«Ζωντανεύοντάς» τα με Μολύβι!

ΞΕΡΑΤΕ ότι μια από τις πιο ξακουστές διασημότητες ταινιών στον κόσμο δεν είναι άνθρωπος; Όμως, είναι το αστέρι εκατό και πλέον ταινιών του Χόλλυγουντ και αμέτρητων τηλεοπτικών προγραμμάτων. Ποιο είναι αυτό το κινηματογραφικό αστέρι; Στα Ιταλικά λέγεται Τοπολίνο· στα Κινέζικα, Μι Λάο Σου· στα Ισπανικά, Ελ Ρατόν Μιγκουελίτο· στα Αγγλικά και στα Ελληνικά λέγεται απλά Μίκυ Μάους.

Πώς «ήρθε σε ζωή»; Άρχισε την καριέρα του στην ταινία του Γουώλτ Ντίσνεϋ Ατμόπλοιο Γουίλλυ το 1928 και συνέχισε να είναι ο πιο διάσημος χαρακτήρας ταινιών κινουμένων σχεδίων όλων των εποχών. Φυσικά, κι άλλοι χαρακτήρες ταινιών κινουμένων σχεδίων έχουν αποκτήσει παγκόσμια φήμη—Τομ και Τζέρρυ, η Αρκούδα Γιόγκυ και ο Ροζ Πάνθηρ, για να αναφέρουμε μερικούς. Οι καλλιτέχνες οι οποίοι ζωγραφίζουν αυτές τις ταινίες κινουμένων σχεδίων και τους χαρακτήρες λέγονται σχεδιαστές κινουμένων σχεδίων. Για να εξακριβωθεί το πώς εργάζονται, το Ξύπνα! μίλησε μ’ έναν σχεδιαστή κινουμένων σχεδίων, τον Μπιλλ Κρόγιερ, στο Χόλλυγουντ, της Καλιφόρνιας.

Γιατί οι γελοιογραφίες λέγονται ταινίες κινουμένων σχεδίων;

Επειδή με κατάλληλο τρόπο κατορθώνουμε να κάνουμε τα σχέδια αυτά να κινούνται και να φαίνονται ζωντανά. Όταν εργαζόμουν στο Στούντιο Ντίσνεϋ, ζωντάνευα κυρίως ανθρώπους και ομιλούντα ζώα. Αλλά ζωντάνευα επίσης και μηχανές αυτοκινήτων κάνοντας τες να χορεύουν για διαφημίσεις στην τηλεόραση καθώς και φρούτα και λαχανικά να τραγουδούν για ταινίες σχετικά με την υγεία. Διαλέξτε τι θέλετε κι εμείς θα το κάνουμε να κινείται.

Τι κάνει έναν χαρακτήρα κινουμένων σχεδίων να φαίνεται ότι κινείται;

Η οφθαλμαπάτη της κίνησης γίνεται δυνατή από το ίδιο φαινόμενο που κάνει τις ταινίες ζωντανής δράσης να φαίνονται ότι κινούνται. Όταν παρακολουθείτε μια κινηματογραφική ταινία, στην πραγματικότητα βλέπετε 24 ακίνητες φωτογραφίες να περνούν αστραπιαία μπροστά από τα μάτια σας κάθε δευτερόλεπτο. Οι αισθήσεις φωτός του ματιού σας συγκρατούν κάθε φωτογραφία για μια σύντομη στιγμή, κι έτσι όλες οι φωτογραφίες φαίνεται να ταιριάζουν μαζί σε μια απαλή, συνεχή εικόνα. Στις ταινίες κινουμένων σχεδίων, σκιτσάρουμε κάθε μια απ’ αυτές τις 24 φωτογραφίες.

Πολλά Σκίτσα!

Ναι, 1.440 σχέδια για την ταινία ενός λεπτού.

Αλλά μ’ αυτό το ρυθμό, μια ταινία κανονικού μήκους, όπως είναι «Η Χιονάτη και οι Εφτά Νάνοι», θα απαιτούσε περισσότερα από ένα εκατομμύριο σχέδια!

Όχι, ο αριθμός των σχεδίων φτάνει σχεδόν τα δύο εκατομμύρια.

Γιατί τόσο πολλά;

Ποτέ δεν βλέπετε τα περισσότερα από τα σχέδια επειδή αυτά γίνονται κατά το στάδιο του σχεδιασμού και μόνο ένα μικρό μέρος χρησιμοποιείται στην τελική απόδοση. Σε μια ταινία κινουμένων σχεδίων η ιστορία δε γράφεται, ζωγραφίζεται. Μια ομάδα ζωγράφων φτιάχνει εκατοντάδες μικρά σκίτσα τα οποία καρφιτσώνονται σε μεγάλους πίνακες. Από κάτω υπάρχουν μικρές σημειώσεις που περιγράφουν την πράξη ή το διάλογο κάθε σκηνής. Οι ζωγράφοι συνεχίζουν να ζωγραφίζουν και να ξαναφτιάχνουν αυτά τα σκίτσα μέχρις ότου ολοκληρωθεί η ιστορία. Όταν οι ζωγράφοι τελειώσουν, ο πίνακας με τα σχέδια λέει ολόκληρη την ιστορία της ταινίας με φωτογραφίες, όπως ένα μεγάλο βιβλίο κόμικ.

Και μετά αρχίζεις να κάνεις τους χαρακτήρες να κινούνται;

Όχι ακόμη. Καταρχή μια άλλη ομάδα ζωγράφων σχεδιάζει την εμφάνιση της ταινίας, σύμφωνα με το δικό της σχέδιο εκτέλεσης. Μερικές φορές θέλουμε η ταινία να παρουσιάζει την παλιά Ευρώπη, όπως στον Πινόκιο του Ντίσνεϋ. Άλλες φορές θέλουμε μια μοντέρνα παρουσίαση. Έτσι οι σχεδιαστές ερευνούν και καθορίζουν τους χαρακτήρες, τα κουστούμια, τα κτίρια, και τα λοιπά, που θα περιληφθούν στην ταινία. Μετά, ο διευθυντής μας χωρίζει τον πίνακα με τις φωτογραφίες σε σκηνές. Για κάθε σκηνή γίνεται ένα προκαταρκτικό σχέδιο, ένα σχέδιο που δείχνει το περιβάλλον στο οποίο λαμβάνει χώρα η σκηνή και πού θα βρίσκονται οι χαρακτήρες στη σκηνή. Πάνω σ’ αυτό ακριβώς εγώ αρχίζω την εργασία μου.

Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που κάνεις όταν αρχίζεις μια σκηνή;

Μελετώ τις «οδηγίες» που μου έχουν δοθεί για τη σκηνή. Αυτός είναι ένας χάρτης που μου δείχνει πόσο θα διαρκέσει η σκηνή και πού πρέπει ν’ ακουστούν όλοι οι ήχοι, η μουσική και τα λόγια.

Δηλαδή θες να πεις ότι η ηχητική ζώνη της ταινίας έχει ήδη καταγραφεί προτού αρχίσεις να ζωγραφίζεις;

Φυσικά. Μ’ αυτό τον τρόπο ξέρω από πριν τι ήχος ακούγεται σε κάθε εικόνα της ταινίας. Αν ο χαρακτήρας λέει «Αχ» στη δεκάτη πέμπτη εικόνα της σκηνής μου, τον ζωγραφίζω μ’ ένα πλατιά ανοιχτό στόμα σ’ αυτή την εικόνα. Μ’ αυτό τον τρόπο οι χαρακτήρες δείχνουν ότι μιλούν.

Με τι ζωγραφίζεις; Με πένα, με μολύβι, ή με πινέλο;

Χρησιμοποιώ μαλακό μολύβι επειδή είναι εύκολο ν’ αλλάξεις ή να σβήσεις πράγματα. Και ζωγραφίζω πάνω σ’ ένα ειδικό χαρτί—χαρτί για κινούμενα σχέδια. Έχει τρύπες στο κάτω μέρος για να εφαρμόζονται κατάλληλα οι πείροι που βρίσκονται στο τραπέζι μου σχεδιασμού. Οι πείροι κρατάνε το χαρτί στην κατάλληλη θέση για κάθε διαδοχική εικόνα. Ένα άλλο ασυνήθιστο πράγμα που υπάρχει στο τραπέζι μου είναι μια τρύπα! Η τρύπα καλύπτεται από γυαλί και υπάρχει φως από κάτω. Καθώς ζωγραφίζω μπορώ να στοιβάξω αρκετά σχέδια που υπάρχουν πάνω σε διαφανές χαρτί, το ένα πάνω στο άλλο, και να βλέπω μέσω αυτών, για να είμαι βέβαιος ότι ταιριάζουν κατάλληλα. Όταν αρχίζω να ζωγραφίζω, κάνω πολύ πρόχειρα σκίτσα, μόνο τα βασικά σχήματα του χαρακτήρα. Μ’ αυτό τον τρόπο μπορώ να εργάζομαι γρήγορα, χωρίς λεπτομέρειες, κι όμως να φαντάζομαι την κίνηση που θέλω.

Ζωγραφίζεις όλα τα σχέδια σου πρόχειρα;

Πρέπει να πω ότι είναι δύσκολο να ζωγραφίσεις όλα τα σχέδια μιας σκηνής. Αυτό θα μου έπαιρνε πάρα πολύ χρόνο. Αυτός που ζωντανεύει τα κινούμενα σχέδια συνήθως ζωγραφίζει μόνο τα κύρια σχέδια μιας σκηνής. Αυτά λέγονται ακραία. Δείχνουν τις κύριες πόζες ή θέσεις του χαρακτήρα σ’ όλη τη σκηνή. Ξεφυλλίζοντας αυτά τα κύρια σχέδια με τα δάχτυλά μου μπορώ να φανταστώ πώς θα φαίνεται η κίνηση. Έπειτα ο βοηθός μου φτιάχνει όλα τα ενδιάμεσα σχέδια.

Η ταχύτητα με την οποία κινείται ο χαρακτήρας θα εξαρτηθεί από το πόσο πολλά σχέδια θα μπουν ενδιάμεσα από τα ακραία. Για παράδειγμα, μπορεί να ζωγραφίσω ένα κεφάλι που κοιτάζει αριστερά και ένα άλλο κεφάλι που κοιτάζει δεξιά. Αν παρεμβάλω δέκα σχέδια μεταξύ τους, ο χαρακτήρας θα γυρνάει το κεφάλι του σιγά-σιγά από τα αριστερά προς τα δεξιά, σαν να παρατηρεί κάποιον που περπατάει. Αν βάλω μόνο ένα σχέδιο μεταξύ των δύο ακραίων, θα γυρίσει αστραπιαία το κεφάλι του από τα αριστερά προς τα δεξιά, σαν να παρατηρεί ένα αυτοκίνητο που περνάει ολοταχώς!

Αλλά πώς ξέρεις πόσα ενδιάμεσα σχέδια να χρησιμοποιήσεις;

Χρειάζεται πείρα—και μελέτη. Εκείνοι που ζωντανεύουν τα κινούμενα σχέδια παρατηρούν πάντα τον κόσμο γύρω τους, και βλέπουν πώς κινούνται τα πράγματα. Ξέρεις πόσο πολλές εικόνες χρειάζονται για να κάνεις ένα μάτι να ανοιγοκλείσει; Ή ξέρεις ότι το φυσιολογικό βάδισμα είναι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα για το σχεδιαστή; Αν μελετήσεις το ζήτημα, θα δεις ότι είναι ένας κύκλος να γέρνεις προς τα εμπρός και να κρατάς την ισορροπία σου. Και ούτε δυο άνθρωποι δεν περπατούν ακριβώς το ίδιο. Υπάρχει ακόμη μεγάλη διαφορά ανάμεσα στον τρόπο με τον οποίο βαδίζουν τα σκυλιά, οι γάτες, και οι ελέφαντες.

Τι γίνεται όταν τελειώσεις τα σχέδια με το μολύβι;

Τα φωτογραφίζω. Αυτό το ασπρόμαυρο φιλμ λέγεται δοκιμαστικό με μολύβι. Το φιλμ αυτό το βλέπω ξανά και ξανά, ψάχνοντας να βρω τρόπους για να βελτιώσω τις κινήσεις και τη χρονομέτρηση. Έπειτα διορθώνω τα σχέδια μου και κινηματογραφίζω ένα άλλο δοκιμαστικό με μολύβι. Το κάνω αυτό όσες φορές χρειάζεται για να γίνει η σκηνή πιο τέλεια. Στο επάγγελμά μας υπάρχει ένα ρητό που λέει: «Οι σκηνές σας θα υπάρχουν στην ταινία για πάντα, γι’ αυτό κάντε τες τώρα καλές». Στο τελευταίο δοκιμαστικό με μολύβι, ο βοηθός μου κι εγώ έχουμε ήδη μετατρέψει τα πρόχειρα σχέδια μας σε όμορφα, καθαρά, λεπτομερή σχέδια με μολύβι. Αλλά είναι κρίμα που δεν τα ξαναβλέπεις ποτέ πια.

Ποτέ δεν τα ξαναβλέπεις; Γιατί;

Επειδή περνάνε από μια διαδικασία που τη λέμε Μελάνι και Χρώμα. Κάθε σχέδιο αντιγράφεται με μελάνι σ’ ένα καθαρό κομμάτι οξικού άλατος, που λέγεται σελλουλόιντ, έπειτα ζωγραφίζεται με ειδικό χρώμα το οποίο κολλάει στο οξικό άλας. Θυμάσαι το προκαταρκτικό σχέδιο που είχαμε για κάθε σκηνή; Το σχέδιο αυτό χρωματίζεται. Έπειτα βάζουμε κάθε σελλουλόιντ πάνω στο φόντο της ζωγραφιάς και το φωτογραφίζουμε. Επειδή χρησιμοποιούμε σελλουλόιντ, δε χρειάζεται να ξαναζωγραφίσουμε και να βάψουμε ολόκληρη τη σκηνή για κάθε εικόνα της ταινίας—βάφουμε μόνο το μέρος που κινείται.

Έτσι φτιάχνονται όλες οι ταινίες κινουμένων σχεδίων;

Όχι, υπάρχουν πολλές και διάφορες τεχνικές. Στο Καναδέζικο Συμβούλιο για Ταινίες, οι καλλιτέχνες έχουν φτιάξει ταινίες κάνοντας μικροσκοπικά σχέδια πάνω στο ίδιο το φιλμ! Αρκετά από τα καλύτερα στούντιο στο Λονδίνο της Αγγλίας προτιμούν να ζωγραφίζουν πάνω σε σελλουλόιντ παρά σε χαρτί. Μ’ αυτό τον τρόπο φωτογραφίζονται τα αρχικά σχέδια. Και υπάρχουν πολλές ταινίες κινουμένων σχεδίων που δεν έχουν καθόλου σχέδιο.

Καθόλου σχέδιο;

Ακριβώς. Οι καλλιτέχνες μπορούν να χειρίζονται επιδέξια μαριονέττες, πήλινες μορφές—ακόμη και γλυπτά—και φωτογραφίζουν αυτά τα αντικείμενα μια εικόνα κάθε φορά. Όταν το φιλμ παίζεται με φυσιολογική ταχύτητα, τα αντικείμενα φαίνονται να κινούνται και να ζωντανεύουν! Πρόσφατα δούλεψα σε μια ταινία του Γουώλτ Ντίσνεϋ στην οποία κάναμε όλες τις κινήσεις των κινουμένων σχεδίων με κομπιούτερ. Δεν κάναμε κανένα σχέδιο· απλώς περιγράψαμε τις φωτογραφίες στο κομπιούτερ και το κομπιούτερ έκανε τα υπόλοιπα!

Τι επιφυλάσσει το μέλλον για τα κινούμενα σχέδια;

Θα υπάρξουν περισσότερες τεχνολογικές εξελίξεις, όπως Μελάνωμα και Χρωματισμός με κομπιούτερ. Αλλά θα υπάρχουν πάντα σχεδιαστές κινουμένων σχεδίων που θα κάνουν πραγματικά σχέδια στο στυλ Ντίσνεϋ. Μόνο το ανθρώπινο χέρι έχει την ικανότητα να δημιουργεί ένα λεπτό σχέδιο με έξυπνες εκφράσεις για να σε κάνει να πιστεύεις ότι ο χαρακτήρας είναι πραγματικός. Αν κάνω σωστά τη δουλειά μου, ποτέ δε θα δεις ένα σχέδιο· θα δεις ένα χαρακτήρα, μια προσωπικότητα, που γελάει και κλαίει, και για την οποία εσύ ενδιαφέρεσαι. Όταν η μητέρα του Μπάμπυ πεθαίνει στην ταινία Μπάμπυ, το ακροατήριο δεν κλαίει για ένα σχέδιο, αλλά για έναν πραγματικό χαρακτήρα.

Υπάρχουν φορές που ο σχεδιαστής κινουμένων σχεδίων βλέπει στο χαρτί του αυτό που έφτιαξε αρχικά, και βλέπει αυτόν τον μικρό χαρακτήρα στην οθόνη να τον κοιτάζει, ένα χαρακτήρα που πριν από λίγες μέρες είχε προχειρογραφήσει πάνω στο χαρτί, και όταν ο μικρός χαρακτήρας ανοίγει το στόμα του και μιλάει—σας λέω πραγματικά ότι είναι μια ιδιαίτερη στιγμή! Αυτό είναι εκείνο που κάνει όλο το δύσκολο έργο αξιόλογο. Του έχεις δώσει «ζωή»—μ’ ένα μολύβι.

Ωστόσο, οι ερωτήσεις που υποβάλαμε στο πρώτο μας άρθρο έχουν μείνει ακόμη αναπάντητες. Είναι πραγματική η ευτυχία που προκαλείται από τη φαντασία και τη διασκέδαση; Ή υπάρχει μια πιο μόνιμη ευτυχία; Θα γίνει ποτέ πραγματικότητα για όλο το ανθρώπινο γένος; Ο Ρόυ Μπρόγιερ, ένας τεχνικός του Ντίσνεϋ, πήρε ικανοποιητική απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα. Στη συνέχεια βρίσκεται η ιστορία του.

[Εικόνα στη σελίδα 4]

Ένα πρόχειρο και ένα καθαρό σχέδιο. Ο σχεδιαστής κινουμένων σχεδίων πρέπει να μπορεί να ζωγραφίσει το χαρακτήρα από οποιαδήποτε γωνία και σ’ οποιαδήποτε θέση

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Ένα καλό σχέδιο πρέπει να δείχνει το πρόσωπο να συμπιέζεται να τεντώνεται και να υπερβάλλει ελεύθερα

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Ο σχεδιαστής κινουμένων σχεδίων γυρίζει τα σχέδια με τα δάχτυλά του και παρατηρεί πώς κινείται ο χαρακτήρας

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Ο σχεδιαστής κινουμένων σχεδίων στο φωτεινό τραπέζι σχεδιασμού