναι οι πιθανότητες για παγκόσμια ειρήνη αληθινά καλύτερες τώρα απ’ όσο ήταν στο παρελθόν; Τι είναι τόσο ασυνήθιστο γύρω από το σημερινό κίνημα για ειρήνη;
Τι Οδήγησε στο Σημερινό Κίνημα για Ειρήνη;
Δύο ατομικές βόμβες που έπεσαν πάνω στην Ιαπωνία τον Αύγουστο του 1945 έβαλαν ένα απρόσμενο τέλος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη διάρκεια των μεταπολεμικών ετών, ο τρόμος του ατομικού πολέμου εμπόδιζε να εξελιχτεί ο ψυχρός πόλεμος ανάμεσα στις υπερδυνάμεις σε θερμό πόλεμο με πύρινο ολοκαύτωμα. Καθώς οι πολιτικές και οικονομικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο αυτές χώρες και ανάμεσα στους συμμάχους τους βελτιώνονταν, η ένταση μειώθηκε. Λέξεις όπως η «ύφεση» έδιναν υπόσχεση για μια διαρκή ειρήνη. Φάνηκε ότι η «ισορροπία του τρόμου» πετύχαινε.
Κατόπιν, σχεδόν χωρίς προειδοποίηση, η ύφεση γνώρισε μια υποχώρηση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν κατάφεραν να επικυρώσουν τη συμφωνία SALT II. Η Σοβιετική Ένωση προέλασε στο Αφγανιστάν. Οι δυσκολίες που προέκυψαν στην Πολωνία περιέπλεξαν τα ζητήματα. Δημιουργήθηκε αντιδικία γύρω από την κατασκευή της βόμβας νετρονίου—της καθαρής βόμβας όπως την ονομάζουν—που σχεδιάστηκε για να καταστρέφει τους ανθρώπους, αλλά όχι την περιουσία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξαπέλυσαν ένα μαζικό πρόγραμμα στρατιωτικής ανάπτυξης. Το ΝΑΤΟ ανήγγειλε τα σχέδια του να εγκαταστήσει 572 πυραύλους Πέρσινγκ II και Κρουζ πάνω στο Ευρωπαϊκό έδαφος. Έγινε κουβέντα για τη δυνατότητα ενός «περιορισμένου» πυρηνικού πολέμου. Το αδιανόητο—ότι μια πυρηνική σύγκρουση θα είχε κάποιο νικητή—άρχισε να κερδίζει έδαφος ανάμεσα σε ορισμένους αξιωματούχους.
Μερικοί Δυτικο-Γερμανοί, ζώντας σε μια χώρα που ήδη ήταν περισσότερο κατακλυσμένη με πυρηνικά όπλα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο από οποιοδήποτε άλλο έθνος στον κόσμο, ζούσαν με τον τρόμο ότι θα συνέβαιναν περισσότερα πράγματα ακόμη. Τρομοκρατημένοι που παγιδεύτηκαν στο πυρηνικό πεδίο της μάχης ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση, αυτοί και οι Ευρωπαίοι γείτονες τους άφησαν το φόβο να μετατραπεί σε θυμό. Και ο θυμός έδωσε διέξοδο στη δράση. Έτσι γεννήθηκε ένα καινούργιο κίνημα για ειρήνη.
Κάτι το Διαφορετικό
Τα σημερινά κινήματα ειρήνης είναι από πολλές απόψεις διαφορετικά από εκείνα που έγιναν στο παρελθόν. Στη διάρκεια της ανάμιξης των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, γίνονταν επίσης αντιπολεμικές διαδηλώσεις τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Μερικοί Αμερικανοί έφτασαν μέχρι το σημείο να κάψουν τις κάρτες στρατολόγησης τους για διαμαρτυρία. Αλλά ο θυμός τους κατευθυνόταν κυρίως ενάντια στον ιδιαίτερο εκείνο πόλεμο, και όχι στον πόλεμο γενικά. Αντίθετα, το σημερινό κίνημα ειρήνης, έχει γεννηθεί από έναν σχεδόν υστερικό φόβο για τον πυρηνικό πόλεμο, από ένα συναίσθημα ότι επειδή τα πυρηνικά όπλα απειλούν να εξαλείψουν την ανθρώπινη οικογένεια, αυτή η ίδια η ύπαρξη πυρηνικών όπλων είναι εσφαλμένη και ανήθικη.
Μια άλλη διαφορά είναι το μέγεθος του κινήματος. Εκατοντάδες οργανώσεις έχουν ξεπηδήσει στην Ευρώπη και στην Αμερική, διαφορετικές στη σύνθεση και στις απόψεις, αλλά ενωμένες στην άποψη ότι τα πυρηνικά οπλοστάσια πρέπει να μειωθούν. Σαν προκαταρκτικό βήμα προς τον αφοπλισμό, κέρδισε έδαφος η ιδέα για το πυρηνικό πάγωμα. Αυτό θα σήμαινε ένα διμερές—μερικοί ακόμη θα ευνοούσαν ένα μονόπλευρο—μορατόριουμ [συμφωνημένη αναστολή] για τη δοκιμή, παραγωγή και παραπέρα ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ένωση. Πολλοί Αμερικανοί λέγεται ότι το ευνοούν αυτό, ενθαρρυνόμενοι από εξέχοντες πολιτικούς. Πόλεις και κωμοπόλεις σ’ όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες—μάλιστα ακόμη και ολόκληρες πολιτείες—έχουν υπερψηφίσει, με συντριπτική πλειοψηφία, ψηφίσματα για το πυρηνικό πάγωμα.a
Αυτή η γενική διεθνής κατακραυγή για ειρήνη τελικά έφτασε στα εσωτερικά διαμερίσματα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Σαν αποτέλεσμα, το Ασσοσιέητεντ Πρες ανέφερε ότι πριν λίγους μήνες ένας αριθμός από ψηφίσματα υιοθετήθηκαν με συντριπτική πλειοψηφία από τον οργανισμό αυτό. Οι διακηρύξεις αυτές καλούσαν για ένα πάγωμα στην παραπέρα βελτίωση και ανάπτυξη τόσο των πυρηνικών όσο και των χημικών όπλων.
Το σημερινό κίνημα είναι επίσης διαφορετικό από την άποψη ότι έχει μια ευρεία βάση. Δεν είναι πια διαδηλωτές ντυμένοι με μπλου τζην. Άνθρωποι απ’ όλες τις ηλικίες, από διάφορες πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις και κοινωνική προέλευση συμμετέχουν στο κίνημα. Στη Βόννη κατέβηκαν στους δρόμους περισσότερα από 250.000 άτομα, στο Άμστερνταμ έφτασαν τους 300.000 και, για να συμπέσει η διαδήλωση τους με τη Δεύτερη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για Αφοπλισμό, γύρω στους 700.000 συγκεντρώθηκαν στην Πόλη της Νέας Υόρκης τον Ιούνιο του 1982. Και, εκτός απ’ όλους αυτούς που «κατέβηκαν στους δρόμους,» λέει ο Τζωρτζ Μπωλ, τέως υφυπουργός εσωτερικών των ΗΠΑ, «υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που δεν κατεβαίνουν σε διαδηλώσεις και αισθάνονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.»
Σημαντικός επίσης είναι ο αυθόρμητος χαρακτήρας και η γρήγορη επέκταση του κινήματος. Το Γερμανικό περιοδικό Ντερ Σπήγκελ αποκάλεσε την υποστήριξη του λαού στο κίνημα αυτό στις Ηνωμένες Πολιτείες «την έκπληξη, ακόμη ίσως και το εντυπωσιακό γεγονός της άνοιξης του 1982.» Μιλούσε για Αμερικανούς «που έκαναν διαδήλωση για ειρήνη, μέχρι του σημείου που να ξεπερνούν τους αγωνιστές της ειρήνης στην Ευρώπη.»
Το κίνημα αυτό υποστηρίζεται από βιβλία και βιβλιάρια, σαν το μπεστ σέλλερ του Τζόναθαν Σελ Το Πεπρωμένο της Γης, που έχουν επισημάνει στους ανθρώπους τους τρόμους του πυρηνικού πολέμου. Στη Βρετανία το BBC πρόβαλε την ταινία Ένας Οδηγός στον Αρμαγεδδώνα, που έδειχνε την καταστροφή που θα έκανε μία και μοναδική βόμβα του ενός μεγατόνου η οποία θα έπεφτε πάνω στον Άγιο Παύλο του Λονδίνου. Ο Ρότζερ Μολάντερ, παραγωγός του προγράμματος Γη Ώρα Μηδέν στις Ηνωμένες Πολιτείες, είπε για την πυρηνική απειλή: «Θέλω να ξέρουν οι άνθρωποι ποιοι ακριβώς είναι οι κίνδυνοι, γιατί θα εκπλαγούν που κανείς δεν κάνει τίποτα γι’ αυτό, και θα υποκινηθούν να αναλάβουν δράση.»
Και πράγματι ανέλαβαν δράση και με τι αποτελέσματα! Η αποτελεσματικότητα τους σημειώθηκε από ένα μέλος του Καναδικού Κοινοβουλίου που είπε: «Οι εμπειρογνώμονες έχουν χάσει τον έλεγχο της δημόσιας γνώμης πάνω σ’ αυτό το θέμα.» Και οι Τάιμς του Λονδίνου, συμφωνώντας, λένε ότι είναι «ολοφάνερο ότι το κίνημα ειρήνης είχε μια πολύ σημαντική, μολονότι καθυστερημένη, επίδραση πάνω στις κυβερνήσεις της Δύσης.»
Η Ανάμιξη της Θρησκείας
Αυτοί που συμμετέχουν στο κίνημα ειρήνης προβάλλουν μια σειρά από λόγους—πολιτικούς, κοινωνικούς και θρησκευτικούς. Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄, όταν βρισκόταν για επίσκεψη στη Βρετανία το 1982, είπε: «Σήμερα το μέγεθος και ο τρόμος του σύγχρονου πολέμου, είτε πυρηνικού είτε όχι, τον κάνουν τελείως ανεπιθύμητο μέσον για την τακτοποίηση των διαφορών ανάμεσα στα έθνη.» Ενώ δεν μιλούν όλες οι εκκλησίες τόσο ξεκάθαρα εναντίον του πολέμου, όπως λέει το περιοδικό Τάιμ, «οι διαμαρτυρίες που υποστηρίζονται από τις εκκλησίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αφύπνιση της κοινής γνώμης.»
Τον Μάιο του 1982 συγκλήθηκε στη Μόσχα η υποκινημένη από τους Σοβιετικούς «Παγκόσμια Διάσκεψη των Θρησκευτικών Λειτουργών για τη Σωτηρία του Ιερού Δώρου της Ζωής από την Πυρηνική Καταστροφή.» Ήταν παρόντες περίπου 600 θρησκευτικοί αντιπρόσωποι από 90 χώρες, εκπροσωπώντας τους Βουδιστές, τους Παρσιστές, τους Ινδουιστές, τους Ιουδαίους, τους Μουσουλμάνους, τους Ινδουιστές μονοθεϊστές, τους Σιντοϊστές και τους Χριστιανούς. Ένας διακεκριμένος απεσταλμένος ήταν ο ευαγγελικός Μπίλλυ Γκράχαμ από τις Ηνωμένες Πολιτείες, που ανακηρύχθηκε από τη Γερμανική εφημερίδα σαν ένα είδος αγγελιαφόρου του νέου Αμερικάνικου κινήματος ειρήνης.»
Αναλογιζόμενοι την αδιαφιλονίκητη και αυξανόμενη υποστήριξη του λαού στο κίνημα ειρήνης, και συνειδητοποιώντας την πίεση που μπορεί να ασκήσει πάνω στους παγκόσμιους ηγέτες, δεν φαίνεται να βελτιώνονται οι πιθανότητες για ειρήνη;
[Υποσημειώσεις]
a Μερικά ψηφίσματα έχουν καταψηφιστεί, κυρίως επειδή οι αντίθετοι διατείνονται ότι ένα άμεσο πάγωμα των πυρηνικών οπλών θα κατέληγε σε ασύμφορο στρατιωτικό πλεονέκτημα των Σοβιετικών.
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 4]
Το σημερινό κίνημα ειρήνης έχει γεννηθεί από ένα σχεδόν υστερικό φόβο για τον πυρηνικό πόλεμο
[Πλαίσιο στη σελίδα 5]
ΔΙΕΘΝΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ
● Στις Ηνωμένες Πολιτείες «θρησκευτικές ομάδες από τα περισσότερα δόγματα έχουν συμβάλει με ηθικό και πολιτικό βάρος [στο κίνημα του παγώματος].»—Μακλήνς
● «Η επιστολή [των επισκόπων των ΗΠΑ] κάλεσε τους Ρωμαιοκαθολικούς και ‘όλους τους άντρες και τις γυναίκες καλής θέλησης’ να κάνουν την αναζήτηση της ειρήνης τον πιο σημαντικό πνευματικό και κοσμικό τους στόχο.»—Νιου Γιορκ Τάιμς
● «Οι Καθολικοί επίσκοποι στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και στη Γαλλία έκαναν μια δυνατή πρόσκληση στους στρατιωτικούς συνασπισμούς να συμμετάσχουν στη συζήτηση για τον αφοπλισμό.»—Ζυντόιτσε Τσάιτουνγκ
● Στη Γερμανία «η Λουθηρανική Εκκλησία υποστήριξε με το δυνατό κύρος της την αντιπυρηνική διαμαρτυρία . . . Οι διαμαρτυρίες που υποκινήθηκαν από τις εκκλησίες έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στον ξεσηκωμό της κοινής γνώμης.»—Τάιμ
● Στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (Ανατολική Γερμανία) «χιλιάδες και χιλιάδες κυρίως Χριστιανοί νεαροί παίρνουν ανοιχτά τη στάση τους υπέρ της ειρήνης . . . φορώντας σαν έκφραση της Χριστιανικής τους ομολογίας για ειρήνη το σύνθημα ‘Τα Σπαθιά να Γίνουν Υνία.’»—Μπόνερ Γκένεραλ-Άντσαϊγκερ
● «Το Συμβούλιο Ειρήνης των Εκκλησιών . . . είναι ένας επίσημος οργανισμός των πιο σημαντικών Ολλανδικών εκκλησιών. Το σύνθημα του είναι: ‘Απαλλάξτε τον κόσμο από τα πυρηνικά όπλα, αρχίστε από την Ολλανδία.’»—Δη Οικόνομιστ