Φόβος για το Αεροπλάνο—Μήπως σας Κρατάει Καρφωμένους στο Έδαφος;

«ΚΥΡΙΕΣ και κύριοι, αναγγέλλεται η επιβίβαση της πτήσης αριθμός 210». Αρκετές εκατοντάδες επιβάτες μαζεύουν την τελευταία στιγμή στα γρήγορα τις αποσκευές που θα πάρουν στο χέρι, καθώς και τις εφημερίδες και τα περιοδικά που αγόρασαν μόλις πριν από λίγο. Οι θερμοί αποχαιρετισμοί και οι εγκάρδιες αγκαλιές κάνουν να ανέβει ένας κόμπος στο λαιμό φίλων και συγγενών, καθώς οι επιβάτες ετοιμάζονται να επιβιβαστούν στο αεροπλάνο που περιμένει.

Λίγα λεπτά αργότερα, μέσα στο αεροπλάνο, ακούς τον υπόκωφο θόρυβο και νιώθεις τη δόνηση που προέρχεται από τους τέσσερις γιγάντιους αεριοπροωθητικούς κινητήρες, που ο καθένας τους είναι ψηλότερος από έναν άντρα. Καθώς περιστρέφονται και παίρνουν μπρος, η προωστική δύναμη που παράγουν ξεπερνάει τους 100.000 ίππους. Το αεροπλάνο μεταφέρει 155,5 τόνους καύσιμα—αρκετά καύσιμα, περίπου 213.500 λίτρα, για να γεμίσουν μια μεγάλη πισίνα!

Αρχίζει η σχετικά ήσυχη και ομαλή διαδρομή από την πίστα επιβίβασης προς τον προσδιορισμένο διάδρομο. Καθώς το πλήρωμα του πιλοτηρίου περιμένει την άδεια απογείωσης από τον πύργο ελέγχου, εξετάζει το μακρύ κατάλογο, ο οποίος περιέχει τις διαδικασίες ελέγχου του εξοπλισμού. Τελικά όλα τα συστήματα λειτουργούν καλά! «Πτήση 210, είσαι ελεύθερος για απογείωση». Ο πιλότος σπρώχνει μπροστά τους μοχλούς ισχύος. «Ξεκινήσαμε». Καθώς το αεροπλάνο προχωράει μπροστά με μεγάλη ταχύτητα, οι επιβάτες κολλάνε στην πλάτη του καθίσματος. Σε λίγο, ο πιλότος τραβάει προς τα πίσω το χειριστήριο, σηκώνοντας το μπροστινό μέρος του αεροσκάφους. Ξαφνικά το έδαφος χάνεται από τα μάτια μας και σε λίγη ώρα το αεροπλάνο έχει φτάσει το προκαθορισμένο του ύψος των 11.300 μέτρων και την ταχύτητα ταξιδιού που είναι μεγαλύτερη των 885 χιλιομέτρων την ώρα. Σε λίγες μόνο ώρες, οι εκατοντάδες επιβάτες θα έχουν φτάσει με ασφάλεια στον προορισμό τους—χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.

Αλλά, αλίμονο, δεν πάνε όλα καλά! Μερικοί φοβούνται τόσο πολύ που δεν κοιτάζουν ούτε έξω από το παράθυρο. Κοιτάζουν ολόισια μπροστά τους σαν χαμένοι. Άλλοι, με ιδρωμένες τις παλάμες και παραλυμένα γόνατα, σφίγγουν δυνατά τα μπράτσα του καθίσματός τους. Η καρδιά τους χτυπάει γρήγορα και το στομάχι τους έχει γίνει κόμπος. Άλλους πάλι τους έχει πιάσει ναυτία. Είναι περιττό να διαβάσουν κάτι ή να κοιτάξουν μερικές εικόνες. Δεν θα τους κάνει και τίποτα.

Δεν έχουν όλες οι φοβίες που σχετίζονται με το αεροπλάνο την ίδια αιτία. Κάτι που επηρεάζει τον ένα μπορεί να μην επηρεάζει τον άλλο. Υπάρχει φόβος για τα ύψη, για την πτήση πάνω από νερό, για τα πλήθη, για τα κλειστά μέρη, για το θάνατο και για διάφορους άλλους λόγους.

Ο Φόβος για τα Αεροπλάνα Είναι Διαδεδομένος

Εκατοντάδες άτομα δαπανούν μέρες ολόκληρες, οδηγώντας αυτοκίνητο ή ταξιδεύοντας με τρένο, επειδή φοβούνται το αεροπλάνο. Υπολογίζεται ότι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, 25 εκατομμύρια άτομα και πλέον φοβούνται το αεροπλάνο—ένας στους έξι ενήλικους. Σε παγκόσμια κλίμακα, ο αριθμός εκείνων που φοβούνται τα αεροπλάνα είναι ακόμα πιο μεγάλος. Σύμφωνα με υπολογισμούς, ο φόβος για το αεροπλάνο έχει κοστίσει στη βιομηχανία των αεροπορικών ταξιδιών εσωτερικού 21,2 εκατομμύρια ταξίδια απλής μετάβασης, 6 εκατομμύρια επαγγελματικά ταξίδια και 15,2 εκατομμύρια προσωπικά ταξίδια, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα ζημία στα έσοδα, η οποία ανέρχεται σε 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 214,4 δισ. δρχ.).

Όταν ένας πρώην πιλότος αεροπορικής εταιρίας ρώτησε κάποια άτομα που φοβούνταν το αεροπλάνο αν ανησυχούν, όποτε πετάει ένας συγγενής ή στενός τους φίλος, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις η απάντηση ήταν όχι. Κάποιος σύμβουλος ατόμων που φοβούνται το αεροπλάνο είπε σ’ ένα σεμινάριο: «Όταν ρωτάω τους ασθενείς μου, ‘Θα με αφήνατε να ανέβω σε αεροπλάνο την επόμενη βδομάδα;’ λένε πάντα, ‘Μα βέβαια· οπωσδήποτε’. Κι εγώ ρωτάω, ‘Γιατί; Δεν σας νοιάζει αν πεθάνω; Πάντοτε αυτοί γελάνε και λένε, ‘Δεν πρόκειται να πεθάνεις’». Κάποιος άλλος σύμβουλος είπε: «Συχνά ρωτάω τους ασθενείς, ‘Πόσους ανθρώπους ξέρεις που ο θάνατός τους οφείλεται σε αεροπορικό δυστύχημα;’ Συνήθως δεν ξέρουν κανένα. ‘Πόσους ανθρώπους ξέρεις που ο θάνατός τους οφείλεται σε αυτοκινητικό δυστύχημα;’ Συνήθως ξέρουν δυο ή τρεις».

Πού Οφείλεται ο Φόβος;

Οι στατιστικές και οι ειδικοί συμφωνούν ότι τα σύγχρονα αεριωθούμενα της γραμμής είναι ένα εξαιρετικά ασφαλές μέσο μεταφοράς. Οι εμπειρογνώμονες ασφαλίσεων, των οποίων η δουλειά είναι να υπολογίζουν τον ασφαλιστικό κίνδυνο και τα ασφάλιστρα, λένε ότι αν ταξιδεύεις από τη μια άκρη στην άλλη με αεροπλάνο, το ταξίδι είναι έξι φορές ασφαλέστερο απ’ ό,τι αν έκανες το ίδιο ταξίδι οδηγώντας αυτοκίνητο. Τα μέλη πληρωμάτων των αεροσκαφών σπεύδουν να τονίσουν ότι το πιο επικίνδυνο μέρος του ταξιδιού που κάνουν δεν είναι η πτήση, αλλά η διαδρομή από και προς το αεροδρόμιο.

Αφού στην εποχή μας τα αεροπορικά ταξίδια έχουν φτάσει στο αποκορύφωμά τους, τι είναι εκείνο που κάνει μερικούς ανθρώπους να φοβούνται τα αεροπλάνα; (Αν και πολλοί άντρες δυσκολεύονται να το παραδεχτούν, υπολογίζεται ότι η αναλογία αντρών-γυναικών, στα άτομα που φοβούνται το αεροπλάνο, είναι πενήντα-πενήντα.) Αυτοί αποδίδουν το φόβο τους στην υπερβολική κάλυψη των αεροπορικών δυστυχημάτων από τα μέσα ενημέρωσης, κάλυψη που διαρκεί αρκετές μέρες με συνεχιζόμενες ιστορίες, και στον αριθμό των αεροπειρατειών που γίνονται. Ακόμα, διάφορες ειδήσεις που αναφέρουν τις αεροπορικές συγκρούσεις που παρά λίγο να γίνουν, ο συνωστισμός στον ουρανό και οι μειωμένοι αριθμοί των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας τούς κάνουν να επιβιβάζονται στο αεροπλάνο με τρεμούλα. Παρ’ όλα αυτά, τα γεγονότα και οι αριθμοί εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι το αεροπορικό ταξίδι είναι ένα σχετικά ασφαλές μέσο μεταφοράς.

Τι Μπορεί να Κάνει Κάποιος που Φοβάται το Αεροπλάνο

Πρώτα απ’ όλα, τα πρόσφατα χρόνια πολλές μεγάλες αεροπορικές εταιρίες έχουν προσπαθήσει να προσφέρουν σε άτομα που φοβούνται το αεροπλάνο, ένα είδος εκπαίδευσης σχετικά με την ασφάλεια των αεροπορικών ταξιδιών. Πιλότοι αεροπορικών εταιριών, μέλη πληρώματος και κλινικοί ψυχολόγοι εν ενεργεία έχουν διεξάγει διάφορα σεμινάρια σε πολλές κύριες πόλεις του κόσμου. Το κόστος για κάθε εκπαιδευόμενο είναι περίπου 200 δολάρια (περ. 29.000 δρχ.) συν τα έξοδα του εισιτηρίου για την πτήση της αποφοίτησης. Τα σεμινάρια περιλαμβάνουν σειρές ερωτήσεων και απαντήσεων, εξοικείωση και απευαισθητοποίηση του ατόμου όσον αφορά το αεροδρόμιο, μέσω άμεσης επαφής του με το περιβάλλον του αεροδρομίου, και τέλος την ίδια την πτήση αποφοίτησης.

Κάποιος εκπαιδευτής ενός τέτοιου σεμιναρίου είπε: «Το ενενήντα τοις εκατό εκείνων με τους οποίους ασχολούμαστε έχουν πετάξει με αεροπλάνο. Απ’ αυτούς, οι μισοί έχουν σταματήσει να πετάνε εξαιτίας του φόβου τους, και οι μισοί εξακολουθούν να πετάνε, αλλά το κάνουν αυτό με μεγάλη δυσαρέσκεια. Μόνο το 10% των ατόμων που έρχονται στα σεμινάριά μας δεν έχουν πετάξει ποτέ». Σύμφωνα με εκθέσεις, αυτά τα σεμινάρια έχουν βοηθήσει με επιτυχία χιλιάδες άτομα που φοβούνταν τα αεροπλάνα να νιώθουν άνετα όταν πετάνε.

Εφόσον δεν είναι δυνατό για τον καθένα που πρέπει να επιβιβαστεί σ’ ένα αεροπλάνο, πιθανώς για λόγους έκτακτης ανάγκης, να παρακολουθήσει ένα τέτοιο σεμινάριο, ακολουθούν ορισμένες προτάσεις από μέρους των συμβούλων των σεμιναρίων αυτών. Αφήστε στον εαυτό σας άφθονο περιθώριο χρόνου για να πάτε στο αεροδρόμιο. Αν φτάσετε την τελευταία στιγμή και επιβιβαστείτε με βιασύνη στο αεροπλάνο, η αγωνία σας μπορεί να ενταθεί. «Συνήθως τους λέω να μην κάθονται στις τελευταίες-τελευταίες θέσεις», είπε ένας σύμβουλος. «Εκεί είναι πιο άβολα και το αεροπλάνο ταλαντεύεται περισσότερο». Στο μπροστινό μέρος του αεροπλάνου είναι πιο άνετα και πιο ήσυχα. Όμως, εφόσον αυτές οι θέσεις ανήκουν στην πρώτη θέση και πολλοί δεν θέλουν να πληρώσουν αυτά τα επιπλέον χρήματα, η καλύτερη εκλογή μετά απ’ αυτήν είναι πάνω από τα φτερά. Αν σας πειράζει να κοιτάζετε έξω από το παράθυρο, διαλέξτε μια θέση μακριά από το παράθυρο. «Αφού βολευτείτε στη θέση σας, κάντε . . . ασκήσεις με βαθιές αναπνοές», συμβουλεύει το The Air Traveler’s Handbook (Βιβλιάριο για τον Επιβάτη του Αεροπλάνου). «Αυτή η απλή διαδικασία έχει φέρει καλά αποτελέσματα ακόμα και στους πιο διστακτικούς. Κάντε το με τα μάτια σας κλειστά. Στραφείτε στη δύναμη που βρίσκεται μέσα σας και περιμένει να απελευθερωθεί. . . . Με την πρώτη ευκαιρία σηκωθείτε όρθιοι και τεντωθείτε. Κάντε βόλτες στην καμπίνα».

«Είναι σημαντικό να λέτε σ’ αυτούς που φοβούνται, ότι το αλκοόλ δεν βοηθάει», συνιστά ένας σύμβουλος των σεμιναρίων. «Στα 1.500 μέτρα, η ατμοσφαιρική πίεση κάνει αυτό το ένα ποτό να είναι σαν ενάμιση. Επίσης το αλκοόλ αφυδατώνει [στεγνώνει] το νευρικό σύστημα, αφυδατώνει τους βλεννογόνους υμένες, κάνει τα άτομα να νιώθουν στενόχωρα, μπορεί να τα κάνει πιο ευαίσθητα στην κίνηση του αεροπλάνου, να τους προξενήσει τάση για εμετό και τέλος ακόμα και να τα τραυματίσει».

«Ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορείτε να κάνετε», είπε ένας άλλος, «είναι να κρατιέστε γερά από τη θέση σας». Αντί γι’ αυτό, βάλτε ένα μαξιλάρι πίσω, στην πλάτη σας. Θα σας βοηθήσει να ηρεμήσετε.

«Κυρίες και κύριοι, σας μιλάει ο κυβερνήτης του αεροσκάφους. Αρχίζουμε την κάθοδο και σε λίγο θα προσγειωθούμε. Σας ευχαριστούμε που πετάξατε με την εταιρία μας». Μερικά λεπτά αργότερα ακούγεται ο πνιχτός ήχος των τροχών προσγείωσης, καθώς κατεβαίνουν κάτω. Ο πιλότος έχει πάρει την άδεια για την προσγείωση. Ο διάδρομος βρίσκεται ακριβώς μπροστά. Μπαίνουμε στην ευθεία του διαδρόμου και ο πιλότος σηκώνει ελαφρά το μπροστινό μέρος του αεροπλάνου. Ο τσιμεντένιος διάδρομος κάνει την εμφάνισή του κάτω από το παράθυρό μας—και αγγίζουμε το έδαφος! Οι μηχανές αγκομαχούνε, καθώς ο πιλότος αναστρέφει την ώση του κινητήρα για να επιβραδύνει το αεροπλάνο, και τελικά το γιγάντιο αεροπλάνο ακινητοποιείται καθώς φτάνει στο σημείο στάθμευσης. Άλλη μια πετυχημένη πτήση!

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 23]

Trans World Airlines photo