Οι Χάιντα—Ένας Απαράμιλλος Λαός των «Νησιών της Ομίχλης»

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στον Καναδά

ΠΡΙΝ από διακόσια περίπου χρόνια, οι Ευρωπαίοι εξερευνητές και έμποροι είχαν νιώσει ικανοποίηση και ταυτόχρονα έκπληξη για τις πρώτες συναντήσεις τους με τους Χάιντα, τους απαράμιλλους κατοίκους μιας ομάδας νησιών τα οποία ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στα ανοιχτά της δυτικής ακτής του Καναδά.

Εκείνες οι πρώτες επαφές ήταν ευγενικές και φιλικές. Τα λεία και χειροποίητα κέδρινα κανό, τα οποία ήταν γεμάτα με άντρες και γυναίκες που φορούσαν όμορφους μανδύες από δέρμα φώκιας, απέπλεαν κατά ομάδες για να χαιρετήσουν κάθε εμπορικό πλοίο που περνούσε. Σε μια περίπτωση, οι επιβάτες ενός κανό άρχισαν να τραγουδούν και, ως ένδειξη φιλικής χειρονομίας, ένας άντρας στάθηκε όρθιος και σκόρπισε φτερά στο νερό. (Τα πούπουλα του αετού ήταν σύμβολο φιλίας και καλωσορίσματος.) Σε μια άλλη περίπτωση, ένας αρχηγός τους πλησίασε και τραγούδησε σόλο ένα τραγούδι καλωσορίσματος, ενώ από την ακτή ενώθηκαν διακόσιες φωνές σ’ αυτή τη μελωδία.

Η Χάιντα Γκουάι, δηλαδή η πατρίδα των Χάιντα, είναι ένα αρχιπέλαγος που έχει σχήμα στιλέτου, αποτελείται από 150 νησιά περίπου και βρίσκεται περίπου 100 χιλιόμετρα δυτικά από την ακτή της Βρετανικής Κολομβίας του Καναδά. Αυτά τα νησιά, που είναι όλο ομίχλη, ονομάζονται τώρα Νησιά της Βασίλισσας Καρλότας και αποκαλούνται συχνά Βασιλικές Καρλότες. Το θερμό ωκεάνιο ρεύμα που έρχεται από την Ιαπωνία, το Ρεύμα της Ιαπωνίας, κάνει το κλίμα αυτών των νησιών ήπιο. Ωστόσο, παρά τις ήπιες θερμοκρασίες, αυτά τα νησιά μπορεί να πληγούν από ισχυρούς ανέμους και θύελλες.

Ποιοι Είναι οι Χάιντα;

Επειδή ποτέ δεν κρατήθηκαν γραπτά αρχεία για την ιστορία και τον πολιτισμό των Χάιντα, γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα για την προέλευσή τους και για την άφιξή τους στις Βασιλικές Καρλότες. Όπως τα ίδια τα νησιά είναι σκεπασμένα με ομίχλη έτσι και το παρελθόν τους είναι καλυμμένο από το πέπλο του χρόνου. Μερικοί πιστεύουν ότι οι Χάιντα ήρθαν από την Ασία, διασχίζοντας το Βερίγγειο Πορθμό, ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι ήρθαν με κανό βοηθούμενοι από το Ρεύμα της Ιαπωνίας. Ωστόσο, ό,τι ξέρουμε γι’ αυτόν το λαό προέρχεται από προφορικές παραδόσεις που αναμειγνύουν τα γεγονότα με τη φαντασία. Σύμφωνα μ’ ένα μύθο, ο λαός Χάιντα ξεπρόβαλε από ένα μεγάλο όστρακο, το οποίο άνοιξε ένας κόρακας στο Ροζ Πόιντ, στη βορειοανατολική άκρη του Νησιού Γκράχαμ—του μεγαλύτερου από τα νησιά της Βασίλισσας Καρλότας.

Αυτοί οι πολυάριθμοι μύθοι και θρύλοι προσφέρουν ελάχιστη, αν όχι καθόλου, διαφώτιση για την καταγωγή των Χάιντα· αλλά είναι ενδιαφέρον ότι διάφορες ιστορίες αναφέρουν ένα μεγάλο κατακλυσμό ο οποίος σκέπασε και τις πιο ψηλές βουνοκορφές και οι μόνοι που επέζησαν ήταν εκείνοι που κατασκεύασαν μια μεγάλη σχεδία από κορμούς δέντρων και την εφοδίασαν με προμήθειες. Ένας ηλικιωμένος Χάιντα από την πόλη Σκάιντγκεϊτ πιστοποίησε: «Πολλοί άνθρωποι από το λαό μας γνωρίζουν αυτή την ιστορία του Κατακλυσμού, γιατί είναι αληθινή. Πράγματι, ο Κατακλυσμός συνέβη πριν από πάρα πολλά χρόνια».

Οι Χάιντα, ένας λαός γεμάτος πεποίθηση, επινοητικότητα και μεγάλη δημιουργικότητα, είχαν εγκαθιδρύσει μια πλούσια και πολυσύνθετη κοινωνική δομή, πολύ πριν φτάσουν εκεί οι Ευρωπαίοι, το έτος 1774. Το έθνος ήταν χωρισμένο σε δυο κύριες φυλές, στη φυλή των Αετών και στη φυλή των Κοράκων, οι οποίες καθορίζονταν κατά τη γέννηση, σύμφωνα με τη γενεαλογική γραμμή της μητέρας. Σ’ αυτή τη μητριαρχική κοινωνία τα παιδιά ανήκαν πάντα στη φυλή της μητέρας. Οι γαμήλιοι σύντροφοι έπρεπε να εκλέγονται μόνο από άτομα της άλλης φυλής, και τον αρραβώνα τον διευθετούσε συχνά η μητέρα ενόσω ο γιος ή η κόρη της ήταν σε πολύ μικρή ηλικία.

Στήλες Τοτέμ—Η Σημασία τους

Τα εμβλήματα των οικογενειών και των φυλών, που απεικόνιζαν φυσικά ή μυθικά όντα, αποτελούσαν καύχημα για τους κατόχους τους και προσδιόριζαν την ταυτότητά τους. Τα εμβλήματα της φυλής των Αετών αποτελούνταν από αετούς, φαλακροκόρακες, κάστορες και σκυλόψαρα και ήταν λαξευμένα ή βαμμένα με καλλιτεχνικό τρόπο, ενώ τα εμβλήματα της φυλής των Κοράκων περιλάμβαναν ορεαμνούς, όρκες, γκρίζες αρκούδες και ουράνια τόξα. Αυτά τα εμβλήματα δεν ήταν μόνο διακοσμητικά, αλλά απεικόνιζαν την καταγωγή της οικογένειας, τον πλούτο της, την κοινωνική της θέση, καθώς επίσης τα προνόμια, τα τραγούδια και τις ιστορίες της φυλής.

Μολονότι δεν ειδωλοποιούνταν αυτές οι λαξευτές στήλες, μερικά από τα εμβλήματα των φυλών είχαν μυθική ή πνευματιστική σημασία και απεικόνιζαν υπερφυσικούς προγόνους, οι οποίοι κατείχαν τη μαγική δύναμη να μεταμορφώνονται σε ζώα και μετά να ξαναγίνονται άνθρωποι. Σε μια περίοδο μικρότερη από εκατό χρόνια, περίπου από το 1840, ήταν πολύ συνηθισμένο το να λαξεύουν και να στήνουν στήλες. Τώρα αυτές οι μεγάλες κέδρινες στήλες, που λόγω των καιρικών συνθηκών έχουν χάσει το αρχικό τους χρώμα, έχουν γίνει λείες και έχουν πάρει ασημί απόχρωση, σιγά-σιγά σαπίζουν και πέφτουν. Μερικές απ’ αυτές τις στήλες είχαν 18 μέτρα ύψος και 1,5 μέτρα πλάτος.

Από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο, οι Χάιντα ασχολούνταν με το μάζεμα και την αποθήκευση τροφής. Η θάλασσα τους προμήθευε άφθονα ψάρια, αχιβάδες, αβγοτάραχο ρέγγας και φύκια. Έπιαναν φώκιες για να πάρουν το λίπος τους, και το αντάλλασσαν με λίπος από θαλεϊχθύ, ένα ψάρι που δεν υπήρχε στα νερά γύρω από τα νησιά τους. Το λίπος του θαλεϊχθύος έχει μέχρι και σήμερα αξία γιατί προσθέτει νοστιμιά σε όλα τα φαγητά. Τα αβγά πουλιών, τα άγρια μούρα, οι ρίζες και το κρέας των άγριων ζώων πρόσθεταν ποικιλία στη διατροφή τους.

Οι Χάιντα δεν ήταν γνωστοί ως γεωργοί· αλλά όταν εισάχθηκε η πατάτα από τις ηπειρωτικές περιοχές κατάφεραν να την καλλιεργήσουν και άρχισαν να πουλάνε τις πατάτες στις ηπειρωτικές χώρες. Κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, έκαναν γιορτές, δηλαδή χαρούμενες συγκεντρώσεις στις οποίες οι οικογένειες ντύνονταν συχνά με ειδικά ρούχα φτιαγμένα από όμορφα δέρματα φώκιας. Οι γιορτές τους ήταν περιστάσεις στις οποίες έδιναν δώρα, πράγμα που αποτελούσε ένα μέσο για να μοιράζουν τον πλούτο τους ή για να αποκτούν υπεροχή στην κοινότητα. Αυτές οι μέρες ήταν γεμάτες συμπόσια, χορούς, τραγούδια και αφηγήσεις ιστοριών.

Τα υπολείμματα των χωριών των Χάιντα, τα οποία είναι διασκορπισμένα στα νησιά αυτά, μαρτυρούν το γεγονός ότι υπήρχε κάποτε μεγάλος πληθυσμός στις Βασιλικές Καρλότες. Στις αρχές του 19ου αιώνα, υπήρχαν περίπου 7.000 κάτοικοι στα νησιά. Αλλά μαζί με τον ερχομό των λευκών ήρθαν και οι ασθένειές τους και τα οινοπνευματώδη ποτά, πράγμα που οδήγησε στη διάδοση της κατάχρησης του οινοπνεύματος. Χωριά εγκαταλείφθηκαν καθώς οι Χάιντα προσπάθησαν να φύγουν γρήγορα για να γλιτώσουν από τη μάστιγα της ευλογιάς που τους αποδεκάτιζε. Το 1885 είχαν ήδη λιγοστέψει και είχαν μείνει μόνο 800 άτομα.

Οι Βίκινγκς του Βορειοδυτικού Ειρηνικού

Επειδή η πατρίδα τους περιστοιχίζεται από νερό, οι Χάιντα είχαν εξοικειωθεί με τη θάλασσα, κυρίως επειδή έφτιαχναν έξοχα κανό. Μερικά απ’ αυτά τα κανό ήταν τόσο μεγάλα ώστε ξεπερνούσαν σε μήκος τα ιστιοφόρα των πρώτων Ευρωπαίων εξερευνητών! Το μήκος των κανό κυμαινόταν από 23 μέτρα—αυτά τα κανό ήταν ικανά να μεταφέρουν 40 άτομα και δυο τόνους φορτίο—μέχρι και 8 μέτρα· αυτά τα μικρότερα κανό ήταν για καθημερινή χρήση κοντά στις ακτές. Με τα μεγαλύτερα κανό, οι Χάιντα έκαναν επιδρομές και μετέφεραν εμπορεύματα χωρίς κανένα ανταγωνισμό επί αιώνες, από την Αλάσκα στο βορρά ως το Στενό Πιούτζετ στο νότο. Είχαν σπείρει φόβο και δέος στα έθνη που ζούσαν στις ηπειρωτικές περιοχές και είχαν χαρακτηριστεί ως οι Βίκινγκς του βορειοδυτικού Ειρηνικού.

Αν και σήμερα οι Χάιντα έχουν σύγχρονα και καλά εξοπλισμένα πλοία, τα αυθεντικά κανό φτιαγμένα από κόκκινο κέδρο δεν έχουν ξεχαστεί. Εξακολουθούν να φτιάχνονται μερικά για ειδικές περιστάσεις, όπως για την Παγκόσμια Έκθεση του Καναδά, την Έξπο 86, που πραγματοποιήθηκε στο Βανκούβερ της Βρετανικής Κολομβίας. Το μαλακό ξύλο των ψηλών, κόκκινων κέδρων ήταν ιδανικό για την κατασκευή κανό. Οι ίνες του ξύλου ήταν ίσιες και εύκολες στην κατεργασία τους, και δεν σάπιζαν.

Τι Επιφυλάσσει το Μέλλον;

Οι Χάιντα ζουν τώρα σε δυο μόνο χωριά, στην Παλιά Μασέτ και στο Σκάιντγκεϊτ, και πολλοί αναρωτιούνται για το μέλλον τους και τον πολιτισμό τους, καθώς επίσης και για τα όμορφα «νησιά της ομίχλης» στα οποία ζουν. Η κατάχρηση του οινοπνεύματος και οι ασθένειες άφησαν τα τραγικά τους σημάδια. Το δέλεαρ της ζωής στην πόλη έχει κάνει τη νέα γενιά να φεύγει και να πηγαίνει στις πόλεις Πρινς Ρούπερτ και Βανκούβερ, στην ηπειρωτική χώρα. Η οργανωμένη και αδιάκοπη υλοτομία, μολονότι παρέχει πολλές θέσεις εργασίας στα νησιά, έχει εγείρει υποψίες και ανησυχία σ’ αυτούς οι οποίοι βλέπουν τα αγαπημένα τους νησιά να κινδυνεύουν.

Οι θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου έχουν αποτελέσει άλλη μια αρνητική επίδραση για τον τρόπο ζωής των Χάιντα. Οι ιεραπόστολοι των εκκλησιών, λόγω του ζήλου που εκδήλωσαν για να αποκτήσουν προσήλυτους και εξουσία, δεν έδωσαν καθόλου σημασία σ’ έναν πολιτισμό που ήταν πολύ παλιός και βαθιά ριζωμένος. «Ποτέ δεν προσπάθησαν να καταλάβουν τον Χάιντα—τον τρόπο έκφρασής του, τον τρόπο σκέψης του, τις αξίες του», παρατηρεί μια ιστορική αυθεντία. Το ένα κατόπιν του άλλου, οι γιορτές, οι χοροί, οι στήλες τοτέμ και οι σαμάν (οι μάγοι-γιατροί) απαγορεύτηκαν από τους ιεραποστόλους. Όταν βαφτίζονταν, πολλοί Χάιντα αναγκάζονταν να αλλάξουν το όνομά τους. Τα αγαπημένα, γεμάτα νόημα ονόματα αγνοήθηκαν εντελώς και αντικαταστάθηκαν από αγγλοσαξονικά επίθετα όπως Σμιθ, Τζόουνς και Γκλάντστοουν. Τα νέα ονόματα μεταβιβάζονταν από τον πατέρα στα παιδιά κι όχι από τη μητέρα, όπως συνέβαινε με το σύστημα των Χάιντα. Οι ιεραπόστολοι στέρησαν τους Χάιντα από τις παλιές τους αξίες, αλλά δεν τις αντικατέστησαν με Γραφικές αξίες.

Ωστόσο, οι Χάιντα στα πρόσφατα χρόνια ευλογήθηκαν με την άφιξη ενός άλλου είδους ιεραποστόλων—των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Το άγγελμα των ιεραποστόλων αυτών απευθύνεται στις καλές ιδιότητες των Χάιντα και τους προσφέρει μια πραγματική ελπίδα για το μέλλον. Καθώς πηγαίνουν συνεχώς από σπίτι σε σπίτι σε όλα τα νησιά, χρησιμοποιώντας μερικές φορές ψαρόβαρκες και μικρά αεροπλάνα προκειμένου να φτάσουν στους πιο απόμακρους συνοικισμούς από το ακρωτήριο του Σεντ Τζέιμς μέχρι το νησί Λανγκάρα, αυτοί οι Χριστιανοί ιεραπόστολοι μένουν άναυδοι από τη σχετικά παρθένα ομορφιά των νησιών της Βασίλισσας Καρλότας, και από τη θέρμη και την καλοσύνη των κατοίκων.

Όπως οι εξερευνητές πριν από διακόσια χρόνια, έτσι και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά έχουν βρει αληθινούς συντρόφους ανάμεσα στους Χάιντα, καθώς μεταδίδουν με επιμέλεια τα καλά νέα της εγκαθιδρυμένης Βασιλείας του Θεού σε κάθε σπίτι στα νησιά. Και πολλές οικογένειες Χάιντα έχουν ανταποκριθεί, διακρίνοντας την αλήθεια που περιέχεται στο Λόγο του Θεού, την Αγία Γραφή. Καθώς μελετούν την Αγία Γραφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, έχουν φτάσει στο σημείο να εκτιμήσουν την αληθινή σχέση μεταξύ ανθρώπου και Θεού, μεταξύ ανθρώπου και ανθρώπου, καθώς και μεταξύ ανθρώπου και ζώου.

Έμαθαν ότι το όνομα του «ανώτατου όντος» δεν είναι «Δύναμη του Λαμπρού Ουρανού», αλλά Ιεχωβά Θεός. Κατανόησαν ότι το ανθρώπινο γένος αποτελεί μια αδελφότητα και ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι ενώπιον του Ιεχωβά μέσω του Χριστού Ιησού. (Πράξεις 10:34, 35) Ναι, κατανόησαν επίσης ότι τα ζώα, τα πουλιά και τα ψάρια είναι όλα τους ψυχές, όπως είναι ψυχή και ο άνθρωπος. Δεν έχουν αθάνατες ψυχές ή υπερφυσικές δυνάμεις όπως έλεγαν οι αρχαίοι Χάιντα.—Λευιτικόν 24:17, 18· Εκκλησιαστής 3:18-21· Ιεζεκιήλ 18:4, 20.

Υπάρχουν δέκα διαφορετικά είδη φάλαινας που τρέφονται στα νερά αυτής της περιοχής, τα οποία είναι πλούσια σε πλαγκτό. Στα βραχώδη ακρωτήρια υπάρχουν άφθονα θαλάσσια λιοντάρια Στέλερ. Μισό εκατομμύριο θαλασσοπούλια κατοικούν στους απότομους γκρεμούς μαζί με σπάνια μεταναστευτικά γεράκια, λευκοκέφαλους θαλάσσιους αετούς και κόρακες. Ψάρια κάθε είδους αφθονούν στα παράκτια νερά, στα ποτάμια και στις λίμνες. Μαύρες αρκούδες, οι μεγαλύτερες σ’ όλο τον κόσμο περιπλανιούνται στα γεμάτα βρύα δάση στα οποία υπάρχουν δέντρα ηλικίας χιλίων ετών, δέντρα που περιλαμβάνουν τη γιγάντια ερυθρελάτη του Σίτκα, την άρκευθο τη βιργινία, και το καναδικό έλατο.

Εκείνοι που αγωνίζονται για τη διατήρηση του περιβάλλοντος φοβούνται ότι αυτή η πρωτόγονη ομορφιά και το πλούσιο περιβάλλον των νησιών της Καρλότας θα έχει την ίδια κατάληξη που είχαν κι άλλες περιοχές, οι οποίες έχουν ερημωθεί εξαιτίας της κακής διαχείρισης από τον άνθρωπο. Όμως οι Χάιντα που έχουν αποδεχτεί τις υποσχέσεις του Υπέρτατου Ιεχωβά Θεού περιμένουν με ανυπομονησία το μέλλον έχοντας την πεποίθηση ότι οι υποσχέσεις του δεν θα αποτύχουν. (Ιησούς του Ναυή 23:14) Ο Μεγάλος μας Δημιουργός υπόσχεται ότι ολόκληρη η γη θα γίνει ένας παράδεισος υπό τη δίκαιη διαχείριση της Βασιλείας του Θεού. Τότε, η συναρπαστική ομορφιά των «νησιών της ομίχλης» ποτέ δεν θα απειληθεί ξανά.—2 Πέτρου 3:13.

[Εικόνες στη σελίδα 25]

Δεξιά: Τα γραφικά νησιά της ομίχλης

Στο άκρο, δεξιά: Στήλες τοτέμ του χωριού Νίνστιντς, στο νησί Άντονι

Κάτω: Θαλάσσια λιοντάρια του Στέλερ, στο ακρωτήριο του Σεντ Τζέιμς

[Εικόνες στη σελίδα 27]

Αριστερά: Αίθουσα Βασιλείας στην Πόλη της Βασίλισσας Καρλότας

Πάνω: Ανθισμένοι σαρόθαμνοι