«Οι Γερανοί του Ουρανού»

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Νότια Αφρική

«ΠΕΤΟΥΣΑΜΕ επί δυο ώρες περίπου. Ξαφνικά οι στροφές του κινητήρα άρχισαν να μειώνονται—το πρώτο σημάδι προβλημάτων στον κινητήρα. Αμέσως άρχισα να ανεβαίνω ψηλότερα, χρησιμοποιώντας τις στροφές που είχαν απομείνει για να κερδίσω όσο το δυνατόν περισσότερο ύψος προτού σταματήσει ο κινητήρας. Όταν φτάσαμε στο ανώτερο δυνατό σημείο, η θήκη του συμπλέκτη διαλύθηκε και τα κομμάτια της σκορπίστηκαν στον αέρα γύρω μας.

»Αμέσως έθεσα το ελικόπτερο σε απότομη κάθοδο, διατηρώντας σταθερή την προς τα εμπρός ταχύτητα στα 90 περίπου χιλιόμετρα την ώρα. Είχα ήδη εξετάσει το έδαφος, και τώρα κατευθυνόμασταν προς ένα μικρό ξέφωτο στο οποίο θα μπορούσαμε εύκολα να φτάσουμε με την κάθοδο που πραγματοποιούσαμε.

»Ανύψωσα το μπροστινό μέρος του αεροσκάφους όταν βρέθηκα σε ύψος 15 μέτρων από την επιφάνεια του εδάφους ώστε να το επιβραδύνω, και κατόπιν προσγειωθήκαμε γλιστρώντας στο έδαφος για να σταματήσουμε τελικά σε απόσταση 1,5 μέτρου από την άκρη ενός ντόγκα [ξερή κοίτη ποταμού]».

Όλα αυτά έγιναν σε λιγότερο από ένα λεπτό. Πράγματι, υπήρξαν ελικόπτερα που συντρίφτηκαν στα τελικά στάδια μιας αναγκαστικής προσγείωσης, αλλά όπως φαίνεται από αυτή την πραγματική εμπειρία, δεν τελειώνουν όλα αν ο κινητήρας πάψει να λειτουργεί. Αυτός ο πιλότος πραγματοποίησε με επιτυχία μια κατολίσθηση που περιλάμβανε αυτοπεριστροφή—διαδικασία που επαναλαμβάνεται πολλές φορές στη διάρκεια της εκπαίδευσης ακριβώς για μια τέτοια περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Ωστόσο, πολλοί δεν έχουν ανέβει ποτέ σε κάποιο ελικόπτερο, όσο ασφαλές και χρήσιμο και αν είναι αυτό. Ίσως και εσείς να μην ενθουσιάζεστε στην ιδέα μιας σύντομης πτήσης με ελικόπτερο. Μπορεί όμως να ενδιαφέρεστε να μάθετε για αυτές τις ασυνήθιστες ιπτάμενες μηχανές.

Από Πού Άρχισε;

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ήταν ο πρώτος που σχεδίασε το 1483 μια μηχανή κατακόρυφης πτήσης με έλικα για να ανυψώνεται. Αλλά, αλίμονο, οι μηχανικοί της αεροναυτικής είπαν ότι η συσκευή που είχε σχεδιάσει δεν μπορούσε να πετάξει! Ωστόσο, η κατακόρυφη πτήση συνέχιζε να γοητεύει τους εφευρέτες. Και ήταν σχετικά πρόσφατα που επιτεύχτηκε.

Το 1923 ο Ισπανός Χουάν δε λα Θιέρβα, σε ηλικία 27 ετών, πέταξε με επιτυχία το αυτόγυρό του στο Γκετάφε της Ισπανίας. Το σύστημα που σχεδίασε συνέβαλε κατά πολύ στην ανάπτυξη της θεωρίας στην οποία βασίζεται η λειτουργία του ελικόπτερου. Αργότερα, ένας σχεδιαστής που είχε γεννηθεί στη Ρωσία, ο Ιγκόρ Σικόρσκι, στη διάρκεια της περιόδου από το 1939 ως το 1941, έκανε σημαντικά βήματα προς το σημερινό ελικόπτερο. Αλλά ποιο ήταν το μυστικό για την απογείωση της μηχανής;

Πώς Πετάει;

Ένα συνηθισμένο αεροπλάνο με σταθερά φτερά σηκώνεται στον αέρα αφού πρώτα επιταχυνθεί σε κάποιο διάδρομο τροχοδρόμησης. Όταν αποκτήσει την κατάλληλη ταχύτητα, ο αέρας που περνάει πάνω από το φτερό παράγει αρκετή δύναμη η οποία υπερνικά το βάρος του αεροσκάφους και σηκώνει το αεροπλάνο στον αέρα. Στο ελικόπτερο, όμως, η άντωση δημιουργείται από την περιστροφή που κάνουν τα πτερύγια του στροφείου, τα οποία μπορούν να συγκριθούν με τα φτερά. Έτσι, ένα ελικόπτερο μπορεί να απογειωθεί χωρίς να κινείται προς τα εμπρός. Για να το πετύχει αυτό, τα πτερύγια πρέπει να σκίζουν τον αέρα υπό γωνία, η οποία λέγεται γωνία προσβολής, ώστε να παράγουν επαρκή ανυψωτική δύναμη. Και ο πιλότος μπορεί να διαφοροποιήσει τη γωνία προσβολής, ή αλλιώς γωνία βήματος, των πτερυγίων μέσω ενός ελέγχου που λέγεται μοχλός συλλογικού βήματος. Όταν η άντωση που δημιουργούν τα πτερύγια υπερβεί το βάρος του ελικόπτερου, δηλαδή υπερνικήσει τη δύναμη της βαρύτητας, το ελικόπτερο ανυψώνεται. Μείωση της άντωσης κάνει το ελικόπτερο να κατέβει.

Το ελικόπτερο μπορεί να κινηθεί προς τα εμπρός από τη θέση αιώρησης μέσω κλίσης του δίσκου του στροφείου. Ο δίσκος αυτός είναι η φανταστική επιφάνεια που σχηματίζουν τα πτερύγια καθώς περιστρέφονται. Όταν ο δίσκος του στροφείου κλίνει προς τα εμπρός, ο αέρας πιέζεται όχι μόνο προς τα κάτω για να ανυψώνει το ελικόπτερο αλλά και ελαφρά προς τα πίσω για να το σπρώχνει προς τα εμπρός. (Βλέπε διάγραμμα κάτω). Έτσι, το ελικόπτερο μπορεί να κινηθεί προς όλες τις κατευθύνσεις, προς τα πλάγια, ακόμη και προς τα πίσω, με μια απλή κλίση του δίσκου του στροφείου προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Ο μοχλός που το κάνει αυτό βρίσκεται στο δεξί χέρι του πιλότου και λέγεται χειριστήριο, ή ράβδος διακυβέρνησης.

Υπάρχει άλλο ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί προτού απογειωθούμε—η τάση περιστροφής από αντίδραση, η οποία οφείλεται στο κύριο στροφείο. Τι είναι η «τάση περιστροφής από αντίδραση»; Φανταστείτε ότι ενώ φοράτε πατίνια προσπαθείτε να σφίξετε με ένα μεγάλο κλειδί κάποιο μπουλόνι που βρίσκεται πάνω από το κεφάλι σας. Καθώς γυρνάτε το κλειδί προς κάποια κατεύθυνση, το σώμα σας τείνει να στρίψει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Αυτό συμβαδίζει με τον επιστημονικό νόμο της κίνησης κατά τον οποίο για κάθε δράση υπάρχει μια ίση και αντίθετη αντίδραση. Στην περίπτωση του ελικόπτερου, καθώς ο κινητήρας οδηγεί το στροφείο προς μια κατεύθυνση, το ίδιο το αεροσκάφος τείνει να περιστραφεί προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η μέθοδος που συνήθως χρησιμοποιείται για να αντισταθμιστεί αυτό είναι ένα στροφείο που εξουδετερώνει την τάση περιστροφής, ένας μικρός έλικας που στηρίζεται στην ουρά. Μέσω δυο ποδωστήριων πηδαλίου διεύθυνσης, ο πιλότος μπορεί να αυξάνει ή να μειώνει την ώθηση που παράγει το στροφείο της ουράς και έτσι να διατηρεί υπό έλεγχο τις κινήσεις του ελικόπτερου.

Ο τελευταίος έλεγχος που θα εξετάσουμε είναι ο μοχλός ισχύος. Ο πιλότος πρέπει να παρακολουθεί συνεχώς τις στροφές του κινητήρα κάθε φορά που χρησιμοποιεί τους μοχλούς, πράγμα που κάνει απαραίτητες τις ανάλογες ρυθμίσεις με το μοχλό ισχύος. Αυτή η συνεχής παρακολούθηση του στροφόμετρου ήταν που προειδοποίησε τον πιλότο ο οποίος αναφέρθηκε στην εισαγωγή για κάποια πιθανή βλάβη στον κινητήρα, προτού ακόμη ο κινητήρας πάψει εντελώς να λειτουργεί. Στα σύγχρονα ελικόπτερα με τουρμπινοκινητήρα, μεγάλο μέρος αυτής της εργασίας έχει μειωθεί μέσω της χρήσης ενός συστήματος που ελέγχει την ταχύτητα του κινητήρα.

Σώζει Χρόνο—Και Ζωές!

Τα ελικόπτερα έχουν κατάλληλα ονομαστεί «οι γερανοί του ουρανού». Τον Αύγουστο του 1979, για παράδειγμα, μια ορμητική καταιγίδα διέκοψε τον ιστιοπλοϊκό αγώνα που διεξαγόταν στο Φάστνετ της Αγγλίας. Δεκαπέντε άτομα σκοτώθηκαν σε αυτό που περιγράφτηκε ως «η χειρότερη καταστροφή στην ιστορία της ιστιοπλοΐας». Αυτός ο αριθμός θα ήταν μεγαλύτερος αν δεν είχαν εργαστεί τα πληρώματα των ελικόπτερων. Στη διάρκεια μιας διάσωσης, ο πιλότος έπρεπε να προσέχει τα γύρω κύματα και να κινεί το αεροσκάφος του πάνω-κάτω ώστε να μην τον χτυπήσουν. Κάποια είδηση το περιέγραψε ως παιχνίδι «ζωής και θανάτου ανάμεσα στα άγρια κύματα που έφταναν σε ύψος τα 13 μέτρα».

Τα τεράστια πετρελαιοφόρα που περιπλέουν το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στη νότια Αφρική μπορούν να παραλάβουν καινούριες προμήθειες, ανταλλακτικά, ακόμη και να αλλάξουν πλήρωμα μέσω ελικόπτερων, χωρίς να μπουν στο λιμάνι. Αλλά αυτό απαιτεί πολύ περίπλοκους χειρισμούς. Ο πιλότος αιωρείται με το ελικόπτερο πάνω από το κατάστρωμα προσαρμόζοντας την ταχύτητά του στην ήδη μειωμένη ταχύτητα του πετρελαιοφόρου. Κατόπιν πρέπει να μιμηθεί την κίνηση του πλοίου για να προσγειωθεί όσο το δυνατόν πιο ομαλά.

Πώς Είναι να Πετάς με Ελικόπτερο;

Σε όσους αρέσει να πετάνε, η ευελιξία του ελικόπτερου προσφέρει μια συγκίνηση που δεν προσφέρουν τα άλλα είδη προωθούμενης πτήσης. Είναι συναρπαστική εμπειρία να μπορείς να αιωρείσαι, να κινείσαι αργά προς τα πίσω ή προς τα πλάγια ή να περιστρέφεσαι 360 μοίρες σε ύψος περίπου μισό μέτρο από το έδαφος. Η απουσία της κίνησης προς τα εμπρός κατά την απογείωση κάνει το ελικόπτερο πολύ ασφαλέστερο στο πέταγμα, και την ώρα που πετάει, σύντομα απορροφάται κανείς από το τοπίο, ιδιαίτερα όταν κινείται γρήγορα κοντά στο έδαφος.

Ο μαθητευόμενος πιλότος, όμως, στην αρχή θα δυσκολευτεί να πετάξει με το ελικόπτερο, επειδή οι μοχλοί είναι πολύ ευαίσθητοι και επειδή είναι λιγότερο ευσταθές από τα αεροσκάφη που έχουν σταθερά φτερά. Αν μάθει κανείς, είναι απολαυστικό να πετάει και ευκολότερο, πιθανώς, από ένα αεροπλάνο επειδή η τεχνική απογείωσης και προσγείωσης είναι απλούστερη.

Σήμερα το ελικόπτερο είναι ένα μηχάνημα υψηλής τεχνολογίας—ένας πραγματικός «γερανός του ουρανού». Πράγματι, αν συγκριθεί με μερικά από τα ιπτάμενα δημιουργήματα του Ιεχωβά, όπως η λιβελλούλα και το κολίβριο, μπορεί να φαίνεται άχαρο. Ωστόσο, δεν παύει να είναι θαυμαστό μηχάνημα. Και τώρα που ξέρετε κάτι περισσότερο για αυτό, ίσως θα θέλατε να πετάξετε με ένα ελικόπτερο!

[Εικόνα στη σελίδα 12]

Το σχέδιο του Λεονάρντο ντα Βίντσι για μια μηχανή κατακόρυφης πτήσης

[Ευχαριστίες]

Bibliothèque de l’Institut de France, Paris

[Εικόνα στη σελίδα 12]

Μεταφορά επιβατών από και προς αεροδρόμιο

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Αεροπορική διάσωση στη θάλασσα από τη RAF

[Ευχαριστίες]

Courtesy of the Ministry of Defense, London

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Η αστυνομία χρησιμοποιεί συχνά ελικόπτερα

[Εικόνες/Διαγράμματα στις σελίδες 12, 13]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Το χειριστήριο ελέγχει τη γωνία του δίσκου του στροφείου, η οποία με τη σειρά της καθορίζει τη διεύθυνση της πτήσης

Δίσκος του στροφείου

Αιώρηση ελικόπτερου

Πτήση προς τα πίσω

Πτήση προς τα εμπρός

Μοχλός συλλογικού βήματος

Χειριστήριο

Ποδωστήρια πηδαλίου διεύθυνσης