Δρόμοι—Αρτηρίες του Πολιτισμού

ΑΠΟ αμνημονεύτων χρόνων, οι άνθρωποι διατηρούσαν την επαφή μεταξύ τους χάρη σε ένα τεράστιο δίκτυο από μονοπάτια, δρόμους και εθνικές οδούς. Η ύπαρξή τους αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι επιθυμούσαν να ταξιδεύουν και να ασχολούνται με το εμπόριο—καθώς επίσης να διεξάγουν πολέμους και να ιδρύουν αυτοκρατορίες. Ναι, οι δρόμοι αποκαλύπτουν επίσης μια σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης.

Η ιστορία των δρόμων, από τότε που τα πόδια ανθρώπων και ζώων χάραξαν τα πρώτα μονοπάτια μέχρι τους σύγχρονους αυτοκινητόδρομους ταχείας κυκλοφορίας με τις πολλές λωρίδες, δεν είναι απλώς ένα ταξίδι στο παρελθόν. Είναι επίσης μια μελέτη του ανθρώπινου πνεύματος.

Οι Πρώτοι Δρόμοι

«Οι πρώτοι αξιόλογοι κατασκευαστές δρόμων», αναφέρει Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The New Encyclopædia Britannica), «ήταν πιθανώς οι Μεσοποτάμιοι». Αυτοί οι άνθρωποι κατοικούσαν στην περιοχή των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη. Οι δρόμοι από όπου περνούσαν οι πομπές, προσθέτει η ίδια πηγή, «ήταν δρόμοι στρωμένοι με ψημένους πλίθους και πέτρες, για την τοποθέτηση των οποίων είχε χρησιμοποιηθεί άσφαλτος ως κονίαμα». Η περιγραφή ταιριάζει με τα όσα λέει η Αγία Γραφή σχετικά με τα πρώτα οικοδομικά υλικά: «Ο πλίθος τούς χρησίμευσε ως πέτρα, ενώ η άσφαλτος τους χρησίμευσε ως κονίαμα».—Γένεση 11:3.

Για τους αρχαίους Ισραηλίτες, οι δρόμοι ήταν απαραίτητοι προκειμένου να μπορούν να εκπληρώνουν τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις. Σχεδόν 1.500 χρόνια πριν από τη γέννηση του Ιησού Χριστού, είχε δοθεί στους Ισραηλίτες η εξής εντολή: «Τρεις φορές το χρόνο κάθε αρσενικό σου πρέπει να εμφανίζεται ενώπιον του Ιεχωβά του Θεού σου [για να γιορτάσει μια πνευματική γιορτή] στον τόπο που θα εκλέξει εκείνος». (Δευτερονόμιο 16:16) Αυτός ο τόπος ήταν η Ιερουσαλήμ, και συνήθως ολόκληρες οικογένειες παρευρίσκονταν σε αυτές τις χαρωπές περιστάσεις. Ήταν αναγκαίο να υπάρχουν καλοί δρόμοι!

Προφανώς, οι μεγάλες αρτηρίες ήταν καλά κατασκευασμένες. Ο Ιουδαίος ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος ανέφερε για τον Σολομώντα, ο οποίος βασίλεψε χίλια χρόνια πριν γεννηθεί ο Χριστός: «Δεν παρέβλεψε τη φροντίδα των οδών, αλλά κατασκεύασε ένα βοηθητικό δρόμο από μαύρη πέτρα κατά μήκος των δρόμων που οδηγούσαν στην Ιερουσαλήμ».

Ο Ισραήλ είχε έξι πόλεις καταφυγίου οι οποίες παρείχαν άσυλο στους ακούσιους ανθρωποκτόνους. Οι δρόμοι που οδηγούσαν σε αυτές τις πόλεις διατηρούνταν επίσης σε καλή κατάσταση. Και σύμφωνα με την Ιουδαϊκή παράδοση, σε κάθε σταυροδρόμι υπήρχαν καλοσυντηρημένες πινακίδες που έδειχναν την κατεύθυνση προς την κοντινότερη πόλη καταφυγίου.—Αριθμοί 35:6, 11-34.

Οι δρόμοι έγιναν απαραίτητοι για την εξάπλωση του εμπορίου, ενώ ένα από τα πλέον περιζήτητα προϊόντα των αρχαίων καιρών ήταν το μετάξι. Λέγεται ότι πολύ προτού οι Ισραηλίτες γίνουν έθνος, οι Κινέζοι ανακάλυψαν τον τρόπο παραγωγής μεταξιού από την κλωστή που υφαίνει μια κάμπια, αλλά κράτησαν τη διαδικασία της κατασκευής του μυστική μέχρι και μετά τη γέννηση του Χριστού. Ακόμα και πριν από εκείνη την εποχή, το μετάξι είχε γίνει τόσο δημοφιλές στο Δυτικό κόσμο ώστε σύμφωνα με το βιβλίο Ιστορία των Δρόμων (A History of Roads), του Τζέφρι Χίντλι, εκδίδονταν διατάγματα «για να περιορίσουν τη χρήση του από τους άντρες», επειδή «θεωρούνταν ένδειξη θηλυπρέπειας».

Η εμπορική οδός μέσω της οποίας μεταφερόταν το μετάξι από την Κίνα ήταν γνωστή ως ο Δρόμος του Μεταξιού. Όταν ο Μάρκο Πόλο χρησιμοποίησε αυτόν το δρόμο για να πάει στην Κίνα προς τα τέλη του 13ου αιώνα Κ.Χ., ο δρόμος βρισκόταν ήδη σε ύπαρξη 1.400 χρόνια. Για περισσότερα από 2.000 χρόνια, ο Δρόμος του Μεταξιού ήταν ο μακρύτερος στον κόσμο. Αυτός ο δρόμος κάλυπτε περίπου 12.800 χιλιόμετρα από τη Σαγκάη της Κίνας, την πατρίδα του μεταξιού, μέχρι το Γκαντίς (σύγχρονο Κάδιξ) της Ισπανίας.

Στρατιωτική Σημασία

Τα μεγαλύτερα άλματα προόδου όσον αφορά την οδοποιία σημειώθηκαν λόγω της έντονης επιθυμίας για την ίδρυση αυτοκρατοριών. Παραδείγματος χάρη, το οδικό σύστημα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπό τους Καίσαρες εκτεινόταν σε όλη την Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή με συνολικό μήκος γύρω στα 80.000 χιλιόμετρα. Όταν οι Ρωμαίοι στρατιώτες δεν πολεμούσαν, τους έβαζαν μερικές φορές να εργαστούν στην κατασκευή και στην επισκευή δρόμων.

Ο σημαντικός ρόλος που παίζουν οι δρόμοι στις κατακτήσεις έγινε επίσης εμφανής σε πρόσφατες εποχές. Η επιδίωξη του Αδόλφου Χίτλερ για κυριαρχία πάνω σε άλλους λαούς επισπεύθηκε φοβερά λόγω του προγράμματός του για την κατασκευή της άουτομπαν, πρόγραμμα το οποίο ξεκίνησε το 1934. Σύμφωνα με τον ιστορικό Χίντλι, αυτό το πρόγραμμα έδωσε στη Γερμανία «το πρώτο δίκτυο αυτοκινητόδρομων ταχείας κυκλοφορίας σε παγκόσμια κλίμακα».

Κατασκευή Δρόμων—Μια Επιστήμη

Οι Ρωμαίοι τοπογράφοι, χρησιμοποιώντας ένα όργανο που ονομαζόταν γκρόμα, χάραζαν δρόμους ευθείς σαν βέλη. Οι χτίστες σμίλευαν εξαιρετικά περίτεχνους οδοδείκτες και οι μηχανικοί έθεταν όριο βάρους για τα μεταφερόμενα φορτία. Οι δρόμοι είχαν υποδομή και ανθεκτικό οδόστρωμα. Αλλά το βασικό στοιχείο για τη μακροβιότητά τους ήταν ένα έξυπνο σύστημα απορροής των νερών, το οποίο βελτιωνόταν από μια ελαφριά καμπυλότητα, καθώς και από την ανύψωση του δρόμου πάνω από τους γύρω αγρούς. Τα μαγαζιά πουλούσαν ακόμα και οδικούς χάρτες.

«Όταν κάποιος συγγραφέας αντικρίζει τα επιτεύγματα των Ρωμαίων σε σχέση με την κατασκευή δρόμων», λέει ένας ιστορικός, «είναι βέβαιο ότι πρέπει να προσπαθήσει σκληρά για να μη χρησιμοποιεί διαρκώς τον υπερθετικό βαθμό, ενώ είναι αμφίβολο αν οποιοδήποτε άλλο μνημείο από το παρελθόν του ανθρώπου έχει προσφέρει υπηρεσία μεγαλύτερης διάρκειας από ό,τι οι δρόμοι της Ιταλίας».

Η Αππία Οδός, η οποία ξεκινάει από τη Ρώμη και εκτείνεται προς νότο, σύμφωνα με το βιβλίο Ιστορία των Δρόμων, είναι, «ανεξάρτητα από το μήκος, ο πρώτος δρόμος με επίστρωση σε όλη την ιστορία του Δυτικού ανθρώπου». Αυτός ο πασίγνωστος δρόμος είχε κατά μέσο όρο 6 μέτρα πλάτος και ήταν στρωμένος με μεγάλα κομμάτια λάβας. Ενώ όδευε προς τη Ρώμη ως κρατούμενος, ο απόστολος Παύλος ταξίδεψε σε αυτόν το δρόμο, τμήματα του οποίου χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα.—Πράξεις 28:15, 16.

Πολλοί μπορεί να θεωρήσουν εξίσου εντυπωσιακές τις ικανότητες των αρχαίων Ινδιάνων της Νότιας Αμερικής σε σχέση με την οδοποιία. Από το 13ο ως το 16ο αιώνα, οι Ίνκα κατασκεύασαν ένα δίκτυο δρόμων μήκους 16.000 χιλιομέτρων, το οποίο ένωνε ένα έθνος σχεδόν 10.000.000 ανθρώπων. Αυτοί οι δρόμοι περνούσαν από το πλέον αφιλόξενο και τραχύ έδαφος που μπορεί να φανταστεί κανείς, διέσχιζαν την έρημο και το βροχερό δάσος, μάλιστα περνούσαν και από τις επιβλητικές Περουβιανές Άνδεις!

Σχετικά με έναν από αυτούς τους δρόμους, Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα αναφέρει: «Η διαδρομή των Άνδεων ήταν αξιοπρόσεκτη. Ο δρόμος είχε 7,5 μέτρα πλάτος και διέσχιζε τις ψηλότερες οροσειρές ακολουθώντας ελικοειδή διαδρομή με μικρές κλίσεις. Περιλάμβανε στοές, οι οποίες είχαν ανοιχτεί σε συμπαγή βράχο, και τοίχους αντιστήριξης ύψους πολλών μέτρων για να στηρίζουν το δρόμο. Το κενό που δημιουργούνταν από τα φαράγγια και τις χαράδρες το είχαν γεμίσει με συμπαγή υλικά, ενώ κρεμαστές γέφυρες με σχοινιά φτιαγμένα από μαλλί ή ίνες χρησιμοποιούνταν για να διασχίσει κανείς τα πλατύτερα ποτάμια των βουνών. Στις περισσότερες περιοχές το οδόστρωμα ήταν φτιαγμένο από πέτρες, και γινόταν μεγάλη χρήση ασφαλτικών υλικών».

Το άλογο ήταν άγνωστο στους Ίνκα, αλλά το οδικό τους δίκτυο παρείχε «στους βασιλικούς αγγελιοφόρους έναν πραγματικό στίβο όπου μπορούσαν να κινούνται με ταχύτητα». Ένας ιστορικός παρατήρησε: «Σε όλο το μήκος του υπήρχαν σταθμοί, οι οποίοι απείχαν περίπου δύο χιλιόμετρα μεταξύ τους, και ο καθένας είχε μια μικρή φρουρά και μια εφεδρεία επαγγελματιών δρομέων. Κάθε τμήμα της διαδρομής ήταν αρκετά μικρό ώστε να μεταβιβάζονται γρήγορα οι διάφορες πληροφορίες και, λειτουργώντας μέρα και νύχτα, η υπηρεσία μπορούσε να μεταφέρει ένα μήνυμα από την πρωτεύουσα Κούσκο στην πόλη Κίτο, 2.000 χιλιόμετρα μακριά, μέσα σε πέντε μέρες. Αυτό σήμαινε ότι διανύονταν κατά μέσο όρο 15 χιλιόμετρα την ώρα σε δρόμους όπου το χαμηλότερο υψόμετρο ήταν 4.000 μέτρα—ταχύτητα που ποτέ δεν κατάφερε να φτάσει το επίσημο ρωμαϊκό αυτοκρατορικό ταχυδρομείο!»

Προξενούν Τραγωδίες

Οι αρτηρίες του ανθρώπινου σώματος μπορεί να υποστούν απόφραξη, με τραγικές συνέπειες. Έτσι και οι δρόμοι που συντελούν στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής μπορεί να φράξουν, προκαλώντας υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής. Δρόμοι που περνούν μέσα από βροχερά δάση, ερήμους, θαμνώδεις εκτάσεις και εθνικά πάρκα έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην άγρια ζωή. Και συχνά υποφέρουν επίσης οι ιθαγενείς λαοί και τα δάση στα οποία ζουν. Το βιβλίο Πώς Κατασκευάζουμε Δρόμους (How We Build Roads) λέει τα εξής: «Αν και η Διαμαζόνιος Λεωφόρος κατασκευάστηκε στο όνομα της προόδου, κατέστρεψε μεγάλες περιοχές βροχερού δάσους και σκόρπισε τον όλεθρο σε πολλούς από τους λαούς που ζούσαν στα δάση καταστρέφοντας ολόκληρο τον τρόπο της ζωής τους».

Οι πόλεις επίσης υφίστανται τις εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες καθώς χρόνο με το χρόνο ολοένα και περισσότερα οχήματα φράζουν τις οδικές αρτηρίες. Τελικά, αν υπάρξουν τα κεφάλαια, κατασκευάζεται ένας δρόμος ταχείας κυκλοφορίας. Αλλά μακροπρόθεσμα, αυτού του είδους οι δρόμοι επιφέρουν αύξηση της κυκλοφορίας, γεγονός που επαυξάνει τη μόλυνση εξαιτίας της οποίας αρρωσταίνουν εκατομμύρια άνθρωποι. Επιπρόσθετα, περίπου 500.000 άνθρωποι παγκόσμια σκοτώνονται σε τροχαία δυστυχήματα ετησίως και άλλα 15 εκατομμύρια τραυματίζονται, μερικοί μάλιστα πολύ σοβαρά. Σε σύγκριση, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αφαίρεσε τη ζωή περίπου εννέα εκατομμυρίων πολεμιστών. Αλλά εκείνος ο πόλεμος τέλειωσε κάποτε. Απεναντίας, οι θάνατοι στους δρόμους συνεχίζονται—πάνω από 1.000 θάνατοι τη μέρα, τη μια μέρα μετά την άλλη!

Ναι, με πολλούς τρόπους οι δρόμοι μας δείχνουν τι είμαστε εμείς οι ίδιοι—είναι ένας μάρτυρας που αποκαλύπτει τα δυνατά μας σημεία και τις αδυναμίες μας. Επίσης οι δρόμοι φανερώνουν τι άποψη έχουμε για αυτόν τον υπέροχο πλανήτη που είναι εμπιστευμένος στη φροντίδα μας.

[Εικόνα στη σελίδα 21]

Η Αππία Οδός, στην οποία ταξίδεψε ο απόστολος Παύλος, χρησιμοποιείται ακόμα

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Κάθε χρόνο, σχεδόν 500.000 άνθρωποι σκοτώνονται σε τροχαία δυστυχήματα παγκόσμια