«Λογοκρισία: 500 Χρόνια Διαμάχης»

ΤΟ περασμένο καλοκαίρι και το φθινόπωρο στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης παρουσιάστηκε μια μορφωτική έκθεση με το παραπάνω θέμα, «Λογοκρισία: 500 Χρόνια Διαμάχης». Σε προσδιορισμένα χρονικά διαστήματα ένας οδηγός έκανε μια ξενάγηση και έδινε ενδιαφέροντα σχόλια. Επισκέφθηκα τη φημισμένη σε όλο τον κόσμο βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης στη γωνία της 5ης Λεωφόρου και της 42ας Οδού πέρυσι τον Ιούλιο και πήρα μέρος σε μια από αυτές τις ξεναγήσεις.

Η ξενάγηση άρχισε σε μια μεγάλη, εντυπωσιακή αίθουσα. Κάτω από τις οροφές από σκαλισμένη δρυ σε στυλ Αναγέννησης στις αίθουσες της έκθεσης ήταν φωλιασμένα σπάνια βιβλία και εκτυπώσεις που χρονολογούνταν από τον 15ο αιώνα μέχρι σήμερα. Οι εκδόσεις όλες είχαν κάτι το κοινό—το όνειδος του ότι είχαν λογοκριθεί τη μια ή την άλλη εποχή.

Από την αρχή της ξενάγησης ο οδηγός μας μάς προσκάλεσε: ‘Φανταστείτε ότι κάθεστε αναπαυτικά στο ήσυχο σαλόνι σας και διαβάζετε το βιβλίο που σας αρέσει, όταν ξαφνικά η αστυνομία μπαίνει ορμητικά στο σπίτι, αρπάζει το βιβλίο από τα χέρια σας και το σκίζει σε μικρά κομμάτια. Γιατί; Απλά και μόνο επειδή οι άρχουσες δυνάμεις έχουν καταδικάσει το βιβλίο σαν ακατάλληλο για το κοινό καλό. Μόλις αυτή τη στιγμή δοκιμάσατε τον τρόμο της λογοκρισίας^’.

Ωστόσο η λογοκρισία υπήρχε πολύ προτού δημοσιευθούν καν τα βιβλία που εκθέτονταν. Η σελίδα του τίτλου ενός από τα βιβλία που είδαμε επεξηγούσε το γεγονός αυτό. Το βιβλίο είναι το Άλλε Προφέτεν Τόιτς (Όλοι οι Προφήτες στη Γερμανία), το οποίο μεταφράστηκε στα Γερμανικά από τον Μαρτίνο Λούθηρο το 1534. Η σελίδα του τίτλου χωρίζεται σε εννιά ζωγραφικούς πίνακες, που ο καθένας απεικονίζει μία σκηνή από τη Βίβλο. Μία από τις σκηνές δείχνει τον Ισραηλίτη βασιλιά Ιωακείμ να καίει ένα βιβλίο 2.500 χρόνια πριν. Ο Ιωακείμ οργίστηκε με την καταγραμμένη προφητεία της καταστροφής της Ιερουσαλήμ, και έτσι προσπάθησε να λογοκρίνει το άγγελμα ρίχνοντας το στη φωτιά.—Ιερεμίας 36:9-27.

Η σκηνή εκείνη με το κάψιμο του βιβλίου έβαλε το Άλλε Προφέτεν Τόιτς στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων της Καθολικής Εκκλησίας. Γιατί; Οι Προτεστάντες μεταρρυθμιστές συχνά απεικόνιζαν Γραφικά κείμενα που περιέγραφαν την πτώση της περηφάνιας και των πλούσιων κυβερνητών. Και όπως σημείωσε ο οδηγός μας, ‘Οι Προτεστάντες καλλιτέχνες έβλεπαν μέσα στα Βιβλικά αυτά εδάφια μια προειδοποίηση εναντίον του παπισμού^’.

Η Νέμεση της Λογοκρισίας

Το τέλος του 15ου και ο 16ος αιώνας γνώρισαν την επίθεση των μεταρρυθμιστών ενάντια στην Καθολική Εκκλησία. Και το τυπογραφικό πιεστήριο, που εισάχθηκε από τον Γιόχαν Γκούτενμπεργκ γύρω στο 1440, έγινε το μεγάλο όπλο των μεταρρυθμιστών. Το επίκεντρο της έκθεσης ήταν γύρω από τον στραγγαλισμό της ελευθερίας του τυπωμένου λόγου και της εικόνας από τότε που εισάχθηκε η εκτύπωση με κινητά τυπογραφικά στοιχεία.

Ο οδηγός μας μάς εξήγησε: ‘Ο Μαρτίνος Λούθηρος γενικά πέτυχε επειδή χρησιμοποίησε έξυπνα την τυπωμένη σελίδα για να εξαπλώσει το άγγελμα του γρήγορα, ενώ μεταρρυθμιστές όπως ο Τζων Ουίκλιφ και ο Τζων Χους, που έζησαν πριν από τα τυπογραφικά πιεστήρια, νικήθηκαν από την Καθολική Εκκλησία’.

Τυπωμένα φύλλα ενάντια στα θρησκευτικά δόγματα της εκκλησίας εξαπλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη μέσα σε λίγους μήνες μετά από το ρήγμα του Λούθηρου με την εκκλησία. Για παράδειγμα, από την εξέταση μας στο έργο του Λούθηρου Γκνάντε ούντε Φρέντε ιν Κρίστο (Χάρη και Ειρήνη εν Χριστώ), 1523, μπορέσαμε εύκολα να διακρίνουμε γιατί έγειρε την οργή της εκκλησίας. Ο Λούθηρος παρότρυνε τους ανθρώπους να ζουν σύμφωνα με τους Χριστιανικούς ηθικούς κανόνες όπως αποκαλύπτονται στη Βίβλο μάλλον, παρά να προσπαθούν να συμμορφώνονται με τον κώδικα συμπεριφοράς που καθιέρωνε η εκκλησία. ‘Ήταν δύσκολο για τους λογοκριτές να σταματήσουν την κυκλοφορία αυτών των τυπωμένων φύλλων’, σημείωσε ο οδηγός μας.

Η Καινή Διαθήκη στα Αγγλικά από τον ζηλωτή σύγχρονο του Λούθηρου, τον Τυνταίηλ τράβηξε κατόπιν την προσοχή μας. Το έργο αυτό καταδικάστηκε από την εκκλησία γύρω στο 1525 και έπρεπε να εκτυπωθεί στη Γερμανία και να εισάγεται λαθραία στην Αγγλία. Γιατί καταδικάστηκε; Κατ’ αρχήν επειδή η μετάφραση του Τυνταίηλ στο εδάφιο Κολοσσαείς 1:24 ήταν διαφορετική από το Καθολικό δόγμα. Ο Τυνταίηλ σωστά μετέφρασε την Ελληνική λέξη εκκλησία, που βρίσκεται στο εδάφιο εκείνο, σαν «συγκέντρωση πιστών» αντί για «ναό». Μ’ αυτό τον τρόπο ο Τυνταίηλ απέφυγε να εξισώσει το σώμα των Χριστιανών πιστών με την Καθολική Εκκλησία. Το αποτέλεσμα; Λογοκρισία!

Άλλα εκθέματα έδειχναν ότι δεν ήταν μόνο οι Καθολικές αρχές εκείνες που ήταν ένοχες λογοκρισίας. Όταν ήρθαν στην εξουσία οι Προτεστάντες, και αυτοί, επίσης, χρησιμοποίησαν την αστυνομική τους εξουσία για να θέσουν εκτός νόμου τις εκδόσεις των Καθολικών και των άλλων Προτεσταντών.

Ένα σύγχρονο παράδειγμα λογοκρισίας είχε παραλειφθεί από την έκθεση και αυτό θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους σπουδαστές της Βίβλου—η απαγόρευση στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά το 1918 του θρησκευτικού βιβλίου Το Τετελεσμένο Μυστήριο, που εκδόθηκε από τους Διεθνείς Σπουδαστές της Γραφής. Το βιβλίο εξέθετε τις εσφαλμένες διδασκαλίες των μεγαλυτέρων θρησκειών. Το άγγελμα έθιξε τον κλήρο· αντεκδικήθηκαν. Κρυμμένος κάτω από τον μανδύα του εθνικισμού στα μέσα του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, ο κλήρος πίεσε τις κυβερνήσεις να θέσουν εκτός νόμου το βιβλίο. Πέτυχαν, αλλά προσωρινά μόνο. Η απαγόρευση καταργήθηκε το 1920.

Οσοδήποτε σκληρά κι αν προσπάθησε ο άνθρωπος να καταστείλει τις ιδέες των άλλων ανθρώπων, το γεγονός είναι ότι η αλήθεια, ιδιαίτερα η Βιβλική αλήθεια, ποτέ δε λογοκρίθηκε μ’ επιτυχία. Όταν οι θρησκευτικοί ηγέτες προσπάθησαν να κλείσουν το στόμα των μαθητών του Ιησού, εκείνος είπε: «Εάν ούτοι σιωπήσωσιν, οι λίθοι θέλουσι φωνάξει». (Λουκάς 19:40)—Από συνεργάτη μας.

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Το τυπογραφικό πιεστήριο, που εισάχθηκε από τον Γιόχαν Γκούτενμπεργκ, αποδείχτηκε ένα ισχυρό όπλο των μεταρρυθμιστών

[Εικόνα στη σελίδα 11]

Ο στραγγαλισμός και το κάψιμο τον Τυνταίηλ, τα γραπτά του οποίου λογοκρίθηκαν από την εκκλησία