Ηθικές Αρχές—Μήπως Επιστρέφουν;
ΤΑ ΣΠΙΤΙΑ είναι άδεια. Κάποιες πινακίδες λένε ότι νοικιάζονται. Αυτά τα σπίτια στο Αμβούργο της Γερμανίας ανήκαν κάποτε σ’ ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα πορνείας του κόσμου. Γιατί έκλεισαν;
Για τον ίδιο λόγο για τον οποίο έχουν ερημωθεί διάφοροι πολυσύχναστοι χώροι συνάντησης ομοφυλοφίλων του Σαν Φραντζίσκο. Σ’ ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες, πολλά κλαμπ και κέντρα σάουνας για ομοφυλοφίλους έκλεισαν το ένα μετά το άλλο.
Ποια ήταν κυρίως η αιτία γι’ αυτές τις αλλαγές; Η εξάπλωση του AIDS, του θανατηφόρου ιού που έχει γίνει μια από τις χειρότερες μάστιγες του 20ού αιώνα.
Το AIDS έχει ήδη αφαιρέσει δεκάδες χιλιάδες ζωές. Και αν αποδειχτούν σωστοί οι τωρινοί υπολογισμοί, μπορεί να αφαιρέσει και εκατομμύρια άλλες στο εγγύς μέλλον.
Επιστροφή της Ηθικής;
Στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, ξέσπασε η σεξουαλική επανάσταση σε πολλές Δυτικές χώρες. Ο ελεύθερος έρωτας έγινε ευρέως αποδεκτός. Ο αριθμός των παιδιών που γεννιούνταν από ανύπαντρους γονείς αυξήθηκε. Η ηλικία εκείνων που είχαν για πρώτη φορά σεξουαλική επαφή μειώθηκε αξιοσημείωτα. Οι παραδοσιακές αξίες κατέρρευσαν στη ζωή εκατομμυρίων ατόμων, και ο αριθμός των ατόμων αυτών αυξανόταν γοργά.
Αναφερόμενο στο πνεύμα που επικρατούσε εκείνο τον καιρό, το καναδικό περιοδικό Λ’ Ακτουαλιτέ (L’Actualité) δήλωσε τα εξής: «Η σεξουαλική πράξη έγινε ένα είδος αθώου παιχνιδιού». Ακόμα, με την αύξηση των κινημάτων που αγωνίζονταν για τα «δικαιώματα» των ομοφυλοφίλων, η ομοφυλοφιλία έγινε εξέχον ζήτημα, και έγιναν αλλαγές σε νόμους που πρωτύτερα απαγόρευαν τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις.
Έπειτα εμφανίστηκε στην παγκόσμια σκηνή το AIDS. Καθώς οι θάνατοι απ’ αυτή τη σύγχρονη μάστιγα αυξάνονταν και θεραπεία δεν βρισκόταν, η στάση των ανθρώπων ως προς το σεξ άλλαζε δραστικά. Όπως εξήγησε το περιοδικό Λ’ Ακτουαλιτέ: «Με το AIDS, τα ερωτικά παιχνίδια έχουν γίνει υπερβολικά επικίνδυνα». Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Έλεν Γκούντμαν σχολίασε την αλλαγή που συνεπαγόταν αυτό το γεγονός στη στάση των ανθρώπων: «Καθώς το AIDS διαδίδεται στον πληθυσμό—όχι αν διαδοθεί, αλλά καθώς διαδίδεται—το ‘όχι’ θα αποτελεί πολύ πιο συνηθισμένη απάντηση στο σεξ».
Οι Συνήθειες Έχουν Αλλάξει—Όχι οι Ηθικές Αρχές
Μήπως αυτό σημαίνει ότι είμαστε μάρτυρες κάποιου είδους αφύπνισης που κάνει τον κόσμο να ξαναγυρίζει στις καλές ηθικές αρχές; Είναι αυτό, όπως ισχυρίζονται μερικές φορές τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μια «αναβίωση του συντηρητισμού» ή του «πουριτανισμού»;
Μερικές συνήθειες έχουν αλλάξει λόγω απόλυτης ανάγκης, αλλά δεν συμβαίνει κατ’ ανάγκη το ίδιο και με το βασικό τρόπο σκέψης. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να πει κανείς ότι επιστρέφουν στην ηθική οι ομοφυλόφιλοι που παύουν να έχουν σεξουαλικές σχέσεις με πολλούς συντρόφους και περιορίζονται στο «μονογαμικό» δεσμό. Επιπλέον, τι θα συνέβαινε αν η επιστήμη έβρισκε κάποιο εμβόλιο για το AIDS; Είναι λογικό να πιστεύει κανείς ότι πολλοί θα ξαναγύριζαν στις προηγούμενες συνήθειές τους και ότι τα διάφορα ειδικά «στέκια» θα ξανάνοιγαν τις πόρτες τους.
Και στον κόσμο των ετεροφυλοφίλων μπορούν να παρατηρηθούν αλλαγές στη συμπεριφορά, αλλά όχι στο βασικό τρόπο σκέψης. Η Φελίς, φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες των Η.Π.Α., λυπάται που δεν έζησε τη σεξουαλική ελευθερία που επικρατούσε κάποτε στο πανεπιστήμιο. Η ίδια είπε: «Είναι κατά κάποιον τρόπο εξοργιστικό. . . . Σίγουρα θα ήθελα να είχα την ελευθερία να αποφασίζω εγώ για τον εαυτό μου». Και ένας Αμερικανός δημοσιογράφος εξήγησε ότι δεν θα ξανάβγαιναν στην επιφάνεια τα προηγούμενα ηθικά πρότυπα, λέγοντας: «Μπορεί η σεξουαλική επανάσταση να παρουσιάζει κάμψη, αλλά δεν υπάρχει γενική επιστροφή στη νοοτροπία τού ‘σεξ μετά το γάμο’, νοοτροπία της δεκαετίας του 1940 και του 1950».
Στον Καναδά, παραδείγματος χάρη, το περιοδικό Μακλίνς (Maclean’s) ανέφερε σ’ ένα δημοσίευμα τα ακόλουθα, σχετικά με κάποια έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από το κράτος και στην οποία περιλαμβάνονταν φοιτητές πανεπιστημίου: «Οι νεαροί ενήλικοι είναι σε λογικό βαθμό καλά ενημερωμένοι για τις σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, περιλαμβανομένων του AIDS, της σύφιλης και της γονόρροιας. Αλλά απ’ ό,τι φαίνεται, αυτές οι γνώσεις δεν κατάφεραν να τους κάνουν πιο προσεκτικούς. Οι περισσότεροι από τους φοιτητές που έλαβαν μέρος στην έρευνα είπαν ότι είχαν σεξουαλικές σχέσεις, αλλά ομολόγησαν ότι δεν φροντίζουν να παίρνουν τη μοναδική προφύλαξη που, στη διάρκεια του σεξ, συντελεί στην πρόληψη της ασθένειας: τη χρήση προφυλακτικού».
Το δημοσίευμα έλεγε επίσης: «Πολλοί ειδικοί σε θέματα υγείας εκφράζουν την ανησυχία τους για το ότι, παρ’ όλη τη δημοσιότητα που δίνεται στο ασφαλές σεξ, το μήνυμα δεν επηρεάζει ένα σεξουαλικά δραστήριο τμήμα του πληθυσμού». Η Δρ Νόνι Μακ Ντόναλντ από την Οτάβα, ειδική στις μολυσματικές ασθένειες, είπε: «Οι περισσότερες εκστρατείες που κάνουν οι εκπαιδευτικοί φορείς και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να επεκταθεί η χρήση του προφυλακτικού είναι οικτρές αποτυχίες».
Το ίδιο περιοδικό πρόσθεσε: «Η έρευνα σε 54 πανεπιστήμια αποκάλυψε ότι τα τρία τέταρτα των φοιτητών είχαν ήδη σεξουαλικές σχέσεις. Περίπου οι μισοί άντρες ισχυρίστηκαν ότι είχαν σχέσεις με πέντε ή και περισσότερα άτομα, και το ένα τέταρτο των αντρών αυτών ισχυρίστηκαν ότι είχαν σχέσεις με 10 ή και περισσότερα άτομα. Από τις φοιτήτριες που ρωτήθηκαν, το 30 τοις εκατό είπαν ότι είχαν σεξουαλικές σχέσεις με πέντε τουλάχιστον συντρόφους· το 12 τοις εκατό ισχυρίστηκαν ότι είχαν σεξουαλικές σχέσεις με 10 τουλάχιστον άντρες. Παρ’ όλα αυτά, τα προφυλακτικά δεν ήταν πολύ δημοφιλή. . . . Εκείνοι που θα έπρεπε να χρησιμοποιούν προφυλακτικά επειδή διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο, αυτοί είναι που τα χρησιμοποιούν λιγότερο απ’ όλους».
Έχουν Πάρει Κάποιο Ηθικό Δίδαγμα;
Πολλοί αρνούνται να πάρουν κάποιο ηθικό δίδαγμα απ’ αυτό που συμβαίνει. Ορισμένοι γιατροί συμβουλεύουν αλλαγή στις συνήθειες, συνιστώντας στα άτομα να έχουν μόνο ένα σεξουαλικό σύντροφο και να χρησιμοποιούν προφυλακτικά για να αποφύγουν το AIDS. Αποφεύγουν όμως να καταδικάσουν τη χαλαρή ηθική διαγωγή. Ο Άλαν Ντέρσοβιτς, καθηγητής νομικών στο Χάρβαρντ, αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της τάσης, εφόσον διατείνεται ότι οι ερευνητές δεν πρέπει να ασχολούνται με την ηθική πλευρά της σεξουαλικής συμπεριφοράς που προξενεί τη μετάδοση του AIDS. Ο ίδιος δήλωσε: «Οι επιστήμονες πρέπει να ενεργούν σαν να μεταδιδόταν η ασθένεια από μη σεξουαλική συμπεριφορά».
Εντούτοις, το γαλλικό ειδησεογραφικό περιοδικό Λε σπεκτάκλ ντι μοντ (Le spectacle du monde) είναι της γνώμης πως αυτό δεν αρκεί. Το περιοδικό έλεγε: «Καμιά πολιτική για τη μάχη κατά του AIDS δεν θα έχει αποτέλεσμα, αν δεν συνοδευτεί από μια γρήγορη, παγκόσμια και εθελούσια επιστροφή σε πιο υψηλές ηθικές αρχές. (Δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι η σεξουαλική ανεκτικότητα, η πορνεία και ο εθισμός στα ναρκωτικά είναι τα κύρια στοιχεία κοινωνικής συμπεριφοράς που ευθύνονται για την εξάπλωση αυτής της ασθένειας.) Αυτή η επιστροφή στις ηθικές αρχές θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα μόνο σε περίπτωση που θα διαφαινόταν ένα καινούριο πολιτιστικό πλαίσιο. . . . Οι ηθικές αρχές δεν είναι προϊόν κάποιας ριζοσπαστικής ιδεολογίας. Ενόψει της συμφοράς του AIDS, οι αρχές αυτές πρέπει να ερμηνεύονται ως επείγουσα βιολογική ανάγκη, από την οποία εξαρτάται η επιβίωση της ανθρώπινης φυλής».
Είναι κατάλληλο να θεωρούνται οι ηθικές αρχές «βιολογική ανάγκη»; Είναι κατάλληλο να υπαγορεύεται η υιοθέτηση ενός συστήματος ηθικών αξιών μόνο από τις περιστάσεις; Έχουν όλοι οι ηθικοί κώδικες την ίδια αξία; Ας δούμε τι μαθήματα μπορεί να μας διδάξει η ιστορία.
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 5]
«ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ ΤΟΥ ‘ΣΕΞ ΜΕΤΑ ΤΟ ΓΑΜΟ’, ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1940 ΚΑΙ ΤΟΥ 1950»