Τι Πρέπει να Ξέρετε για τις Ψείρες του Κεφαλιού

ΤΟ ΣΟΚ, η ντροπή και η ενοχή είναι τυπικές αντιδράσεις των γονιών, των οποίων τα παιδιά πιάνουν ψείρες. «Σε κάνει να νιώθεις αμηχανία», είπε μια μητέρα, «επειδή καταλαβαίνεις ότι οι άνθρωποι νομίζουν πως δεν είσαι καθαρός».

Αλλά υπάρχει λόγος να νιώθετε αμηχανία, αν κάποιος στο σπίτι σας πιάσει ψείρες;

Τρεις Ποικιλίες

Οι ψείρες του κεφαλιού είναι μικροσκοπικά, άπτερα έντομα που γενικά έχουν μήκος περίπου 1-2 χιλιοστά, όσο είναι σχεδόν το μέγεθος ενός σπόρου σουσάμι. Το χρώμα τους ποικίλλει από άσπρο προς το σταχτί ως καστανό. Το στίγμα που συνοδεύει το να τις έχει κανείς προέρχεται από τη λανθασμένη αντίληψη ότι οι ψείρες προσβάλλουν μόνο τους ανθρώπους που δεν τηρούν καλή προσωπική υγιεινή. Αλλά στην πραγματικότητα, οι ψείρες του κεφαλιού προτιμούν το καθαρό περιβάλλον, γι’ αυτό μπορεί να τις κολλήσουν ακόμη κι εκείνοι που κάνουν μπάνιο τακτικά.

Εκτός από τις ψείρες του κεφαλιού, υπάρχουν άλλες δυο ποικιλίες ψειρών που είναι κοινές στον άνθρωπο: οι ψείρες του σώματος και οι ψείρες του εφηβαίου. Η ψείρα του εφηβαίου, που μεταδίδεται με στενή σεξουαλική επαφή, βρίσκεται στο τραχύ τρίχωμα της περιοχής του εφηβαίου, κάτω από τις μασχάλες, στις γενειάδες και στα μουστάκια και μερικές φορές στις βλεφαρίδες. Είναι μικρότερη και έχει σχήμα κάβουρα, γι’ αυτό και το παρατσούκλι της στα αγγλικά είναι ‘καβουρόψειρα’.

Η ψείρα του σώματος, αντίθετα από τις ψείρες του κεφαλιού και του εφηβαίου, δεν ζει πάνω στους ανθρώπους. Ζει στα ρούχα κοντά στο δέρμα και σέρνεται πάνω στο σώμα για να τραφεί. Η ψείρα του σώματος είναι διαδεδομένη ανάμεσα σε ανθρώπους εκτεθειμένους σε μέρη όπου επικρατεί συνωστισμός και έλλειψη καθαριότητας. Στο παρελθόν υπήρξε φορέας αρκετών ασθενειών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν ο τύφος, ο πυρετός των χαρακωμάτων και ο υπόστροφος πυρετός, αλλά σήμερα αυτές οι μολυσματικές ασθένειες σπάνια διαδίδονται από τις ψείρες.

Πόσο Διαδεδομένο Είναι το Πρόβλημα;

Το ιατρικό περιοδικό Archives of Dermatology (Αρχεία Δερματολογίας) λέει: «Η φθειρίαση των τριχών του κεφαλιού έχει γίνει διαδεδομένο πρόβλημα στις Ηνωμένες Πολιτείες, παίρνοντας επιδημικές διαστάσεις σε ορισμένες περιοχές». Οι υγειονομικές αρχές υπολογίζουν ότι κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες προσβάλλονται έξι ως δέκα εκατομμύρια άτομα.

Σύμφωνα με μελέτες που διεξήγαν τα Κέντρα των Η.Π.Α. για τον Έλεγχο των Ασθενειών, ένας σημαντικός αριθμός μαθητών που εξετάστηκαν είχαν ψείρες του κεφαλιού. Μάλιστα, ο Ντέιβιντ Τάπλιν, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι, λέει: «Σε ορισμένες περιοχές, η συχνότητα των περιστατικών φτάνει μέχρι και το 40 τοις εκατό αυτών που εξετάστηκαν».

Ναι, η ανησυχία για την υψηλή συχνότητα εμφάνισης της μόλυνσης δεν περιορίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το επιστημονικό περιοδικό Discover αναφέρει: «Από τον Καναδά και τη Χιλή, από την Αγγλία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ανατολική Γερμανία, τη Σοβιετική Ένωση, ακόμη κι από την Αυστραλία, καταφθάνουν εκθέσεις σύμφωνα με τις οποίες οι ψείρες του κεφαλιού προσβάλλουν το 50 τοις εκατό και πλέον των παιδιών σε ορισμένα σχολεία».

Πώς Μεταδίδονται;

Αφού οι ψείρες δεν μπορούν να πετάξουν ή να πηδήξουν, μεταδίδονται κυρίως μέσω άμεσης επαφής με το μολυσμένο άτομο, συνήθως μέσω επαφής των κεφαλιών. Μια έρευνα που διεξάχθηκε σε τάξεις της Πενσυλβανίας αποκάλυψε ότι το 73 τοις εκατό όλων των μολύνσεων συνέβηκαν κατ’ αυτόν τον τρόπο. Ορισμένοι πιστεύουν ότι το ποσοστό είναι πολύ υψηλότερο. Ο Ντένις Γουάιτ, διευθυντής του Προγράμματος για τις Ασθένειες που προκαλούνται από τα Αρθρόποδα, ο οποίος εργάζεται στο Υπουργείο Υγείας της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, λέει: «Η άμεση επαφή ευθύνεται για το 90 τοις εκατό περίπου όλων των μολύνσεων».

Άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορείτε να κολλήσετε ψείρες του κεφαλιού από κάποιον που έχει μολυνθεί είναι το να μοιραστείτε μαζί του τη χτένα, το κοκαλάκι για τα μαλλιά, το μαντήλι, το καπέλο, την κορδέλα των μαλλιών, την πετσέτα, τα ακουστικά για το στέρεο, το σκούφο της κολύμβησης ή άλλα προσωπικά αντικείμενα. Αυτό συμβαίνει λόγω του ότι οι ψείρες είναι σε θέση να επιζούν μέχρι και 20 ώρες (μερικοί ισχυρίζονται 48) μακριά από τον ξενιστή.

Ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι ψείρες είναι τόσο διαδεδομένες σήμερα είναι ότι πολλοί γονείς δεν ασχολούνται με το πρόβλημα. Η Ντέμπορα Αλτσούλερ, διευθύντρια του Εθνικού Συνδέσμου Φθειρίασης, λέει ότι «οι άνθρωποι είναι συχνά τόσο απασχολημένοι ώστε ξεχνούν να εξοικονομήσουν χρόνο και να προσπαθήσουν να ψάξουν στα μαλλιά των παιδιών τους για ‘κόνιδες’ [αβγά ψειρών]». Δυστυχώς, η αλήθεια είναι ότι στη δεκαετία του 1980 η μόλυνση με ψείρες είναι αποτέλεσμα της άγνοιας και της απάθειας.

Προστατέψτε την Οικογένειά σας

Το κύριο σύμπτωμα της μόλυνσης με ψείρες είναι η φαγούρα. Το δάγκωμα της ψείρας του κεφαλιού ερεθίζει το κρανίο, προκαλώντας φαγούρα και μερικές φορές κοκκινίλα. Να μπείτε σε σκέψεις αν δείτε το παιδί σας να ξύνει το κεφάλι του συχνά. Η προσεκτική εξέταση απαιτεί δυνατό φως κι ένα μεγεθυντικό φακό. Επειδή η ψείρα είναι πολύ ευκίνητη και αποφεύγει τον εντοπισμό με ετοιμότητα, ψάξτε για τα αβγά της (κόνιδες), που είναι σταθερά κολλημένα πάνω στα μαλλιά, κοντά στο κρανίο. Το χρώμα της κόνιδας κυμαίνεται από ανοιχτό κίτρινο ως καστανό. Οι δερματολόγοι έχουν προσδιορίσει 12 τουλάχιστον καταστάσεις, τις οποίες οι άνθρωποι κάνουν συχνά το λάθος να θεωρούν ότι αποτελούν μόλυνση με κόνιδες. Γι’ αυτό, χρησιμοποιήστε μεγεθυντικό φακό για μια εξονυχιστική εξέταση του κεφαλιού. Συγκεντρώστε την προσοχή σας γύρω από τα αφτιά και τον αυχένα.

Αν βρείτε ψείρες ή κόνιδες, η θεραπεία με ειδικό σαμπουάν, κρέμα ή λοσιόν (φθειροκτόνα) θα σκοτώσει τις ψείρες. Για να εμποδιστεί η διάδοσή τους, πρέπει όλοι όσοι έχουν μολυνθεί να κάνουν θεραπεία συγχρόνως. Γι’ αυτό να εξετάσετε ολόκληρη την οικογένεια πριν αρχίσετε τη θεραπεία.

Τα φθειροκτόνα δεν σκοτώνουν πάντα τις κόνιδες που είναι κολλημένες στα μαλλιά. Όποια αβγά απομείνουν θα εκκολαφτούν μέσα σε εφτά ως δέκα μέρες, γι’ αυτό μπορεί να χρειαστεί και δεύτερη θεραπεία με φθειροκτόνο, προκειμένου να σκοτωθούν όποιες ψείρες επιζούν. Προσοχή, όμως: Όλα τα φθειροκτόνα περιέχουν μικρές ποσότητες εντομοκτόνου που, αν χρησιμοποιηθεί ακατάλληλα, μπορεί να προξενήσει σοβαρές παρενέργειες. Γι’ αυτό, να ακολουθείτε προσεκτικά τις οδηγίες του κατασκευαστή.

Αν δεν υπάρχουν στην περιοχή σας φθειροκτόνα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικές θεραπευτικές μέθοδοι. Πολλές αυθεντίες συνιστούν να απομακρύνετε τις κόνιδες με μια ειδική χτένα με λεπτά δόντια. Επιπρόσθετα, το ιατρικό εγχειρίδιο Clinical Dermatology: A Color Guide to Diagnosis and Therapy (Κλινική Δερματολογία: Έγχρωμος Οδηγός για Διάγνωση και Θεραπεία) προτείνει: «Η ουσία που κάνει τις κόνιδες να κολλάνε στα στελέχη των τριχών μπορεί να διαλυθεί με κομπρέσες ξιδιού που τοποθετούνται στα μαλλιά για 15 λεπτά».

Ακόμη πιο αποτελεσματικό είναι το ξύρισμα του κεφαλιού. Ορισμένοι έχουν διαπιστώσει επίσης ότι μικρή ποσότητα καθαρού πετρελαίου, που τοποθετείται στο κρανίο για 15 ως 20 λεπτά, σκοτώνει τόσο τις ψείρες όσο και τις κόνιδες. Πρέπει ωστόσο να ασκείται προσοχή, επειδή το καθαρό πετρέλαιο ίσως προκαλέσει τοπικό ερεθισμό και, αν πάει στα μάτια, μπορεί να προκαλέσει πόνο. Αν το εισπνεύσετε, το καθαρό πετρέλαιο μπορεί να αποδειχτεί τοξικό, και αν βρίσκεται κοντά σε φλόγα αρπάζει φωτιά.

Σπουδαία είναι επίσης η φροντίδα των κλινοσκεπασμάτων, των ρούχων και άλλων προσωπικών αντικειμένων. Να τα πλύνετε και μετά να τα στεγνώσετε σε υψηλή θερμοκρασία για 20 τουλάχιστον λεπτά προκειμένου να σκοτώσετε τις ψείρες μαζί με τις κόνιδες. Σκουπίστε με την ηλεκτρική σκούπα τα στρώματα, τα έπιπλα που έχουν ταπετσαρία και άλλα αντικείμενα που δεν πλένονται, ώστε να απαλλαγείτε από όλες τις ζωντανές κόνιδες ή ψείρες. Τέτοιου είδους φροντίδα είναι περίπλοκη διαδικασία, αλλά απαραίτητη για να εμποδίσετε τη διαιώνιση των ψειρών στην οικογένειά σας.

Μολονότι δεν είναι δυνατόν να αποκτήσετε ανοσία στη μόλυνση με ψείρες, μπορείτε να ελαττώσετε σε μεγάλο βαθμό την πιθανότητα να τις κολλήσετε, ακολουθώντας μερικές απλές κατευθυντήριες γραμμές. Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να μη μοιράζονται χτένες, βούρτσες και άλλα προσωπικά αντικείμενα που μπορούν εύκολα να μεταδώσουν ψείρες. Αν είναι δυνατόν, να βάζετε τα παιδιά σας να κοιμούνται σε χωριστά κρεβάτια. Να χτενίζετε τα μακριά μαλλιά σε πλεξούδες ή σε αλογοουρά, πράγμα που θα συντελέσει στη μείωση της επαφής των κεφαλιών. Και τελικά, αν το παιδί σας κολλήσει ψείρες, μην πανικοβληθείτε. Η φθειρίαση σπανίως είναι σοβαρή ασθένεια. Επίσης είναι πολύ κοινή και αποτελεί καλοφυλαγμένο μυστικό.

[Πλαίσιο στη σελίδα 26]

Ένα Παμπάλαιο Πρόβλημα

Οι ψείρες του κεφαλιού μαστίζουν τους ανθρώπους εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η εφημερίδα The Medical Post της 15ης Νοεμβρίου 1988 αναφέρει: «Ψείρες έχουν βρεθεί κολλημένες σε τρίχες που ανήκαν σε αιγυπτιακές μούμιες, σε προκολομβιανούς Ινδιάνους από το Περού και σε προϊστορικούς Ινδιάνους από τα νοτιοδυτικά της Αμερικής.

»Τότε, όπως και τώρα, οι ψείρες έδειχναν λίγο σεβασμό για το αν ήταν κανείς βασιλιάς, αριστοκράτης ή ευλαβής από θρησκευτική άποψη.

»Άφθονες ποσότητες απ’ αυτές βρέθηκαν σε χτένες και δείγματα μαλλιών από το παλάτι του Ηρώδη, από τους αρχαίους οικισμούς γύρω από τη Μασάντα και από τα σπήλαια στο Κουμράν, όπου ανακαλύφθηκαν οι Ρόλοι της Νεκράς Θάλασσας, τα αρχαιότερα γνωστά Βιβλικά χειρόγραφα».

Οι χτένες που χρησιμοποιούνταν για τις κόνιδες πριν από χιλιάδες χρόνια είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοιες μ’ αυτές που χρησιμοποιούνται σήμερα. Οι χτένες κατασκευάζονταν συνήθως από ξύλο, αλλά στο αρχαίο παλάτι της Μεγιδδώ βρέθηκαν χτένες από ελεφαντόδοντο. Όταν εξετάστηκαν από κοντά χτένες για τις κόνιδες, οι οποίες υπήρχαν σε μουσειακές συλλογές, βρέθηκαν να έχουν πάνω τους πολλές ψείρες και κόνιδες.

Ο Δρ Κώστας Μουμκούογλου, της ιατρικής σχολής του Εβραϊκού Πανεπιστημίου Χαντάσα, παρατήρησε: «Αν κρίνουμε από τους αριθμούς των ψειρών και των αβγών πάνω τους, οι χτένες ήταν προφανώς πολύ αποτελεσματικές επινοήσεις για το ξεψείριασμα».

[Εικόνα στη σελίδα 27]

Ψείρα του κεφαλιού (πολύ μεγεθυμένη)

[Ευχαριστίες]

Photo by courtesy of Beecham Products U.S.A.