Βοηθήστε τα Παιδιά Μετά το Διαζύγιο

«Κάποια μέρα, όταν ήμουν περίπου τριών χρονών, ο πατέρας μου ήρθε να με δει. Με πήγε βόλτα, μου αγόρασε μια κούκλα μ’ ένα όμορφο κόκκινο φόρεμα κι έπειτα με πήγε με το αυτοκίνητο στο σπίτι. Καθήσαμε για λίγο μαζί στο αυτοκίνητο. Αλλά μόλις βγήκε η μητέρα μου έξω για να με πάρει, αυτή και ο πατέρας μου άρχισαν να ξεφωνίζουν ο ένας στον άλλον και να καβγαδίζουν από το παράθυρο του αυτοκινήτου, ενώ εγώ βρισκόμουν στη μέση.

»Ξαφνικά ο πατέρας μου άνοιξε απότομα την πόρτα και με έσπρωξε έξω από το αυτοκίνητο. Έβαλε μπρος και έφυγε με τέτοια ορμή που τα λάστιχα έτριζαν. Δεν ήξερα τι συνέβαινε. Η μητέρα μου ούτε καν με άφησε να βγάλω από το πακέτο την καινούρια μου κούκλα. Δεν ξαναείδα ποτέ την κούκλα μου μετά απ’ αυτό. Ούτε και τον πατέρα μου ξαναείδα, μέχρι που έγινα 19 χρονών».—Χάιντι.

«Ο ΧΡΟΝΟΣ γιατρεύει όλες τις πληγές», λέει ένα παλιό ρητό. Είναι αλήθεια αυτό; Ή μήπως τα παιδιά υφίστανται ανεπανόρθωτη συναισθηματική βλάβη με το διαζύγιο;

Σύμφωνα με Το Περιοδικό των Κοινωνικών Υποθέσεων (The Journal of Social Issues), πολλά εξαρτώνται από το τι συμβαίνει μετά το διαζύγιο. Το περιοδικό δηλώνει: «Οι οικογενειακές σχέσεις που ανακύπτουν μετά το διαζύγιο επηρεάζουν τα παιδιά στον ίδιο βαθμό που τα επηρεάζει αυτό καθαυτό το διαζύγιο, αν όχι και σε μεγαλύτερο».

Στην περίπτωση της Χάιντι, το διαζύγιο των γονέων της δεν ήταν παρά η αρχή των προβλημάτων της. Όπως συμβαίνει πολύ συχνά, ο δεύτερος γάμος της μητέρας της δεν αποδείχτηκε πολύ πιο πετυχημένος από τον πρώτο της, και το ίδιο έγινε και με τον επόμενο. Η παιδική ηλικία της Χάιντι ήταν γεμάτη ξαφνικά σκαμπανεβάσματα· από τη μια ξεφωνητά και καβγάδες με σπασίματα πιάτων, και από την άλλη μοναχικές καλοκαιριάτικες μέρες σ’ ένα άδειο διαμέρισμα, όπου αναρωτιόταν με τρόμο πότε—και αν—θα ερχόταν η μητέρα της στο σπίτι.

Πολλά μπορούν να κάνουν οι γονείς για να γλιτώσουν τα παιδιά τους από τις θλιβερές επιπτώσεις του διαζυγίου. Άλλωστε, το διαζύγιο ακυρώνει το γάμο, όχι την ιδιότητα του γονέα.

Γονείς—Ο Κρίσιμος Ρόλος

«Η σύλληψη, που προϋποθέτει τη συνεργασία δυο ατόμων, δίνει στα παιδιά το δικαίωμα να έχουν μια μητέρα κι έναν πατέρα», έγραψαν δυο ψυχολόγοι στο περιοδικό Η Ψυχολογία Σήμερα (Psychology Today). Η δήλωση αυτή ίσως σας φαίνεται αυτονόητη. Κι όμως, από μερικές απόψεις, το διαζύγιο στερεί μονομιάς από το παιδί τη δυνατότητα να έχει και τους δυο του γονείς.

Για παράδειγμα σκεφτείτε τις Ηνωμένες Πολιτείες, που με βάση τις στατιστικές θα μπορούσαν να ανακηρυχθούν πρωτεύουσα του κόσμου στα διαζύγια. Εκεί, το 90 τοις εκατό και πλέον των παιδιών διαζευγμένων γονέων μένουν με τη μητέρα τους, και ο πατέρας τους πηγαίνει και τα βλέπει. Τα μισά και πλέον απ’ αυτά τα παιδιά βλέπουν τους πατέρες τους λιγότερο από μια φορά το χρόνο! Και ο χρόνος που περνάει η μητέρα μαζί με τα παιδιά της μειώνεται κι αυτός μετά το διαζύγιο, κατά 21 περίπου ώρες την εβδομάδα, σύμφωνα με μια έρευνα.

Αν συμφωνούν σε κάτι οι ειδικοί, αυτό είναι ότι οι πιθανότητες να προσαρμοστούν τα παιδιά καλά στη ζωή μετά το διαζύγιο είναι περισσότερες αν εξακολουθήσουν να έχουν καλές και αμετάβλητες σχέσεις και με τους δυο γονείς. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, και πάλι οι καλές σχέσεις με τον έναν τουλάχιστον γονέα βοηθούν να απαλυνθεί το πλήγμα του διαζυγίου. Αλλά πώς γίνεται να διατηρήσουν οι γονείς αυτή τη στενή σχέση με τα παιδιά τους μετά το διαζύγιο;

Αξιοποίηση του Χρόνου

Αν είστε διαζευγμένη μητέρα, ίσως η διατήρηση στενής σχέσης να είναι για εσάς η μεγαλύτερη πρόκληση. Συχνότατα, συμβαίνει να σημαδεύεται η ζωή σας από ένα διπλό στίγμα, όπως το θεωρούν μερικές κοινωνίες: το διαζύγιο και τη φτώχεια. Έτσι απροετοίμαστη όπως είστε για την αγορά εργασίας, και καθώς πασχίζετε να αναπληρώσετε το κενό που αφήνει το μη τακτικό ή ανεπαρκές επίδομα διατροφής από τον πρώην σύζυγο, μπορεί να αισθάνεστε ότι σας μένει ελάχιστος χρόνος για τα παιδιά σας.

Η λύση είναι: αποφασιστικότητα και πρόγραμμα. Να εκμεταλλεύεστε το χρόνο που μπορείτε να διαθέσετε, όσο λιγοστός κι αν είναι, και να προγραμματίζετε με το παιδί σας τι θα κάνετε μαζί μέσα σ’ αυτόν το χρόνο. Είναι απείρως καλύτερο να διαθέτετε έστω και λίγο χρόνο καθημερινά με τα παιδιά σας, δίνοντάς τους την αμέριστη προσοχή σας, παρά να μη διαθέτετε καθόλου χρόνο. Επίσης, το να σχεδιάσετε μια ειδική έξοδο που θα πραγματοποιήσετε μαζί θα δώσει στο παιδί σας την ευκαιρία να περιμένει κάτι με ανυπομονησία.

Ακόμα, υπάρχει και η επιτακτική ανάγκη που έχει το παιδί σας για πνευματική καθοδήγηση, διαπαιδαγώγηση και εκπαίδευση. Μπορεί να είναι δύσκολο να αφιερώνετε πολλή ώρα κάθε φορά. Έτσι λοιπόν, η Αγία Γραφή συμβουλεύει: «Θέλεις διδάσκει [τους νόμους του Θεού] επιμελώς εις τα τέκνα σου, και περί αυτών θέλεις ομιλεί καθήμενος εν τη οικία σου και περιπατών εν τη οδώ και πλαγιάζων και εγειρόμενος».—Δευτερονόμιον 6:7.

Συμβαίνει ποτέ να βρίσκεστε «εν τη οδώ» μαζί, ίσως στο αυτοκίνητό σας ή σε κάποιο δημόσιο μεταφορικό μέσο; Τι απορροφά την προσοχή σας—το παιδί σας ή μήπως κάποια εφημερίδα ή το ραδιόφωνο του αυτοκινήτου; Όταν τρώτε μαζί, μήπως η τηλεόραση καταπνίγει όλες τις συζητήσεις ή είναι η ώρα του φαγητού μια ευκαιρία να συζητήσει η οικογένεια με ηρεμία; Μήπως υπάρχουν δουλειές του σπιτιού που μπορείτε να κάνετε μαζί με το παιδί σας, όπως το να ετοιμάσετε το φαγητό ή να πλύνετε τα ρούχα;

Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αδράχνετε την ευκαιρία σ’ αυτές τις περιπτώσεις για να κάνετε κατήχηση στο παιδί σας. Και μόνο το ότι είστε μαζί με το παιδί σας και συζητάτε τρυφερά και ανοιχτά, δίχως άλλο θα του εμφυτεύσετε μερικές αξίες σας. Στιγμές σαν κι αυτές μπορεί επίσης να αποδειχτούν η ιδανική ευκαιρία για να δώσετε στα παιδιά σας τη διαβεβαίωση που χρειάζονται τόσο πολύ αυτήν ακριβώς την περίοδο. Μερικά παιδιά μέμφονται σιωπηλά τον εαυτό τους για το χωρισμό των γονέων τους. Άλλα νιώθουν ότι ο γονέας που έφυγε από το σπίτι τα έχει απορρίψει. Αν τα διαβεβαιώνετε συχνά για την αγάπη σας, τα επαινείτε για τα καλά τους χαρακτηριστικά και για τα επιτεύγματά τους, και τα κάνετε να νιώθουν τέτοια ασφάλεια ώστε να μπορούν να εκφράζουν με ειλικρίνεια τις απόψεις τους, τότε θα έχετε κάνει αρκετά για να τους απαλύνετε το πλήγμα του διαζυγίου.

Μετά το διαζύγιο, μερικοί γονείς αφήνουν κατά μέρος τη διαπαιδαγώγηση, πράγμα που συχνά οφείλεται σε αισθήματα ενοχής. ‘Αρκετές δυσκολίες περνάει το παιδί μου τελευταία’, φαίνεται να σκέφτονται. Αλλά με το να αφήνετε τα παιδιά σας ανεξέλεγκτα να κάνουν ό,τι τους αρέσει δεν τους δείχνετε αγάπη. Ο υπεύθυνος ενός προγράμματος εφήβων και παιδιών σε κάποια ψυχιατρική κλινική είπε στο περιοδικό Δε Ουασινγκτόνιαν (The Washingtonian): «Τα παιδιά μού λένε συνεχώς: ‘Οι γονείς μου με αφήνουν να κάνω τα πάντα. Δεν νοιάζονται για μένα’». Όπως λέει η Αγία Γραφή: «Αν δεν τιμωρείς το γιο σου, δεν τον αγαπάς. Αν τον αγαπάς, θα τον διορθώνεις».—Παροιμίαι 13:24, Σημερινή Αγγλική Μετάφραση (Today’s English Version).

Το Διχασμένο Παιδί

Όταν σε μια κλινική, στην οποία νοσηλεύονταν θύματα διαζυγίου, ζήτησαν από ένα μικρό αγόρι να ζωγραφίσει μερικές εικόνες, εκείνο ζωγράφισε τον εαυτό του ως το αντικείμενο μιας διελκυστίνδας ανάμεσα στους εξαγριωμένους γονείς του· παρίστανε τον εαυτό του μοιρασμένο στα δυο να αιμορραγεί. Έτσι αισθάνονται μερικά παιδιά διαζευγμένων γονέων. Ενώ το παιδί αγαπάει και τους δυο γονείς, ίσως κανένας από τους δυο να μη θέλει να αγαπάει το παιδί και τον άλλο του γονέα.

Με την πικρία και τη δηκτικότητα που τόσο συχνά συνοδεύουν τα διαζύγια, είναι πολύ δύσκολο για τους γονείς να μη συμπεριλάβουν τα παιδιά τους στη διαμάχη. Οι Γουολερστάιν και Κέλι ανέφεραν ότι τα δύο τρίτα των γονέων που έλαβαν μέρος στην έρευνά τους ανταγωνίζονταν ανοιχτά ο ένας τον άλλον διεκδικώντας την αγάπη και την αφοσίωση των παιδιών τους. Η Δρ Μπίνενφελντ προειδοποιεί τους γονείς ότι το να κάνουν ένα παιδί να νιώθει διχασμένο ανάμεσα στους δυο γονείς μπορεί να του προκαλέσει αισθήματα μίσους για τον εαυτό του και ενοχές και «θα μειώσει τις πιθανότητες που έχει το παιδί για ευτυχία, ικανοποίηση και επιτυχία».

Η Αγία Γραφή συμβουλεύει με σοφία: «Εσείς πατέρες [ή μητέρες], επίσης, να μην εξωθείτε τα παιδιά σας σε μνησικακία, αλλά να τους δίνετε την καθοδήγηση και τη διόρθωση που αρμόζουν στη Χριστιανική ανατροφή». (Εφεσίους 6:4, Η Νέα Αγγλική Βίβλος [The New English Bible]) Είναι σαφές ότι το να εξωθείτε το παιδί σας κάνοντάς το να τρέφει μνησικακία για τον άλλο γονέα δεν έχει θέση στη Χριστιανική ανατροφή.

Όλα τα παιδιά έχουν δυο γονείς. Αυτό μπορεί να αλλάξει με το θάνατο, δεν αλλάζει όμως με το διαζύγιο. Και αν το δικαστήριο δεν θέσει περιορισμούς στις επαφές του άλλου γονέα με τα παιδιά (ή αν ο άλλος γονέας δεν παραιτηθεί οικειοθελώς από τις ευθύνες του), είναι καλό εσείς να συνεργάζεστε με τον ή την πρώην σύντροφό σας στην ανατροφή των παιδιών.

Ομολογουμένως, μπορεί να έχετε κάθε λόγο να νιώθετε πικρία για τον ή την πρώην σύζυγό σας. Αλλά αν χρησιμοποιείτε τα παιδιά σας για να τον ή την τιμωρήσετε, στην πραγματικότητα τα παιδιά σας είναι εκείνα που υποφέρουν. Η Δρ Μπίνενφελντ υποστηρίζει ότι αν παραδεχτείτε με ειλικρίνεια πως παίξατε κι εσείς κάποιο ρόλο στα συζυγικά σας προβλήματα, θα βοηθηθείτε να διαλύσετε την πικρία που νιώθετε. Το περιοδικό Γονείς (Parents) αναφέρει την περίπτωση μιας γυναίκας που προσπαθούσε να προσεύχεται για τον πρώην σύζυγό της κάθε φορά που άρχιζε να κάνει αρνητικές σκέψεις γι’ αυτόν. Η γυναίκα εκείνη διαπίστωσε ότι αυτή η τακτική τής χάριζε ένα αίσθημα ευδαιμονίας και αυτοκυριαρχίας που της ήταν πρωτόγνωρο και την ελευθέρωνε από το να είναι ‘διαρκώς σε θέση μάχης’.—Παράβαλε Ματθαίος 5:43-45.

Μπορούν οι Άλλοι να Βοηθήσουν;

Οι ψυχολόγοι Τζούλιους και Ζέλντα Σίγκαλ γράφουν στο ίδιο περιοδικό ότι «τα παιδιά διαλυμένων οικογενειών παίρνουν δύναμη αν υπάρχουν έστω και κάποιες καταστάσεις που παραμένουν αδιάρρηκτες» μετά τη θύελλα του διαζυγίου. Δυστυχώς, σύμφωνα μ’ αυτούς τους ψυχολόγους, «γείτονες και φίλοι τείνουν να κρατούν κάποια απόσταση, πράγμα που κάνουν και μερικοί παππούδες επειδή αυτό που τους απασχολεί είναι το πώς να παίρνουν το μέρος του ενός ή του άλλου στη διαμάχη των γονέων».

Ναι, το διαζύγιο είναι ιδιαίτερα σκληρό για τα παιδιά όταν και άλλοι συγγενείς εξαφανίζονται από τη ζωή τους. Αυτό ενισχύει τα αισθήματα εγκατάλειψης που τα διακατέχουν. Αν λοιπόν είστε θεία, θείος, παππούς ή γιαγιά κάποιου παιδιού διαζευγμένων γονέων, συγκεντρώστε την προσοχή σας στο να τους δίνετε τη διαβεβαίωση που χρειάζονται τόσο πολύ αυτήν ακριβώς την περίοδο, αντί να λαβαίνετε μέρος στους συζυγικούς καβγάδες των γονέων τους. Μερικές φορές, κανένας δεν μπορεί να τονώσει το πεσμένο ηθικό ενός παιδιού καλύτερα απ’ ό,τι ένας στοργικός παππούς ή μια στοργική γιαγιά.

Η Χάιντι, τα λόγια της οποίας αναφέρθηκαν στην αρχή αυτού του άρθρου, δεν έλαβε καμιά τέτοια υποστήριξη. Κι όμως η δική της περίπτωση είχε ευχάριστη κατάληξη. Σήμερα, στα 26 της, αυτή η νεαρή γυναίκα έχει έναν ευτυχισμένο γάμο και είναι ανοιχτόκαρδη και φιλόπονη. Σε τι οφείλει αυτή της την επιτυχία;

Με μια λέξη, στους φίλους. Όταν ήταν έφηβη, η Χάιντι άρχισε να μελετάει την Αγία Γραφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Στην Αίθουσα Βασιλείας όπου παρακολουθούσε συναθροίσεις, βρήκε αληθινούς φίλους. «Παλιά σκεφτόμουν ότι δεν υπήρχε ελπίδα για την περίπτωσή μου», θυμάται η ίδια. «Αλλά βοηθάει πολύ το να έχεις ανθρώπους στους οποίους μπορείς να μιλήσεις. Εγώ είχα μια φίλη στην οποία μπορούσα να λέω τα πάντα. Αυτή πάντα καταλάβαινε πότε κάτι δεν πήγαινε καλά, και εγώ τελικά της τα έλεγα όλα. Ήταν σαν μητέρα μου. Αλλά υπήρχαν κι άλλοι με τους οποίους μπορούσα να κάνω διάφορα πράγματα». Η Χάιντι ανακάλυψε πόσο αληθινή είναι η υπόσχεση του Ιησού ότι η Χριστιανική εκκλησία θα μπορούσε να προμηθεύσει μια εξαιρετικά μεγάλη οικογένεια σ’ εκείνους που είχαν χάσει τη δική τους.—Μάρκος 10:29, 30.

Αλλά δεν ήταν η Χάιντι εκείνη που πήρε την πρωτοβουλία να δημιουργήσει αυτές τις φιλίες. «Εκείνοι έψαξαν και με βρήκαν», λέει η ίδια. Και αυτό είναι κάτι που ακούγεται συχνά από παιδιά διαζευγμένων γονέων τα οποία ανήκουν στη Χριστιανική εκκλησία. Για παράδειγμα, μια κοπέλα ονόματι Μεγκ θυμάται με αγάπη ένα ζευγάρι που την περιέβαλε με τη φιλία του όταν χώρισαν οι γονείς της: «Ήξεραν ότι τους χρειαζόμουν, και μου παραστάθηκαν. Δεν μπορείς εσύ να πεις: ‘Κοιτάξτε! Σας χρειάζομαι. Τώρα θέλω την αγάπη σας’».

Εσείς τι θα κάνατε; Θα μπορούσατε να σταθείτε σαν αδελφός, σαν αδελφή, σαν μητέρα, σαν πατέρας, σαν παππούς ή σαν γιαγιά σε κάποιο παιδί διαζευγμένων γονέων; Το νεαρό παιδί προφανώς δεν πρόκειται να σας ζητήσει κάτι τέτοιο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν σας χρειάζεται.

Φυσικά, δεν θα μπορέσετε ποτέ να προσφέρετε όλα όσα προσφέρει μια αδιαίρετη οικογένεια. Μπορείτε, όμως, να γίνετε φίλος, καλός ακροατής που συναισθάνεται τον άλλον. Μπορείτε ακόμα να συντελέσετε στο να οδηγηθεί το νεαρό άτομο σε μια καλύτερη σχέση με τον Δημιουργό μας—τον αληθινό ‘πατέρα των ορφανών παιδιών’ και το μεγαλύτερο Φίλο που θα μπορούσε να επιθυμήσει να έχει κάποιος.—Ψαλμός 68:5, ΜΝΚ.

Αλλά, δεν υπάρχει άραγε καμιά ελπίδα ότι θα έρθει καιρός που θα αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για τα ποσοστά των διαζυγίων, καιρός που θα είναι σίγουρο ότι τα παιδιά θα μεγαλώνουν σε άρτιες, ευτυχισμένες οικογένειες;

Όταν η Οικογένεια θα Γιατρευτεί

Αν πρέπει να βασιστούμε στους ανθρώπους για λύση, τότε η απάντηση είναι όχι, δεν υπάρχει πραγματική ελπίδα για τα παιδιά. Οι άνθρωποι ούτε καν μπορούν να αρχίσουν να διορθώνουν την απελπιστικά διαιρεμένη παγκόσμια ανθρώπινη οικογένεια, πόσο μάλλον τις αμέτρητες διαιρεμένες οικογένειες που την αποτελούν. Όπως έγραψε η Λίντα Μπερντ Φράνκε στο σύγγραμμα Μεγαλώνοντας με την Εμπειρία του Διαζυγίου (Growing Up Divorced): «Πάρα πολλά πράγματα συνέβησαν πάρα πολύ γρήγορα. Τα δικαστήρια είναι πελαγωμένα. Τα σχολεία είναι πελαγωμένα. Οι οικογένειες είναι πελαγωμένες. Κανένας δεν ξέρει τι να περιμένει από τον άλλον σ’ αυτές τις μέρες των μαζικών διαζυγίων, επειδή δεν υπάρχουν κανόνες ούτε δεδικασμένα για να μπορεί κάποιος να ακολουθήσει μια γραμμή».

Όμως ο Δημιουργός του ανθρώπου δεν είναι πελαγωμένος. Εκείνος γνωρίζει καλά το διαιρεμένο μας κόσμο, και βλέπει ότι ο κόσμος αυτός δεν χρειάζεται εκλέπτυνση από ανθρώπους «ειδικούς». Ο κόσμος αυτός χρειάζεται αντικατάσταση. Κι Εκείνος υπόσχεται να κάνει ακριβώς αυτό. Υπόσχεται ότι όσοι κάνουν το θέλημά του θα επιζήσουν από το πέρας αυτού του διεφθαρμένου συστήματος και θα ζήσουν για να δουν την αποκατάσταση ενός παγγήινου παράδεισου. (Λουκάς 23:43· 1 Ιωάννου 2:17) Τότε ο άνθρωπος, ζώντας υπό τη διακυβέρνηση του Θεού, θα θεραπευτεί από την αμαρτία που τον μολύνει. Η ιδιοτέλεια και η ατέλεια που προκαλούν διαιρέσεις, μίσος και διχόνοια επιτέλους θα εξαλειφθούν. Η ανθρώπινη οικογένεια θα γιατρευτεί.—Αποκάλυψις 21:3, 4.

Και το διαζύγιο θα είναι τότε μια ανάμνηση από το παρελθόν το οποίο θα σβήνει.

[Πλαίσιο στη σελίδα 9]

Συμβουλές για Διαζευγμένους Γονείς

Μην καβγαδίζετε με τον ή την πρώην σύζυγό σας—από το τηλέφωνο ή από κοντά—μπροστά στα παιδιά.

Μην επικρίνετε τον πρώην σύντροφό σας μπροστά στα παιδιά. Όταν τα παιδιά σας επικρίνουν το γονέα που δεν είναι παρών, μην τα ενθαρρύνετε ή μη συμμετέχετε κι εσείς.

Μην αναγκάζετε τα παιδιά να διαλέξουν ανάμεσα στον έναν από τους δυο γονείς τους, και μην τα στρέφετε κατά τού ή της πρώην συζύγου σας.

Μην επιτρέπετε στα παιδιά να σας φοβερίζουν ότι θα πάνε να μείνουν με τον άλλο γονέα. Το να ανέχεστε αυτόν τον ψυχολογικό εκβιασμό, θα τα ενθαρρύνει να γίνουν εκμεταλλευτές και μπορεί ακόμα και να αποτελέσει εμπόδιο για την ηθική τους καλλιέργεια.

Μη χρησιμοποιείτε τα παιδιά για να κατασκοπεύετε τον ή την πρώην σύζυγό σας, πιέζοντάς τα να σας δίνουν πληροφορίες όταν επιστρέφουν από κάθε επίσκεψη.

Μη ζητάτε από τα παιδιά να μεταφέρουν οργισμένα μηνύματά σας ή ταπεινωτικές παρακλήσεις σας για χρήματα στον ή στην πρώην σύζυγό σας.

Μην υποτιμάτε το παιδί με παρατηρήσεις του είδους: «Είσαι ίδιος ο πατέρας σου». Αυτό, όχι μόνο ακούγεται στο παιδί ως επίκριση σε βάρος του πατέρα, αλλά μπορεί επίσης να κάνει το παιδί να νιώσει ότι είναι καταδικασμένο να επαναλάβει τα λάθη του άλλου γονέα.

Να αποδεικνύεστε καλοί ακροατές, αφήνοντας τα παιδιά σας να εκφράζουν τα αισθήματά τους—ακόμα και αν πρόκειται για αισθήματα με τα οποία δεν συμφωνείτε.

Να επικοινωνείτε ξεκάθαρα, ελεύθερα και ανοιχτά. Να τα προστατεύετε, ωστόσο, από λεπτομέρειες που δεν χρειάζεται να γνωρίζουν. Ίσως σας φαίνεται ότι ο γιος σας ή η κόρη σας είναι ιδανικοί για εκμυστηρεύσεις. Αλλά να θυμάστε ότι το παιδί δεν είναι μικρός ενήλικας ούτε υποκαθιστά τον ή τη σύζυγό σας, όσο ώριμο κι αν φαίνεται.

Να παρηγορείτε τα παιδιά σας και να τα διαβεβαιώνετε ότι δεν προκάλεσαν αυτά το διαζύγιο και ότι ούτε τώρα μπορούν να επέμβουν και να σώσουν το γάμο σας.

Να εκδηλώνετε με γενναιοδωρία γνήσια και τρυφερή στοργή. Τα παιδιά μπορεί να υποθέσουν ότι οι γονείς που μπορούν να πάψουν να αγαπούν ο ένας τον άλλον μπορούν εξίσου εύκολα να πάψουν να αγαπούν και τα παιδιά τους.

Να συνεργάζεστε με τον ή την πρώην σύζυγό σας στο να προστατεύετε τα παιδιά από τις διαμάχες σας.

Να εξισορροπείτε τον έπαινο με τη διαπαιδαγώγηση, θέτοντας ισορροπημένα όρια και ρεαλιστικούς στόχους.

Να θέτετε εσείς οι ίδιοι το παράδειγμα, αποφεύγοντας την ανήθικη συμπεριφορά που τα διδάσκετε να αποφεύγουν.

Να διαθέτετε στα παιδιά όσο το δυνατόν περισσότερο από το χρόνο της ξεκούρασής σας.

[Πλαίσιο στη σελίδα 11]

Μήπως Είστε Γονέας εξ Αποστάσεως;

ΑΝ ΝΑΙ, ίσως το βρίσκετε πάρα πολύ εύκολο να αποσυρθείτε εντελώς. Ίσως δεν αισθάνεστε άνετα στην ιδέα ότι θα χρειαστεί να κανονίσετε ένα πρόγραμμα επισκέψεων, λόγου χάρη θα πρέπει να ζητάτε την άδεια του ή της πρώην συζύγου σας για να βλέπετε το ίδιο σας το παιδί. Ή ίσως τα παιδιά σας έχουν τώρα ένα θετό γονέα, κι εσείς αισθάνεστε ότι δεν σας χρειάζονται πια.

Κι όμως σας χρειάζονται. Η Αγία Γραφή παροτρύνει: «Πατέρες, μη παροργίζετε τα τέκνα σας». (Εφεσίους 6:4) Αν εξαφανιστείτε από τη ζωή των παιδιών σας, όχι μόνο θα τα παροργίσετε, αλλά πιθανώς θα υπονομεύσετε την αυτοαξία τους, κάνοντάς τα να νιώσουν πως δεν τα αγαπούν και πως δεν είναι δυνατό να τα αγαπούν. Ακόμα και κάποια περιορισμένη σχέση με τα παιδιά σας είναι καλύτερη από το να μην έχετε καμιά σχέση.

Απ’ ό,τι φαίνεται, η διάρκεια των επισκέψεών σας είναι πιο σημαντική από τη συχνότητά τους. Όσο πιο πολύ διαρκεί μια επίσκεψη, τόσο πιο πιθανό είναι ότι το παιδί σας θα περάσει αξέχαστες στιγμές μαζί σας. Η Μίριαμ Γκάλπερ Κόχεν, η οποία είναι γονέας εξ αποστάσεως, σημειώνει στο βιβλίο που έχει γράψει για το συγκεκριμένο θέμα ότι δεν χρειάζεται αυτές οι επισκέψεις να είναι θεαματικές έξοδοι. Μερικές φορές, ο σιωπηλός περίπατος που θα κάνετε μαζί ή το να φάτε μαζί αρκεί για να δημιουργήσει τις πιο αγαπημένες αναμνήσεις.

Τα συχνά τηλεφωνήματα επίσης, που γίνονται σε τακτική βάση, κρατούν εσάς και το παιδί σας σε στενή επαφή. Ή μπορεί να μαγνητοφωνήσετε τη φωνή σας ενώ θα διαβάζετε στο παιδί σας μια ιστορία ή θα μιλάτε για την παιδική σας ηλικία. Εκτός από κασέτες και γράμματα, μπορείτε να στέλνετε στο παιδί σας φωτογραφίες, ζωγραφιές, γελοιογραφίες ή άρθρα περιοδικών που σας φάνηκαν αστεία ή ενδιαφέροντα. Η Κόχεν προτείνει επίσης να βρίσκετε ποια βιβλία ή τηλεοπτικά προγράμματα αρέσουν στο παιδί σας, να τα διαβάζετε ή να τα παρακολουθείτε κι εσείς, και μετά να συζητάτε γι’ αυτά στα γράμματά σας ή από το τηλέφωνο.

Όπως σημειώνει η Κόχεν, «το να είσαι γονέας εξ αποστάσεως είναι η λιγότερο προτιμητέα λύση σε σύγκριση με τους άλλους διακανονισμούς που γίνονται για την επιμέλεια, με εξαίρεση το να μη βλέπεις τα παιδιά καθόλου». Εντούτοις, σίγουρα υπάρχουν τρόποι για να κάνετε γνωστό στο παιδί σας, σε τακτική βάση, ότι εξακολουθείτε να το αγαπάτε και να ενδιαφέρεστε γι’ αυτό. Ακόμα και η πιο μικρή εκδήλωση ενδιαφέροντος από μέρους σας μπορεί να γλιτώσει το παιδί σας από πολύ μεγάλο πόνο.

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε μαζί με το παιδί σας; Το διαζύγιο ακυρώνει το γάμο, όχι την ιδιότητα του γονέα

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Έχετε υπόψη σας παιδιά διαζευγμένων γονέων τα οποία χρειάζονται κάποιο φίλο;