Το Έλεγαν Ψυχαγωγία

ΣΤΟ αμφιθέατρο επικρατούσε αναβρασμός. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι ήταν συγκεντρωμένοι για να παρακολουθήσουν ένα από τα πιο συναρπαστικά θεάματα της αρχαίας Ρώμης. Σημαίες, τριαντάφυλλα και χρωματιστοί τάπητες έδιναν μια χαρούμενη νότα στην αρένα. Σιντριβάνια ανάβλυζαν αρωματισμένο νερό, διαχέοντας ευχάριστες ευωδιές στον αέρα. Οι πλούσιοι ήταν στολισμένοι με τις πιο λαμπρές φορεσιές τους. Η οχλοβοή ενισχυόταν από ξεσπάσματα γέλιου, αλλά η ευφορία του πλήθους με τίποτα δεν προμήνυε τη φρίκη των όσων θα ακολουθούσαν.

Σύντομα το ζοφερό σάλπισμα της τούμπας κάλεσε ένα ζευγάρι μονομάχων για να αγωνιστούν. Το πλήθος παραληρούσε όταν οι αντίπαλοι άρχισαν να τραυματίζουν ο ένας τον άλλον με ανελέητη κτηνωδία. Η κλαγγή των σπαθιών μόλις που ακουγόταν ανάμεσα στις εκκωφαντικές ζητωκραυγές των θεατών. Ξαφνικά, με μια γρήγορη κίνηση, ένας από τους μαχητές έριξε τον αντίπαλό του στο έδαφος. Η μοίρα του πεσμένου μονομάχου τώρα βρισκόταν στα χέρια των παρατηρητών. Αν κουνούσαν τα μαντίλια τους, θα ζούσε. Με μια απλή κίνηση του αντίχειρα, ο όχλος—μαζί με τις γυναίκες και τα κορίτσια—διέταξε να δοθεί το θανατηφόρο χτύπημα. Μέσα σε λίγες στιγμές έσυραν το άψυχο σώμα έξω από την αρένα, ανακάτεψαν το ματωμένο χώμα με φτυάρια, σκόρπισαν καινούρια άμμο και το πλήθος προετοιμάστηκε για το υπόλοιπο λουτρό αίματος.

Για πολλούς που ζούσαν στην αρχαία Ρώμη, αυτό ήταν ψυχαγωγία. «Ακόμη και οι πιο αυστηροί ηθικολόγοι δεν ήγειραν καμιά αντίρρηση στην τόση αιματοχυσία», λέει το βιβλίο Ρώμη: Τα Πρώτα Χίλια Χρόνια (Rome: The First Thousand Years). Το παιχνίδι των μονομάχων δεν ήταν παρά μόνο μία μορφή της παρηκμασμένης ψυχαγωγίας που πρόσφερε η Ρώμη. Παρουσιάζονταν επίσης πραγματικές ναυμαχίες για την αναψυχή των αιμοδιψών θεατών. Γίνονταν ακόμη και δημόσιες εκτελέσεις, κατά τις οποίες έδεναν σε έναν πάσσαλο τον καταδικασμένο εγκληματία και τον κατασπάραζαν πεινασμένα θηρία.

Για εκείνους που δεν είχαν τόσο αιμοβόρα γούστα, η Ρώμη πρόσφερε πολλές και διάφορες θεατρικές παραστάσεις. Στις παντομίμες—σύντομα έργα γύρω από την καθημερινή ζωή—«η μοιχεία και οι ερωτικές σχέσεις ήταν τα κύρια θέματα», έγραψε ο Λούντβιχ Φρίντλαντερ στο βιβλίο Η Ζωή και οι Τρόποι των Ρωμαίων στην Πρώτη Αυτοκρατορία (Roman Life and Manners Under the Early Empire). «Η γλώσσα ήταν γεμάτη πρόστυχες εκφράσεις, και το χιούμορ ήταν χοντροκομμένο, με άφθονους μορφασμούς, χυδαίες χειρονομίες και, πάνω από όλα, σκανδαλιστικούς χορούς υπό τη συνοδεία αυλού». Σύμφωνα με τη Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The New Encyclopædia Britannica), «υπάρχουν στοιχεία που αναφέρουν ότι διαδραματίζονταν πράξεις μοιχείας στη σκηνή της παντομίμας την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας». Εύλογα ο Φρίντλαντερ αποκάλεσε την παντομίμα «την πιο ξεδιάντροπα σκανδαλώδη φάρσα όσον αφορά την ανηθικότητα και τη χυδαιότητα», και πρόσθεσε: «Οι πιο πρόστυχες σκηνές εισέπρατταν τα περισσότερα χειροκροτήματα».a

Τι θα πούμε για σήμερα; Έχει αλλάξει το γούστο των ανθρώπων όσον αφορά την ψυχαγωγία; Εξετάστε τα στοιχεία που αναφέρονται στο άρθρο που ακολουθεί.

[Υποσημειώσεις]

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck