Ζώα Μηχανικοί

«Υπάρχουν πλάσματα πάνω στη γη που έχουν θεραπεύσει τις ασθένειες μας, έχουν χτίσει τους ουρανοξύστες μας, έχουν κερδίσει τους πολέμους μας. Υπήρχαν προτού υπάρξει οποιοσδήποτε από μας». Έτσι έγραφε μια είδηση σ’ ένα πρόσφατο τεύχος του περιοδικού Σάιενς Ντάιτζεστ. Ποιοι είναι αυτοί οι αρχιμηχανικοί/επιστήμονες; «Είναι τα δέντρα, τα έντομα, τα ψάρια, τα ταπεινά αγριόχορτα του δάσους τα οποία συναπαρτίζουν τη ζωή πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη», έγραφε το περιοδικό.

Παρακάτω είναι λίγες από τις επιτεύξεις των ζώων «μηχανικών» τις οποίες αργότερα εφεύραν οι άνθρωποι.

Τα σύγχρονα διαστημικά οχήματα εξερεύνησης και τα σύγχρονα όπλα χρησιμοποιούν συστήματα χημικής προώθησης με ρουκέτες. Αλλά πολλά χρόνια πριν, το σκαθάρι βομβαρδιστής χρησιμοποιούσε μια παρόμοια αρχή για να προστατεύεται. Οι αδένες του σκαθαριού παράγουν ένα μίγμα δύο χημικών ενώσεων υδροκινόνης και υπεροξειδίου του υδρογόνου. Αυτά κρατούνται αποθηκευμένα σε διαμερίσματα κλεισμένα με μυϊκές βαλβίδες. Όταν το σκαθάρι μπει σε κίνδυνο, οι βαλβίδες ανοίγουν και τα περιεχόμενα τους ρέουν μέσα σε μια περιορισμένη περιοχή αντίδρασης. Ταυτόχρονα, προστίθεται ένα ένζυμο το οποίο προκαλεί μια εκρηκτική αντίδραση, απελευθερώνοντας οξυγόνο. Η αύξηση στην πίεση του αερίου εξαναγκάζει την καυστική διάλυση να εξακοντιστεί έξω από τον αντιδραστήρα ενάντια στον επιτιθέμενο.

Προτού οι ναύτες μάθουν ακόμη να δένουν κόμπους ή προτού οι ράφτες μάθουν να υφαίνουν τις κλωστές, το πουλί υφαντής έβγαζε τις κλωστές από τα φύλλα και τις έπλεκε—δένοντας και υφαίνοντας τες—φτιάχνοντας μια κρεμαστή φωλιά. Οι σχεδιαστές πόλεων έχουν την αντίληψη ότι ένα κέντρο με κατοικίες έχει οικονομικά και κοινοτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις μεμονωμένες κατοικίες. Μερικά είδη του πουλιού υφαντή κάνουν το ίδιο. Συνεργάζονται για να φτιάξουν μια αχυροσκεπή στα δυνατά κλαδιά του δέντρου και κατόπιν κρεμούν τις φωλιές τους κάτω από την οροφή. Η οροφή αυτή μπορεί να στηρίξει μέχρι και εκατό φωλιές.

Πολύ πριν από τους ανθρώπινους μηχανικούς, ο κάστορας έχτιζε υδροφράγματα και άλλαζε το περιβάλλον για να προσαρμόζεται στις ανάγκες του. Και προτού ποτέ οι άνθρωποι φτιάξουν διώρυγες, ο κάστορας έφτιαχνε κάτι παρόμοιο. Πώς; Προκειμένου να φέρει πολύ μεγάλα δέντρα από το σημείο που τα κόβει μέχρι το μέρος του φράγματος, μπορεί να σκάψει ένα χερσαίο κανάλι—ίσως και μέχρι τρία χιλιόμετρα μήκος—και να παρεκτρέψει το ρου του ποταμού μέσα σ’ αυτό. Κατόπιν μεταφέρει τα δέντρα μέσα από το κανάλι μέχρι εκεί που τα χρειάζεται.

Στη Χιλή ένα θαλάσσιο σαλιγκάρι φαίνεται ότι έχει «εφεύρει» το λοστό. Έχει δυο ισχυρά δόντια που προεξέχουν στο κατώτερο δακτύλιο του συμπαγούς κελύφους του. Την ώρα του γεύματος τα χρησιμοποιεί για να ξεκολλήσει το γεύμα του από τη θέση του, ένα μικρό μαλάκιο προσκολλημένο στην άκρη ενός βράχου. Πώς; Μπήγει τα δόντια κάτω από το κέλυφος της λείας του. Κατόπιν, βάζοντας τα πόδια του μέσα, κάνει τη χρήση της αρχής του λοστού για να ξεκολλήσει το θύμα του.

Τελικά, συνειδητοποιήσατε ποτέ πόσο χρήσιμη μπορεί να είναι η γλώσσα; Πολλά μαλάκια έχουν γλώσσες που έχουν την κατασκευή ακριβώς της ράσπας που χρησιμοποιούμε για να λειαίνουμε τα ξύλα. Τις χρησιμοποιούν για να κόβουν τα χοντρά κομμάτια της τροφής σε μικρά κομμάτια. Η γλώσσα του δρυοκολάπτη είναι σαν καμάκι αλιείας φαλαινών ή αγκίστρι ψαρέματος. Είναι μυτερή και έχει αιχμηρά δόντια τα οποία τραβούν τα κρυμμένα έντομα έξω από τις σχισμές του ξύλου. Πόσο σκληρά είναι τα εργαλεία των μηχανικών της φύσης; Εξετάστε μερικά θαλάσσια σαλιγκάρια που τρέφονται με άλγη που είναι κολλημένη στα βράχια. Πάνω στη γλώσσα τους βρίσκονται στρώματα από μαγνητίτη, ένα οξείδιο του σιδήρου, το οποίο είναι εξίσου σκληρό όσο και ο χαλαζίας. Έτσι, το Σάιενς Ντάιτζεστ λέει: «Η φύση εργάζεται με υλικά που δεν υστερούν και πολύ από τον πιο ισχυρό μας χάλυβα».