Μυστηριώδεις Αναβάτες των Ουράνιων Ανέμων
«Ποιος άλλος εκτός από τον Θεό μπορεί να συλλάβει τέτοιες άπειρες σκηνές δόξας; Ποιος άλλος εκτός από τον Θεό θα μπορούσε να τις εκτελέσει, ζωγραφίζοντας τους ουρανούς με μια τόσο μεγαλόπρεπη εμφάνιση;»
ΤΙ ΗΤΑΝ αυτό που προκάλεσε το αίσθημα της ευσέβειας στον Κάρολο Φ. Χολ, εξερευνητή της Αρκτικής που έζησε το 19ο αιώνα; Ένα από τα πιο επιβλητικά φυσικά φαινόμενα που είναι ορατά στο ανθρώπινο μάτι, το βόρειο σέλας—που είναι επίσης γνωστό ως βόρεια αυγή.
Η γοητεία που ασκούν αυτά τα ουράνια φώτα ανάγεται στον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ., όταν ο Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης έγραψε τη θεωρία του για αυτό το φαινόμενο. Ωστόσο, πολύ αργότερα, το 1621, ο Γάλλος επιστήμονας και μαθηματικός Πιέρ Γκασαντί εισήγαγε τον όρο «αουρόρα μπορεάλις» (ή βόρεια αυγή). Αουρόρα ήταν το όνομα της ρωμαϊκής ροδοδάχτυλης θεάς της αυγής στην κλασική μυθολογία. Αυτή ήταν επίσης η μητέρα των ανέμων· ο βόρειος άνεμος ονομαζόταν Βορέας.
Σε τι οφείλεται το σέλας; Μήπως οφείλεται στην αντανάκλαση των ηλιακών ακτίνων από τους μικροσκοπικούς παγοκρυστάλλους που βρίσκονται στον αέρα; Ή οφείλεται στο φως του ήλιου που αντανακλάται από παγόβουνα; Ή οφείλεται σε εκρήξεις που δημιουργούνται από τη συνάντηση θερμού και ψυχρού αέρα; Δεν οφείλεται σε τίποτα από αυτά. Ανώτερες επιστημονικές μελέτες αποδίδουν αυτό το φαινόμενο σε μια άμεση σχέση ανάμεσα στη δραστηριότητα του ήλιου και στο μαγνητικό πεδίο της γης.
Εκατόν πενήντα εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά, στην καρδιά του ηλιακού μας συστήματος, αρχίζει το υπέροχο θέαμα του σέλαος. Πυρηνικές εκρήξεις που λαβαίνουν χώρα στην επιφάνεια του ήλιου και μέσα σε αυτόν εκτοξεύουν μεγάλες ποσότητες αερίων στο διάστημα με ταχύτητες που, όπως υπολογίζουν μερικοί, φτάνουν τα 4.000.000 χιλιόμετρα την ώρα. Αυτοί οι σφοδροί ηλιακοί άνεμοι, που περιέχουν φορτισμένα σωματίδια μεγάλης ενέργειας, μπορεί να φτάσουν στην ανώτερη ατμόσφαιρα της γης μέσα σε 24 έως 48 ώρες. Καθώς μπαίνουν στα ανώτερα όρια του μαγνητικού πεδίου της γης, πολλά από τα φορτισμένα σωματίδια παγιδεύονται και έλκονται προς τους πόλους. Κατόπιν αυτά συγκρούονται με μόρια αζώτου και άτομα οξυγόνου, τα διεγείρουν και κάνουν να εμφανιστεί φως. Μια παρόμοια αντίδραση λαβαίνει χώρα όταν πατάει κάποιος το διακόπτη για να ανάψει ένα λαμπτήρα νέου.
Κατά καιρούς φαίνεται ότι οι κουρτίνες του σέλαος αγγίζουν σχεδόν το έδαφος. Ωστόσο, αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται μόνο σε απόσταση 100 έως 1.000 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια της γης. Συγκρούσεις που συμβαίνουν σε μικρότερο ύψος δημιουργούν αποχρώσεις του κίτρινου και του πράσινου, ενώ σε μεγαλύτερα ύψη προκύπτουν κόκκινες και μπλε ακτινοβολίες. Μερικές λάμψεις είναι τεράστιες—φτάνουν από 3 έως 5 χιλιόμετρα σε πλάτος και πάνω από 160 χιλιόμετρα σε ύψος—εκτείνονται στην κυριολεξία σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων.
Πού Μπορούμε να το Δούμε και με τι Μοιάζει;
Δυστυχώς, μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό του πληθυσμού της γης θα δει ποτέ το σέλας. Στην πραγματικότητα είναι άγνωστο στους ανθρώπους που ζουν στις τροπικές περιοχές. Ωστόσο, αν ζείτε στη νότια Γροιλανδία, στην Ισλανδία, στη βόρεια Νορβηγία ή στη βόρεια Αλάσκα, το σέλας λικνίζεται γύρω στις 240 νύχτες το χρόνο. Στη βόρεια Σιβηρία και στον κεντρικό Καναδά θα το βλέπουν περίπου 100 νύχτες το χρόνο, ενώ οι κάτοικοι της νότιας Αλάσκας το βλέπουν περίπου 5 μόνο νύχτες το χρόνο. Στο κεντρικό Μεξικό μπορεί να εμφανιστεί μια φορά στα δέκα χρόνια. Στο Νότιο Ημισφαίριο, αυτά τα φώτα που λικνίζονται, τα οποία ονομάζονται νότιο σέλας (αουρόρα αουστράλις), τέρπουν κυρίως τις φώκιες, τις φάλαινες και τους πιγκουίνους. Ωστόσο, η Νέα Ζηλανδία, μέρη της Αυστραλίας και η Αργεντινή συγκαταλέγονται ανάμεσα στις αραιοκατοικημένες περιοχές όπου εμφανίζεται το σέλας, και έτσι οι κάτοικοι μπορούν να δουν αυτή την ουράνια επίδειξη.
Ένας ξάστερος νυχτερινός ουρανός προσφέρει το τέλειο σκηνικό για το γεμάτο εναλλαγές πανόραμα του σέλαος, το οποίο παίρνει τη μορφή κουρτίνας, τόξου και καταρράκτη, κυματίζεται και λικνίζεται κατά μήκος των ουρανών. Φαίνεται πως το σέλας είναι λαμπρότερο σε μια αόρατη ζώνη που περιβάλλει το βόρειο και νότιο γεωμαγνητικό πόλο, κάπου μεταξύ 55 και 75 μοιρών του γεωγραφικού πλάτους. Ο εξερευνητής των πόλων Ουίλιαμ Χ. Χούπερ ομολογεί: «Μάταια η γλώσσα θα προσπαθήσει να περιγράψει τις συνεχώς μεταβαλλόμενες και μεγαλοπρεπείς φάσεις του· ούτε πένα ούτε μολύβι μπορούν να εκφράσουν τις ευμετάβλητες αποχρώσεις του, τη λάμψη του και το μεγαλείο του».
Μπορείτε Πραγματικά να το Ακούσετε;
Ενώ οι επιστήμονες δεν έχουν απορρίψει την πιθανότητα να προκύπτουν ήχοι ως αποτέλεσμα ενός σέλαος, δεν έχει ακόμα ξεκαθαριστεί πόσο ευδιάκριτος θόρυβος θα μπορούσε να προέλθει μέσα από αυτή καθαυτή την επίδειξη. Το φαινόμενο εμφανίζεται σε μεγάλη απόσταση πάνω από τη γη. Ο ήχος χρειάζεται περίπου τρία δευτερόλεπτα για να διασχίσει απόσταση ενός χιλιομέτρου, συνεπώς ο ήχος θα καθυστερούσε αισθητά αφότου θα γινόταν ορατή η λάμψη.
Είναι ενδιαφέρον ότι, στη διάρκεια ενός λαμπρού σέλαος, κάποιος άντρας είχε δεμένα τα μάτια του και «σχεδόν σε κάθε εκθαμβωτική εξόρμηση φωτός του σέλαος αναφωνούσε: ‘Δεν το ακούτε;’» Ένας ερασιτέχνης αστρονόμος είπε: «Ο ήχος έμοιαζε με το θόρυβο που κάνει το σελοφάν όταν το τσαλακώνουν και με το σφύριγμα του ατμού. Ήταν μια από τις πιο τρομακτικές στιγμές της ζωής μου». Ρώτησαν έναν ιθαγενή Εσκιμώο από το Φορτ Τσίμο της Ουνγκάβα, στον Καναδά, να αφηγηθεί τι άκουσε μια ξάστερη νύχτα καθώς πήγαινε στο σπίτι του με τα σκυλιά του. «Έμοιαζε με σφύριγμα ή θρόισμα. Δεν ήταν ο άνεμος. Η βραδιά ήταν πολύ ήρεμη. . . . Μάλιστα τα σκυλιά ήταν φοβισμένα. Ήταν τόσο φοβισμένα που διασκορπίστηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις».
Είναι αυτοί οι ήχοι παραισθήσεις—θόρυβοι που υπάρχουν μόνο στο νου; Έτσι πιστεύουν μερικοί. Εντούτοις, ο επιστήμονας Ουίλιαμ Πέτρι δίνει μια πιθανή εξήγηση στο βιβλίο του Κίοουιτ—Η Ιστορία του Βόρειου Σέλαος (Keoeeit—The Story of the Aurora Borealis). Κάνει τον εξής συλλογισμό: «Ένας ελαττωματικός διακόπτης που ανάβει το φως μπορεί να κάνει ένα αμυδρό σφύριγμα ή τρίξιμο καθώς ξεφεύγουν ηλεκτρικά φορτία αντί να ακολουθούν τη συνηθισμένη οδό μέσω του διακόπτη. Συνεπώς, αφού ένα σέλας είναι αποτέλεσμα της εισόδου ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα, κάποιος μπορεί να περίμενε ότι οι ηλεκτρικές συνθήκες που υπάρχουν κοντά στην επιφάνεια της γης θα μεταβάλλονταν. Πρόσφατα, έχει πράγματι καθοριστεί ότι οι συνθήκες αλλάζουν δραστικά, με αποτέλεσμα να ‘διαρρέουν’ ηλεκτρικά φορτία από την επιφάνεια και, καθώς συμβαίνει αυτό, πιθανότατα παράγουν έναν αμυδρό ήχο».
Πόσο δυνατός είναι αυτός ο ήχος; Η τριμηνιαία έκδοση του περιοδικού Αλάσκα Τζεογκράφικ (Alaska Geographic) με τίτλο Αουρόρα Μπορεάλις—Το Εκπληκτικό Βόρειο Σέλας (Aurora Borealis—The Amazing Northern Lights), που εκδόθηκε το 1979, αναφέρει ότι «η ηλεκτρική ισχύς που σχετίζεται με την εκκένωση του σέλαος είναι τεράστια, σχεδόν 1.000 δισεκατομμύρια βατ, ή 9.000 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες ετησίως—αριθμός μεγαλύτερος από την τωρινή κατανάλωση ηλεκτρικής ισχύος των Η.Π.Α., η οποία είναι λίγο μικρότερη από 1.000 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες!» Το σέλας εκπέμπει κύματα, που ονομάζονται ραδιοθόρυβος, και μπορεί να τα πιάσει ένας ραδιοδέκτης αλλά δεν τα ακούν οι άνθρωποι. Ευτυχώς, η ιονόσφαιρα μας προστατεύει από αυτόν το θόρυβο και έτσι είμαστε σε θέση να χρησιμοποιούμε ραδιόφωνο».
Σφοδρές καταιγίδες σέλαος έχουν διακόψει εμπορικά μέσα τηλεπικοινωνιών. Σε μια περίπτωση άσεμνα τηλεφωνήματα μπερδεύτηκαν με την ελαφρά μουσική που εξέπεμπε ένας ραδιοφωνικός σταθμός. Ο πετρελαιαγωγός της Αλάσκας φορτίστηκε κάποτε με 100 αμπέρ ηλεκτρισμού λόγω του σέλαος. Ακόμα και συστήματα ραντάρ εξαπατήθηκαν με αποτέλεσμα να αναφέρουν επιθέσεις πυρηνικών πυραύλων. Μια γιγαντιαία εμφάνιση που έλαβε χώρα πάνω από τη Βόρεια Αμερική το 1941 λέγεται ότι ξύπνησε τους γλάρους που βρίσκονταν στο παραλιακό τμήμα του Τορόντο στον Καναδά.
Εντυπώσεις που Διαρκούν
Ο Έντουαρντ Έλις, ένας τυχοδιώκτης και συγγραφέας του 19ου αιώνα, υποκινήθηκε να πει καθώς παρατηρούσε το βόρειο σέλας: «Λυπάμαι τον άνθρωπο που λέει: ‘Δεν υπάρχει Θεός’ ή που μπορεί να παραμένει ασυγκίνητος ως τα βάθη της ψυχής του από τέτοιες επιδείξεις άπειρης δύναμης». Όταν βλέπει κάποιος αυτούς τους μυστηριώδεις αναβάτες των ουράνιων ανέμων για πρώτη φορά, εκφράζει το θαυμασμό του με λέξεις όπως επιβλητικό! φαντασμαγορικό! μεγαλειώδες! Αυτό το φαινόμενο ασκεί τέτοια γοητεία ώστε άνθρωποι από τόσο μακριά όσο είναι η Ιαπωνία ναυλώνουν πτήσεις για το Γέλοουναϊφ στο Βορειοδυτικό Εδαφικό Διαμέρισμα του Καναδά, μόνο και μόνο για να δουν το βόρειο σέλας. Ένας ντόπιος κάτοικος είπε για μια τέτοια ομάδα: «Στη συνέχεια μερικοί από αυτούς έκλαιγαν· πίστευαν ότι ήταν τόσο όμορφο!»
Πράγματι, μόνο το έργο του Αριστοτέχνη Σχεδιαστή μας μπορεί να αγγίξει τα αισθήματά μας με τόσο όμορφο τρόπο. Είναι όπως ακριβώς υποκινήθηκε να γράψει ο ψαλμωδός: «Οι ουρανοί διηγούνται την δόξαν του Θεού, και το στερέωμα αναγγέλλει το έργον των χειρών αυτού».—Ψαλμός 19:1.
[Πλαίσιο στη σελίδα 26]
Βόρειο Σέλας Μύθοι και Προλήψεις
Επί δεκαετίες οι πολιτισμοί του βορρά πίστευαν ότι το σέλας είναι: «Πυρσοί που τους κρατούν πνεύματα για να οδηγούν τις ψυχές εκείνων που μόλις έχουν πεθάνει σε μια γη ευτυχίας και αφθονίας»
«Πνεύματα των νεκρών που έπαιζαν μπάλα με το κεφάλι ενός θαλάσσιου ίππου»
«Κακός οιωνός που προμήνυε πόλεμο και επιδημία»
«Τα φαντάσματα των σκοτωμένων εχθρών τους»
Μια ένδειξη για το ότι «ο καιρός θα άλλαζε προς το χειρότερο»
«Φωτιές πάνω στις οποίες οι μεγάλοι μάγοι-γιατροί και πολεμιστές . . . σιγόβραζαν τους νεκρούς εχθρούς τους σε τεράστιες χύτρες»
«Ένα ακτινοβόλο φίδι που χορεύει στον ουρανό»
«Τα πνεύματα των παιδιών που πέθαναν στη γέννα»
«Κάτι που βοηθάει στη θεραπεία των καρδιακών παθήσεων»
[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στις σελιδες 24, 25]
NASA photo