Πόσο Πολύτιμη Είναι η «Εκπαίδευση σε Αξίες»;

ΤΟΠΟΣ: Σχολείο, Μάθημα η Εκπαίδευση στην Ηθική.

ΣΚΗΝΙΚΟ: Πέντε σπουδαστές βρίσκονται πάνω σε μια φανταστική σχεδία, καθώς το πάτωμα της αίθουσας διδασκαλίας γίνεται ο τεράστιος Ατλαντικός Ωκεανός. Έχουν χαθεί στη θάλασσα αφού πρώτα το κρουαζιερόπλοιό τους βούλιαξε στη διάρκεια μιας μεγάλης θύελλας. Καθένας από τους σπουδαστές παίζει το ρόλο ενός από τους εξής πέντε χαρακτήρες: μια ζωηρή στάρλετ του κινηματογράφου· ένας μεσήλικος κληρικός· μια επιστήμονας που έχει κερδίσει το βραβείο Νόμπελ για την πυρηνική φυσική· ένας μαχητικός σπουδαστής ιατρικής, που είναι και ο μόνος μαύρος της ομάδας· και ένας αθλητής των Ολυμπιακών Αγώνων με ισχυρές φυλετικές προκαταλήψεις. Τα πέντε άτομα αυτά που υποτίθεται ότι έχουν επιβιώσει από τη βύθιση του πλοίου αντιμετωπίζουν ένα ηθικό δίλημμα. Η σχεδία έχει τροφή και χώρο μόνο για τέσσερα άτομα. Ένα άτομο πρέπει να θυσιαστεί, ειδαλλιώς όλοι θα χάσουν τη ζωή τους. Έχουν 30 λεπτά για να πάρουν μία απόφαση.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Αν το παιδί σας βρισκόταν στο μάθημα αυτό, ποια επιλογή θα θέλατε να κάνει το παιδί σας;

ΓΙΑ περισσότερο από μια δεκαετία, η επανάσταση στην εκπαίδευση της ηθικής έχει κατακλύσει τα σχολεία της Βόρειας Αμερικής. Στο παρελθόν, η οικογένεια και η θρησκεία είχαν το πρώτο χέρι στη διδασκαλία των παιδιών σχετικά με τις αξίες τους. Όμως σήμερα πολλοί πιστεύουν ότι το σχολείο πρέπει να το κάνει αυτό. Γιατί; Επειδή, όπως υπέδειξε ο Πρόεδρος του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, Ντέρεκ Μποκ, στο U.S. Νιουζ εντ Γουώρλντ Ρηπόρτ η δημόσια πεποίθηση είναι ότι «οι οικογένειες και οι εκκλησίες δεν έχουν πια τόση επιρροή όση κάποτε για τη μετάδοση των αξιών στο άτομο».

«Έχουμε γονείς που διδάσκουν λίγες, αν όχι καθόλου, ηθικές αξίες στο παιδί τους», θρηνεί ένας επιθεωρητής σχολείου ειδικής εκπαίδευσης. «Για μερικά παιδιά, είμαστε η μόνη τους πηγή ηθικής εκπαίδευσης. Αν δεν τα μάθουν εδώ, θα τα μάθουν στους ‘δρόμους’».

Τι Είναι η Εκπαίδευση σε Αξίες;

Ο στόχος της δεν είναι να διδάξει το σωστό ή το εσφαλμένο. Μάλλον είναι να ανοίγει συζητήσεις και «να αφήνει τα παιδιά να ανακαλύπτουν και να δημιουργούν τα ίδια τις αξίες τους». Το αν αυτό είναι καλό πράγμα για τα παιδιά ή όχι εξαρτάται από το ποιον ακούτε. Μερικοί δάσκαλοι της εκπαίδευσης σε αξίες ονομάζουν τις παραδοσιακές μεθόδους ηθικής εκπαίδευσης προσηλυτισμό ή δόσιμο στα παιδιά προκατασκευασμένων αξιών των ενηλίκων. Το περιοδικό Τουνταίη εξηγεί: «Οι δάσκαλοι διδάσκονται να διδάσκουν ότι δεν υπάρχει ‘σωστή’ ή ‘εσφαλμένη’ απάντηση σε οποιοδήποτε ηθικό ζήτημα το οποίο μπορεί να συζητήσει η τάξη».

Άλλοι εκπαιδευτές και γονείς, ωστόσο, ανταπαντούν ότι αυτές οι νέες μέθοδοι διδάσκουν ότι δεν υπάρχουν απόλυτες ηθικές αλήθειες. Αυτό υπονομεύει το σεβασμό για τους γονείς.

Υποθέστε ότι το μάθημα θα ήταν η συζήτηση για την απάτη. Το δίδαγμα που πολλοί σπουδαστές θα έπαιρναν μαζί τους φεύγοντας, σύμφωνα με την κοινωνιολόγο Δρα Κάθλιν Γκάου, θα ήταν: «Κάνε οτιδήποτε νομίζεις εκείνη τη στιγμή. Δεν υπάρχει τίποτα ορθό ή εσφαλμένο στο να εξαπατάς τον άλλο. Αλλά να είσαι ψύχραιμος. Να ελέγχεις το σκηνικό. Να γνωρίζεις το ακροατήριό σου».

Είναι ενδιαφέρον ότι όταν συζητήθηκε σε μια αίθουσα διδασκαλίας η απάτη, ο δάσκαλος ρωτήθηκε από ένα σπουδαστή εάν θα έπρεπε να είναι έντιμοι στις εξετάσεις του μαθήματος αυτού. Ο δάσκαλος απάντησε: «Όλοι από σας που διαλέγετε την ανεντιμότητα σαν αξία, δεν θα ήθελα να την ασκήσετε εδώ».

Το παίξιμο ρόλων χρησιμοποιείται για να βοηθήσει τους σπουδαστές να καταλάβουν τις αξίες και τις αντιλήψεις—τις δικές τους και των άλλων. Οι σπουδαστές διεξάγουν αντιφατικές καταστάσεις παρόμοιες με εκείνες που περιγράψαμε στην αρχή αυτού του άρθρου. Κάθε σπουδαστής αναπτύσσει την περίπτωσή του σχετικά με το γιατί θα έπρεπε καθένας από τους χαρακτήρες εκείνους να ζήσει, και κατόπιν η τάξη ψηφίζει ποιος αξίζει περισσότερο να ζήσει—και ποιος θα πρέπει να πεθάνει. Οι ασκήσεις μπορεί να προξενήσουν ενοχές, συγχύσεις, και εφιάλτες, και διδάσκουν στα παιδιά ότι το σκότωμα είναι κάτι το αποδεκτό.

Και πάλι, ο δάσκαλος εκθέτει στα παιδιά τα ηθικά διλήμματα, όπως—

◻ Το να διαλέξουν ανάμεσα σε δυο μικρά παιδιά όταν ένα σπίτι έχει πιάσει φωτιά και μόνο το ένα μπορεί να σωθεί.

◻ Να αποφασίσουν αν το να φάει κανείς σώμα ανθρώπου είναι αποδεκτό στην περίπτωση που πεινάει.

◻ Να συζητήσουν το αν θα ήταν σωστό να γίνεται ανταλλαγή γαμήλιων συντρόφων όταν τα ζευγάρια συμφωνούν σ’ αυτό.

Αφού παρουσιάζουν το δίλημμα, υπάρχει μια περίοδος κατά την οποία εξετάζονται τα προβλήματα και οι δυνατότητες—αλλά, και πάλι, το δίλημμα αφήνεται χωρίς λύση και χωρίς καθοδηγητικές γραμμές.

Μια άλλη προσέγγιση διδάσκει το σπουδαστή να σκέφτεται τις αξίες που υιοθετεί ενόψει των στόχων του στη ζωή. Οι ύστατοι αυτοί ατομικοί στόχοι—επιβίωση, ευχαρίστηση, ελευθερία, ή κάτι άλλο—θα πρέπει να είναι η πάνω από όλα θεώρηση του σπουδαστή. Η προσέγγιση αυτή είναι απλά ένας άλλος τύπος του «κάνε αυτό που σου αρέσει». Ο σπουδαστής μπορεί να τελειώσει αξιολογώντας την ευχαρίστηση περισσότερο από οτιδήποτε άλλο και να εξακολουθεί να θεωρείται ότι έχει υγιείς ηθικές αξίες.

Για να φθάσει ο σπουδαστής στο στόχο του στη ζωή, ενθαρρύνεται ο ευτυχής συμβιβασμός. Ο συμβιβασμός δικαιολογείται με την αξίωση ότι «θα πρέπει να προσπαθούμε να είμαστε λογικοί από ηθική άποψη αλλά όχι εξαιρετικά ηθικοί», ότι «τίποτα δεν είναι εγγενώς καλό ή κακό». Αλλά ο Τ. Ου. Χάρπουρ στη Δε Τορόντο Σταρ γράφει ότι αυτή η μέθοδος «δεν καταφέρνει να αναπτύξει επικοινωνία πάνω σε οποιαδήποτε βάση σχετικά με την απόφαση τού τι είναι σωστό και εσφαλμένο για τους νεαρούς μας». Καταλήγει ότι «είναι αδύνατο να φθάσει κανείς στην αληθινή ηθικότητα χωρίς μερικούς συμφωνημένους, απόλυτους κανόνες».

Η Δε Γουώλ Στρήητ Τζώρναλ δημοσίευσε ένα σχόλιο πάνω σε όλα αυτά ως εξής: «Το να πεις σε ένα σπουδαστή ότι η κλοπή είναι εσφαλμένη ή ότι η καλοσύνη και η οσιότητα είναι καλές αξίες, θα ήταν, σύμφωνα με την αποσαφήνιση των Αξιών, σαν να χειραγωγείς και να καταπιέζεις το σπουδαστή. . . . Οι νεαροί έβγαλαν τελικά το συμπέρασμα ότι οι γονείς, το σχολείο και η κοινωνία δεν είχαν κανένα δικαίωμα να τους πουν ποιους κανόνες θα πρέπει να ακολουθούν στη σεξουαλική τους συμπεριφορά. Το αν το προγαμιαίο σεξ ήταν σωστό ή εσφαλμένο, για παράδειγμα, οι νεαροί θα έπρεπε να το ανακαλύψουν μόνοι τους καθώς βοηθούνταν να αποσαφηνίσουν τις ατομικές τους αξίες. . . . Αν οι γονείς αντιστέκονται στο να χρησιμοποιούν τα παιδιά τους μαριχουάνα ή στο να εμπλέκονται σε προγαμιαίο σεξ, η θεωρία που βρίσκεται πίσω από την Αποσαφήνιση των Αξιών καθιστά κατάλληλο να απαντήσει το παιδί, ‘Όμως αυτή είναι η δική σου κρίση για τις αξίες. Μη με εξαναγκάζεις να την ακολουθήσω’».

Η Τζώρναλ προσθέτει κατόπιν: «Αυτές οι θέσεις έρχονται ευθέως σε αντίθεση με τη Βιβλική άποψη ότι ο Θεός είναι ο ύστατος νομοθέτης και ότι η σωστή ζωή θα πρέπει να βρεθεί μόνο στο να συγκεντρώνεται κάποιος στην υπηρεσία του Θεού και του πλησίον του». Οι αντιρρήσεις σχετικά με την αποσαφήνιση των αξιών, ωστόσο, δεν περιορίζονται μόνο στους θρησκευτικούς θεμελιωτιστές. «Μη θεμελιωτιστές λόγιοι από μεγάλα πανεπιστήμια», διακηρύσσει η Τζώρναλ, «έχουν βρει εσφαλμένη την Αποσαφήνιση των Αξιών τουλάχιστον για μια δωδεκάδα λόγους».

Ευθύνη των Γονέων

Οι υπεύθυνοι γονείς θέλουν τα παιδιά τους να σκέφτονται βαθιά και να αξιολογούν τα ερωτήματα της ηθικότητας και να μη δέχονται τυφλά τη χωρίς ηθική αξία «εκπαίδευση αξιών». Δεν πρέπει να απορούμε που η νεανική εγκληματικότητα έχει πάρει τον κατήφορο! Οι γονείς πρέπει να προστατέψουν τα παιδιά τους ενάντια σε τέτοιες διδακτικές μεθόδους που δίνουν την άδεια για ανηθικότητα και που υπονομεύουν τον υγιή σεβασμό για την εξουσία των γονέων. Επιπρόσθετα, οι Χριστιανοί γονείς θέλουν να γνωρίζουν τα παιδιά τους ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν πετυχημένα ανεξάρτητα από τον Δημιουργό τους και ότι οι δικές του ηθικές αξίες και νόμοι είναι οι καλύτεροι που πρέπει να ακολουθούνται.—Ησαΐας 33:22.