Τι Είναι Τέχνη;

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

ΠΟΙΟ είναι το πιο όμορφο θέαμα που έχετε δει ποτέ; Μήπως ήταν ένα τροπικό ηλιοβασίλεμα, μια χιονοσκέπαστη οροσειρά, τα άφθονα άνθη στην έρημο, τα καταπληκτικά χρώματα που υπάρχουν στο δάσος το φθινόπωρο;

Οι περισσότεροι από εμάς διατηρούμε στο νου μας μερικές ξεχωριστές στιγμές που μαγευτήκαμε από την ομορφιά της γης. Αν έχουμε τη δυνατότητα, θέλουμε να περνάμε τις διακοπές μας σε κάποιο παραδεισιακό περιβάλλον, και προσπαθούμε να απαθανατίσουμε τα αξιοθέατα βγάζοντας φωτογραφίες.

Την επόμενη φορά που θα ατενίζετε αυτό το άθικτο μεγαλείο, υπάρχουν ερωτήματα που μπορείτε να σκεφτείτε. Δεν θα νιώθατε ότι κάτι λείπει αν κάθε πίνακας σε κάποια αίθουσα τέχνης είχε τη σημείωση «Ανώνυμος»; Αν σας συγκινούσε βαθιά η ποιότητα και η ομορφιά που είχαν οι πίνακες σε μια έκθεση, δεν θα θέλατε να ξέρετε ποιος ήταν ο καλλιτέχνης; Θα πρέπει να μένουμε ικανοποιημένοι παρατηρώντας τα πανέμορφα θαύματα της γης ενώ παράλληλα αγνοούμε τον Καλλιτέχνη που τα δημιούργησε;

Είναι αλήθεια πως μερικοί ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει τέχνη στη φύση—ότι η τέχνη απαιτεί ανθρώπινη δημιουργική δεξιοτεχνία και ερμηνεία. Ένας τέτοιος ορισμός της τέχνης, όμως, είναι πιθανότατα πολύ στενός. Τι ακριβώς είναι τέχνη;

Ορισμός της Τέχνης

Ίσως είναι αδύνατον να δοθεί ένας ορισμός της τέχνης που θα ικανοποιεί τους πάντες. Αλλά μια πολύ καλή ερμηνεία βρίσκεται στο Ένατο Νέο Κολεγιακό Λεξικό του Γουέμπστερ (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary), το οποίο λέει ότι τέχνη είναι «η συνειδητή χρήση της δεξιοτεχνίας και της δημιουργικής φαντασίας ειδικά για την παραγωγή αισθητικών αντικειμένων». Με βάση αυτό μπορούμε να πούμε ότι ένας καλλιτέχνης χρειάζεται να έχει και δεξιοτεχνία και δημιουργική φαντασία. Όταν χρησιμοποιεί αυτά τα δύο ταλέντα, μπορεί να δημιουργήσει κάτι που οι άλλοι θα το βρουν ευχάριστο ή ελκυστικό.

Μήπως οι εκφράσεις δεξιοτεχνίας και φαντασίας περιορίζονται στα ανθρώπινα έργα τέχνης; Ή μήπως είναι εμφανείς και στο φυσικό κόσμο που μας περιβάλλει;

Οι πανύψηλες σεκόγιες της Καλιφόρνιας, οι απέραντοι κοραλλιογενείς ύφαλοι του Ειρηνικού, οι φοβεροί καταρράκτες του βροχερού δάσους και τα υπέροχα κοπάδια ζώων της αφρικανικής σαβάνας είναι, το καθένα με τον τρόπο του, πιο πολύτιμα για το ανθρώπινο γένος από ό,τι η «Μόνα Λίζα». Γι’ αυτόν το λόγο, η Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO) ανακήρυξε το Εθνικό Πάρκο Ρέντγουντ, στις Η.Π.Α.· τους καταρράκτες Ιγκουασού, στην Αργεντινή/Βραζιλία· το Μεγάλο Κοραλλιογενές Φράγμα, στην Αυστραλία, και το Εθνικό Πάρκο Σερεγκέτι, στην Τανζανία, μέρος της «Παγκόσμιας Κληρονομιάς» του ανθρώπου.

Αυτοί οι φυσικοί θησαυροί κατατάσσονται μαζί με ανθρωποποίητα μνημεία. Γιατί; Ο στόχος είναι να διατηρηθεί οτιδήποτε έχει «εξαιρετική παγκόσμια αξία». Η UNESCO υποστηρίζει ότι η ομορφιά, είτε πρόκειται για αυτήν του Τατζ Μαχάλ, στην Ινδία, είτε για εκείνη του Γκραντ Κάνιον, στις Η.Π.Α., αξίζει να προστατευτεί χάρη των μελλοντικών γενεών.

Αλλά δεν χρειάζεται να πάτε σε ένα εθνικό πάρκο προκειμένου να παρατηρήσετε κάποια δημιουργική δεξιοτεχνία. Ένα θαυμάσιο παράδειγμα είναι το ίδιο σας το σώμα. Οι γλύπτες στην αρχαία Ελλάδα θεωρούσαν το ανθρώπινο σώμα επιτομή της καλλιτεχνικής υπεροχής και αγωνίζονταν να το αναπαραστήσουν όσο το δυνατόν τελειότερα. Με τη γνώση που έχουμε τώρα για τις λειτουργίες του σώματος, μπορούμε να εκτιμήσουμε ακόμα περισσότερο την ανώτατη ικανότητα που απαιτούνταν για τη δημιουργία και το σχεδιασμό του.

Τι θα πούμε για τη δημιουργική φαντασία; Κοιτάξτε τα υπέροχα σχέδια που υπάρχουν στην τρεμάμενη ουρά του παγονιού, στο ντελικάτο άνθος μιας τριανταφυλλιάς ή στον ταχύτατο χορό ενός αστραφτερού κολιβρίου. Σίγουρα, αυτά τα καλλιτεχνήματα αποτελούσαν τέχνη, πριν ακόμα τα απαθανατίσουν στον καμβά ή σε κάποια ταινία. Ένας συγγραφέας στο περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ (National Geographic), καταγοητευμένος από τα βυσσινί νημάτια ενός κρίνου τάκκα, ρώτησε κάποιο νεαρό επιστήμονα ποιο σκοπό εξυπηρετούσαν. Εκείνος απάντησε απλά: «Αποκαλύπτουν τη φαντασία του Θεού».

Η δεξιοτεχνία και η δημιουργική φαντασία όχι μόνο αφθονούν στο φυσικό κόσμο αλλά αποτελούν επίσης συνεχή πηγή έμπνευσης για τους ανθρώπινους καλλιτέχνες. Ο Ογκίστ Ροντέν, ο διάσημος Γάλλος γλύπτης, είπε: «Ο καλλιτέχνης είναι ο έμπιστος φίλος της φύσης. Τα λουλούδια τού μιλούν με το γεμάτο χάρη τρόπο που γέρνουν τους μίσχους τους και με τις αρμονικές αποχρώσεις των ανθέων τους».

Μερικοί καλλιτέχνες αναγνώρισαν ανοιχτά τους περιορισμούς τους όταν προσπάθησαν να αντιγράψουν τη φυσική ομορφιά. «Το αληθινό έργο τέχνης είναι μόνο μια σκιά της θεϊκής τελειότητας», ομολόγησε ο Μιχαήλ Άγγελος, ο οποίος θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες όλων των εποχών.

Τους επιστήμονες, όπως και τους καλλιτέχνες, μπορεί να τους συναρπάζει η ομορφιά του φυσικού κόσμου. Ένας καθηγητής φυσικομαθηματικών, ο Πολ Ντέιβις, στο βιβλίο του Ο Νους του Θεού (The Mind of God), εξηγεί ότι ακόμα και οι «ασυγκίνητοι αθεϊστές συχνά έχουν αυτό που ονομάζεται αίσθημα ευλάβειας απέναντι στη φύση, νιώθουν σαγήνη και σεβασμό για το βάθος, την ομορφιά και τη λεπτότητά της, σεβασμό που μοιάζει με θρησκευτικό δέος». Τι θα πρέπει να μας διδάσκει αυτό;

Ο Καλλιτέχνης Πίσω από τα Καλλιτεχνήματα

Ένας σπουδαστής της σχολής καλών τεχνών αποκτά γνώση για τον καλλιτέχνη προκειμένου να καταλάβει και να εκτιμήσει την τέχνη του. Αυτός ή αυτή αναγνωρίζει ότι το έργο του καλλιτέχνη αποτελεί αντανάκλαση του ατόμου. Η τέχνη της φύσης επίσης αντανακλά την προσωπικότητα του πρωτουργού της φύσης, του Παντοδύναμου Θεού. «Οι αόρατες ιδιότητές του βλέπονται καθαρά . . . μέσω των πραγμάτων που έχουν φτιαχτεί», εξήγησε ο απόστολος Παύλος. (Ρωμαίους 1:20) Επιπλέον, ο Δημιουργός της γης κάθε άλλο παρά ανώνυμος είναι. Όπως είπε ο Παύλος στους Αθηναίους φιλοσόφους της εποχής του, «[ο Θεός] δεν είναι μακριά από τον καθένα μας».—Πράξεις 17:27.

Τα έργα τέχνης στη δημιουργία του Θεού δεν είναι άσκοπα ή τυχαία. Εκτός από το ότι εμπλουτίζουν τη ζωή μας, αποκαλύπτουν τη δεξιοτεχνία, τη φαντασία και το μεγαλείο του μεγαλύτερου Καλλιτέχνη, Εκείνου που σχεδίασε τα πάντα, του Ιεχωβά Θεού. Το επόμενο άρθρο θα εξετάσει το πώς αυτή η τέχνη μπορεί να μας βοηθήσει να γνωρίσουμε καλύτερα τον Υπέρτατο Καλλιτέχνη.

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]

Musei Capitolini, Roma