Γιατί Είναι Τόσο Ξεχωριστό το Λινό;

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ιρλανδία

ΘΑ ΠΛΗΡΩΝΑΤΕ 5.000 δολάρια (περ. 900.000 δρχ.) για ένα πουκάμισο; Τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ., αυτή ήταν η τιμή για ένα λινό πουκάμισο άριστης ποιότητας σε διάφορα μέρη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αυτά τα χρήματα αντιπροσώπευαν τα ημερομίσθια 25 εβδομάδων για τον πιο ακριβοπληρωμένο υφαντή λινού εκείνης της εποχής.

Σήμερα, οι άνθρωποι εξακολουθούν να δίνουν μεγάλη αξία σε όλα τα αγαθά πολυτελείας από λινό. Και αν έχετε ποτέ κοιμηθεί μέσα σε φρέσκα και δροσερά λινά σεντόνια σε κάποιο μέρος με θερμό κλίμα, θα γνωρίζετε ότι το λινό είναι ξεχωριστό. Τι κάνει το λινό να είναι τόσο ξεχωριστό;

Τα Πρώτα Βήματα

«Λινό υπάρχει εδώ και πάρα πολλά χρόνια, τουλάχιστον από την εποχή των αρχαίων Αιγυπτίων», είπε ο Ρόι, τμηματάρχης στην Κλωστοϋφαντουργική Επιχείρηση του Όλστερ. «Το θεωρούσαν ιερό επειδή φύτρωνε στις όχθες του ποταμού Νείλου, και μάλιστα νόμιζαν ότι οι θεοί τους φορούσαν λινά ενδύματα.

»Πρέπει να υπήρχε μια ακμάζουσα βιομηχανία λινού στην περιοχή του Νείλου», συνέχισε ο Ρόι. «Το λινό έντυνε τόσο τους ζωντανούς όσο και τους νεκρούς, αφού οι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν όταν ετοίμαζαν ένα πτώμα για ταφή». Και φανταστείτε τα έξοδα που περιλαμβάνονταν! Ένας υφαντής παρήγε μόνο 3 περίπου μέτρα λινό την εβδομάδα, όμως, για την ταφή κάποιου βασιλιά χρησιμοποιούσαν περίπου 900 μέτρα λινό!

Η ανθεκτικότητα του λινού φαίνεται από το γεγονός ότι κομμάτια του έχουν διατηρηθεί χιλιάδες χρόνια στους τάφους των Φαραώ. Επίσης, αυτό το ύφασμα ήταν σημάδι υψηλής θέσης και γοήτρου, όπως φάνηκε όταν ο Φαραώ της Αιγύπτου θέλησε να τιμήσει τον Ιωσήφ. Η Αγία Γραφή λέει ότι ‘τον έντυσε με ενδύματα από λεπτό λινό ύφασμα’. (Γένεσις 41:42, ΜΝΚ) Είναι ενδιαφέρον το ότι ο Ιωσήφ, ένας πλούσιος άνθρωπος από την Αριμαθαία, τύλιξε το νεκρό σώμα του Ιησού με καθαρό, λεπτό λινό ύφασμα.—Ματθαίος 27:57-59, ΜΝΚ.

Ανάμεσα στους Ισραηλίτες που έφυγαν από την Αίγυπτο με τον Μωυσή βρίσκονταν και άτομα ειδικευμένα στην κατασκευή λινού. Όταν ήταν στην έρημο, αυτοί οι τεχνίτες έφτιαξαν ‘λεπτό ύφασμα από στριφτό λινό’ που χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή της σκηνής του μαρτυρίου.—Έξοδος 26:1, 31, 36, ΜΝΚ· 35:35, ΜΝΚ.

Επειδή αυτό το ύφασμα είναι δροσερό και άνετο, οι Ισραηλίτες πρέπει να είχαν σε εκτίμηση τα λινά ρούχα. Επιπλέον, το γεγονός ότι ήταν εύκολο να πλυθούν και να διατηρηθούν καθαρά αποτελούσε μεγάλο πλεονέκτημα, αν σκεφτεί κανείς τους νόμους στον Ισραήλ που απαιτούσαν το πλύσιμο των ενδυμάτων για καθαριότητα και υγιεινή. (Λευιτικόν 11:25, 40· 13:34· 15:5-13· 16:4, 32) Κατάλληλα, στην Αγία Γραφή, το ‘καθαρό, λεπτό λινό ύφασμα . . . αντιπροσωπεύει τις δίκαιες πράξεις των αγίων’.—Αποκάλυψις 19:8, ΜΝΚ.

«Όταν πλένεται το λινό», είπε ο Ρόι, «χάνει ένα μικροσκοπικό στρώμα και μ’ αυτόν τον τρόπο ανανεώνει τη λεία, καθαρή επιφάνειά του κάθε φορά. Επειδή στην πραγματικότητα το λινό είναι ανθεκτικότερο όταν βρέχεται, εξακολουθεί να διατηρείται σε καλή κατάσταση έπειτα από επανειλημμένα πλυσίματα». Πώς, λοιπόν, αποκτούμε αυτό το αξιόλογο ύφασμα;

Αποδέσμευση των Ινών

Πολύ νωρίς στην ιστορία, οι άνθρωποι έμαθαν να φτιάχνουν λινό ύφασμα από τις ίνες του λιναριού. Η εξαγωγή των ινών που τελικά παράγουν το όμορφο, πολυτελές λινό δεν είναι εύκολη υπόθεση. Αναλογιστείτε σύντομα τις εργασίες που περιλαμβάνονται, όπως αυτές γίνονταν στο παρελθόν στην Ιρλανδία, η οποία επί αιώνες ήταν κέντρο κατασκευής λινού.

Φύτευαν τους σπόρους του λιναριού με το χέρι, τον Απρίλιο ή το Μάιο. Επί 16 εβδομάδες περίπου, φρόντιζαν προσεκτικά τα φυτά καθώς αυτά αναπτύσσονταν και γίνονταν ψηλόλιγνα, με λεπτεπίλεπτα γαλάζια άνθη στην κορυφή τους. Τα φυτά ήταν έτοιμα για θερισμό προς το τέλος του Αυγούστου, όταν το λινάρι έπαιρνε ελαφρώς καστανό χρώμα. Τότε ξερίζωναν τα φυτά με το χέρι. Αφού απομάκρυναν τα φύλλα και τους σπόρους (από τους οποίους παράγεται το λινέλαιο), άρχιζε η σκληρή εργασία της αποδέσμευσης των ινών.

Για να απομακρύνουν τις ίνες που περικλείονταν στο στέλεχος του φυτού, μούλιαζαν επί δυο εβδομάδες τα στελέχη σε δεξαμενές με στάσιμο νερό, αφήνοντας την ξυλώδη φλούδα του στελέχους να σαπίσει. Σύμφωνα με μια αυθεντία, «αυτό το στάδιο [που λέγεται εμβροχή] είναι ένα από τα πιο απαιτητικά και αναμφισβήτητα το πιο δυσάρεστο που αντιμετωπίζει κάποιος στη διάρκεια της επεξεργασίας του λιναριού». Το να στέκεται κανείς βυθισμένος μέχρι τη μέση στις βρωμερές δεξαμενές με το λινάρι, να τραβάει προσεκτικά τα φυτά που βρίσκονταν σε κατάσταση αποσύνθεσης και να καταβάλλει σκληρή προσπάθεια να μη σπάσει τα μακριά στελέχη ήταν πραγματικά δυσάρεστη εργασία!

Κατόπιν άπλωναν το δύσοσμο λινάρι πάνω στο χορτάρι για να στεγνώσει στον ήλιο άλλες δυο εβδομάδες. Όταν το λινάρι ήταν στεγνό και εύθραυστο, έσπαγαν και χτυπούσαν τα στελέχη για να φτάσουν στις ίνες. Αυτή η διαδικασία ονομαζόταν κοπάνισμα και αποφλοίωση. Κάποιος συγγραφέας ισχυρίζεται από προσωπική του πείρα ότι «τίποτα απ’ αυτά που περιλαμβάνει ο ανθρώπινος μόχθος δεν θα μπορούσε να είναι πιο κουραστικό από την παλιά μέθοδο του κοπανίσματος και της αποφλοίωσης με το χέρι».

Κατασκευή Λινού

Αφού αφαιρούσαν τη μάζα των μεταξένιων ινών από τους βλαστούς, τις έξαιναν για να διαχωρίσουν τα μπερδεμένα νημάτια. Οι κοντύτερες χρησιμοποιούνταν στην κατασκευή προϊόντων με τραχιά υφή, όπως οι σπάγκοι, τα δίχτυα, οι μουσαμάδες και τα πανιά. Τις μακρύτερες ίνες τις έκλωθαν σε λεπτότατα νήματα, πολύ πιο λεπτά απ’ αυτά που προέρχονταν από το μαλλί ή το βαμβάκι, τα οποία έχουν πολύ κοντύτερες ίνες.

Με τη βοήθεια ενός αργαλειού ύφαιναν τα νήματα και έφτιαχναν λινά υφάσματα. Ωστόσο, απαιτούνταν περαιτέρω βήματα για να μεταμορφωθεί το λιτό, απλό υλικό που έβγαινε από τον αργαλειό σε πανέμορφο λευκό λινό με λεία μεταξένια στιλπνότητα. Για παράδειγμα, το ύφασμα έπρεπε να χτυπηθεί επανειλημμένα για να ισιώσουν οι ίνες. Κατόπιν, το ύφασμα έπρεπε να λευκανθεί.

Οι Ολλανδοί έγιναν οι αναγνωρισμένοι τεχνίτες στην τέχνη του φινιρίσματος και της λεύκανσης. Κάποιος συγγραφέας εξήγησε: «Το ολλανδικό σύστημα, όπως εφαρμοζόταν στην Ιρλανδία, αποτελούνταν από διαπότιση διάρκειας οχτώ ή δέκα ημερών σε αλκαλικό περιεχόμενο (ούρα αγελάδας ή αλισίβα από στάχτη φυκιών), έπειτα πλύσιμο, μούλιασμα σε βουτυρόγαλα ή πίτουρα επί δυο ή τρεις εβδομάδες, ύστερα πάλι πλύσιμο, και κατόπιν κοπάνισμα [χτύπημα με ξύλινα σφυριά με σκοπό την επίτευξη ζωηρής γυαλάδας] και παρατεταμένη λεύκανση στο χορτάρι [έκθεση στον ήλιο και στον αέρα]». Λέγεται ότι η όλη διαδικασία διαρκούσε εφτά ή οχτώ μήνες.

Στις μέρες μας, φυσικά, η αυτοματοποίηση και οι πιο επιστημονικές μέθοδοι αφαιρούν μεγάλο μέρος του μόχθου από τον άνθρωπο όσον αφορά την κατασκευή του λινού. Οι σύγχρονες μέθοδοι έχουν κάνει επίσης ευκολότερη και γρηγορότερη την παραγωγή λινού υφάσματος, όχι μόνο απλής ύφανσης, αλλά και πιο περίπλοκων μορφών ύφανσης, όπως αυτή που χρησιμοποιείται στο δαμασκηνό.

Ο όρος «δαμασκηνό» προέρχεται από τη λέξη «Δαμασκός», όπου στο Μεσαίωνα υφαντές παρήγαν αυτό το ξεχωριστό ύφασμα με τα ωραία σχέδια. Η περιπλοκότητα της δαμασκηνής ύφανσης φαίνεται σ’ ένα σετ πετσετάκια που έστειλε ένας κατασκευαστής από το Μπέλφαστ στη Βασίλισσα Βικτόρια της Βρετανίας το 1887. Κάθε δαμασκηνό πετσετάκι είχε διαστάσεις μόλις 43 εκατοστά επί 38 εκατοστά, κι όμως το καθένα είχε 3.060 νήματα στημονιού και 4.012 νήματα υφαδιού—τέσσερα χιλιόμετρα νήματος σε κάθε πετσετάκι!

Αφού, όμως, όλα τα νήματα είναι του ίδιου χρώματος, πώς διακρίνεται το σχέδιο; Ο Κ. Γκ. Πόντιν, στο βιβλίο του Ανακαλύπτοντας την Ιστορία και τη Σχεδίαση των Υφασμάτων (Discovering Textile History and Design), εξηγεί: «Τα περισσότερα σχέδια [στο δαμασκηνό ύφασμα] είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι οι αντανακλάσεις του φωτός στις επιφάνειες του στημονιού και του υφαδιού διαφέρουν. Το λινό δαμασκηνό, σχεδόν πάντοτε λευκού χρώματος, εξαρτάται απόλυτα απ’ αυτή την επίδραση του φωτός».

Την επόμενη φορά που θα παρατηρήσετε κάποιο κομμάτι λινό ύφασμα, χωρίς αμφιβολία θα εκτιμήσετε πληρέστερα την εργασία και τη φροντίδα που καταβλήθηκαν για την κατασκευή του. Θα μπορείτε να αναγνωρίσετε αυτό που άντρες και γυναίκες γνωρίζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια—το λινό είναι πράγματι κάτι ξεχωριστό!

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Φυτά λιναριού μετά το στέγνωμα