Ο Μακρύς Αγώνας Κατά της Δουλείας

«Αυτό σημαίνει να είσαι δούλος: να κακοποιείσαι και να υπομένεις, αναγκασμένος διά της βίας να υφίστασαι αδικίες».​—Ευριπίδης, ποιητής του πέμπτου αιώνα Π.Κ.Χ.

Η ΔΟΥΛΕΙΑ έχει μακρόχρονη και συνήθως δυσάρεστη ιστορία. Από τον καιρό των αρχαιότερων πολιτισμών στην Αίγυπτο και στη Μεσοποταμία, τα ισχυρά έθνη υποδούλωναν τα πιο αδύναμα γειτονικά τους έθνη. Έτσι λοιπόν, άρχισε να γράφεται μια από τις πιο θλιβερές ιστορίες της ανθρώπινης αδικίας.

Τη δεύτερη χιλιετία Π.Κ.Χ., η Αίγυπτος υποδούλωσε ένα ολόκληρο έθνος πιθανώς αρκετών εκατομμυρίων ανθρώπων. (Έξοδος 1:13, 14· 12:37) Όταν η Ελλάδα κυριαρχούσε στη Μεσόγειο, πολλές οικογένειες Ελλήνων είχαν τουλάχιστον έναν δούλο​—όπως ακριβώς μια συνηθισμένη οικογένεια σε μερικές χώρες σήμερα μπορεί να έχει αυτοκίνητο. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης δικαιολογούσε αυτή τη συνήθεια λέγοντας ότι η ανθρωπότητα είναι χωρισμένη σε δύο τάξεις, στους κυρίους και στους δούλους, και ότι οι πρώτοι έχουν το φυσικό δικαίωμα να κυβερνούν ενώ οι δεύτεροι γεννήθηκαν απλώς για να υπακούν.

Οι Ρωμαίοι προώθησαν τη δουλεία ακόμη περισσότερο από τους Έλληνες. Στις ημέρες του αποστόλου Παύλου, ίσως ο μισός πληθυσμός της Ρώμης​—προφανώς εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι—​ήταν δούλοι. Φαίνεται δε ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έπρεπε να βρίσκει μισό εκατομμύριο δούλους κάθε χρόνο για να χτίζουν μνημεία, να δουλεύουν στα ορυχεία, να καλλιεργούν τους αγρούς και να επανδρώνουν τις τεράστιες επαύλεις των πλουσίων.a Οι αιχμάλωτοι πολέμου χρησιμοποιούνταν συνήθως ως δούλοι, και έτσι η ακόρεστη ανάγκη της Ρώμης για περισσότερους δούλους θα πρέπει να αποτελούσε ισχυρό κίνητρο για τους συνεχείς πολέμους της αυτοκρατορίας.

Αν και η δουλεία μειώθηκε κάπως μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, εξακολούθησε να υπάρχει. Σύμφωνα με το Μέγα Κτηματολόγιο (1086 Κ.Χ.), οι δούλοι αποτελούσαν το 10 τοις εκατό του εργατικού δυναμικού της μεσαιωνικής Αγγλίας. Εξακολουθούσαν δε να αποκτώνται μέσω των κατακτήσεων. Η λέξη σκλάβος, συνώνυμη του όρου «δούλος», προέρχεται από τη λέξη Σλάβος, εφόσον οι σλαβικοί λαοί αποτελούσαν μεγάλο μέρος του πληθυσμού των δούλων στην Ευρώπη στις αρχές του Μεσαίωνα.

Από την εποχή του Χριστού, όμως, καμιά ήπειρος δεν έχει υποφέρει τόσο πολύ εξαιτίας των δεινών του δουλεμπορίου όσο η Αφρική. Ακόμη και πριν από τον Ιησού, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι εμπορεύονταν Αιθίοπες δούλους. Σε μια περίοδο περίπου 1.250 ετών, υπολογίζεται ότι μεταφέρθηκαν στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή 18 εκατομμύρια Αφρικανοί προκειμένου να καλύψουν την ανάγκη για δούλους σε εκείνα τα μέρη. Όταν άρχισε ο αποικισμός της Αμερικής το 16ο αιώνα, άνοιξε μια νέα αγορά δούλων, και το υπερατλαντικό δουλεμπόριο έγινε σύντομα μια από τις πιο επικερδείς επιχειρήσεις στη γη. Οι ιστορικοί υπολογίζουν ότι, ανάμεσα στο 1650 και στο 1850, πάνω από 12 εκατομμύρια δούλοι μεταφέρθηκαν από την Αφρική.b Πολλοί πουλήθηκαν σε σκλαβοπάζαρα.

Αγώνες Κατά της Δουλείας

Στο πέρασμα των αιώνων, άτομα και έθνη έχουν αγωνιστεί για να απελευθερωθούν από την υποδούλωση. Τον πρώτο αιώνα πριν από τον Χριστό, ο Σπάρτακος ηγήθηκε ενός στρατού 70.000 Ρωμαίων δούλων σε έναν άκαρπο αγώνα υπέρ της ελευθερίας. Η εξέγερση των Αϊτινών δούλων, πριν από δύο περίπου αιώνες, ήταν πιο επιτυχημένη, οδηγώντας στην ίδρυση ανεξάρτητης κυβέρνησης το 1804.

Ασφαλώς, η δουλεία συνεχίστηκε επί πολύ μεγαλύτερο διάστημα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Υπήρχαν δούλοι που αγωνίστηκαν σθεναρά για να απελευθερωθούν οι ίδιοι και τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Και υπήρχαν ελεύθεροι που πολέμησαν με ειλικρίνεια τη δουλεία υποστηρίζοντας την κατάργησή της ή βοηθώντας δραπέτες δούλους. Ωστόσο, μόλις στα τέλη του 19ου αιώνα απαγορεύτηκε τελικά αυτή η συνήθεια σε όλη τη χώρα. Τι θα λεχθεί, όμως, για το παρόν;

Ήταν Μάταιοι οι Αγώνες;

«Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό καθεστώς δουλείας, ολικής ή μερικής. Η δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται», αναφέρει η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Αυτός ο σκοπός, ο οποίος διακηρύχτηκε με ενθουσιασμό το 1948, είναι σίγουρα ευγενής. Πολλοί ειλικρινείς άνθρωποι έχουν αφιερώσει το χρόνο, τις δυνάμεις και τους πόρους τους στην επίτευξη αυτού του στόχου. Ωστόσο, η επιτυχία δεν είναι εύκολη.

Όπως δείχνει το προηγούμενο άρθρο, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μοχθούν μάταια υπό φρικτές συνθήκες, και πολλοί από αυτούς έχουν αγοραστεί ή πουληθεί ενάντια στη θέλησή τους. Παρά τις καλοπροαίρετες προσπάθειες για την κατάργηση της δουλείας​—και την υπογραφή διεθνών συμβάσεων για την απαγόρευσή της—​η αληθινή ελευθερία για όλους παραμένει ανέφικτος στόχος. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας έχει κάνει το κρυφό δουλεμπόριο πιο επικερδές. Από ό,τι φαίνεται, η δουλεία μάλλον σφίγγει τον κλοιό της σε κάποια τμήματα της ανθρωπότητας. Είναι άραγε η κατάσταση απελπιστική; Ας δούμε.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνες στις σελίδες 4, 5]

Στο παρελθόν, όσοι μεταφέρονταν από την Αφρική με δουλεμπορικά πλοία (επάνω) συνήθως πουλιούνταν στα σκλαβοπάζαρα της Αμερικής

[Ευχαριστίες]

Godo-Foto

Archivo General de las Indias