Οι Νεαροί Ρωτούν . . .

Είναι Κακό να Ονειροπολώ;

Το τελευταίο πράγμα που θυμάσαι ήταν η φωνή του δασκάλου σου ο οποίος μακρηγορούσε για αλγεβρικές εξισώσεις, αλλά εσύ δεν είσαι πια στην τάξη· η σκέψη σου σε έχει πάει στην παραλία που επισκέφτηκε πέρσι το καλοκαίρι η οικογένειά σου. Αισθάνεσαι την καυτή άμμο και το ζεστό ήλιο. Ακούς τον ήχο των κυμάτων που σπάζουν στην ακτή, τον ήχο των παιδιών που παίζουν, τον ήχο . . . των συμμαθητών σου που γελούν; Ναι, η ευχάριστη ονειροπόλησή σου χάθηκε και στη θέση της βλέπεις έναν εκνευρισμένο δάσκαλο, με τα δυο χέρια στη μέση, ο οποίος απαιτεί να του απαντήσεις σε μια ερώτηση που δεν άκουσες.

ΟΝΕΙΡΟΠΟΛΗΣΗ—είναι τόσο διαδεδομένη σε όλα τα είδη των ανθρώπων, σε νέους και ηλικιωμένους, ώστε ένας διακεκριμένος ερευνητής την αποκάλεσε «ένα από τα κεντρικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ζωής». Μερικοί πιστεύουν ότι ως και το ένα τρίτο των ωρών που είμαστε ξύπνιοι απορροφιόμαστε σε ονειροπόληση με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο. Οι επιστήμονες δεν είναι απόλυτα σίγουροι για το πώς και το γιατί δημιουργούνται αυτές οι σκέψεις διαφυγής, ούτε υπάρχει ομοφωνία μεταξύ τους ως προς το τι είναι ονειροπόληση. Ένα λεξικό ορίζει την ονειροπόληση ως «ευχάριστο οραματισμό . . . δημιούργημα της φαντασίας». Ωστόσο, σύμφωνα με πολλούς ερευνητές, στην ευρεία της έννοια περιλαμβάνει σχεδόν κάθε είδος φαντασίωσης ή ακούσιας σκέψης που έχει κάποιος όταν βρίσκεται σε εγρήγορση—ευχάριστης ή δυσάρεστης. Στο άρθρο αυτό θα χρησιμοποιήσουμε τον όρο με την πλέον ευρεία έννοιά του, πράγμα που περιλαμβάνει όχι μόνο ακούσια ταξίδια με τη φαντασία αλλά και άλλα που γίνονται πιο εκούσια.

Δεν είναι όλες οι ονειροπολήσεις λοιπόν συναρπαστικά, ζωηρά ταξίδια της φαντασίας. Σε πολλές περιπτώσεις είναι απλώς ευχάριστες αναδρομές στο παρελθόν του ατόμου. Σε ένα άρθρο του περιοδικού Γονείς (Parents), ο Δρ Τζέιμς Κόμερ παραθέτει την προσωπική του εμπειρία ονειροπόλησης—για παράδειγμα, όταν επιστρέφει στο σπίτι έπειτα από μια δύσκολη μέρα στο γραφείο, η σκέψη του μπορεί να ξαναγυρίσει σε μια βολή με την οποία κέρδισε ένα παιχνίδι μπάσκετ στην αυλή του σχολείου τότε που ήταν έφηβος. «Ασήμαντα πράγματα, ίσως, αλλά ακόμη με βοηθούν να αισθάνομαι όμορφα», παρατηρεί ο ίδιος. Ωστόσο, άλλοι χρησιμοποιούν τις ονειροπολήσεις ως βοήθεια για να καταστρώσουν σχέδια για το μέλλον τους. «Ονειροπολούσα συχνά ότι θα γινόμουν διεθνώς αναγνωρισμένος μουσικός», θυμάται ένας άντρας ο οποίος πραγματικά έγινε δημοφιλής μουσικός και συνθέτης της τζαζ.

Εντούτοις, φαίνεται ότι οι περισσότερες ονειροπολήσεις περιστρέφονται γύρω από συνηθισμένες καθημερινές καταστάσεις—το σχολείο, τις κοινωνικές συγκεντρώσεις, τα μαθήματα. Μερικές φορές οι άνθρωποι μπορεί εκούσια να επαναφέρουν στο νου τους τέτοιες σκέψεις για να σπάσουν τη μονοτονία μιας βαρετής σχολικής διάλεξης ή την πλήξη των μικροδουλειών στο σπίτι. Άλλες ονειροπολήσεις έρχονται αυθόρμητα. Μια λέξη, ένας ήχος ή μια εικόνα τούς θυμίζουν ξαφνικά μια τωρινή έγνοια, μια παλιά ευχαρίστηση ή κάποιο μελλοντικό εγχείρημα, και η σκέψη τους αρχίζει να πλανιέται. Η Αγία Γραφή λέει: ‘Επειδή το όνειρο σίγουρα έρχεται λόγω του πλήθους των περισπασμών’. (Εκκλησιαστής 5:3, ΜΝΚ) Πράγματι, κάποιος που είναι απασχολημένος με προσωπικές επιδιώξεις και φιλοδοξίες μπορεί στην κυριολεξία να αναλωθεί στις υλιστικές ονειροπολήσεις.

Ωστόσο, όσο ευχάριστες και αν είναι ίσως οι ονειροπολήσεις στη διάρκεια της μέρας, μπορούν παράλληλα να σε εμποδίσουν να συγκεντρώνεσαι στις Χριστιανικές συναθροίσεις, στο σχολείο ή στη δουλειά. Μερικές φαντασιώσεις μπορεί να είναι και ακατάλληλες ακόμη—ή επιβλαβείς. Είναι λοιπόν η ονειροπόληση μια συνήθεια που πρέπει να εγκαταλείψεις;

Επικίνδυνη για τη Διανοητική σου Υγεία;

Παλιότερα, η ονειροπόληση αντιμετωπιζόταν με περιφρόνηση από τους νοσηλευτές ψυχιατρικής και άλλους γιατρούς καθώς και από τους εκπαιδευτές. Έτσι, ένας ψυχοθεραπευτής είπε σε κάποιο νεαρό: «Πρέπει να σε βοηθήσουμε να σταματήσεις τις ονειροπολήσεις». Σύμφωνα με τον ερευνητή Δρ Έρικ Κλίνγκερ, αυτού του είδους οι συμβουλές γενικά βασίζονταν στις θεωρίες του λεγόμενου πατέρα της ψυχανάλυσης, του Ζίγκμουντ Φρόιντ, ο οποίος θεωρούσε τις ονειροπολήσεις παιδιάστικες και νευρωτικές. Ένα εγχειρίδιο ψυχολογίας, λοιπόν, υποστήριζε: «Η ονειροπόληση είναι συχνά προϊόν αποτυχίας ή έλλειψης ενδιαφέροντος για το τωρινό περιβάλλον του ατόμου, και αποτελεί σίγουρα υπαναχώρηση από την πραγματικότητα». Μια γενιά εκπαιδευτών και νοσηλευτών ψυχιατρικής διδάχτηκε ότι κάθε ονειροπόληση θα πρέπει να χαλιναγωγείται. Προβλήθηκαν μάλιστα ισχυρισμοί για το ότι η υπερβολική ονειροπόληση θα μπορούσε να καταλήξει σε σχιζοφρένεια.

Οι φροϋδικές θεωρίες, όμως, υποχώρησαν κάτω από το βάρος εκτεταμένων ερευνών. Στο βιβλίο του Ονειροπόληση (Daydreaming), ο Δρ Έρικ Κλίνγκερ επισημαίνει ότι μεταξύ άλλων οι ερευνητές υποστηρίζουν τα ακόλουθα:

Η ονειροπόληση είναι διαδεδομένη και φυσιολογική δραστηριότητα.

Κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι που ονειροπολούν συχνά είναι τόσο καλά προσαρμοσμένοι διανοητικά όσο και εκείνοι που δεν ονειροπολούν.

Η ονειροπόληση δεν οδηγεί σε ψευδαισθήσεις.

Η ονειροπόληση δεν οδηγεί σε σχιζοφρένεια. Οι σχιζοφρενείς δεν είναι πιο επιρρεπείς στην ονειροπόληση από οποιονδήποτε άλλον.

Χρησιμοποίησε τη Φαντασία σου Παραγωγικά

Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι η Αγία Γραφή δεν καταδικάζει πουθενά την υγιή χρήση της φαντασίας κάποιου. Πράγματι, η ικανότητα της διάνοιάς μας να οραματίζεται και να φαντάζεται είναι απόδειξη ότι έχουμε, σύμφωνα με τα λόγια του ψαλμωδού, ‘θαυμάσια πλαστεί’. (Ψαλμός 139:14) Όταν χρησιμοποιείται παραγωγικά, αυτή η ικανότητα μπορεί να αποτελεί πολύτιμο προσόν. Στους Χριστιανούς λέγεται να ‘προσηλώνουν τα μάτια τους, όχι σε αυτά που βλέπονται, αλλά σε αυτά που δεν βλέπονται’. (2 Κορινθίους 4:18, ΜΝΚ) Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει το να οραματιζόμαστε το δίκαιο νέο κόσμο του Θεού. Οι περιγραφές της Αγίας Γραφής για το μελλοντικό παγγήινο Παράδεισο εξάπτουν τη φαντασία μας σχετικά με αυτό!—Ησαΐας 35:5-7· 65:21-25· Αποκάλυψις 21:3, 4.

Η φαντασία σου μπορεί επίσης να αποδειχτεί χρήσιμη αν έχεις να φέρεις σε πέρας μια δύσκολη εργασία. Για παράδειγμα, οι νεαροί Μάρτυρες του Ιεχωβά συχνά διορίζονται να κάνουν προφορικές παρουσιάσεις στη Σχολή Θεοκρατικής Διακονίας. Εκτός από το να εξασκείσαι μεγαλόφωνα, να προσπαθείς να κάνεις με το μυαλό σου πρόβες της παρουσίασής σου. Φέρε στο νου σου την εικόνα του ακροατηρίου σου, τις αντιδράσεις του στις πληροφορίες και στην εκφώνηση. Αυτό μπορεί να σε βοηθήσει να κάνεις τις αναγκαίες προσαρμογές στην παρουσίασή σου και να σου δώσει περισσότερη αυτοπεποίθηση.

Μπορείς επίσης να κάνεις πρόβες με το μυαλό σου για το πώς να χειριστείς δύσκολες καταστάσεις. Πιθανόν να αντιλαμβάνεσαι ότι κάποιος συγχριστιανός σου έχει κάτι εναντίον σου, και θέλεις να συζητήσεις το πρόβλημα. (Ματθαίος 5:23, 24) Αντί να πλησιάσεις το άτομο χωρίς καμιά προετοιμασία, μπορείς να κάνεις σκέψεις για την υπόθεση, δοκιμάζοντας διαφορετικές προσεγγίσεις στο πρόβλημα. Αυτό θα ήταν σε αρμονία με την αρχή της Αγίας Γραφής: ‘Η καρδιά του δίκαιου μελετάει εκ των προτέρων για να αποκριθεί’.—Παροιμίαι 15:28.

Μήπως κάποιος σε πρόσβαλε ή σε έκανε να θυμώσεις; Πρόσεξε τη συμβουλή που δίνει το εδάφιο Ψαλμός 4:4: ‘Να οργίζεστε αλλά να μην αμαρτάνετε. Να μιλάτε μέσα στην καρδιά σας πάνω στο κρεβάτι σας και να ησυχάζετε’. Αυτό δεν σημαίνει να επαναλαμβάνεις ατέλειωτες φορές μέσα στο μυαλό σου επιβλαβείς σκηνές ούτε σημαίνει να εμμένεις σε έντονες διανοητικές εικόνες στις οποίες σφυροκοπάς κάποιον με δηκτικά ευφυολογήματα. Άλλωστε, ο Ιησούς προειδοποίησε ότι ‘καθένας που συνεχίζει να είναι οργισμένος με τον αδελφό του θα είναι υπόλογος’ και το ίδιο και ‘όποιος απευθύνει στον αδελφό του κάποιον ακατονόμαστο λόγο περιφρόνησης’. (Ματθαίος 5:22, ΜΝΚ) Αλλά το να κάνεις πρόβες στο μυαλό σου σχετικά με τις εναλλακτικές λύσεις που έχεις—που πιθανόν να περιλαμβάνουν ότι απλώς θα συγχωρήσεις αυτόν που σε πείραξε—μπορεί να σε βοηθήσει να τακτοποιήσεις τα ζητήματα μαζί του με ήρεμο, λογικό τρόπο.

Η ονειροπόληση μπορεί επίσης να παίξει θεμιτό ρόλο στην επίλυση προβλημάτων. Ο Δρ Κλίνγκερ λέει: «Αυτές καθαυτές οι ονειροπολήσεις είναι ένας τρόπος για να ανακαλύπτεις δημιουργικές λύσεις στα προβλήματα. Οι άνθρωποι που ονειροπολούν με φαντασία βρίσκουν μερικές φορές λύσεις που δεν θα σκέφτονταν αν κάθονταν σκόπιμα να εξετάσουν τα προβλήματα».

Υπάρχουν μάλιστα αποδείξεις για το ότι η ονειροπόληση μπορεί να σε βοηθήσει να βελτιώσεις τον τρόπο με τον οποίο εκτελείς κάποιες σωματικές ασκήσεις. Ένας δάσκαλος του σκι, για παράδειγμα, λέει στους μαθητευόμενους να σχηματίζουν μέσα στο νου τους την εικόνα μιας πίστας χιονοδρομιών και να φαντάζονται τους ελιγμούς που θα κάνουν σε κάθε στροφή και σε κάθε κατηφόρα της πορείας τους. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο ενεργοποιείται το μέρος του εγκεφάλου που κατευθύνει τους μυς και προετοιμάζεται για δράση. Φυσικά, δεν υπάρχει υποκατάστατο της πραγματικής εξάσκησης, αλλά οι πρόβες που γίνονται με το μυαλό μπορούν να σε βοηθήσουν να βελτιώσεις την ικανότητά σου να παίζεις κάποιο μουσικό όργανο ή να δακτυλογραφείς. «Με δυο λόγια», λέει ο Δρ Τζέιμς Κόμερ, «η ονειροπόληση δεν είναι χάσιμο χρόνου αλλά αντίθετα απαραίτητη διαφυγή που μας βοηθάει να λειτουργούμε καλύτερα».

Οι Κίνδυνοι

Ωστόσο, ‘για το κάθε πράγμα υπάρχει προσδιορισμένος καιρός’. (Εκκλησιαστής 3:1, ΜΝΚ) Ενώ οι ονειροπολήσεις μπορεί να είναι κάτι καλό όταν χαλαρώνεις στο δωμάτιό σου, υπάρχουν περιπτώσεις που θα ήταν ακατάλληλο ή και επικίνδυνο ακόμη να το κάνεις αυτό. Μήπως οδηγείς αυτοκίνητο; Τότε χρειάζεται εξαιρετική εγρήγορση και αγρύπνια στον κίνδυνο. Τι γίνεται όταν έχεις κάποιο διαγώνισμα ή παρακολουθείς μια Γραφική διάλεξη; Τότε χρειάζεται να έχεις ‘καθαρές ικανότητες σκέψης’.—2 Πέτρου 3:1, ΜΝΚ.

Η Αγία Γραφή προειδοποιεί επίσης να μην εμμένουμε σε αρνητικές σκέψεις χωρίς να υπάρχει λόγος. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να έχεις λίγη ανησυχία όταν αντιμετωπίζεις ένα σημαντικό διαγώνισμα ή μια συνέντευξη εργασίας, αλλά δεν καταφέρνεις τίποτα με το να δημιουργείς φοβερές διανοητικές εικόνες ήττας και απόρριψης. (Παράβαλε Εκκλησιαστής 11:4). ‘Η αγχώδης μέριμνα στην καρδιά του ανθρώπου την κάνει να λυγίζει’, προειδοποιεί το εδάφιο Παροιμίαι 12:25, ΜΝΚ. Ο Ιησούς Χριστός συμβούλεψε τους ακροατές του: «Μην αγωνιάτε, . . . για το αύριο, γιατί η αυριανή μέρα θα έχει τις δικές της φροντίδες. Φτάνουν οι έγνοιες της κάθε μέρας».—Ματθαίος 6:34, ΝΔΜ.

Είναι ενδιαφέρον ότι η υπερβολική ή η ακατάλληλη ονειροπόληση μπορεί να φέρει και άλλους κινδύνους. Για παράδειγμα, μερικοί νεαροί εντρυφούν σε σεξουαλικές φαντασιώσεις. Άλλοι διαπιστώνουν ότι η ονειροπόληση συγκρούεται με τη συγκέντρωσή τους. Το επόμενο άρθρο μας σε αυτή τη σειρά θα δώσει κάποιες υποδείξεις που θα σε βοηθήσουν να ασχοληθείς με αυτά τα προβλήματα.

[Εικόνες στη σελίδα 24]

Οι πρόβες που κάνει κάποιος με το μυαλό του μπορούν να βελτιώσουν τις τωρινές επιδόσεις του