Τα Διδάγματα που Παίρνουμε από το Σύμπαν

ΕΚΑΤΟ χρόνια αργότερα, εμείς έχουμε μια καλύτερη ιδέα για το πόσο μεγαλύτερο από εμάς είναι στην πραγματικότητα το σύμπαν. Παρ’ όλο που οι επιστήμονες καταλαβαίνουν πολύ περισσότερα απ’ όσα καταλάβαιναν, η κατάστασή τους είναι ακόμη, όπως την περιέγραψε ένας αστρονόμος, σαν αυτή «των βοτανολόγων του 18ου αιώνα που μέσα στη ζούγκλα ανακάλυπταν όλα εκείνα τα καινούρια λουλούδια».

Παρά το ότι οι γνώσεις μας είναι περιορισμένες, μπορούμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα. Και αυτά τα συμπεράσματα έχουν σχέση με τα πιο σημαντικά απ’ όλα τα ερωτήματα—ποιοι είναι οι μηχανισμοί λειτουργίας του σύμπαντος, και πώς αυτό ήρθε σε ύπαρξη.

Τάξη και Όχι Χάος

Η μελέτη της φύσης του σύμπαντος ονομάζεται κοσμολογία. Ο όρος αυτός προέρχεται από τις λέξεις κόσμος και λόγος, και υποδηλώνει ‘τη μελέτη που έχει αντικείμενο την τάξη ή την αρμονία’. Αυτό είναι ένα κατάλληλο όνομα επειδή η τάξη είναι αυτό ακριβώς που συναντούν οι αστρονόμοι όταν ερευνούν είτε την κίνηση των ουράνιων σωμάτων είτε την ύλη από την οποία αποτελείται το σύμπαν.

Τα πάντα μέσα στο σύμπαν μας βρίσκονται σε κίνηση, και η κίνηση αυτή δεν είναι ακανόνιστη ούτε απρόβλεπτη. Οι πλανήτες, τα άστρα και οι γαλαξίες κινούνται μέσα στο σύμπαν σύμφωνα με ακριβείς φυσικούς νόμους, νόμους που καθιστούν ικανούς τους επιστήμονες να προβλέπουν ορισμένα κοσμικά φαινόμενα με αλάνθαστη ακρίβεια. Και, όσο κι αν είναι απίστευτο, οι τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις που εξουσιάζουν το πιο μικροσκοπικό άτομο κυβερνούν επίσης τους πιο τεράστιους γαλαξίες.

Η τάξη είναι επίσης φανερή σ’ αυτό καθαυτό το δομικό υλικό του σύμπαντος. «Η ύλη είναι . . . οργανωμένη σε κάθε κλίμακα, από τη μικρότερη ως τη μεγαλύτερη», εξηγεί η έκδοση Ο Άτλας Κέιμπριτζ της Αστρονομίας (The Cambridge Atlas of Astronomy). Κάθε άλλο παρά τυχαία διασκορπισμένη, η ύλη είναι δομημένη με τάξη, είτε αυτό αφορά το πώς συνδέονται τα ηλεκτρόνια με τα πρωτόνια και τα νετρόνια στον πυρήνα του ατόμου είτε αφορά την αμοιβαία έλξη που διατηρεί τη συνοχή σ’ ένα πελώριο σμήνος γαλαξιών.

Γιατί το σύμπαν παρουσιάζει τέτοια τάξη και αρμονία; Γιατί υπάρχουν ανώτεροι νόμοι που το διέπουν; Αφού αυτοί οι νόμοι πρέπει να υπήρχαν πριν από τη γένεση του σύμπαντος—διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να το ελέγχουν—η λογική ερώτηση είναι: Από πού προήλθαν;

Ο διάσημος επιστήμονας Ισαάκ Νεύτων συμπέρανε: «Αυτό το πανέμορφο σύστημα που το απαρτίζουν ο ήλιος, οι πλανήτες και οι κομήτες θα μπορούσε να έρθει σε ύπαρξη μόνο με τη σοφία και την εξουσία ενός ευφυούς και ισχυρού Όντος».

Ο φυσικός Φρεντ Χόιλ είπε: «Η γένεση του Σύμπαντος, όπως και η λύση στον κύβο του Ρούμπικ, απαιτεί ευφυΐα». Το συμπέρασμα ότι πρέπει να υπάρχει ένας υπερφυσικός Νομοθέτης επιβεβαιώνεται από την κατανόηση που έχουμε για τη γένεση του σύμπαντος.

Το Θεμελιώδες Ερώτημα: Πώς Ήρθε σε Ύπαρξη το Σύμπαν;

Ο θεωρητικός φυσικός Χόουκιν εξηγεί: «Το πρωτογενές σύμπαν κρύβει την απάντηση στο θεμελιώδες ερώτημα σχετικά με τη γένεση όλων όσων βλέπουμε σήμερα, περιλαμβανομένης και της ζωής». Ποια ακριβώς είναι η τωρινή επιστημονική άποψη για το πρωτογενές σύμπαν;

Στη δεκαετία του 1960, οι επιστήμονες ανίχνευσαν την εκπομπή αμυδρής ακτινοβολίας περιβάλλοντος που προερχόταν απ’ όλα τα σημεία του ουρανού. Αυτή η ακτινοβολία λέγεται ότι ήταν απόηχος της αρχέγονης έκρηξης που οι αστρονόμοι βάφτισαν «μεγάλη έκρηξη». Τόσο τεράστια ήταν η έκρηξη, λένε, ώστε η ηχώ της μπορούσε ακόμη να ανιχνευτεί, δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα.a

Αλλά αν το σύμπαν ήρθε σε ύπαρξη μέσα από μια ξαφνική έκρηξη πριν από 15 με 20 δισεκατομμύρια χρόνια, όπως πιστεύουν τώρα οι περισσότεροι φυσικοί (αν και αυτό αμφισβητείται δριμύτατα από άλλους), εγείρεται ένα κρίσιμο ερώτημα. Από πού προήλθε η αρχική ενέργεια; Με άλλα λόγια, τι προηγήθηκε της μεγάλης έκρηξης;

Αυτό είναι ένα ερώτημα που πολλοί αστρονόμοι προτιμούν να παρακάμπτουν. Ένας απ’ αυτούς ομολόγησε: «Η επιστήμη έχει αποδείξει ότι ο κόσμος ήρθε σε ύπαρξη ως αποτέλεσμα δυνάμεων που, όπως φαίνεται, θα βρίσκονται πάντα πέρα από τις δυνατότητες της επιστημονικής περιγραφής. Αυτό ενοχλεί την επιστήμη επειδή συγκρούεται με τη θρησκεία της επιστήμης—τη θρησκεία της αιτίας και του αποτελέσματος, την πεποίθηση ότι κάθε αποτέλεσμα έχει μια αιτία. Τώρα διαπιστώνουμε ότι το μεγαλύτερο απ’ όλα τα αποτελέσματα, η γένεση του σύμπαντος, παραβιάζει αυτό το άρθρο πίστης».

Ένας καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης ήταν πιο συγκεκριμένος, γράφοντας: «Αφήνεται στον αναγνώστη να κατονομάσει την πρώτη αιτία του σύμπαντος. Αλλά η εικόνα που έχουμε δεν είναι ολοκληρωμένη χωρίς Αυτόν». Η Αγία Γραφή, ωστόσο, τακτοποιεί τα ζητήματα, προσδιορίζοντας «την πρώτη αιτία» με τα εξής λόγια: «Εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την γην».—Γένεσις 1:1.

Η Ασημαντότητα του Ανθρώπου

Το πιο απλό δίδαγμα που παίρνουμε από το σύμπαν είναι και το πιο φανερό, αυτό που ο περήφανος άνθρωπος του Μεσαίωνα πάσχιζε να αγνοήσει, αλλά το οποίο οι Βιβλικοί ποιητές ταπεινά αναγνώρισαν χιλιετίες νωρίτερα—η ασημαντότητα του ανθρώπου.

Οι πρόσφατες ανακαλύψεις επιβεβαιώνουν το ρεαλιστικό ύμνο του Βασιλιά Δαβίδ: «Όταν θεωρώ τους ουρανούς σου, το έργον των δακτύλων σου, την σελήνην και τους αστέρας, τα οποία συ εθεμελίωσας, τι είναι ο άνθρωπος, ώστε να ενθυμήσαι αυτόν; ή ο υιός του ανθρώπου, ώστε να επισκέπτησαι αυτόν [να τον φροντίζεις, ΜΝΚ];»—Ψαλμός 8:3, 4.

Η αστρονομία έχει αποκαλύψει την απεραντοσύνη και τη μεγαλειότητα του σύμπαντος—άστρα κολοσσιαίων διαστάσεων, αποστάσεις ασύλληπτες για τη φαντασία, χρονικά διαστήματα που ξεπερνούν την κατανόησή μας, κοσμικά καμίνια τα οποία ανεβάζουν τη θερμοκρασία σε εκατομμύρια βαθμούς, εκρήξεις ενέργειας που ξεπερνούν σε ισχύ ένα δισεκατομμύριο πυρηνικές βόμβες. Ωστόσο, όλα αυτά περιγράφονται ωραία στο βιβλίο του Ιώβ: «Ιδού, ταύτα είναι μέρη των οδών αυτού· αλλά πόσον ελάχιστον πράγμα ακούομεν περί αυτού; Την δε βροντήν της δυνάμεως αυτού τις δύναται να εννοήση;» (Ιώβ 26:14) Όσο περισσότερα μαθαίνουμε για το σύμπαν, τόσο πιο ανεπαρκείς μοιάζουν οι γνώσεις μας και πιο μικρή φαίνεται η θέση μας μέσα σ’ αυτό. Για τον αντικειμενικό παρατηρητή, αυτό είναι ένα δίδαγμα που τον βάζει σε σκέψεις.

Ο Ισαάκ Νεύτων παραδέχτηκε: «Μοιάζω απλώς μ’ ένα αγόρι που παίζει στην ακροθαλασσιά και κάπου-κάπου ενθουσιάζεται καθώς βρίσκει ένα βότσαλο που είναι πιο λείο ή ένα κοχύλι που είναι πιο όμορφο από τα συνηθισμένα, ενώ ο μεγάλος ωκεανός της αλήθειας απλώνεται μπροστά του πλήρως ανεξιχνίαστος».

Η ταπεινοφροσύνη που θα πρέπει να γεννήσει μέσα μας η κατανόηση αυτού του γεγονότος θα μας βοηθήσει να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει Κάποιος που δημιούργησε το σύμπαν, Κάποιος που θεμελίωσε τους νόμους που το κυβερνούν, Κάποιος που είναι πολύ μεγαλύτερος και σοφότερος από εμάς. Όπως μας υπενθυμίζει το βιβλίο του Ιώβ: «Εν αυτώ είναι η σοφία και η δύναμις· αυτός έχει βουλήν και σύνεσιν». (Ιώβ 12:13) Και αυτό είναι το πιο σημαντικό δίδαγμα απ’ όλα.

Καθώς διεισδύουμε σε περισσότερα μυστικά του σύμπαντος, ανακαλύπτουμε ακόμη μεγαλύτερα μυστήρια. Σ’ ένα μελλοντικό άρθρο θα συζητηθούν μερικές από τις πιο πρόσφατες ανακαλύψεις που προβληματίζουν τώρα τους αστρονόμους και εγείρουν νέα ερωτήματα τα οποία πυροδοτούν διαμάχες ανάμεσα στους κοσμολόγους.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Συσκευή για την ανίχνευση της ακτινοβολίας περιβάλλοντος από την υποθετική μεγάλη έκρηξη

[Ευχαριστίες]

Courtesy of the Royal Greenwich Observatory and the Canary Islands Institute of Astrophysics