Η Ανάγκη για την Ύπαρξη του Χρήματος

«ΡΙΖΑ πάντων των κακών είναι το χρήμα». Έχετε ποτέ ακούσει κάποιον να το λέει αυτό; Στην πραγματικότητα, η σωστή και ολοκληρωμένη δήλωση είναι: «Ρίζα πάντων των κακών είναι η φιλαργυρία».a

Ναι, είναι αλήθεια ότι έχει προέλθει πολύ κακό από την ιδιοτελή δίψα για πλούτη. Και η πλειονότητα των εγκλημάτων γίνεται για την απόκτησή τους. Παρ’ όλα αυτά, πού θα ήμασταν σήμερα αν δεν υπήρχε το χρήμα;

Υπήρξε βέβαια καιρός που οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούσαν χρήματα. Αλλά και μετά την εμφάνισή τους, η χρήση τους ήταν περιορισμένη και όχι πολύ τακτική. Οι αγροτικές οικογένειες ήταν αρκετά ανεξάρτητες και φρόντιζαν μόνες τους τις ανάγκες τους. Αντάλλαζαν τα δικά τους προϊόντα με τα προϊόντα κάποιου άλλου αν δεν μπορούσαν να τα παράγουν οι ίδιες. Αντιμετώπιζαν όμως μερικές δυσκολίες. Μια τέτοια ιδιαίτερη περίπτωση θα ήταν εκείνου που είχε κάποια ειδική τέχνη ή που ήταν μισθωτός εργάτης.

Ο Ιησούς μίλησε για τέτοιους μισθωτούς εργάτες σε μια παραβολή του για έναν οικοδεσπότη που μίσθωσε ανθρώπους για να εργαστούν στον αμπελώνα του. (Ματθαίος 20:1-16) Οι άνθρωποι αυτοί έλαβαν το συμφωνημένο ποσό χρημάτων, πράγμα που δείχνει ότι η χρήση του χρήματος είχε γενικευτεί ήδη. Αλλά φαντάσου να ήσουν εσύ ένας τέτοιος εργάτης και να λάβαινες για μισθό, αντί για χρήματα, μια ορισμένη ποσότητα σταφυλιών!

Τώρα, μπορεί να σου αρέσουν τα σταφύλια, αλλά βέβαια δεν θα ήθελες να περιλαμβάνει το διαιτολόγιό σου μόνο σταφύλια. Θα ήθελες να είναι πιο αξιόλογο και ποικίλο και να περιλαμβάνει επίσης κρέας και χορταρικά. Θα είχες επίσης ανάγκη από παπούτσια, ρούχα, καύσιμη ύλη καθώς και από άλλου είδους προϊόντα και υπηρεσίες. Έτσι θα χρειαζόταν να εντοπίσεις τα άτομα που θα ήταν πρόθυμα να ανταλλάξουν αυτά τα πράγματα με ό,τι έχεις εσύ.

Αλλά τι θα γινόταν αν σε εκείνα τα άτομα δεν άρεσαν τα σταφύλια ή αν δεν τα χρειάζονταν; Τότε θα έπρεπε να βρεις κάποιον άλλο που θα δεχόταν τα σταφύλια σου και θα σου έδινε κάτι άλλο το οποίο θα μπορούσες να ανταλλάξεις για να πάρεις τα είδη που χρειάζεσαι. Η όλη διαδικασία των ανταλλαγών ίσως να έπαιρνε περισσότερο χρόνο από αυτόν που δαπάνησες για να αποκτήσεις αρχικά τα σταφύλια!

Ένα άλλο πρόβλημα που εγείρεται είναι ο καθορισμός των τιμών για τα πράγματα που θα ανταλλάσσονταν. Για παράδειγμα, πόσα σταφύλια αξίζουν όσο ένα κοτόπουλο; Και πόσα ένα ζευγάρι παπούτσια; Το κάθε είδος που ανταλλάσσεται θα πρέπει να έχει την αντίστοιχή του αξία σε κάθε άλλο είδος. «Αν, για παράδειγμα, υπήρχαν 1.000 διαφορετικά είδη και διαφορετικές υπηρεσίες στην αγορά», λέει το βιβλίο Money, Banking, and the United States Economy, στην Αγγλική (Το Χρήμα, η Τράπεζα και η Οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών), «αντί για 1.000 τιμές σε δολάρια που να είναι διαθέσιμες για τον υπολογισμό των σχετικών τους αξιών στην αγορά, θα χρειάζονταν 499.500 τιμές ανταλλαγών!»

Αυτές, όχι μόνο θα ήταν δύσκολο να τις συγκρατήσει η μνήμη, αλλά ο κατάλογος θα χρειαζόταν συνεχή αναθεώρηση και αναπροσαρμογή καθώς οι καταστάσεις θα ποίκιλλαν. Και αν αυτό που έχεις να ανταλλάξεις, όπως μια αγελάδα για παράδειγμα, αξίζει περισσότερο από ένα τσεκούρι που θέλεις να αποκτήσεις, πώς τακτοποιείς τη διαφορά; Ποιος θα κρατήσει την αγελάδα αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις την αξία της για να ψωνίσεις πολλά πράγματα από διαφορετικούς ανθρώπους; Πόσο δύσκολες θα ήταν οι αγοραπωλησίες κάτω από τέτοιες συνθήκες! Θα χρειαζόταν οπωσδήποτε ένας κοινός παρονομαστής για την ανταλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών. Να από πού ξεκινάει η ανάγκη να υπάρχει το χρήμα.

Το χρήμα, επομένως, χρησιμεύει για τις εξής βασικές λειτουργίες:

● Είναι μέσο συναλλαγής που επιτρέπει στα προϊόντα και τις υπηρεσίες των άλλων να είναι πράγματα προσιτά σ’ εμάς.

● Χρησιμεύει σαν μέτρο της αξίας—μια σταθερή μονάδα μέτρησης—με το οποίο μπορεί να συγκριθεί και να καθοριστεί η αξία όλων των προϊόντων και των υπηρεσιών.

● Χρησιμεύει σαν μέσο αποθησαύρισης της αξίας, με το οποίο μπορείς να διαφυλάξεις, ή να αποταμιεύσεις, τα κέρδη σου για μελλοντική χρήση.

Η δημιουργία του χρήματος έκανε δυνατή την ύπαρξη μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων που παράγουν μια τεράστια ποικιλία καταναλωτικών αγαθών. Μέσω αυτού γίνονται προσιτά σ’ εμάς τα πιο τελευταία και καλύτερα είδη αυτών των προϊόντων και των υπηρεσιών. Είναι η ψυχή της οικονομικής ανάπτυξης, ο παράγοντας από τον οποίο εξαρτώνται οι οικονομικές συναλλαγές. Εξαιτίας της ύπαρξής του μπορεί και υπάρχει σε μεγάλο βαθμό η διακλάδωση των ειδικοτήτων.

«Αλλά το χρήμα, που είναι τόσο χρήσιμος και επιθυμητός υπηρέτης, μερικές φορές δεν συμπεριφέρεται όπως πρέπει», γράφει ο Τζων Α. Κόχραν στο βιβλίο του Money, Banking, and the Economy, στην Αγγλική (Το Χρήμα, η Τράπεζα και η Οικονομία). «Το χρήμα μπορεί να είναι είτε μεγάλη ευλογία είτε μεγάλη κατάρα». Ειδικά, αυτό αληθεύει σχετικά με την περίπλοκη οικονομία της σύγχρονης εποχής, όπου μπορούν να κερδηθούν ή να χαθούν τεράστια ποσά μέσα σε μια νύχτα, επιχειρήσεις μπορούν να παρουσιάσουν άνοδο ή πτώση και κυβερνήσεις μπορούν να ευημερήσουν ή να χρεοκοπήσουν. Στο κέντρο πολλών επεισοδίων βρίσκονται εκείνα τα τεράστια θησαυροφυλάκια—οι τράπεζες. Τώρα τελευταία, πολλές τράπεζες χρεοκοπούν η μια μετά την άλλη με πρωτοφανή ρυθμό. Υπάρχουν αιτίες για σοβαρές ανησυχίες;

[Υποσημειώσεις]