Τι Μαθαίνουμε από τους Τζαράβα

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ινδία

«ΕΧΕΙΣ υπέρταση και τα νεύρα σου είναι χάλια. Να πας ταξίδι σ’ ένα τροπικό νησί και να χαλαρώσεις!» Αν η ένταση και οι πιέσεις του σύγχρονου πολιτισμού σάς έχουν καταβάλει, η συμβουλή αυτή μπορεί να είναι ό,τι πρέπει για εσάς. Ακόμη κι αν δεν συντρέχουν ιατρικοί λόγοι, ποιος μπορεί να αντισταθεί σε μια τόσο δελεαστική πρόταση; Γιατί, λοιπόν, να μην ξεφύγετε απ’ όλα αυτά και να επισκεφτείτε τα Νησιά Άνταμαν, όπου ζουν οι Τζαράβα;

Νησιά Άνταμαν; Τζαράβα; Μη στενοχωρηθείτε αν δεν έχετε ακούσει ποτέ αυτά τα ονόματα, γιατί βρίσκονται πολύ μακριά από τα συνηθισμένα τουριστικά θέρετρα του κόσμου. Αν κοιτάξετε κάποιο χάρτη, θα βρείτε τα Νησιά Άνταμαν στον Κόλπο της Βεγγάλης, ανάμεσα στην Ινδία και στη Μιανμάρ (πρώην Βιρμανία). Αυτό το αρχιπέλαγος, που αποτελείται από 300 περίπου νησιά, είναι το άκρο της επικράτειας της Δημοκρατίας της Ινδίας.

Απολίτιστος Λαός;

Σ’ αυτά τα νησιά ζουν τέσσερις φυλές Νεγριτών—οι Μεγάλοι Ανταμάνιοι, οι Τζαράβα, οι Σεντινέλιοι και οι Όνγκε. Οι Νεγρίτες, λέξη που σημαίνει «μικροί νέγροι», πιστεύεται ότι είναι απομεινάρια μιας αρχαίας, μελαμψής φυλής πυγμαίων, που κατοικούσε παλιά στο μεγαλύτερο μέρος της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Ωκεανίας. Λόγω της απομόνωσής τους, έχουν χαρακτηριστεί ως τα γνησιότερα απομεινάρια του «ανθρώπου της Λίθινης Εποχής» ή, όπως το έθεσε ο Υπολοχαγός Κόλμπρουκ του Βρετανικού Στρατού, που έλεγχε κάποτε τα νησιά, «οι λιγότερο πολιτισμένοι άνθρωποι του κόσμου».

Το 1858, όταν οι Βρετανοί ίδρυσαν εκεί μια αποικία καταδίκων, οι Μεγάλοι Ανταμάνιοι ήταν χιλιάδες. Σύντομα, οι ασθένειες που έφεραν οι ξένοι—η ιλαρά, η σύφιλη και άλλες—μαζί με την οπιομανία και τον αλκοολισμό, αφάνισαν τα μέλη της φυλής αυτής. Τώρα, απομένουν μόνο λίγοι απ’ αυτούς στο μικροσκοπικό Νησί Στρέιτ και όλοι τους αποτελούν προϊόν επιμειξίας. Οι Όνγκε είχαν παρόμοια τύχη.

Επί χρόνια, οι Τζαράβα και οι Σεντινέλιοι αντιστέκονταν στην επαφή με τους ξένους, καθώς και στην εκμετάλλευση απ’ αυτούς. Με την εχθρότητά τους κατάφεραν να παραμείνουν απομονωμένοι, αλλά παράλληλα απέκτησαν τη φήμη ότι είναι απολίτιστοι και αιμοδιψείς κανίβαλοι. Πριν από λίγα σχετικά χρόνια, όταν ορισμένοι αξιωματούχοι της ανθρωπολογικής υπηρεσίας του Πορτ Μπλερ, πρωτεύουσας των Νησιών Άνταμαν, προσπάθησαν να έρθουν σε επαφή μ’ έναν από τους φυλετικούς ομίλους του Βόρειου Νησιού Σέντινελ, η άκατός τους δέχτηκε βροχή από βέλη—μάλιστα ένα βέλος τρύπησε το πόδι κάποιου φωτογράφου.

Τι έκανε αυτούς τους ανθρώπους τόσο εχθρικούς; Ο Μ. Β. Πόρτμαν, Βρετανός αξιωματικός που διοικούσε τα νησιά στα τέλη του περασμένου αιώνα, παρατήρησε: «Όταν φτάσαμε εδώ, οι Τζαράβα ήταν ήσυχοι και καθόλου επιθετικοί απέναντί μας, ούτε καν μας ενοχλούσαν, ώσπου εμείς αρχίσαμε να τους παρενοχλούμε συνεχώς, ξεσηκώνοντας τους Ανταμάνιους της ακτής εναντίον τους. Αφού αυτή η τακτική κράτησε μερικά χρόνια, η ζωή των Τζαράβα έγινε πολύ σκληρή και, ανταποδίδοντας, άρχισαν κι εκείνοι να μας επιτίθενται. Εμείς φταίμε για το ότι οι Τζαράβα έγιναν εχθρικοί».

Ο Τρόπος Ζωής των Τζαράβα

Οι Τζαράβα είναι ημινομαδικός λαός. Ζουν κατά ομίλους που αριθμούν περίπου 30 άτομα, και αρκετοί γειτονικοί όμιλοι απαρτίζουν μια φυλή. Κάθε όμιλος κινείται μέσα σε σαφώς καθορισμένα όρια και δεν παραβιάζει την περιοχή των άλλων ομίλων. Επειδή ζουν σ’ ένα τροπικό περιβάλλον με οργιώδη βλάστηση, δεν ασχολούνται καθόλου με τη γεωργία ούτε εκτρέφουν κατοικίδια ζώα. Ό,τι χρειάζονται το βρίσκουν χρησιμοποιώντας τόξα, βέλη και δόρατα—κυνηγώντας και ψαρεύοντας.

Το γεγονός ότι την τροφή τη μοιράζονται όλοι μαζί αποτελεί μέρος του τρόπου ζωής τους. Αν, λοιπόν, κάποιος από τον όμιλο πιάσει μια χελώνα, τότε όλοι έχουν χελώνα. Αν κάποιος πιάσει ένα γουρούνι, τότε όλοι έχουν γουρούνι. Στην κοινωνική τους δομή, δεν υπάρχουν ταξικές διαιρέσεις σε πλούσιους και φτωχούς. «Οι Τζαράβα, σε καμιά περίπτωση, δεν μπορούν να χαρακτηριστούν φτωχοί», είπε ένας από τους αξιωματούχους της ανθρωπολογικής υπηρεσίας. «Έχουν με αφθονία όλα όσα επιθυμούν».

Κάτι ασυνήθιστο με τους Τζαράβα είναι ότι συγκαταλέγονται στους λίγους λαούς του κόσμου που δεν ξέρουν να ανάβουν φωτιά. Παίρνουν τη φωτιά τους από τις πυρκαγιές των δασών, οι οποίες ανάβουν από τους κεραυνούς που πέφτουν στη διάρκεια των συχνών καταιγίδων. Και φυλάνε τις φωτιές τους προσεκτικά, κρατώντας τες αναμμένες και κουβαλώντας τες ακόμη κι όταν μετακινούνται.

Μια κατάρα του σύγχρονου πολιτισμού είναι ο ξεπεσμός των ηθικών αξιών. «Στους Τζαράβα, δεν υπάρχει προγαμιαίο σεξ», είπε ο αξιωματούχος του οποίου τα λόγια παραθέσαμε και πιο πάνω. «Η μοιχεία είναι πολύ σπάνια. Ο ένοχος θα αντιμετώπιζε έντονη κοινωνική αποδοκιμασία. Θα αισθανόταν τόσο άσχημα ώστε θα εγκατέλειπε για λίγο καιρό την κοινότητα, μέχρις ότου νιώσει ότι μπορεί να επιστρέψει». Είναι οι άνθρωποι που ζουν στην «πολιτισμένη» σας κοινότητα τόσο έντονα ευαισθητοποιημένοι σε θέματα ηθικής;

Ο σύγχρονος πολιτισμός έχει γίνει συνώνυμος με την υπέρταση, τις καρδιοπάθειες, τον καρκίνο και τα παρόμοια. Οι Τζαράβα δεν μαστίζονται από τέτοιες ασθένειες. Μολονότι είναι κοντοί—οι άντρες δεν ξεπερνούν το ενάμισι μέτρο ύψος και οι γυναίκες είναι ακόμη κοντότερες—έχει ειπωθεί ότι «έχουν την τελειότερη διάπλαση απ’ όλα τα μικρά όντα που υπάρχουν». Στο δικό τους περιβάλλον, σπάνια αρρωσταίνουν.

Μολονότι η θρησκεία δεν κατέχει ιδιαίτερη θέση στη ζωή τους, οι Τζαράβα έχουν ορισμένες τελετουργίες για τους νεκρούς. Όταν πεθαίνει κάποιος, θάβουν το σώμα του και η καλύβα στην οποία κατοικούσε ο νεκρός μένει εγκαταλειμμένη. Μετά από μερικούς μήνες, ξεθάβουν το πτώμα. Το κρανίο, ή συχνότερα το κάτω σαγόνι, το φοράει ο πλησιέστερος συγγενής. Μετά από λίγο καιρό, το φοράνε με τη σειρά άλλοι συγγενείς. Αυτή η συνήθεια θεωρείται ένδειξη σεβασμού για το νεκρό και είναι σαφές ότι συνδέεται με τις ιδέες τους για τους νεκρούς. Οι Τζαράβα πιστεύουν ότι υπάρχει μια ψυχή, ένας φορέας ζωής, που ζει σε κάποιον άλλο κόσμο. Πιστεύουν, επίσης, ότι η ψυχή εξακολουθεί να ενδιαφέρεται γι’ αυτούς και γι’ αυτό δεν κάνουν κάτι που μπορεί να την ενοχλήσει.

Ζουν σ’ Έναν Τόπο Αφθονίας

Οι Τζαράβα ζουν σ’ έναν τόπο προικισμένο με πολλά καλά πράγματα. Ανάμεσα στα πολλά όμορφα φυτά που στολίζουν τα νησιά τους είναι και οι φημισμένες ορχιδέες, μερικές από τις οποίες απαντώνται μονάχα σ’ αυτά τα νησιά. Το 1880, σύμφωνα με τον τοπικό βοτανολόγο Δρ Ν. Π. Μπαλακρίσναν, μερικές ποικιλίες απ’ αυτές τις ορχιδέες ήταν «σαν σπάνια διαμάντια» που έπιαναν «τεράστιες τιμές στην Αγγλία».

Πρόσφατα, ένας Γερμανός επιστήμονας βρήκε στο Νησί Σέντινελ έναν κάβουρα, που ονομάζεται κλέφτης των κοκκοφοινίκων, πράγμα που του στοίχισε ένα δάχτυλο. Η Έκθεση του Υπουργείου Αλιείας στο Πορτ Μπλερ, των Νησιών Άνταμαν, έχει βάλει μια ταμπέλα που περιγράφει αυτόν τον κάβουρα, η οποία ισχυρίζεται τα εξής: «Επικίνδυνος για τις φυτείες κοκκοφοινίκων. Αναρριχάται στους κοκκοφοίνικες. Κόβει τους ώριμους καρπούς. Σπάζει το περίβλημά τους με τις τρομερές του δαγκάνες. Πίνει το γλυκό νερό και τρώει την ψύχα του κοκκοφοίνικα». Ωστόσο, άλλοι αμφιβάλλουν για το αν αυτός ο κάβουρας κάνει όλα αυτά τα πράγματα. Ορισμένοι κριτικοί, μολονότι παραδέχονται ότι αναρριχάται στα δέντρα, λένε ότι ανοίγει και τρώει μόνο τους χαλασμένους κοκκοφοίνικες που έχουν ήδη πέσει στο έδαφος.

Τι Επιφυλάσσει το Μέλλον

Μήπως, εξαιτίας της επιρροής του σύγχρονου πολιτισμού, οι Τζαράβα θα ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο με τους Μεγάλους Ανταμάνιους και τους Όνγκε—το δρόμο της σταδιακής παρακμής και, ίσως, της τελικής εξαφάνισης; Αυτό μόνο ο χρόνος θα το δείξει. Αλλά, επί αιώνες, προτού έρθουν οι ξένοι, αυτοί φρόντιζαν το θεόδοτο σπίτι τους και χρησιμοποιούσαν τις διάφορες προμήθειες με ανιδιοτελή τρόπο. Ο τρόπος ζωής τους ήταν πραγματικά απλός και ειρηνικός. Μπορούμε να μάθουμε κάτι από τους Τζαράβα;

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Αυτός ο κάβουρας, που αναρριχάται στα δέντρα, τρώει κοκκοφοίνικες