Ο Σκώληκας της Γουινέας—Οι Τελευταίες Μέρες Του

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Νιγηρία

Η ΜΕΡΑ είναι καυτή, όπως όλες. Η Τσίνιερε δένει το μωρό της στην πλάτη της, παίρνει δυο φλασκιά και, βγαίνοντας στο χωματόδρομο, συναντάει άλλους χωρικούς. Μαζί προσπερνούν χωράφια ξερά από τον ήλιο και φτάνουν στη μικρή λίμνη, τη μοναδική πηγή νερού στην περιοχή. Στη λίμνη κατεβαίνει προσεκτικά στις γλιστερές λασπώδεις όχθες και μπαίνει μέσα μέχρι το γόνατο για να μαζέψει νερό.

Βλέπει τους κροκόδειλους που αναπαύονται νωχελικά στο ξερό χορτάρι πλάι στις όχθες και επιπλέουν άπραγοι στο νερό της λίμνης, αλλά δεν τους φοβάται. Όπως λέει ένας άντρας που βρίσκεται στην άκρη της λίμνης: «Δεν τους ενοχλούμε και δεν μας ενοχλούν».

Σίγουρα, δεν μπορεί να λεχτεί το ίδιο για κάποια άλλα πλάσματα που ζουν στη λίμνη. Η Τσίνιερε δεν τα βλέπει, δεν μπορεί να τα δει· είναι πάρα πολύ μικρά. Βρίσκονται μέσα στο νερό που ρέει στα φλασκιά της.

Ο Επικίνδυνος Σκώληκας της Γουινέας

Η Τσίνιερε επιστρέφει στη λασποκαλύβα της, με την αχυρένια σκεπή, και αδειάζει το νερό μέσα σε ένα πήλινο δοχείο. Αφού κατασταλάξει το κατακάθι, παίρνει για να πιει. Ένα χρόνο αργότερα παρατηρεί ότι στο κάτω μέρος του ποδιού της υπάρχει κάτι που μοιάζει σαν μικρός κιρσός και της προκαλεί ενόχληση παρόμοια με αυτήν του κιρσού. Αλλά δεν είναι φλέβα. Ένα μικροσκοπικό πλάσμα το οποίο βρισκόταν μέσα στο νερό που ήπιε αναπτύχτηκε σε έναν ισχνό σκώληκα της Γουινέας μήκους ογδόντα εκατοστών.

Σε λίγο, εξαιτίας του σκώληκα θα σχηματιστεί μια επώδυνη φουσκάλα στο δέρμα της. Κατόπιν η φουσκάλα θα σπάσει και ο σκώληκας που έχει χρώμα κρεμ θα αρχίσει να αναδύεται, λίγα εκατοστά κάθε μέρα. Θα απαιτηθούν δύο με τέσσερις εβδομάδες—ίσως και περισσότερο—μέχρι να αναδυθεί εντελώς. Για ένα μεγάλο μέρος αυτού του χρόνου η Τσίνιερε δεν θα μπορεί να κουνηθεί και θα έχει έντονους πόνους. Η σπασμένη φουσκάλα μπορεί να μολυνθεί από βακτηρίδια με αποτέλεσμα τέτανο, σήψη, αρθρίτιδα ή απόστημα.

Η Τσίνιερε υποφέρει εξαιτίας ενός μόνο σκώληκα, αλλά δεν είναι ασυνήθιστο το θύμα να έχει μολυνθεί από αρκετούς, ίσως και δέκα ή περισσότερους, σκώληκες ταυτόχρονα. Συνήθως αυτοί αναδύονται από τα κάτω άκρα, αλλά μερικές φορές μεταναστεύουν και αναδύονται από άλλα μέρη του σώματος, όπως είναι το κρανίο, το στήθος και η γλώσσα.

Ωστόσο, λόγω μιας διεθνούς εκστρατείας εξάλειψης του σκώληκα, αυτός μπορεί σύντομα να κατανικηθεί. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, πλήττει τώρα σε παγκόσμια κλίμακα λιγότερους από τρία εκατομμύρια ανθρώπους, από τους οποίους σχεδόν όλοι ζουν στο Πακιστάν, στην Ινδία και σε 17 αφρικανικές χώρες. Λιγότερο από μια δεκαετία νωρίτερα, έπληττε μέχρι και δέκα εκατομμύρια. Στην Ασία, ο σκώληκας της Γουινέας βρίσκεται τώρα στο χείλος της εξάλειψης· στις περισσότερες από τις αφρικανικές χώρες που πλήττονται από το παράσιτο, αυτό μπορεί κάλλιστα να έχει εξαλειφτεί μέχρι το τέλος του 1995.

Μεγάλη Ιστορία

Ο σκώληκας της Γουινέας μαστίζει το ανθρώπινο γένος από την αρχαιότητα, ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική. Ένας ασβεστοποιημένος σκώληκας της Γουινέας βρέθηκε σε ένα 13χρονο κορίτσι του οποίου η μούμια ανακαλύφτηκε στην Αίγυπτο. Το λυπηρό είναι ότι και τα δυο της πόδια ήταν ακρωτηριασμένα, ίσως για να αναχαιτιστεί η γάγγραινα που ήταν αποτέλεσμα της προσβολής από το σκώληκα της Γουινέας.

Οι σχετικές μνείες σε αρχαία συγγράμματα αφθονούν. Η παλαιότερη μνεία για το σκώληκα της Γουινέας βρίσκεται σε ένα αιγυπτιακό κείμενο. Αυτό περιέγραφε μια τακτική σύμφωνα με την οποία τύλιγαν τον αναδυόμενο σκώληκα γύρω από ένα ραβδί. Το δεύτερο αιώνα Π.Κ.Χ., ένας Έλληνας ιστορικός από την Κνίδο έγραψε: «Οι άνθρωποι που αρρώσταιναν στην Ερυθρά Θάλασσα έπασχαν από πολλές παράξενες και πρωτάκουστες αιτίες, μεταξύ των οποίων από σκουλήκια, δηλαδή μικρά φίδια που έβγαιναν πάνω στο δέρμα τους, κατέτρωγαν τα πόδια τους και τα χέρια τους και, όταν κάποιος τα άγγιζε, αποτραβιούνταν, κουλουριάζονταν μέσα στους μυς και εκεί προξενούσαν τους πιο αφόρητους πόνους».

Θεραπεία

Το ρητό «Η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία» σίγουρα έχει εφαρμογή στην ασθένεια που προκαλείται από το σκώληκα της Γουινέας. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει θεραπεία. Από τη στιγμή που ένα άτομο πιει νερό το οποίο περιέχει προνύμφες του σκώληκα της Γουινέας, από ιατρικής πλευράς δεν μπορεί να γίνει τίποτα μέχρις ότου ο σκώληκας είναι έτοιμος να αναδυθεί από το δέρμα, προτού δημιουργήσει φουσκάλα. Μερικές φορές στο στάδιο αυτό ένας ικανός γιατρός μπορεί να αφαιρέσει το παράσιτο, αφού κάνει μια μικρή τομή πλάι στο σκώληκα, στο μέσον του. Κατόπιν, χρησιμοποιεί ένα αγκιστροειδές εργαλείο για να βγάλει με προσοχή προς τα έξω ένα μέρος του σκώληκα, σχηματίζοντας ένα δακτύλιο πάνω από το δέρμα. Τελικά τραβάει προσεκτικά προς τα έξω το υπόλοιπο του σκώληκα και η εγχείρηση έχει ολοκληρωθεί σε μερικά λεπτά.

Όμως από τη στιγμή που ο σκώληκας αρχίζει να αναδύεται μόνος του, η φλεγμονή στο μέρος του δέρματος που έχει σκάσει δυσκολεύει το τράβηγμα του σκώληκα. Τότε, το καλύτερο που μπορεί να κάνει το θύμα είναι να ακολουθήσει την αρχαία τακτική, να τυλίξει δηλαδή προσεκτικά το σκώληκα, καθώς αυτός αναδύεται, γύρω από ένα μικρό ραβδί. Αυτό πρέπει να γίνει με προσοχή ώστε να μην κοπεί ο σκώληκας. Αν κοπεί, το υπόλοιπο κομμάτι αποτραβιέται μέσα στο θύμα και το αποτέλεσμα είναι περισσότερη φλεγμονή, πόνος και μόλυνση.

Από ιατρικής πλευράς ελάχιστα είναι αυτά που μπορούν να γίνουν για την καταπολέμηση του σκώληκα της Γουινέας όταν πια έχει εισδύσει στο ανθρώπινο θύμα του. Αλλά μπορούν να γίνουν πολλά για την υπερνίκηση του παράσιτου έξω από το ανθρώπινο σώμα.

Η Εξάλειψη του Σκώληκα της Γουινέας

Ένας τρόπος είναι να υπάρχουν ασφαλή αποθέματα νερού, όπως τα πηγάδια, τα οποία δεν μπορούν να μολυνθούν από τις προνύμφες του σκώληκα της Γουινέας. Ένας άλλος τρόπος είναι να εκπαιδευτούν οι χωρικοί ώστε να βράζουν το νερό που πίνουν ή να το φιλτράρουν χύνοντάς το μέσα από ένα λεπτό ύφασμα. Η τρίτη λύση περιλαμβάνει τη χρησιμοποίηση μιας χημικής ουσίας στη λίμνη, η οποία σκοτώνει τις προνύμφες χωρίς όμως να βλάπτει τους ανθρώπους ή τα ζώα.

Σε όλα τα υπόλοιπα έθνη όπου εμφανίζεται η ασθένεια εφαρμόζονται ήδη εντατικά προγράμματα εξάλειψης του σκώληκα που αποσκοπούν στην εντόπιση χωριών που πλήττονται από αυτόν και στην υποβοήθηση των κατοίκων ώστε να προληφτεί η μόλυνση. Μέχρι τώρα, αυτές οι προσπάθειες υπήρξαν άκρως επιτυχημένες. Τώρα, φαίνεται ότι ο σκώληκας της Γουινέας διανύει τις τελευταίες μέρες του. Και κανείς δεν θα θρηνήσει το χαμό του.

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Το μολυσμένο νερό δεν πρέπει να πίνεται αν δεν έχει προηγηθεί βράσιμο ή φιλτράρισμα