Μια Δυσοίωνη Νότα στον Κόσμο της Επαγγελματικής Μουσικής;

ΑΚΟΥΣΤΕ προσεκτικά τη μουσική που παίζει το ραδιόφωνό σας, κάποιος από τους δίσκους σας ή η τηλεόρασή σας. Είναι πραγματικά έγχορδα τα όργανα που παίζουν; Είναι πραγματικά πνευστά τα όργανα που ακούτε αυτή τη στιγμή;

Καθώς η μουσική τεχνολογία προοδεύει κάνοντας τεράστια άλματα, οι ήχοι που ακούτε μπορεί να μην προέρχονται καν από τα όργανα που νομίζετε. Ίσως να ακούτε ένα συνθεσάιζερ. Για πολλούς μουσικούς μάλιστα, το συνθεσάιζερ αντιπροσωπεύει μια δυσοίωνη νότα στον κόσμο της επαγγελματικής μουσικής. Πολλοί απ’ αυτούς τους μουσικούς πιστεύουν ότι εξαιτίας του συνθεσάιζερ χάνουν τη δουλειά τους!

Τι Είναι το Συνθεσάιζερ;

Το συνθεσάιζερ είναι ένα όργανο μέσω του οποίου παράγεται ήχος με ηλεκτρονικό τρόπο. Ο χειριστής είναι σε θέση να διαφοροποιεί και να ελέγχει τα χαρακτηριστικά του ήχου. Ο ήχος πολλές φορές παράγεται από ένα κίμπορντ (πληκτρολόγιο) και σ’ αυτή την περίπτωση η διάταξη των πλήκτρων είναι η ίδια μ’ αυτήν που έχει το πιάνο.

Το συνθεσάιζερ λέγεται έτσι επειδή συνθέτει ή συνδυάζει διάφορα προγραμματισμένα χαρακτηριστικά για να παράγει τον ήχο του. Μερικά συνθεσάιζερ και ηλεκτρονικά κίμπορντ έχουν τη δυνατότητα να εγγράφουν βασικούς ήχους στο πληκτρολόγιό τους και να τους αναπαράγουν στο σωστό ύψος, ανάλογα με τα πλήκτρα που θα πατηθούν. Αν και δεν γίνεται σύνθεση των ήχων αυτών με την αυστηρή έννοια του όρου, εντούτοις το άρθρο αυτό θα αναφέρει και αυτού του είδους τα κίμπορντ ως συνθεσάιζερ.

Τα συνθεσάιζερ έκαναν την εμφάνισή τους εδώ και πολλά χρόνια. Αλλά η δημοτικότητά τους έφθασε στα ύψη ιδιαίτερα στη δεκαετία του 1970, όταν αυτό το όργανο χρησιμοποιήθηκε στην ποπ μουσική για να δώσει ένα νέο ήχο, που άρχισε να συναγωνίζεται την ηλεκτρική κιθάρα. Αν και στην αρχή έδινε την εντύπωση ότι ήταν απλώς και μόνο ένα πρωτότυπο όργανο που μπορούσε να παράγει μερικά ενδιαφέροντα ηχητικά εφέ, το συνθεσάιζερ μπορεί στην πραγματικότητα να προγραμματιστεί, μέσω ψηφιακής τεχνολογίας, για να μιμείται και να αναπαράγει τη χροιά του ήχου που έχει το κάθε παραδοσιακό όργανο.

Πώς το Συνθεσάιζερ Αποτελεί Απειλή για την Εργασία Ορισμένων;

Φανταστείτε πως είστε μουσικός και εξοικονομείτε τα προς το ζην με το να παίζετε βιολί σε ηχογραφήσεις μουσικής για την τηλεόραση, για διαφημίσεις και τα παρόμοια. Ας υποθέσουμε ότι για κάποια ηχογράφηση που πρόκειται να γίνει θα χρειαστούν 20 έγχορδα όργανα.

Ο μουσικός διευθυντής θέλει να περικόψει τα έξοδα που προκύπτουν από την πρόσληψη ενός μεγάλου τμήματος με βιολιά και μπορεί να επιτύχει τον ίδιο πλήρη ήχο εγχόρδων με το να προσλάβει έξι μόνο βιολιστές και ένα μουσικό που παίζει συνθεσάιζερ. Έτσι 14 βιολιστές στερήθηκαν την εργασία που θα τους πρόσφερε η ηχογράφηση αυτή εξαιτίας του συνθεσάιζερ, και ίσως να ήσασταν κι εσείς μεταξύ εκείνων που δεν προσλήφθηκαν. Αν αυτό σας συμβεί μια φορά, ίσως να μην σας πειράξει. Αλλά αν αυτό γίνει ο κανόνας—και μερικοί μουσικοί έχουν την εντύπωση ότι έχει ήδη γίνει—αντιλαμβάνεστε με ποιο τρόπο το συνθεσάιζερ θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για το ίδιο το εισόδημά σας;

Μπορεί το συνθεσάιζερ να αναπαράγει ακριβώς τον τόνο και τη χροιά του ήχου ενός παραδοσιακού οργάνου; Ο Μάικ Κόμινς, που είναι βιολιστής σε ηχογραφήσεις και ένας από τους υπεύθυνους της Ένωσης Μουσικών για Ηχογραφήσεις, λέει: «Πολλές φορές αστειευόμασταν όταν φανταζόμασταν τον Γκέοργκ Σόλτι να εμφανίζεται μόνος του στη σκηνή του Όρκεστρα Χολ στο Σικάγο, έχοντας μπροστά του ένα μόνο μουσικό που να παίζει συνθεσάιζερ. Θα σήκωνε τα χέρια του και ο μουσικός θα αναπαρήγε στο πλήρες τον ήχο της Συμφωνικής Ορχήστρας του Σικάγου . . . Αυτό είναι μακάβριο αστείο, γιατί, αν και το συνθεσάιζερ δεν έχει αντικαταστήσει τη συμφωνική ορχήστρα στις δημόσιες συναυλίες ή στις ηχογραφήσεις, θα έχει αυτή τη δυνατότητα, και η σκέψη αυτή είναι τρομακτική».

Μια Ορχήστρα σε Κουτί;

Το 1984, κάποιος μουσικός ηχογράφησε ένα άλμπουμ που είχε τον ήχο μιας μεγάλης ορχήστρας και έδωσε στην «ορχήστρα» του την ονομασία «Η Φιλαρμονική LSI».a Η «ορχήστρα» αυτή ήταν στην πραγματικότητα ένα συνθεσάιζερ. Ο συνθέτης δαπάνησε γύρω στις 2.000 ώρες, σε διάστημα ενάμιση χρόνου, για να προγραμματίσει ένα ψηφιακό συνθεσάιζερ έτσι ώστε να αναπαράγει τους ήχους της ορχήστρας. Τα αποτελέσματα ήταν καταπληκτικά. Το περιοδικό Keyboard αποκάλεσε την προσπάθεια αυτή «ένα από τα πιο αξιοσημείωτα κατορθώματα στον τομέα της σύνθεσης» και σχολίασε ότι «η ιδέα πως ένα και μόνο κίμπορντ μπορεί να μας δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι ακούμε τη Συμφωνική Ορχήστρα του Σικάγου, δεν είναι εντελώς απραγματοποίητη».

Μήπως η ύπαρξη αυτής της δυνατότητας απομίμησης των ήχων που παράγει μια ορχήστρα, σημαίνει ότι τα παραδοσιακά όργανα σε λίγο θα αχρηστευτούν; Όχι, σύμφωνα με το συνθέτη που αναφέραμε πιο πάνω, ο οποίος ανέφερε: «Μου αρέσει η ορχήστρα . . . Εξακολουθώ να προτιμώ το γνήσιο!»

Πολλοί μουσικοί σίγουρα θα συμφωνούσαν. Μερικοί έχουν τη γνώμη ότι κανένα συνθεσάιζερ δεν θα είναι σε θέση να αναπαράγει τους τόνους και τις χροιές του ήχου άλλων οργάνων με τόση πιστότητα, ώστε να μπορέσει να τα αντικαταστήσει. Ο μουσικός Γουόλτερ Σιρ λέει: «Ο ήχος της τρομπέτας [που παράγει το συνθεσάιζερ] δεν ακούγεται σαν πραγματική τρομπέτα σ’ έναν έμπειρο μουσικό. . . . Και το κίμπορντ δεν μπορεί φυσιολογικά να αποδώσει την εκφραστικότητα του πνευστού οργάνου». Φοβάται όμως πως οι άνθρωποι δεν κάνουν διάκριση στο τι ακούνε και έχουν μάθει να αποδέχονται τους ήχους που παράγονται ηλεκτρονικά, παρά το γεγονός ότι τους «λείπουν οι μικρές εκείνες ατέλειες που κάνουν τα ακουστικά όργανα τόσο ενδιαφέροντα».

Η αλήθεια είναι ότι το συνθεσάιζερ έχει γίνει αντικείμενο μεγάλης διένεξης στον κόσμο της επαγγελματικής μουσικής. Εντούτοις η δημοτικότητα του συνθεσάιζερ δεν επηρεάζει μόνο τους επαγγελματίες μουσικούς. Επηρεάζει και ένα πασίγνωστο όργανο που ίσως υπάρχει στο σπίτι σας.

Το Πιάνο στα Τελευταία του;

Το πιάνο αντιμετωπίζει δύσκολους καιρούς εξαιτίας της επανάστασης που έχουν δημιουργήσει τα συνθεσάιζερ. Οι εταιρίες που ασχολούνται με τα πιάνα αναφέρουν ότι οι πωλήσεις μειώνονται και μερικοί πολύ γνωστοί κατασκευαστές πιάνων έκλεισαν τις επιχειρήσεις τους. Παράλληλα όμως, οι πωλήσεις των συνθεσάιζερ ανέβηκαν στα ύψη.

Ωστόσο, δεν είναι ο ήχος του πιάνου που έχει πάψει να είναι δημοφιλής. Όπως διευκρινίζει ο ιδιοκτήτης ενός στούντιο: «Οπωσδήποτε υπάρχει ζήτηση για τον ήχο του πιάνου, αλλά στο 99 τοις εκατό των περιπτώσεων οι πελάτες δεν είναι τόσο εκλεκτικοί ως προς το πώς θα παραχθεί αυτός ο ήχος». Πολλοί προτιμούν να χρησιμοποιούν συνθεσάιζερ, επειδή αυτό μένει διαρκώς κουρδισμένο, μεταφέρεται εύκολα και σε πολλές περιπτώσεις έχει προσιτή τιμή. Στην πραγματικότητα, πολλά συνθεσάιζερ κοστίζουν λιγότερο από το μισό της τιμής ενός πιάνου.

Σημαίνει μήπως αυτό ότι σε λίγο το συνθεσάιζερ θα αντικαταστήσει τελείως το πιάνο; Μερικοί αμφιβάλλουν ότι η κατάσταση θα φθάσει μέχρι αυτό το σημείο. Ο διευθυντής κάποιας επιχείρησης κατασκευής πιάνων, ο Τζον Στάινγουεϊ, λέει: «Τίποτε δεν θα υποσκελίσει τη φυσική απόδοση ενός κουρδισμένου πιάνου. Μολονότι γίνονται εξαιρετικά πράγματα σ’ αυτόν τον τομέα, δεν νομίζω ότι θα μπορέσει ποτέ ο ή η μουσικός να ελέγχει τόσο καλά το συνθεσάιζερ όσο ένα πιάνο».

Όμως, από την άποψη των κατασκευαστών πιάνων, οι αποδείξεις είναι ξεκάθαρες: Οι πωλήσεις πιάνων μειώνονται και ο κόσμος προτιμά το συνθεσάιζερ. Ίσως η τάση αυτή να είναι προσωρινή. Ή πιθανόν, όπως παρατηρεί και το περιοδικό Keyboard, «να βλέπουμε το πιάνο να φτάνει στα τελευταία του».

Επαναλαμβάνεται η Ιστορία;

Το πρόβλημα δεν είναι καινούριο. Σ’ ολόκληρη την ιστορία, η τεχνολογική πρόοδος έχει γίνει αιτία να μείνουν ξαφνικά άνεργοι πολλοί ειδικευμένοι εργάτες. Και τώρα, εξαιτίας του συνθεσάιζερ, ακόμα και μερικοί επαγγελματίες μουσικοί αρχίζουν να βλέπουν την ανεργία να ξεπροβάλλει στο ζοφερό επαγγελματικό τους ορίζοντα.

Για εκείνους που ασχολούνται με την κατασκευή των συνθεσάιζερ ή παίζουν συνθεσάιζερ, η τεχνολογία προσφέρει προφανώς απεριόριστες ευκαιρίες. Για εκείνους που εξοικονομούν τα προς το ζην με το να παίζουν παραδοσιακά όργανα, το συνθεσάιζερ αντιπροσωπεύει μια ‘δυσοίωνη νότα’ που ίσως γίνει αιτία να χάσουν τη δουλειά τους.

Έτσι, λοιπόν, την επόμενη φορά που θα ακούσετε μουσική στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο, ή στο πικάπ σας, ακούστε την προσεκτικά και μην αφήνετε τα αφτιά σας να σας ξεγελάσουν. Μπορεί να ακούτε συνθεσάιζερ.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 14]

«Ο ήχος της τρομπέτας [που παράγει το συνθεσάιζερ] δεν ακούγεται σαν πραγματική τρομπέτα σ’ έναν έμπειρο μουσικό. . . . Και το κίμπορντ δεν μπορεί φυσιολογικά να αποδώσει την εκφραστικότητα του πνευστού οργάνου».