Νόσος Λάιμ—Μήπως Κινδυνεύετε;

ΕΝΩ το AIDS βρίσκεται στο προσκήνιο της επικαιρότητας, η νόσος Λάιμ έχει μπει στο περιθώριο. Εντούτοις, η νόσος Λάιμ εξαπλώνεται ραγδαία. Μάλιστα, πριν από λίγα χρόνια, το περιοδικό Δε Νιου Γιορκ Τάιμς Μάγκαζιν (The New York Times Magazine) την αποκάλεσε «την πιο γοργά εξαπλουμένη λοιμώδη νόσο [στις Ηνωμένες Πολιτείες] μετά το AIDS». Αναφορές από άλλες χώρες δείχνουν ότι η νόσος εξαπλώνεται επίσης στην Ασία, στην Ευρώπη και στη Νότια Αμερική.

Τι είναι η νόσος Λάιμ; Πώς μεταδίδεται; Μήπως κινδυνεύετε;

Τα Τσιμπούρια, τα Ελάφια και Εσείς

Πριν από 20 χρόνια περίπου, παρουσιάστηκε μια μυστηριώδης αύξηση στα κρούσματα αρθρίτιδας μέσα και γύρω από την πόλη Λάιμ του Κονέκτικατ, η οποία βρίσκεται στο βορειοανατολικό μέρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα θύματα ήταν κυρίως παιδιά. Η αρθρίτιδά τους εκδηλωνόταν με εξανθήματα, πονοκέφαλο και πόνο στις αρθρώσεις. Κάποια κάτοικος ανέφερε ότι σύντομα «ο σύζυγός της και δύο από τα παιδιά της περπατούσαν με πατερίτσες». Προτού περάσει πολύς καιρός, προσβλήθηκαν πάνω από 50 άτομα σε εκείνη την περιοχή, και σε διάστημα λίγων ετών, χιλιάδες άτομα είχαν τα ίδια οδυνηρά συμπτώματα.

Οι ερευνητές, συνειδητοποιώντας ότι αυτή η ασθένεια ήταν διαφορετική από τις άλλες νόσους, την ονόμασαν νόσο Λάιμ. Τι την προξενεί; Η σπειροχαίτη του γένους Borrelia burgdorferi—ένα σπειροειδές βακτήριο που ζει στα τσιμπούρια. Πώς μεταδίδεται; Καθώς κάποιος κάνει περίπατο στο δάσος μπορεί να κολλήσει ένα μολυσμένο τσιμπούρι. Το τσιμπούρι τσιμπάει το δέρμα του άτυχου εκείνου ανθρώπου και εισάγει το βακτήριο που προξενεί τη νόσο. Αφού αυτά τα μολυσμένα τσιμπούρια συνήθως χρησιμοποιούν τα ελάφια για μεταφορικό μέσο, τροφή και τόπο ζευγαρώματος, και αφού περισσότεροι άνθρωποι εγκαθίστανται σε αγροτικές περιοχές όπου τα ελάφια αφθονούν, δεν είναι να απορεί κανείς που αυξάνονται τα κρούσματα της νόσου Λάιμ.

Συμπτώματα και Προβλήματα

Το πρώτο σύμπτωμα της νόσου Λάιμ είναι συνήθως ένα δερματικό εξάνθημα (γνωστό ως γεωγραφικό ή πορευτικό ερύθημα) το οποίο αρχίζει σαν μικρή κόκκινη κηλίδα. Μέσα σε μερικές ημέρες ή εβδομάδες, η ενδεικτική κηλίδα επεκτείνεται και γίνεται ένα κυκλικό, τριγωνικό ή ωοειδές εξάνθημα το οποίο μπορεί να έχει μέγεθος όσο μια δραχμή ή μπορεί να πιάνει όλη την πλάτη του ατόμου. Πυρετός, πονοκέφαλος, δυσκαμψία του αυχένα, πόνοι στο σώμα και κόπωση συνοδεύουν συνήθως το εξάνθημα. Αν δεν δοθεί έγκαιρα θεραπευτική αγωγή, στα μισά και πλέον θύματα προξενεί πόνους και πρήξιμο στις αρθρώσεις, μια κατάσταση η οποία μπορεί να κρατήσει μήνες. Ως και το 20 τοις εκατό των ασθενών που δεν ακολουθούν κάποια θεραπευτική αγωγή παθαίνουν τελικά χρόνια αρθρίτιδα. Η ασθένεια μπορεί να επηρεάσει επίσης το νευρικό σύστημα και να προκαλέσει καρδιακά προβλήματα, πράγμα όχι και τόσο συνηθισμένο.—Βλέπε το συνοδευτικό πλαίσιο.

Πολλοί ειδικοί θεωρούν ότι η νόσος Λάιμ είναι δύσκολο να διαγνωστεί επειδή τα αρχικά της συμπτώματα μοιάζουν με τα συμπτώματα της γρίπης και άλλων λοιμώξεων. Επιπρόσθετα, ο 1 στους 4 προσβληθέντες δεν βγάζει εξάνθημα—το μόνο χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου Λάιμ—και πολλοί ασθενείς δεν θυμούνται αν τους τσίμπησε κάποιο τσιμπούρι, μια και το τσίμπημά του είναι συνήθως ανώδυνο.

Η διάγνωση της νόσου γίνεται ακόμα δυσκολότερη επειδή οι υπάρχουσες εξετάσεις αίματος για την παρουσία αντισωμάτων δεν είναι αξιόπιστες. Τα αντισώματα που υπάρχουν στο αίμα του ασθενούς αποκαλύπτουν ότι το ανοσολογικό σύστημα του σώματος εντόπισε εισβολείς, αλλά μερικές εξετάσεις δεν δείχνουν αν αυτοί οι εισβολείς είναι βακτήρια της νόσου Λάιμ. Έτσι, η εξέταση μπορεί να δείξει ότι ο ασθενής έχει τη νόσο Λάιμ ενώ, στην πραγματικότητα, τα συμπτώματά του να πηγάζουν από άλλες βακτηριακές λοιμώξεις. Γι’ αυτό, τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) των Ηνωμένων Πολιτειών συμβουλεύουν τους γιατρούς να βασίζουν τη διάγνωσή τους στο αν υπήρξε τσίμπημα από τσιμπούρι, στα συμπτώματα που εμφανίζει ο ασθενής και στον προσεκτικό αποκλεισμό άλλων νόσων, οι οποίες ίσως προκάλεσαν αυτά τα συμπτώματα.

Θεραπεία και Πρόληψη

Αν η νόσος διαγνωστεί έγκαιρα, οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να θεραπευτούν με τη χρήση αντιβιοτικών. Όσο πιο γρήγορα αρχίσει η θεραπεία, τόσο ταχύτερη και πληρέστερη θα είναι η ανάρρωση. Επί αρκετούς μήνες μετά τη θεραπεία, η κόπωση και οι πόνοι μπορεί να επιμένουν, αλλά αυτά τα συμπτώματα θα μειωθούν χωρίς επιπλέον αντιβίωση. Ωστόσο, τα NIH προειδοποιούν ότι «η προσβολή σας από τη νόσο Λάιμ δεν εγγυάται ότι θα αποφύγετε τη νόσο στο μέλλον».

Θα αλλάξουν ποτέ αυτές οι δυσάρεστες προοπτικές; Ένα δελτίο τύπου της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Γέιλ, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανακοίνωσε ότι οι ερευνητές έχουν αναπτύξει ένα πειραματικό εμβόλιο για την πρόληψη της νόσου Λάιμ. Αυτό το εμβόλιο «διπλής δράσης» διεγείρει το ανθρώπινο ανοσολογικό σύστημα για να παράγει αντισώματα τα οποία επιτίθενται και σκοτώνουν τα βακτήρια Λάιμ που εισβάλλουν στο σώμα. Ταυτόχρονα, καταστρέφει επίσης τα βακτήρια που ζουν στα τσιμπούρια τα οποία τσιμπάνε ένα εμβολιασμένο θύμα.

«Η δοκιμή αυτού του εμβολίου», λέει ο Δρ Στίβεν Ε. Μαλαβίστα, ένας από τους ερευνητές που ανακάλυψαν τη νόσο Λάιμ το 1975, «αποτελεί σημαντικότατη πρόοδο στις προσπάθειες που καταβάλλουμε να προστατέψουμε τους ανθρώπους από τις ενδεχομένως σοβαρές συνέπειες της νόσου Λάιμ». Οι επιστήμονες ελπίζουν, παρατηρεί η εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times), ότι, στις περιοχές όπου ο φόβος της νόσου κρατούσε τους κατοίκους στα σπίτια τους, «αυτό το εμβόλιο θα συμβάλει στο να επιστρέψουν οι άνθρωποι στη φύση».

Ωστόσο, στο μεταξύ, μπορείτε να παίρνετε ορισμένα προληπτικά μέτρα μόνοι σας. Τα NIH συστήνουν: Αν περπατάτε σε περιοχές όπου υπάρχουν πολλά τσιμπούρια, να μένετε στη μέση των μονοπατιών. Να φοράτε μακρύ παντελόνι, μακρυμάνικο πουκάμισο και καπέλο. Να βάζετε τα μπατζάκια του παντελονιού μέσα στις κάλτσες, και να φοράτε παπούτσια που δεν αφήνουν κανένα μέρος του ποδιού ακάλυπτο. Τα ανοιχτόχρωμα ρούχα διευκολύνουν τον εντοπισμό των τσιμπουριών. Τα εντομοαπωθητικά που απλώνονται στα ρούχα ή στο δέρμα είναι αποτελεσματικά, αλλά μπορεί να έχουν σοβαρές παρενέργειες, ειδικά στα παιδιά. «Ιδιαίτερα οι έγκυες θα πρέπει να προσέχουν να αποφεύγουν τα τσιμπούρια σε περιοχές όπου υπάρχει η νόσος Λάιμ», προειδοποιούν τα NIH, «επειδή η λοίμωξη μπορεί να μεταδοθεί στο αγέννητο παιδί» και ίσως αυτό αυξήσει τις πιθανότητες αποβολής ή θνησιγονίας.

Μόλις επιστρέψετε στο σπίτι, ελέγξτε μήπως εσείς ή τα παιδιά σας έχετε κολλήσει κάποιο τσιμπούρι, ιδιαίτερα στις τριχωτές περιοχές του σώματος. Να το κάνετε αυτό προσεκτικά επειδή τα ασχημάτιστα τσιμπούρια είναι τόσο μικροσκοπικά όσο η τελεία που υπάρχει στο τέλος αυτής της πρότασης και μπορεί εύκολα να τα περάσετε για σκουπιδάκια. Αν έχετε κατοικίδια ζώα, ελέγξτε τα προτού μπουν στο σπίτι—μπορεί να κολλήσουν και αυτά τη νόσο Λάιμ.

Πώς μπορείτε να βγάλετε ένα τσιμπούρι; Όχι με τα δάχτυλά σας, αλλά με κάποιο αμβλύ τσιμπιδάκι για τα φρύδια. Τραβήξτε μαλακά αλλά σταθερά κοντά στο κεφάλι του τσιμπουριού μέχρις ότου ξεκολλήσει από το δέρμα, αλλά μην πιέσετε το σώμα του. Κατόπιν τρίψτε καλά την περιοχή με αντισηπτικό. Αν βγάλετε το τσιμπούρι μέσα σε 24 ώρες, λέει ο Δρ Γκάρι Γουόρμσερ, ένας Αμερικανός ειδικός στα λοιμώδη νοσήματα, αυτό μπορεί να σας σώσει από τη νόσο Λάιμ.

Είναι αλήθεια ότι, ακόμα και σε περιοχές όπου τα τσιμπούρια αφθονούν, η πιθανότητα να προσβληθείτε από τη νόσο Λάιμ, η οποία προκαλεί διάφορες αναπηρίες, είναι μικρή. Εντούτοις, το να παίρνετε αυτές τις απλές προφυλάξεις θα κάνει αυτή τη μικρή πιθανότητα ακόμα μικρότερη. Αξίζει τον κόπο να πάρει κανείς αυτά τα μέτρα; Ρωτήστε κάποιον ασθενή που πάσχει από τη νόσο Λάιμ.

[Πλαίσιο στη σελίδα 14]

Ενδείξεις της Νόσου Λάιμ

Αρχικό Στάδιο της Λοίμωξης:

○ Εξάνθημα

○ Πόνοι στους μυς και στις αρθρώσεις

○ Πονοκέφαλος

○ Δυσκαμψία του αυχένα

○ Μεγάλη κόπωση

○ Πυρετός

○ Παράλυση του προσωπικού νεύρου

○ Μηνιγγίτιδα

○ Σύντομες κρίσεις με πόνους και πρήξιμο των αρθρώσεων

Σπανιότερα:

○ Φλεγμονή των ματιών

○ Ζάλη

○ Λαχάνιασμα

Τελικό Στάδιο της Λοίμωξης:

○ Αρθρίτιδα, παλίνδρομη ή χρόνια

Σπανιότερα:

○ Απώλεια μνήμης

○ Δυσκολία στη συγκέντρωση

○ Αλλαγές στη διάθεση ή στις συνήθειες ύπνου

Ένα ή περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εμφανίζονται σε διαφορετικές περιόδους στη διάρκεια της λοίμωξης.—Νόσος Λάιμ—Τα Γεγονότα, οι Δυσκολίες (Lyme Disease—The Facts, the Challenge), έκδοση των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Ένας περίπατος στο δάσος μπορεί να σας θέσει σε κίνδυνο

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Τσιμπούρι (σε μεγάλη μεγέθυνση)

[Ευχαριστίες]

Yale School of Medicine

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Τσιμπούρι (κανονικό μέγεθος)