Χρήμα—Σκληρός Αφέντης

Η ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ χρησιμοποιεί πανούργα ψυχολογικά τεχνάσματα για να υποθάλψει την καταναλωτική κοινωνία. Πείθει τους ανθρώπους να ‘αγοράζουν πράγματα που δεν χρειάζονται, με χρήματα που στην πραγματικότητα δεν έχουν, για να εντυπωσιάσουν μερικές φορές ανθρώπους που στην πραγματικότητα δεν συμπαθούν’.

Πολλοί πείθονται να προσπαθήσουν να αποκτήσουν πολλά χρήματα, με την ελπίδα ότι θα βρουν ασφάλεια. Αλλά φέρνει αυτό τα επιθυμητά αποτελέσματα;

Η Λιζ, που αναφέρθηκε και προηγουμένως, παντρεύτηκε τελικά κάποιον που ήταν οικονομικά εξασφαλισμένος. Η ίδια λέει: «Όταν παντρευτήκαμε, είχαμε ένα όμορφο σπίτι και δυο αυτοκίνητα, και η οικονομική μας κατάσταση μας επέτρεπε να απολαμβάνουμε καθετί που μπορούσε να προσφέρει ο κόσμος· υλικά πράγματα, ταξίδια και διασκέδαση. Το παράδοξο όμως ήταν πως ανησυχούσα ακόμη για τα χρήματα». Και εξηγεί γιατί: «Είχαμε τόσα πολλά να χάσουμε. Φαίνεται ότι όσο πιο πολλά έχεις, τόσο λιγότερο εξασφαλισμένος νιώθεις. Το χρήμα δεν μας απάλλαξε από την ανησυχία και το άγχος».

Μολονότι η αναζήτηση χρημάτων αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του καιρού μας, σπάνια καταλήγει σε αληθινή ικανοποίηση. «Φαίνεται να είναι φυσιολογικό το να έχεις ψύχωση με το χρήμα, στη δεκαετία του 1980, στον αιώνα του υλισμού», γράφει ο Ντέιβιντ Σιλβέστερ στην Detroit Free Press. «Αλλά εγώ πιστεύω ότι αυτός ο υλισμός δεν είναι παρά σύμπτωμα της ανησυχίας μας».

Πίστωση ή Χρέωση;

Έστω κι αν το εισόδημά σας δεν σας επιτρέπει να αγοράσετε ορισμένα είδη πολυτελείας, η υλιστική κοινωνία μας μπορεί να σας κάνει να πιστέψετε ότι είναι δικαίωμά σας να τα αποκτήσετε. Αυτή η έμφαση που δίνεται στα αποκτήματα, μαζί με τον πληθωρισμό, έχει δημιουργήσει την καλπάζουσα επιχείρηση της πιστωτικής κάρτας, του ‘πλαστικού χρήματος’. Η δικαιολογία είναι ότι ‘δεν έχει νόημα να περιμένεις να αγοράσεις κάτι αργότερα, εφόσον τότε οι τιμές θα ’χουν ανέβει σίγουρα’.

Η Βρετανία, με τις 22,6 εκατομμύρια πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες της, έχει τώρα τη φήμη του «μεγαλύτερου χρήστη» τέτοιων καρτών στην Ευρώπη και επισκιάζει τη Γαλλία με τις 6,9 εκατομμύρια κάρτες. Παρ’ όλα αυτά, επικρατεί η άποψη ότι η αγορά της Βρετανίας «δεν έχει κορεστεί ακόμη». Πόσο έχουν αλλάξει οι καιροί! «Κάποτε οι άνθρωποι απέφευγαν το χρέος», σχολιάζει το περιοδικό The Listener. «Σήμερα, λέγεται πίστωση, και το προτείνουν οι πάντες στους καταναλωτές».

Σαν αποτέλεσμα, το παγκόσμιο χρέος έχει φτάσει στα ύψη και απειλεί τώρα τα πιο πλούσια έθνη του κόσμου. Και σε ατομική βάση, το χρέος, σε αναλογία με το εισόδημα, είναι πιο υψηλό από κάθε άλλη φορά. Αυτή δε η κατάσταση δεν περιορίζεται σε μια χώρα ούτε καν σε μια ήπειρο. «Παλιότερα, οι μαύροι δεν έκαναν ποτέ πίστωση», σχολιάζει ένας μαύρος κάτοικος της Νότιας Αφρικής. Αλλά προσθέτει: «Τώρα, πολλές επιχειρήσεις, όπως καταστήματα επίπλων, επιβιώνουν με τη βοήθεια της πίστωσης που κάνουν μαύροι».

Ο οικονομικός συντάκτης Ντέιβιντ Σιλβέστερ σχολιάζει πως «είμαστε η γενιά του ‘σου χρωστάω’, που ξοδεύει πάρα πολλά και επενδύει πολύ λίγα, που ζει λες και δεν θα έρθει το αύριο—ή κι αν έρθει, η κοινωνική ασφάλιση θα μας βγάλει από το αδιέξοδο». Αλλά έχει φέρει ευτυχία αυτή η υλιστική άποψη για τη ζωή;

Θλιβερές Συνέπειες

Η The Daily Telegraph του Λονδίνου είχε τον τίτλο «Οι φιλόδοξοι επιχειρηματίες των πόλεων ‘καταπραΰνουν την πίεση που νιώθουν με κοκαΐνη’». Ναι, ολοένα και περισσότεροι νεαροί επιχειρηματίες με υψηλό εισόδημα αντιμετωπίζουν τρομακτική πίεση καθώς διαπραγματεύονται διάφορες χρηματικές συναλλαγές και πέφτουν θύματα μιας αυξανόμενης πληγής: της τοξικομανίας.

Η οικονομική περιοχή της Νέας Υόρκης, που έχει για επίκεντρο τη Γουόλ Στριτ, πλήττεται από την ίδια επιδημία. Αναφέρεται ότι ένας πράκτορας της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Δίωξης Ναρκωτικών είπε: «Αυτοί που μπλέκονται είναι πολύ επιφυλακτικοί. Οι άνθρωποι αυτοί δεν κάθονται να ξεφυσάνε επιδεικτικά την κοκαΐνη, αλλά είναι σίγουρο πως το 90% απ’ αυτούς που βρίσκονται στην οικονομική περιοχή θεωρούν τη χρήση της αποδεκτή. Αυτοί οι ενθουσιώδεις, φτασμένοι νεαροί, με όλες τις πιέσεις που τους βαραίνουν, τρέμουν από το φόβο τους ότι δεν θα μπορέσουν να κλείσουν καμιά συμφωνία αν δεν έχουν ‘φτιαχτεί’ με κάτι».

Αλλά η εγκληματική δραστηριότητα, που κηλιδώνει τώρα τελευταία τις οικονομικές αγορές, σίγουρα δεν περιορίζεται στη χρήση ναρκωτικών. Υπάρχουν αναφορές για μαζικές απάτες και για συναλλαγές που γίνονται με βάση την αθέμιτη εκμετάλλευση εμπιστευτικών πληροφοριών.

«Πώς είναι δυνατόν άνθρωποι που κερδίζουν πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια το χρόνο, να έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη για χρήματα ώστε να είναι έτοιμοι να παραβιάσουν το νόμο για να βγάλουν πιο πολλά;» ρωτάει ο ψυχίατρος της Γουόλ Στριτ, Τζέι Μπ. Ρόρλιχ. Ο Ρόρλιχ, απαντώντας στην ερώτησή του, συνεχίζει: «Μερικοί ‘φτιάχνονται’, παθιάζονται με το χρήμα, ακριβώς όπως άλλοι εθίζονται στο αλκοόλ, στην κοκαΐνη, και σε άλλα ναρκωτικά». Εξηγεί πως γι’ αυτούς, «το χρήμα γίνεται αντίδοτο για την ανεπάρκεια που νιώθουν διαρκώς».

Στον κόσμο μας, που γίνεται ολοένα και πιο υλιστικός, η συσσώρευση πλούτου δεν θεωρείται πια επιλήψιμη. Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο γαλλικό περιοδικό Le Figaro, αποκαλύπτει ότι τα χρήματα δεν ‘βρωμάνε’ πια. Είναι ενδιαφέρον ότι, όταν οι Γάλλοι ρωτήθηκαν τι πίστευαν πως μπορούν να προσφέρουν τα χρήματα, το 45 τοις εκατό απ’ αυτούς απάντησαν: την ευτυχία. Δυστυχώς όμως, αληθεύει ακριβώς το αντίθετο.

Μπορεί να γίνει τίποτα για να εξουδετερωθεί η υπέρμετρη επιθυμία για χρήματα, που έχει οδηγήσει σε τόση δυστυχία;

Ανάγκη για Αυτοεξέταση

Μπορεί να μην πιστεύετε ότι έχετε εθιστεί στο χρήμα. Αλλά σκεφτείτε: Μήπως το χρήμα ή αυτά που αγοράζονται με το χρήμα είναι το κύριο θέμα στις συζητήσεις σας; Μήπως δίνετε μεγάλη έμφαση στο χρήμα; Μήπως σκέφτεστε ότι η άποψή σας για το χρήμα είναι εντελώς συνηθισμένη κι έτσι δικαιολογείτε το γεγονός ότι το λαχταράτε;

Δεν χωράει αμφιβολία· υπάρχει κίνδυνος να ενδώσετε στη γοητεία του χρήματος και να γίνετε δούλος του. Ένας σοφός δάσκαλος, που έζησε πριν από δυο χιλιάδες χρόνια, προειδοποίησε για την ‘απατηλή δύναμη’ του χρήματος και παρομοίασε την ηδονή που προέρχεται από την κατοχή πολλών χρημάτων με αγκάθια που μπορούν να καταπνίξουν τα καρποφόρα φυτά που βρίσκονται κοντά τους. (Ματθαίος 13:22, ΜΝΚ) Η Αγία Γραφή προειδοποιεί επίσης ότι «ρίζα όλων των κακών [βλαβερών πραγμάτων (ΜΝΚ)] είναι η φιλαργυρία» και ότι εκείνοι που επιζητούν τα χρήματα ‘καρφώνουν τον εαυτό τους με βάσανα πολλά’.—1 Τιμόθεον 6:10, ΚΔΤΚ.

Είναι αλήθεια πως όταν το χρήμα κυβερνάει, γίνεται σκληρός αφέντης. Ωστόσο έχει κι ένα χρήσιμο ρόλο στο σημερινό κόσμο—το ρόλο του υπηρέτη.