Ζώα για Πειράματα—Βίαιες Αντιδράσεις

ΑΝ ΜΠΟΡΟΥΣΕ να υπολογιστεί ο ακριβής αριθμός των τετράποδων πλασμάτων που χρησιμοποιήθηκαν σε εργαστηριακά πειράματα και ως πρότυπα για ιατρικές έρευνες, το ετήσιο συνολικό άθροισμα για όλο τον κόσμο θα ήταν συγκλονιστικό. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστο 17 εκατομμύρια ζώα—σκύλοι, γάτες, πρωτεύοντα θηλαστικά, ινδικά χοιρίδια και κουνέλια—χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες και μόνο. Οι αρουραίοι και τα ποντίκια αποτελούν το 85 τοις εκατό αυτού του αριθμού. Εφόσον δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία ως προς το πού χρησιμοποιούνται αυτά τα ζώα και πόσα είναι, μερικοί ειδικοί θεωρούν ότι, και στην καλύτερη περίπτωση, αυτοί οι αριθμοί απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Μερικές πηγές υπολογίζουν ότι συνολικά ο αριθμός αυτός πλησιάζει τα εκατό εκατομμύρια για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μήπως σας σοκάρουν αυτά τα στοιχεία;

Μήπως, παρ’ όλο που η θυσία αυτών των τριχωτών πλασμάτων δεν είναι άσκοπη, εσείς νιώθετε φρίκη και μόνο που τη σκέφτεστε; Μήπως πιστεύετε ότι αυτή η σφαγή αντιβαίνει στον ηθικό κανόνα; Εκατομμύρια άτομα αποδοκιμάζουν έντονα τη χρησιμοποίηση ζώων στις έρευνες. Μερικοί διατείνονται ότι η κακομεταχείριση των ζώων αποτελεί ‘προκατάληψη υπέρ των συμφερόντων του ανθρώπινου είδους και σε βάρος των συμφερόντων ενός άλλου είδους’. (Απαντήσεις και Ανταπαντήσεις στα Τυπικά Επιχειρήματα Υπέρ της Ζωοτομίας [Point/Counterpoint Responses to Typical pro-Vivisection Arguments]) Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της απελευθέρωσης των ζώων, εκείνοι που έχουν αυτή την προκατάληψη «πιστεύουν ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και ότι πρέπει να κάνουν κάτι κακό [στα ζώα] για να επιτύχουν κάτι καλό [για τους ανθρώπους]».

Από την άλλη μεριά, η επιστημονική άποψη συνοψίζεται στα ακόλουθα ερωτήματα: Αποδοκιμάζετε το σύστημα που υποστηρίζει τη θανάτωση ζώων προκειμένου να μάθουν οι γιατροί νέες τεχνικές είτε για τις εγχειρήσεις σε ανθρώπους είτε για την εμπόδιση της εξάπλωσης θανατηφόρων ασθενειών; Είστε έτοιμοι να απορρίψετε νέα ζωοσωτήρια φάρμακα και ιατρικές μεθόδους, επειδή ξέρετε ότι πρωτοδοκιμάστηκαν σε ζώα; Θα ήσασταν πρόθυμοι—για να μην πούμε θα προτιμούσατε—να χρησιμοποιηθεί σε κάποιο χειρουργικό πειραματισμό, αντί για κάποιο ζώο, το παιδί σας ή ο γονέας σας, που θα ζει μεν, αλλά χωρίς να λειτουργεί ο εγκέφαλός του; Και τελικά είναι και το άλλο: Αν η έρευνα σ’ ένα ζώο μπορούσε να σώσει εσάς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο από μια βασανιστική ασθένεια ή από θάνατο, θα την απορρίπτατε με τη σκέψη ότι η θυσία ενός ζώου για τη διάσωση ενός ανθρώπου αντιβαίνει στον ηθικό κανόνα; Μερικοί θα έλεγαν πως η απάντηση σ’ αυτό το δίλημμα δεν είναι και τόσο εύκολη.

Το Κίνημα για την Απελευθέρωση των Ζώων

Παρ’ όλα αυτά, στη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, υπήρχε μια αυξανόμενη τάση κατά της χρησιμοποίησης ζώων στις έρευνες. Σήμερα, η τάση αυτή έχει μετατραπεί σε παγκόσμιο δίκτυο δραστήριων οργανώσεων, οι οποίες εξακολουθούν να αυξάνουν σε δύναμη και αριθμό. Εκφράζουν πολύ έντονα την απαίτησή τους να σταματήσει ολοκληρωτικά η χρησιμοποίηση οποιουδήποτε ζώου σε ιατρικά ή εργαστηριακά πειράματα.

Οι μαχητικοί υποστηρικτές των δικαιωμάτων των ζώων εκφράζουν ανοιχτά τις απόψεις τους κάνοντας διαμαρτυρίες σε διάφορα σημεία των δρόμων, ασκώντας πίεση στους πολιτικούς, χρησιμοποιώντας περιοδικά και εφημερίδες, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση και, πιο αισθητά, καταφεύγοντας σε μαχητικές και βίαιες μεθόδους. Ένας διακεκριμένος Καναδός είπε σχετικά με το απελευθερωτικό κίνημα, στο οποίο και ανήκει: «Εξαπλώνεται ταχύτατα σ’ όλη την Ευρώπη, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες γίνεται πιο ισχυρό. Η αύξηση που σημειώνει στον Καναδά αποτελεί φαινόμενο. Υπάρχει μια ομάδα δικτύων που εξαπλώνονται σ’ όλο τον κόσμο και παντού επικρατεί τάση υποστήριξης των πιο μαχητικών κινημάτων για τα δικαιώματα των ζώων».

Μερικά απ’ αυτά τα ‘μαχητικά δίκτυα’ δεν διστάζουν να μεταχειριστούν βία για να υποστηρίξουν την υπόθεσή τους. Τα τελευταία λίγα χρόνια, ομάδες που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των ζώων βανδάλισαν τουλάχιστον 25 εργαστήρια ερευνών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έριξαν βόμβες σε πανεπιστημιακά εργαστήρια. Προκάλεσαν ζημιές εκατομμυρίων δολαρίων μ’ αυτές τις επιθέσεις. Κατέστρεψαν σημαντικά αρχεία και πολύτιμα στοιχεία. Έκλεψαν και άφησαν ελεύθερα πειραματόζωα. Σε μια τέτοια ενέργεια, κατέστρεψαν πολύτιμη έρευνα που είχε γίνει για την τύφλωση των νηπίων. Έκαναν κομμάτια ακριβούς εξοπλισμούς αξίας εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων.

Σε μια ανοιχτή επιστολή προς ιθύνοντες πανεπιστημίων και προς τα μέσα ενημέρωσης, μια μαχητική ομάδα καυχήθηκε ότι η καταστροφή που προξένησε σ’ ένα μικροσκόπιο αξίας 10.000 δολαρίων (περ. 1,7 εκατ. δρχ.) μέσα σε 12 περίπου δευτερόλεπτα μ’ ένα σιδερένιο λοστό των 5 δολαρίων (περ. 850 δρχ.) ήταν «μια πολύ καλή αμοιβή για τον αγώνα μας». Σε άλλους ερευνητικούς χώρους, γιατροί και άλλοι επιστήμονες βρήκαν αίμα χυμένο σε αρχεία και σε ερευνητικά σύνεργα, καθώς και διάφορα συνθήματα, που έχουν οι υποστηρικτές της απελευθέρωσης των ζώων, γραμμένα στον τοίχο. Μια έκθεση μιλάει για «ενοχλήσεις σε επιστήμονες και στις οικογένειές τους, στις οποίες περιλαμβάνονται και απειλές κατά της ζωής τους». Στις Ηνωμένες Πολιτείες, υποστηρικτές της απελευθέρωσης των ζώων έχουν απειλήσει δέκα και πλέον φορές να σκοτώσουν επιστήμονες ή να ασκήσουν βία εναντίον τους. Το 1986, σε μια ραδιοφωνική εκπομπή του BBC στο Λονδίνο, ένας σχολιαστής είπε: «Αυτό που ενώνει τους μαχητικούς αυτούς υποστηρικτές είναι η πεποίθηση ότι οι άμεσες ενέργειες—η καταστροφή της περιουσίας ή ακόμα και της ζωής—είναι ηθικά δικαιολογημένες στον πόλεμο για την απελευθέρωση των ζώων».

Ένα ηγετικό μέλος του κινήματος για την απελευθέρωση των ζώων είπε: «Κανείς δεν έχει πάθει τίποτα, αλλά αυτό αποτελεί επικίνδυνη απειλή . . . Αργά ή γρήγορα κάποιος θα ανταποδώσει και μπορεί να υπάρξουν τραυματισμοί ανθρώπων». Το 1986, στην ίδια συνέντευξη, το ηγετικό αυτό μέλος της απελευθέρωσης πρόβλεψε βία στη Βρετανία και στη Δυτική Γερμανία. Γεγονότα που περιλάμβαναν εκρήξεις βομβών και βία έχουν επιβεβαιώσει τις προβλέψεις της. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν ήδη γίνει απόπειρες κατά της ζωής κάποιου του οποίου η εταιρία κάνει πειράματα σε ζώα. Οι άμεσες ενέργειες της αστυνομίας τον γλίτωσαν από βομβιστική επίθεση. Εντούτοις, δεν συμφωνούν όλοι οι υποστηρικτές της απελευθέρωσης των ζώων μ’ αυτές τις βίαιες και παράνομες μεθόδους.

Γιατί Εναντιώνονται;

Σύμφωνα με Το Περιοδικό του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου (The Journal of the American Medical Association), «τα περισσότερα άτομα που στενοχωριούνται με τη χρησιμοποίηση ζώων σε βιοϊατρικές έρευνες μπορούν να διαιρεθούν σε δυο γενικές κατηγορίες: (1) σ’ εκείνους που ενδιαφέρονται για την ευημερία των ζώων, οι οποίοι δεν αντιτίθενται στις βιοϊατρικές έρευνες, αλλά θέλουν να είναι σίγουροι ότι τα ζώα έχουν όσο το δυνατόν πιο ανθρωπινή μεταχείριση, ότι ο αριθμός των ζώων που χρησιμοποιούνται είναι ο πλέον ελάχιστος που χρειάζεται και ότι τα ζώα χρησιμοποιούνται μόνο όταν είναι απαραίτητο». Αυτή η ομάδα, σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, αποτελεί την πλειονότητα που, όμως, ακούγεται λιγότερο.

Τη δεύτερη ομάδα, σύμφωνα με την ίδια πηγή, την αποτελούν «εκείνοι που ενδιαφέρονται για τα δικαιώματα των ζώων, οι οποίοι παίρνουν πιο ριζοσπαστική στάση και εναντιώνονται πλήρως στη χρησιμοποίηση ζώων σε βιοϊατρικές έρευνες». «Τα ζώα έχουν βασικά και αναφαίρετα δικαιώματα», είπε ο συνεπικεφαλής μιας τέτοιας ομάδας. «Αφού το ζώο είναι ικανό να αισθάνεται πόνο ή φόβο, έχει δικαίωμα να μην υφίσταται αυτά τα πράγματα». «Δεν υπάρχει λογική βάση για να λέει κανείς ότι ο άνθρωπος έχει ειδικά δικαιώματα», είπε ένας άλλος εκπρόσωπος. «Ο αρουραίος είναι χοίρος είναι σκύλος είναι αγόρι. Όλα τους είναι θηλαστικά».

Πολλοί που τάσσονται απόλυτα υπέρ της απελευθέρωσης των ζώων αντιτίθενται στη χρησιμοποίηση ζώων για τροφή, ρουχισμό, σπορ, ακόμα και στην ύπαρξη κατοικίδιων ζώων. Άτομα που αντιτίθενται στο ψάρεμα και στην ψαροφαγία έχουν ρίξει ψαράδες μέσα στο νερό. Άλλοι λένε άσχημες κουβέντες σ’ όποιον βλέπουν στο δρόμο να φοράει γούνινο παλτό ή δερμάτινα ρούχα. Εκείνοι που έχουν πιο ριζοσπαστική άποψη για τη χρησιμοποίηση και την κακοποίηση ζώων έχουν διαρρήξει καταστήματα και έχουν καταστρέψει ακριβά γουναρικά. «Δεν πρόκειται να φάω αβγά για πρωινό ούτε να κυκλοφορήσω με δερμάτινα πράγματα», είπε κάποιος. «Ουσιαστικά, πίσω από κάθε κομμάτι μπέικον και κάθε φαινομενικά άκακο αβγό», προειδοποίησε ένα ειδησεογραφικό δελτίο της Ανθρωπιστικής Εταιρίας των Ηνωμένων Πολιτειών, «υπάρχει μια μεγάλη, κρυφή ιστορία αβάσταχτων μαρτυρίων». Το ίδιο ειδησεογραφικό δελτίο, ακολουθούμενο από φωτογραφίες που έδειχναν γουρούνες και κότες κλεισμένες μέσα σε στενόχωρες μάντρες και μικρά κλουβιά, πρόβαλε την κατηγορία ότι αυτές οι συνθήκες, που είναι ευρέως διαδεδομένες στη βιομηχανία των χοιρινών και των πουλερικών, κάνουν ένα «πιάτο με μπέικον και αβγά να είναι ‘το πρωινό της σκληρότητας’ και τίποτα παραπάνω». Όπως είναι φανερό, περιλαμβάνονται έντονα και ειλικρινή συναισθήματα στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ζώων.

Ιστορίες Φρίκης

Πολλοί πιστεύουν ότι η εναντίωση για τις έρευνες που γίνονται σε ζώα είναι πλήρως δικαιολογημένη. Μια από τις πιο διαβόητες υποθέσεις περιλάμβανε το Εργαστήριο για Εγκεφαλικά Τραύματα σ’ ένα διακεκριμένο αμερικανικό πανεπιστήμιο. Ορισμένες βιντεοταινίες, που κλάπηκαν στη διάρκεια μιας επίθεσης από υποστηρικτές της απελευθέρωσης των ζώων, έδειχναν «πιθήκους μέσα σ’ ένα μηχάνημα που τους χτυπούσε το κεφάλι, και τους ερευνητές να γελάνε με τις σπασμωδικές κινήσεις αυτών των πλασμάτων, που ο εγκέφαλός τους είχε καταστραφεί», ανέφερε το περιοδικό Κιουάνις (Kiwanis) του Σεπτεμβρίου 1988. Αυτό έγινε αιτία να αποσυρθεί η κυβερνητική επιχορήγηση από το εργαστήριο εκείνο.

Υπάρχει, επίσης, και το περιβόητο τεστ Ντρέιζ, πάρα πολύ γνωστό στις βιομηχανίες καλλυντικών, σαμπουάν, ειδών καθαρισμού και σαπωνοποιίας. Αυτό το τεστ γίνεται για να υπολογιστεί κατά πόσο θα ερεθιστούν τα μάτια του ανθρώπου από τυχόν επαφή με το προϊόν. Συνήθως, έξι με εννιά άσπρα κουνέλια τοποθετούνται σε ειδικά κουτιά, από τα οποία εξέχει μόνο το κεφάλι και ο λαιμός τους. Μ’ αυτόν τον τρόπο, αυτά δεν μπορούν να ξυθούν με τα πόδια τους όταν τους ρίχνουν στα μάτια τη χημική ουσία. Απ’ ό,τι αναφέρεται τα κουνέλια ουρλιάζουν από τον πόνο. Μέχρι και πολλοί ερευνητές αντιτίθενται έντονα σ’ αυτό το είδος τεστ και κάνουν προσπάθειες να πάψει να εφαρμόζεται. Τα κινήματα για τα δικαιώματα των ζώων έχουν αποδείξεις για πολλές ιστορίες φρίκης που διαδραματίζονται σε εργαστήρια όπου γίνονται έρευνες σε ζώα.

Οι υποστηρικτές της απελευθέρωσης των ζώων δεν τρέφουν και μεγάλη εκτίμηση για τον Δρ Ρόμπερτ Γουάιτ, λόγια του οποίου αναφέρθηκαν προηγουμένως. Η Αμερικανική Αντιζωοτομική Εταιρία έγραψε ότι πρόκειται για «τον διαβόητο ζωοτόμο από το Κλίβελαντ που μεταμοσχεύει κεφάλια πιθήκων και κρατάει τα μυαλά τους ζωντανά σε υγρό, έξω από το σώμα».

Όπως συμβαίνει σε πολλές διενέξεις, υπάρχουν τα δυο άκρα, αλλά υπάρχει και η μέση οδός που προσπαθεί να επιτύχει τα καλύτερα επακόλουθα και να εξαλείψει τα χειρότερα. Για παράδειγμα, μήπως υπάρχουν κάποιες πρακτικές εναλλακτικές λύσεις αντί των πειραματισμών σε ζώα; Είναι άραγε η ολοκληρωτική απόρριψη των ερευνών που γίνονται σε ζώα η μόνη εφαρμόσιμη και ισορροπημένη λύση; Το επόμενο άρθρο μας θα εξετάσει αυτά τα ερωτήματα.

[Πλαίσιο στη σελίδα 9]

Διαφορετικές Απόψεις

«ΠΙΣΤΕΥΩ ότι τα ζώα έχουν δικαιώματα τα οποία, παρ’ όλο που είναι διαφορετικά από τα δικά μας, είναι εξίσου αναφαίρετα. Πιστεύω ότι τα ζώα έχουν το δικαίωμα να μην υφίστανται πόνο, φόβο ή σωματική στέρηση από εμάς. . . . Έχουν το δικαίωμα να μην υφίστανται με κανέναν τρόπο βάναυση μεταχείριση ως πηγές τροφής, για λόγους διασκέδασης ή για οποιονδήποτε άλλο σκοπό.—Ζωολόγος-Βοτανολόγος Ρότζερ Καράς, ABC-TV Νιουζ, Η.Π.Α. (Νιούζγουικ [Newsweek], 26 Δεκεμβρίου 1988).

«Κοιτάζοντας την πλήρη εικόνα, δεν μπορώ να αγνοήσω το τεράστιο καλό που έχει προκύψει από τις έρευνες. Εμβόλια, αγωγές, χειρουργικές τεχνικές και διάφορες διαδικασίες που αναπτύχθηκαν σε εργαστήρια έχουν αυξήσει δραστικά το μέσο όρο ζωής στον περασμένο αιώνα . . . Ενόψει αυτού, η μη χρησιμοποίηση ζώων για έρευνες θα μπορούσε να θεωρηθεί απάνθρωπη εκλογή: Είχαμε τον τρόπο να μάθουμε πώς να ανακουφίσουμε τον κόσμο από τις ασθένειες, αλλά δεν τον χρησιμοποιήσαμε».—Μάρσια Κέλι, Χελθ Σάιενσιζ (Health Sciences), Φθινόπωρο 1989, Πανεπιστήμιο της Μινεσότα.

«Εγώ λέω ‘Όχι’ στα πειράματα σε ζώα. Όχι μόνο για ηθικούς, αλλά κυρίως για επιστημονικούς λόγους. Έχει καταδειχτεί ότι τα πορίσματα από πειράματα σε ζώα δεν εφαρμόζονται καθόλου σε ανθρώπινα πλάσματα. Υπάρχει ένας φυσικός νόμος που συνδέεται με το μεταβολισμό . . . σύμφωνα με τον οποίο η βιοχημική αντίδραση, που είναι καθορισμένη για ένα είδος, ισχύει μόνο για εκείνο το συγκεκριμένο είδος και για κανένα άλλο. . . . Οι πειραματισμοί σε ζώα είναι παραπλανητικοί, άχρηστοι, δαπανηροί και επιπλέον σκληροί».—Τζιάνι Ταμίνο, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Πάδουα, κύρια ιατρική σχολή της Ιταλίας.

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Κουνέλια μέσα σε ειδικά κουτιά χρησιμοποιούνται για το τεστ Ντρέιζ στα μάτια

[Ευχαριστίες]

PETA

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 8]

UPI/Bettmann Newsphotos