Η Ιστορία του Θρησκευτικού Διχασμού στη Βρετανία

Του Ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Βρετανία

Για πολλά χρόνια οι θρησκευτικές οργανώσεις στη Βρετανία συζητούν την ενότητα. Δεν προτείνουν να εξαλειφθεί οποιαδήποτε από αυτές, αλλά ότι θα πρέπει να υπάρχει «ενότητα χωρίς απορρόφηση». Η καθεμιά θα πρέπει να αναγνωρίσει τις ξεχωριστές μεθόδους λατρείας και τελετουργίας των άλλων. Πρόσφατα έγιναν δυο τέτοιες οικουμενικές προσπάθειες: μια μεταξύ της Αγγλικανικής Εκκλησίας και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας· η άλλη μεταξύ της Αγγλικανικής Εκκλησίας και ορισμένων Ελεύθερων, ή Αντικομφορμιστικών Εκκλησιών. Τα επόμενα δυο άρθρα θα βοηθήσουν στην ανάλυση των πιθανοτήτων που υπάρχουν στη Βρετανία για θρησκευτική ενότητα.

Ο ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ διχασμός στη Βρετανία ήταν έκδηλος από τις πρώτες μέρες. Κανείς δεν ξέρει πώς, το δεύτερο αιώνα η Χριστιανοσύνη έφτασε στη Βρετανία. Αργότερα, αναπτύχθηκαν δυο ξεχωριστές εκκλησίες—η Κελτική, που ήταν ανεξάρτητη, και η Ρωμαϊκή, κάτω από τον έλεγχο του Πάπα.

Επί αρκετούς αιώνες δεν υπήρξε κάποια σοβαρή σύγκρουση, κυρίως εξαιτίας του γεγονότος ότι οι δυο εκκλησίες ήταν συγκεντρωμένες σε διαφορετικά μέρη της χώρας. Ωστόσο, τον έβδομο αιώνα, η ιεραποστολική τους δραστηριότητα τις έφερε σε σύγκρουση. Οι διαφορές τους ήταν μάλλον γύρω από τελετουργικές λεπτομέρειες, από την ημερομηνία του Πάσχα, και παρόμοια θέματα, παρά σε δογματικές διδασκαλίες.

Το 663 μ.Χ., ο βασιλιάς της Νορθούμπρια προσκάλεσε και τις δυο πλευρές στη Σύνοδο του Γουίτμπυ, στην οποία ήταν εισηγητής ο ίδιος. Παρ’ όλο που ο ίδιος ανήκε στο Κελτικό δόγμα, πήρε το μέρος της Ρώμης, και η Σύνοδος συμφώνησε. Σαν αποτέλεσμα, η Κελτική επιρροή πάνω στη θρησκεία σύντομα έσβησε στο μεγαλύτερο μέρος της Βρετανίας. Η Ρώμη είχε θριαμβεύσει. Επί 900 σχεδόν χρόνια παρέμεινε η κυρίαρχη εκκλησία, αυξάνοντας συνεχώς το θρησκευτικό της έλεγχο, καθώς και την πολιτική της επιρροή. Η αυξανόμενη αλαζονεία της προξένησε πολλή πικρία στους κυβερνήτες και δυσαρέσκεια ανάμεσα στο λαό.

Η Ρήξη με τη Ρώμη

Η εχθρότητα Εκκλησίας/Κράτους έφτασε σε αποκορύφωμα το 16ο αιώνα στη διάρκεια της βασιλείας του Ερρίκου του Η΄. Η Αικατερίνη της Αραγωνίας δεν του γέννησε αρσενικό απόγονο, έτσι ζήτησε απεγνωσμένα να τη διαζευχθεί και να παντρευτεί την Άννα Μπολέιν. Ο πάπας αρνήθηκε να λύσει το γάμο με ειδικό νόμο, παρ’ όλο που συνηθιζόταν τον καιρό εκείνο. Προφανώς στην περίπτωση αυτή πολιτικοί παράγοντες ήταν εκείνοι που υπαγόρευσαν την άρνηση του πάπα. Τότε ο Ερρίκος έβαλε το Κοινοβούλιο να θεσπίσει μια σειρά από νόμους οι οποίοι διέκοψαν κάθε δεσμό με τη Ρώμη και έκαναν τον ίδιο ανώτατη κεφαλή της Αγγλικανικής εκκλησίας. Έτσι, το 1534, η Αγγλικανική εκκλησία έγινε ανεξάρτητη.

Μετά το θάνατο του Ερρίκου έγινε βασιλιάς ο εννιάχρονος γιος του, Εδουάρδος. Διορίστηκε τότε ένα συμβούλιο αντιβασιλείας για να κυβερνάει μέχρις ότου θα έφτανε σε νόμιμη ηλικία. Επρόκειτο για ένα μεταρρυθμιστικό σώμα, που είχε την απόφαση να απομακρύνει την ειδωλολατρία και τη δεισιδαιμονία από τη θρησκευτική λατρεία. Αλλά ο Εδουάρδος πέθανε έξι χρόνια αργότερα, και τον διαδέχθηκε η Μαρία, κόρη του Ερρίκου από την πρώτη του σύζυγο. Σαν αφοσιωμένη Ρωμαιοκαθολική, η Μαρία αποφάσισε να επαναφέρει την Εκκλησία της Αγγλίας στους κόλπους της Ρώμης. Το 1554 οι αντι-Ρωμαϊκοί νόμοι καταργήθηκαν. Αποκαταστάθηκε πλήρης επικοινωνία με τη Ρώμη ένα χρόνο αργότερα. Κατόπιν ακολούθησε ο άγριος διωγμός των αμετανόητων Προτεσταντών, περίπου 300 από τους οποίους βρήκαν το θάνατο πάνω στον πάσσαλο της πυράς.

Η Μαρία, ωστόσο, κυβέρνησε μόνο για πέντε χρόνια. Η ετεροθαλής αδελφή της Ελισάβετ τη διαδέχθηκε στο θρόνο, και η Ελισάβετ αποφάσισε να ακολουθήσει τα ίχνη του Ερρίκου Η΄, του πατέρα της. Μέσα σε ένα έτος, δυο Πράξεις του Κοινοβουλίου αποκατάστησαν τη νομοθεσία που είχε καταργηθεί στη διάρκεια της βασιλείας της Μαρίας. Ο πάπας εκδικήθηκε με το να αφορίσει την Ελισάβετ. Κατόπιν αποπειράθηκε να κάνει εισβολή στη Βρετανία, υποστηριζόμενος από την Ισπανική Αρμάδα, αλλά απέτυχε οικτρά. Όλα αυτά με τη σειρά τους, έφεραν σκληρό διωγμό στους αντικομφορμιστές, καθώς αυτοί παρέμειναν Καθολικοί που αρνούνταν να παραστούν στις τελετουργίες της Αγγλικανικής εκκλησίας. Περίπου 250 απ’ αυτούς θανατώθηκαν.

Εσωτερικές Διαιρέσεις

Η Εκκλησία της Αγγλίας για μια φορά ακόμη απελευθερώθηκε από τη Ρώμη, αλλά όχι και από τις ταλαιπωρίες. Εμφανίστηκε εσωτερικός διχασμός. Από τη μια οι Αγγλικανοί επιθυμούσαν να είναι προσκολλημένοι στις Ρωμαϊκές τελετουργίες, γιατί είχαν παραμείνει άθικτοι παρά τη ρήξη με τη Ρώμη. Από την άλλη οι Πουριτανοί, θεωρούσαν αυτές τις τελετουργίες δεισιδαιμονικές, αντιγραφικές, και ειδωλολατρικές. Ανάμεσα στους Πουριτανούς ήταν εκείνοι που η αντίδρασή τους ήταν τόσο ισχυρή ώστε εγκατέλειψαν το σπίτι τους και απέπλευσαν προς τον «Νέο Κόσμο». Οι πρώτοι από αυτούς έφυγαν με το Μέυφλαουερ στις 16 Σεπτεμβρίου 1620.

Το 1642 ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος επί τρία χρόνια. Ο Κάρολος Α΄, που ισχυριζόταν ότι κυβερνούσε ελέω Θεού, είχε διαλύσει το Κοινοβούλιο και κυβερνούσε απολυταρχικά. Τον υποστήριζαν οι Αγγλικανοί. Από την άλλη μεριά βρισκόταν το Κοινοβούλιο και οι Πουριτανοί, οι οποίοι οδηγούνταν πετυχημένα από τον Όλιβερ Κρόμβελ. Το 1649 αποκεφάλισαν τον Κάρολο, και το έθνος έγινε κοινοπολιτεία, της οποίας ηγούνταν ένας Λόρδος προστάτης. Στη διάρκεια των επόμενων δέκα ετών, το Κοινοβούλιο διέλυσε την Εκκλησία της Αγγλίας και αντικατάστησε την Αγγλικανική μορφή λατρείας με το αυστηρό Καλβινιστικό Πρεσβυτεριανό τύπο. Όσοι ναοί και μοναστήρια εξακολουθούσαν να υπάρχουν μετά τον πόλεμο ή κλείστηκαν ή καταστράφηκαν.

Ο Κρόμβελ απαγόρευσε τις Αγγλικανικές και τις Ρωμαϊκές τελετουργίες, αλλά, κατά τα άλλα, επέτρεψε την ελευθερία της λατρείας. Έτσι εγέρθηκαν πολλές αιρέσεις, περισσότερες από τις οποίες εμφανίστηκαν και έσβησαν. Λίγες, ωστόσο, αναπτύχθηκαν σε σύγχρονες θρησκευτικές οργανώσεις, ανάμεσά τους οι Βαπτιστές, οι Κουάκεροι, και οι Κογκρεγκασιοναλιστές. Κατόπιν, το 1738, ο Τζων Γουέσλυ ίδρυσε τον Μεθοδισμό.

Οι Πουριτανοί και ο πρεσβυτεριανισμός τους σύντομα έχασε την εύνοια του λαού, ο οποίος κουράστηκε από την αυστηρή μορφή λατρείας τους. Έτσι το 1660, λίγο μετά το θάνατο του Κρόμβελ, ο Κάρολος Β΄ προσκλήθηκε να έρθει από την εξορία και να πάρει το θρόνο. Αυτός και οι Αγγλικανοί κινήθηκαν προσεκτικά, αλλά θετικά, και σε δυο χρόνια έπεισαν το Κοινοβούλιο να επανιδρύσει την Εκκλησία της Αγγλίας. Τελικά, το 1829, δόθηκαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα στους Ρωμαιοκαθολικούς.

Έτσι, οι σχεδόν τρεις αιώνες από το 1534 μέχρι το 1829 ήταν μια θυελλώδης περίοδος θρησκευτικής διαμάχης και διχασμού στη Βρετανία. Ήταν ένας καιρός αποδιοργάνωσης, καθώς σχηματίζονταν διάφορες θρησκευτικές οργανώσεις. Οι επόμενοι δυο αιώνες μέχρι σήμερα ήταν σχετικά ήσυχοι, καθώς η καθεμιά εκκλησία προχωρούσε στο δικό της δρόμο. Ωστόσο, τον 20ό αιώνα άρχισαν να γίνονται σοβαρές συζητήσεις για να ενωθούν και πάλι. Τι συνέβη;

[Εικόνες στη σελίδα 15]

Προτεστάντες

Ερρίκος Η΄ 1509-1547a

Ελισάβετ Α΄ 1558-1603

Όλιβερ Κρόμβελ 1653-1658

Καθολικοί

Μαρία Α΄ 1553-1558

Κάρολος Α΄ 1625-1649

Κάρολος Β΄ 1660-1685

[Υποσημειώσεις]