Τα Κρυστάλλινα Παλάτια της Θάλασσας

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟΝ ΚΑΝΑΔΑ

«ΠΑΓΟΒΟΥΝΟ εμπρός!» φωνάζει ο ανήσυχος σκοπός. Το πλήρωμα στη γέφυρα του πλοίου αντιδρά αμέσως. Βάζουν τις μηχανές στην όπισθεν για να αποφύγουν τη σύγκρουση. Αλλά είναι πολύ αργά. Στη δεξιά πλευρά του πλοίου άνοιξε ένα μοιραίο ρήγμα.

Σε λιγότερο από τρεις ώρες, ο Βόρειος Ατλαντικός καταπίνει το μεγαλύτερο υπερωκεάνιο πολυτελείας που υπήρχε τότε στον κόσμο. Στις 15 Απριλίου 1912, μόλις πέντε ημέρες μετά την έναρξη του παρθενικού του ταξιδιού από την Ευρώπη προς τη Βόρεια Αμερική, ο Τιτανικός κείτεται στον πυθμένα του ωκεανού, τέσσερα χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια. Περίπου 1.500 επιβάτες και μέλη του πληρώματος πεθαίνουν στη θάλασσα.

Και τι απέμεινε από την τεράστια μάζα πάγου; Αυτή έμεινε ουσιαστικά ανέπαφη. Μόνο η κορυφή της συγκρούστηκε με τον Τιτανικό. Την επόμενη ημέρα, ερευνητές τη βρήκαν να πλέει νότια σε θερμότερα νερά, σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Ο θάνατος του παγόβουνου, ένα σταδιακό λιώσιμο στον αχανή ωκεανό, σύντομα θα ξεχνιόταν. Η βύθιση του Τιτανικού, όμως, μένει ακόμη στη μνήμη ως μια τραυματική θαλάσσια καταστροφή.

Παγόβουνα! Είναι τόσο ελκυστικά και μεγαλοπρεπή, αλλά ταυτόχρονα τόσο αμείλικτα. Τα έχετε δει ποτέ να σας πλησιάζουν και έχετε νιώσει την επίδραση που ασκούν στον άνθρωπο και στη φύση; Θα θέλατε να μάθετε γιατί και πώς έρχονται σε ύπαρξη; Και τι γίνεται για να προφυλαχτούν οι άνθρωποι στη θάλασσα από τον πιθανό κίνδυνο των παγόβουνων; (Βλέπε πλαίσιο «Διεθνής Περίπολος Ανίχνευσης Παγόβουνων»).

Η Προέλευση και ο Κύκλος της Ζωής Τους

Τα παγόβουνα είναι σαν γιγάντια παγάκια από γλυκό νερό. Προέρχονται από παγετώνες και παγετωνικά καλύμματα στο Βορρά και στην Ανταρκτική. Γνωρίζατε ότι το παγοκάλυμμα της Ανταρκτικής παράγει περίπου το 90 τοις εκατό των παγόβουνων της γης; Επίσης παράγει και τα μεγαλύτερα. Έχουν ύψος ως και 100 μέτρα πάνω από την επιφάνεια του νερού ενώ το μήκος τους μπορεί να φτάνει τα 300 χιλιόμετρα και το πλάτος τα 90 χιλιόμετρα. Τα μεγάλα παγόβουνα μπορεί να ζυγίζουν από 2 ως 40 εκατομμύρια τόνους. Και όπως οι νιφάδες του χιονιού, κανένα παγόβουνο δεν είναι ίδιο με κάποιο άλλο. Μερικά είναι τραπεζοειδή, δηλαδή έχουν επίπεδη επιφάνεια. Άλλα είναι σφηνοειδή, έχουν κορυφές ή είναι θολωτά.

Συνήθως μόνο το ένα έβδομο ως το ένα δέκατο περίπου της μάζας ενός παγόβουνου είναι ορατό πάνω από το νερό. Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα για τα παγόβουνα με επίπεδη επιφάνεια. Μοιάζει πολύ με αυτό που βλέπετε όταν ένα παγάκι επιπλέει σε ένα ποτήρι νερό. Ωστόσο, αυτή η αναλογία επιφανειακού και βυθισμένου πάγου ποικίλλει, ανάλογα με το σχήμα του παγόβουνου.

Τα παγόβουνα της Ανταρκτικής τείνουν να έχουν επίπεδη κορυφή και πλευρές, ενώ τα παγόβουνα της Αρκτικής συνήθως είναι ακανόνιστα και πυργωτά. Αυτά τα τελευταία, τα οποία κατά κύριο λόγο προέρχονται από το μεγάλο παγοκάλυμμα της Γροιλανδίας, αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για τον άνθρωπο, επειδή μπορεί να παρασυρθούν από τα ρεύματα και να φτάσουν στις υπερατλαντικές θαλάσσιες οδούς.

Πώς ακριβώς δημιουργούνται τα παγόβουνα; Στις βορειότερες και στις νοτιότερες περιοχές της γης, η συσσώρευση χιονιού και βροχής που παγώνει συχνά υπερβαίνει την τήξη και την εξάτμιση. Αυτό κάνει τα στρώματα χιονιού που συγκεντρώνονται στην επιφάνεια της γης να γίνονται παγετώνες. Χρόνο με το χρόνο, καθώς πέφτει περισσότερο χιόνι και βροχή, προκαλείται μια διαρκής συσσώρευση. Αυτό δημιουργεί τεράστια πεδία πάγου πάνω σε αχανείς περιοχές όπως αυτή της Γροιλανδίας. Τελικά, ο πάγος φτάνει σε τέτοιο πάχος και σκληρότητα ώστε κάνει το βαρύ παγετώνα να γλιστρήσει πολύ αργά από τις ψηλές πλαγιές στις κοιλάδες και τελικά στη θάλασσα. Περιγράφοντας αυτή τη «μετανάστευση», ο Μπέρναρντ Στόουνχαους δήλωσε στο βιβλίο του Βόρειος Πόλος, Νότιος Πόλος (North Pole, South Pole): «Ο σκληρός πάγος είναι ελαστικός αλλά αλλάζει σχήμα εύκολα· κάτω από πίεση, οι εξάγωνοι κρύσταλλοί του ευθυγραμμίζονται, κατόπιν κυλούν ο ένας πάνω στον άλλον για να δημιουργήσουν τη ροή και την πτώση που συνδέουμε με τους παγετώνες».

Απλώς φανταστείτε ένα ποτάμι πάγου να κινείται πάνω σε ανώμαλο έδαφος πολύ αργά, σαν κρύα μελάσα. Αυτό το γιγάντιο κάλυμμα πάγου, που ήδη έχει βαθιές κάθετες ρωγμές, θα επηρεαστεί ακόμη περισσότερο για να δημιουργήσει ένα φαντασμαγορικό φαινόμενο μόλις φτάσει στην ακτή. Με τη συνδυασμένη επίδραση της παλίρροιας, του κυματισμού και της υποβρύχιας διάβρωσης, ένα τεράστιο κομμάτι πάγου από γλυκό νερό που μπορεί να εκτείνεται 40 χιλιόμετρα μέσα στη θάλασσα θα αποκολληθεί με εκκωφαντικό θόρυβο από τον παγετώνα. Ένα παγόβουνο γεννιέται! Κάποιος παρατηρητής το περιέγραψε ως ένα «κρυστάλλινο κάστρο που επιπλέει».

Στην Αρκτική, σχηματίζονται 10.000 ως 15.000 παγόβουνα κάθε χρόνο. Εντούτοις, σχετικά λίγα φτάνουν στα νότια νερά κατά μήκος των ακτών του Νιουφάουντλαντ. Τι συμβαίνει σε αυτά τα παγόβουνα;

«Μετανάστευση» Παγόβουνων

Αφού αποκολληθούν τα παγόβουνα, το ρεύμα του ωκεανού μεταφέρει τα περισσότερα από αυτά σε ένα μεγάλο ταξίδι προτού στρέψει μερικά από αυτά δυτικά και κατόπιν νότια και τελικά τα οδηγήσει στη θάλασσα του Λαμπραντόρ, που ονομάζεται χαϊδευτικά Οδός Παγόβουνων. Τα παγόβουνα που επιζούν από την περιπλάνηση που διαρκεί περίπου δύο χρόνια, από τον τόπο γέννησής τους ως τον Ατλαντικό στα ανοιχτά του Λαμπραντόρ και του Νιουφάουντλαντ, έχουν μικρή διάρκεια ζωής. Καθώς παρασύρονται σε θερμότερα νερά, υφίστανται εκτεταμένες φθορές από την τήξη, τη διάβρωση και τις περαιτέρω αποκολλήσεις.

Συνήθως, στη διάρκεια της ημέρας ο πάγος λιώνει και το νερό συγκεντρώνεται στις σχισμές. Το βράδυ το νερό παγώνει και διαστέλλεται μέσα σε αυτές τις ρωγμές και κάνει τα κομμάτια να σπάζουν. Αυτό δημιουργεί ξαφνική αλλαγή στο σχήμα του παγόβουνου, μεταβάλλοντας το κέντρο βάρους του. Σαν συνέπεια, η μάζα του πάγου αναποδογυρίζει μέσα στο νερό, φέρνοντας στην επιφάνεια ένα εντελώς νέο γλυπτό από πάγο.

Καθώς αυτός ο κύκλος συνεχίζεται και τα κάστρα από πάγο εξακολουθούν να μικραίνουν επειδή διασπώνται, παράγουν τα δικά τους παγόβουνα, τα οποία μπορεί να έχουν μέγεθος από ένα σπίτι ως ένα μικρό δωμάτιο. Μερικά μικρότερα κομμάτια μπορεί μάλιστα να φτάσουν στα ρηχά νερά των ακτών και των όρμων.

Όποιες και αν είναι οι περιστάσεις, το περιβάλλον στα νοτιότερα νερά θα προκαλέσει τη γρήγορη διάλυση του παγόβουνου σε μικρά θραύσματα πάγου από γλυκό νερό, τα οποία θα γίνουν μέρος του ισχυρού ωκεανού. Ώσπου να συμβεί αυτό, όμως, πρέπει να προσέχουμε τα παγόβουνα.

Πώς Επηρεάζουν τα Παγόβουνα τη Ζωή Μας

Οι ψαράδες που εξαρτώνται από τη θάλασσα για να ζήσουν θεωρούν τα παγόβουνα επιζήμια και επικίνδυνα. Ένας ψαράς είπε: «Το παγόβουνο μπορεί να αρέσει στους τουρίστες, αλλά για τον ψαρά είναι πιθανή καταστροφή». Μερικοί ψαράδες έχουν επιστρέψει για να ελέγξουν πόσα ψάρια έπιασαν, μόνο και μόνο για να διαπιστώσουν ότι ένα παγόβουνο, μετακινούμενο από την παλίρροια και τα ρεύματα, έχει καταστρέψει τα πολύτιμα δίχτυα τους και την ψαριά τους.

Τα παγόβουνα πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε με σεβασμό. «Πρέπει να κρατάτε τις αποστάσεις», λέει ο κυβερνήτης ενός ιστιοφόρου. «Τα παγόβουνα είναι άκρως απρόβλεπτα! Τεράστια κομμάτια μπορεί να αποσπαστούν από ψηλά σημεία ή, όταν χτυπήσουν στο βυθό, μπορεί να αποσπαστούν μεγάλα κομμάτια και να σε τορπιλίσουν. Επίσης, το παγόβουνο μπορεί να στριφογυρίσει στο νερό, πράγμα καταστροφικό για όποιον τολμήσει να πλησιάσει πολύ κοντά!»

Το γδάρσιμο του πυθμένα του ωκεανού από τα παγόβουνα είναι άλλο ένα ανησυχητικό ζήτημα. «Αν το βύθισμα του παγόβουνου είναι περίπου ίσο με το βάθος του νερού, είναι γνωστό ότι η βάση του σκάβει μακριά και βαθιά κανάλια. Μια τέτοια δράση σε περιοχές εξόρυξης πετρελαίου θα είχε καταστροφικές συνέπειες στις υποθαλάσσιες εγκαταστάσεις, όπως αυτές που χρησιμοποιούνται για την άντληση πετρελαίου», σύμφωνα με έναν παρατηρητή.

Τώρα, ίσως σκέφτεστε ότι θα ήμασταν πολύ καλύτερα χωρίς παγόβουνα. Ωστόσο, η ιστορία του παγόβουνου δεν είναι καθόλου αρνητική. Ένας κάτοικος του Νιουφάουντλαντ παρατήρησε: «Πριν από χρόνια, προτού διαδοθεί η ψύξη, οι άνθρωποι σε μερικά παραθαλάσσια χωριουδάκια έκοβαν μικρά κομμάτια από τα παγόβουνα και τα έριχναν στα πηγάδια τους για να διατηρούν το νερό παγωμένο. Μια άλλη συνήθεια ήταν να διατηρούν κομμάτια από παγόβουνο σε κάδους με πριονίδι για να παρασκευάζουν σπιτικό παγωτό».

Στους τουρίστες αρέσουν ιδιαίτερα αυτά τα τεράστια βουνά επιπλέοντος πάγου. Ψάχνουν να βρουν πλεονεκτικά σημεία στις απότομες ακτές του Νιουφάουντλαντ για να έχουν πανοραμική θέα του Ατλαντικού και να θαυμάσουν αυτούς τους γίγαντες της θάλασσας. Οι φωτογραφικές μηχανές απαθανατίζουν αυτές τις στιγμές σε φιλμ.

Τα παγόβουνα έχουν επίσης τη δυνατότητα να παρέχουν σχεδόν ατελείωτες ποσότητες πόσιμου νερού. Η απόσταξη και η εμφιάλωση νερού από παγόβουνα θα μπορούσε κάποτε να γίνει εφικτό εγχείρημα σε αυτή την εποχή της άνευ προηγουμένου μόλυνσης του νερού. Σε μεγάλη κλίμακα, ίσως φαίνεται απλή υπόθεση να εντοπίσει κάποιος ένα γιγάντιο «παγάκι» και να το ρυμουλκήσει σε κάποιο λιμάνι για να το επεξεργαστεί. Στην πραγματικότητα, αυτό αποτελεί τεράστια δυσκολία που ως τώρα έχει αποδειχτεί αξεπέραστη.

Ένα Θαύμα της Δημιουργίας του Ιεχωβά

Ο Δημιουργός του ουρανού και της γης ρωτάει: «Από μήτρας τίνος εξέρχεται ο πάγος;» (Ιώβ 38:29) Ο Ελιού γνώριζε, επειδή πρωτύτερα είχε πει: «Εκ του φυσήματος του Θεού δίδεται πάγος».—Ιώβ 37:10.

Έτσι, όταν βλέπουμε αυτά τα πανύψηλα, εκθαμβωτικά θαύματα της θάλασσας, η σκέψη μας στρέφεται στον Δημιουργό μας, που τα τοποθέτησε εκεί. Όπως ο ψαλμωδός, λέμε: ‘Πόσον μεγάλα είναι τα έργα σου, Ιεχωβά. Τα πάντα εν σοφία εποίησας· η γη είναι πλήρης των ποιημάτων σου’. Και προσθέτει: «Θαυμάσια είναι τα έργα σου».—Ψαλμός 104:24· 139:14.

Αληθινά, ο Ιεχωβά είναι ένας Δημιουργός που κάνει θαυμάσια έργα. Πόσο ποθούμε να τον γνωρίσουμε καλύτερα! Μπορούμε να το κάνουμε αυτό δίνοντας προσοχή στο Λόγο του.—Ρωμαίους 11:33.

[Πλαίσιο στη σελίδα 18]

Διεθνής Περίπολος Ανίχνευσης Παγόβουνων

Μετά την τραγωδία του υπερωκεάνιου Τιτανικός, ιδρύθηκε η Διεθνής Περίπολος Ανίχνευσης Παγόβουνων (IIP) το 1914, προκειμένου να καθορίζει τη θέση των παγόβουνων, να προβλέπει τις κινήσεις τους με βάση τα ρεύματα του ωκεανού και του ανέμου, και κατόπιν να δίνει προειδοποιήσεις στο κοινό. Με σκοπό να παρασχεθεί προστασία από αυτούς τους κρυστάλλινους γίγαντες της θάλασσας, καταβάλλεται κάθε προσπάθεια να συσσωρευτεί γνώση για τα χαρακτηριστικά και τη συμπεριφορά του πάγου. Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται περιλαμβάνει παρακολούθηση από αεροσκάφη, άμεση και με ραντάρ, αναφορές από εμπορικά πλοία, δορυφορικές φωτογραφίες και ωκεανογραφικές αναλύσεις και προβλέψεις.

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Με κορυφές

Θολωτό

Με επίπεδη επιφάνεια