Σε Αναζήτηση Ασφαλέστερων Ουρανών

ΜΟΛΙΣ λίγες εβδομάδες πριν την 11η Σεπτεμβρίου, ο Άλεξ ένιωθε ότι είχε σχεδόν νικήσει το φόβο του για τις πτήσεις. Κατά την απογείωση του επιβατικού αεροπλάνου στην πτήση από Αθήνα προς Βοστώνη, ο 42χρονος υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων άρχισε να πανικοβάλλεται​—η καρδιά του χτυπούσε δυνατά και οι παλάμες και το μέτωπό του ίδρωναν.

Αλλά ήξερε τι έπρεπε να κάνει. Ο γιατρός που προσπαθούσε να τον βοηθήσει να ξεπεράσει το φόβο του για τις πτήσεις τού είχε πει να παίρνει βαθιές αναπνοές, να φαντάζεται ευχάριστες εικόνες και να σφίγγει σταθερά το μπράτσο του καθίσματός του τέσσερις φορές το λεπτό. Καθώς κόντευε να τον κυριεύσει ο πανικός από τις αναταράξεις και τους θορύβους που του προκαλούσαν τρόμο, ο Άλεξ φαντάστηκε ότι βρισκόταν δίπλα σε μια γαλήνια λίμνη. «Πίστευα ότι είχα κάνει ουσιαστική πρόοδο», είπε ο Άλεξ.

Εκατομμύρια επιβάτες αεροπλάνων φοβούνται τις πτήσεις. Τα τελευταία χρόνια πολλοί έχουν στραφεί σε σχολές αντιμετώπισης του φόβου των πτήσεων ώστε να λάβουν βοήθεια, συνήθως παρακινούμενοι από μέλη της οικογένειάς τους, από εργοδότες και από αεροπορικές εταιρίες​—οι οποίοι είχαν όλοι τους κίνητρα για να τους πείσουν να πετάξουν. Οι περισσότεροι επιβάτες ωφελήθηκαν από τα μαθήματα. Πολλές κλινικές καυχήθηκαν ότι τα ποσοστά επιτυχίας τους έφτασαν το 90 τοις εκατό.

Αλλά η 11η Σεπτεμβρίου τα άλλαξε όλα. Ο Άλεξ σταμάτησε αμέσως τα μαθήματα που παρακολουθούσε. Και, προς απογοήτευση του εργοδότη του, εγκατέλειψε κάθε σχέδιο να ταξιδέψει αεροπορικώς για να συναντήσει έναν υποψήφιο σημαντικό πελάτη. «Στο φόβο μου για τις πτήσεις προστέθηκαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις», είπε ο Άλεξ. «Ήταν περισσότερο από όσο μπορούσα να αντέξω. Η θεραπεία δεν με είχε προετοιμάσει για αυτό».

Η Ασφάλεια στο Μικροσκόπιο

Ανήσυχοι επιβάτες αεροπλάνων επισημαίνουν επίσης ότι και στους αεροπειρατές της 11ης Σεπτεμβρίου υποβλήθηκαν οι συνηθισμένες ερωτήσεις που γίνονται σε όσους επιβιβάζονται στο αεροπλάνο, όπως: «Σας έχει ζητήσει κάποιος άγνωστος να μεταφέρετε κάτι σε αυτή την πτήση; Υπάρχουν κάποια αντικείμενα από αυτά που έχετε μαζί σας στο ταξίδι τα οποία δεν ήταν υπό την επίβλεψή σας από τη στιγμή που τα συσκευάσατε;» Αναμφίβολα, οι αεροπειρατές απάντησαν όπως οι περισσότεροι άνθρωποι: «Όχι!» Παρόμοια, κάποιοι ειδικοί σε θέματα ασφαλείας πιστεύουν πως το γεγονός ότι οι αεροπειρατές κατάφεραν να μπουν στα αεροπλάνα είναι ένδειξη ανεπαρκών μέτρων ασφαλείας στις πτήσεις. «Κανένας ή τίποτα δεν θα μπορούσε πρωτύτερα να επιβάλει κάποια αλλαγή σε σχέση με αυτό», είπε ο Τζιμ Μακ Κένα, πρώην διευθυντής του Οργανισμού για την Αεροπορική Ασφάλεια. «Το γεγονός ότι συνέβησαν ταυτόχρονα τέσσερις αεροπειρατείες και τέσσερις συντριβές, με χιλιάδες νεκρούς, ίσως είναι αρκετό για να επιβάλει αυτή την αλλαγή».

Ως επακόλουθο εκείνων των φονικών συντριβών, ολόκληρο το φάσμα της ασφάλειας αεροδρομίων και αεροσκαφών έχει μπει στο μικροσκόπιο. Σε μια συνεδρίαση του κογκρέσου, ο γενικός επιθεωρητής του Υπουργείου Μεταφορών των ΗΠΑ, Κένεθ Μ. Μιντ, ανέφερε: «Παρά τις υπάρχουσες και τις νέες αξιώσεις σε σχέση με την ασφάλεια, υπάρχουν ακόμη ανησυχητικές ελλείψεις όσον αφορά την ασφάλεια και μερικά . . . ευαίσθητα σημεία τα οποία πρέπει να καλυφτούν». Τι έχει γίνει για να καλυφτούν αυτά τα κενά;

Έλεγχος για Πιθανές Απειλές Όσον Αφορά την Ασφάλεια

Όταν ρωτάμε την υπεύθυνη ασφαλείας μιας μεγάλης αεροπορικής εταιρίας των ΗΠΑ αν φοβάται τις πτήσεις, εκείνη απαντάει χωρίς δισταγμό: «Όχι, εμπιστεύομαι το CAPS». Αναφέρεται σε ένα σύστημα με την ονομασία Ηλεκτρονικά Υποβοηθούμενος Έλεγχος Επιβατών (Computer Assisted Passenger Screening), που καταγράφει κάθε εισιτήριο το οποίο πουλούν οι αεροπορικές εταιρίες που το εφαρμόζουν. Το σύστημα υποδεικνύει αν ένα εισιτήριο αγοράστηκε από εκδοτήριο κάποιας αεροπορικής εταιρίας, από ταξιδιωτικό γραφείο ή από το Ιντερνέτ. Καταγράφει και άλλες πληροφορίες, όπως το αν ο επιβάτης ταξιδεύει μόνος ή με μέλη της οικογένειάς του ή με άλλη παρέα, καθώς και λεπτομέρειες όπως οποιαδήποτε άλλη γνωστή σχέση με εγκληματικές πράξεις ή περιστατικά ανάρμοστης συμπεριφοράς σε σχέση με αεροπορικές εταιρίες, τους εργαζομένους σε αυτές ή τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Κάθε φορά που ο επιβάτης περνάει από τον έλεγχο εισιτηρίων σε κάποιο αεροδρόμιο, αυτές οι πληροφορίες επιβεβαιώνονται και το σύστημα ενημερώνεται με τα τελευταία στοιχεία, περιλαμβανομένης και της αντίδρασης του ατόμου στις ερωτήσεις που του υποβάλλονται κατά τον έλεγχο. Οι ακριβείς λεπτομέρειες σχετικά με τις πληροφορίες που συλλέγονται και με τη διαδικασία και τις μεθόδους σκιαγράφησης του προφίλ των ατόμων παραμένουν από τα πλέον φυλασσόμενα μυστικά των αεροπορικών εταιριών. Σε όλο τον κόσμο, χρησιμοποιούνται διάφορα συστήματα που μοιάζουν με το CAPS—μερικά είναι άμεσα συνδεδεμένα με άλλους κυβερνητικούς και διεθνείς αστυνομικούς φορείς, όπως είναι η Ιντερπόλ. Σε πολλά ευρωπαϊκά αεροδρόμια, τα συστήματα ελέγχου διαβατηρίων μπορούν να καταγράψουν και να ανιχνεύσουν το ιστορικό πτήσεων και τις μετακινήσεις κάποιου επιβάτη από τη μια χώρα στην άλλη.

Αυτή η σκιαγράφηση του προφίλ γίνεται με το σκεπτικό ότι τα κακόβουλα άτομα αποτελούν μεγαλύτερη ενδεχόμενη απειλή από αντικείμενα όπως χειραποσκευές και τσάντες που έχουν περάσει από έλεγχο. Έτσι λοιπόν, για να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο η ασφάλεια των αεροδρομίων, σήμερα εξετάζονται ή εφαρμόζονται λύσεις όπως οι διάφορες βιομετρικές συσκευές και οι έξυπνες κάρτες.

Πέρα από τη σκιαγράφηση του προφίλ των επιβατών, ένα άλλο σημαντικό ζήτημα όσον αφορά την ασφάλεια των αεροδρομίων είναι η έρευνα προκειμένου να μη μεταφερθούν στο αεροπλάνο επικίνδυνα αντικείμενα και ουσίες. Ο έλεγχος που κάνουν οι ανιχνευτές αποσκευών με ακτίνες Χ παρουσιάζει ελλείψεις. Το προσωπικό ασφαλείας του αεροδρομίου δυσκολεύεται να παραμένει προσηλωμένο για μεγάλες χρονικές περιόδους επειδή το να παρακολουθούν στο μηχάνημα των ακτίνων Χ τις θολές εικόνες των αποσκευών μπορεί να είναι βαρετή εμπειρία. Ταυτόχρονα, τα μαγνητόμετρα δίνουν επανειλημμένα εσφαλμένους συναγερμούς, ανιχνεύοντας κλειδιά σπιτιών, κέρματα και αγκράφες από ζώνες.

Αυστηρότερη Νομοθεσία

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τέτοιες ελλείψεις, οι κυβερνήσεις έχουν αντιδράσει με νομοθεσία η οποία καθιστά αυστηρότερα τα μέτρα για την ασφάλεια των αεροδρομίων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό απαιτεί να έχει εφαρμοστεί ως τα τέλη του 2002 το μέτρο που επιβάλλει να συνοδεύονται όλες οι αποσκευές από τους αντίστοιχους επιβάτες, να ερευνώνται πλήρως τα αντικείμενα που μπαίνουν στην καμπίνα των επιβατών και να εξετάζονται για εκρηκτικά όλες οι αποσκευές που έχουν περάσει από έλεγχο. Οι πόρτες που οδηγούν στο πιλοτήριο θωρακίζονται και ασφαλίζονται. Στο προσωπικό των αεροπορικών εταιριών παρέχεται επιπλέον εκπαίδευση για την αντιμετώπιση κρίσιμων καταστάσεων. Επίσης, τοποθετούνται ένοπλοι αστυνομικοί σε αεροπλάνα επιβατικών πτήσεων.

Επί εβδομάδες και μήνες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, σε πολλά αεροδρόμια στον κόσμο οι επιβάτες υποβάλλονταν σε σωματική έρευνα και οι αποσκευές τους ανοίγονταν για να ελεγχθούν. Σε μερικές περιπτώσεις, οι επιβάτες και τα αντικείμενα που μετέφεραν ελέγχονταν για δεύτερη φορά χωρίς ηλεκτρονικά μέσα αλλά με τα χέρια. Αυτού του είδους τα προληπτικά μέτρα είναι ήδη γνωστά στους Ευρωπαίους ταξιδιώτες οι οποίοι τα είδαν να εφαρμόζονται ευρέως τη δεκαετία του 1970 όταν οι αεροπειρατείες έφτασαν στο αποκορύφωμά τους. Τώρα απαγορεύεται στους επιβάτες να μεταφέρουν οποιοδήποτε αιχμηρό αντικείμενο μέσα στο αεροσκάφος. Μόνο οι ταξιδιώτες με εισιτήριο επιτρέπεται να περάσουν πέρα από το σημείο ελέγχου. Οι μεγαλύτερες ουρές στον έλεγχο εισιτηρίων και η παρουσία ένοπλων στρατιωτών στους διαδρόμους των αεροδρομίων έχουν γίνει πλέον για πολλούς κάτι το συνηθισμένο.

Έμφαση στη Συντήρηση

Φανταστείτε αυτή την πολύ γνώριμη σκηνή: Αφού έχει περάσει από τους πολλούς ελέγχους του αεροδρομίου, ο επιβάτης τελικά βρίσκεται στην πύλη περιμένοντας να ακούσει από τον εκπρόσωπο της αεροπορικής εταιρίας την κλήση για επιβίβαση. «Το ακούσατε;» λέει ο επιχειρηματίας με το γκρι κουστούμι δίπλα του. «Θα έχουμε καθυστέρηση λόγω μηχανικού προβλήματος». Γουρλώνει τα μάτια του και προσθέτει: «Ελπίζω να μη μας στείλουν εκεί πάνω χωρίς μηχανές!»

Αυτό που δεν ξέρουν οι περισσότεροι επιβάτες είναι ότι οι αεροπορικές εταιρίες διαθέτουν συστήματα αυστηρού και ενδελεχούς ελέγχου. Οι ανάγκες για επισκευές καθορίζονται μέσω προσεκτικού ελέγχου του ημερολογίου συντήρησης του αεροπλάνου. Αυτές οι εταιρίες απαιτούν, μάλιστα, να υπόκεινται τα αεροπλάνα και οι μηχανές τους σε αυστηρά προγραμματισμένους ελέγχους συντήρησης​—πολύ πιο συχνούς από του μέσου αυτοκινήτου—​ακόμη και αν το ιστορικό του αεροσκάφους είναι εντελώς απαλλαγμένο από προβλήματα.

Ο υπεύθυνος συντήρησης μιας μεγάλης αεροπορικής εταιρίας μπορεί να το επιβεβαιώσει αυτό. «Στα 15 περίπου χρόνια που βρίσκομαι σε αυτή την εταιρία», λέει, «ποτέ δεν έχω δει, παρατηρήσει ή μιλήσει με κάποιον εργαζόμενο στη συντήρηση ο οποίος να μην αντιμετώπισε με μεγάλη σοβαρότητα το θέμα της ασφάλειας. Άλλωστε οι φίλοι και οι οικογένειες των εργαζομένων πετούν επίσης με το αεροσκάφος στο οποίο αυτοί εργάζονται, επομένως δεν το διακινδυνεύουν».

Την προσωπική ευθύνη την αισθάνονται έντονα οι τεχνικοί και οι συντηρητές αεροσκαφών. Ένας από αυτούς θυμάται: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη βραδιά που χάσαμε ένα DC-10 στη Σιου Σίτι της Αϊόβα. Τότε εργαζόμουν ως τεχνικός αεροσκαφών και δουλειά μου ήταν να επιθεωρώ και να συντηρώ το μηχανισμό της ουράς αεροσκαφών τέτοιου τύπου. Εκείνη τη στιγμή, δεν είχαμε πολλές πληροφορίες για το τι ακριβώς είχε συμβεί στο αεροπλάνο που έπεσε. Θυμάμαι ότι ήμουν πολύ συγκεντρωμένος στην εργασία μου εκείνο το βράδυ και ότι αναρωτιόμουν: “Τι έγινε με εκείνο το αεροσκάφος; Μήπως κάποιος άλλος δεν πρόσεξε κάτι το οποίο θα μπορούσα να βρω εγώ τώρα και έτσι να προλάβω μια παρόμοια τραγωδία; Έκανα τα πάντα όπως ακριβώς έπρεπε;” Έμεινα πολλή ώρα πάνω στην ουρά εκείνο το βράδυ, επιθεωρώντας και κάνοντας σκέψεις».

Οι τεχνικοί αεροσκαφών λαβαίνουν συνεχώς εκπαίδευση σε όλους τους τομείς της εργασίας τους, από συνηθισμένες δουλειές μέχρι πολύ εξειδικευμένες επιθεωρήσεις, και αναπτύσσουν την ικανότητα εντοπισμού και επίλυσης προβλημάτων. Τα μαθήματα εκπαίδευσης του τεχνικού προσωπικού ανανεώνονται ετησίως για να καλύπτουν κάθε ενδεχόμενο περιστατικό που θα μπορούσε να παρουσιαστεί, από τα συνηθισμένα μέχρι και τα πιο απίθανα.

Έπειτα από μια αεροπορική τραγωδία, οι πληροφορίες που συλλέγονται αναλύονται και καταχωρίζονται σε κάποιον προσομοιωτή. Οι δοκιμαστές αεροπλάνων και οι μηχανικοί αεροσκαφών χρησιμοποιούν τον προσομοιωτή για να δουν ποιες άλλες πιθανές λύσεις μπορούν να βρεθούν ώστε οι τεχνικοί να είναι σε θέση να χειριστούν στο μέλλον παρόμοια προβλήματα με καλύτερο τρόπο. Στη συνέχεια διευθετείται ένα σχετικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους τεχνικούς ώστε να δοθούν συγκεκριμένες οδηγίες. Τέτοιου είδους έρευνες οδηγούν επίσης σε μετατροπές στο σχεδιασμό των αεροσκαφών και των εξαρτημάτων τους, με την ελπίδα ότι αυτές οι αποτυχίες θα γίνονται μαθήματα και με αυτόν τον τρόπο θα ελαχιστοποιούνται.

Κάποιος συντηρητής καταλήγει: «Λένε σε όλους μας ότι “η ασφάλεια δεν επιτυγχάνεται τυχαία​—πρέπει να σχεδιάζεται”».

Και Πάλι στον Αέρα

Έπειτα από τέσσερις μήνες κατά τους οποίους είχε αποφασίσει να μην πετάξει, ο Άλεξ έκρινε ότι είχε έρθει ο καιρός να αντιμετωπίσει τη φοβία του. Η παρουσία αστυνομικών και εθνοφρουρών στο Διεθνές Αεροδρόμιο Λόγκαν της Βοστώνης δεν φάνηκε να τον ενοχλεί. Οι μακριές ουρές στους ελέγχους εισιτηρίων και το άνοιγμα των αποσκευών του δεν τον αναστάτωσαν καθόλου.

Για τον Άλεξ, αυτά ήταν καθησυχαστικά σημάδια στην αναζήτησή του για ασφαλέστερους ουρανούς. Αν και ακόμη ιδρώνει λίγο και η καρδιά του χτυπάει δυνατά, ο Άλεξ τοποθετεί στο ντουλάπι που βρίσκεται πάνω από το κεφάλι του τη χειραποσκευή του, η οποία ανοίχτηκε για να ελεγχθεί, και λέει: «Τώρα νιώθω πολύ καλύτερα».

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 5]

Στοιχεία Σχετικά με τις Πτήσεις

Σύμφωνα με υπολογισμούς, ο 1 στους 5 επιβάτες αεροπλάνου φοβάται τις πτήσεις. Ωστόσο, δεν πιστεύουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι ότι οι πτήσεις είναι επισφαλείς. Συνήθως, οι ανησυχίες τους πηγάζουν από άλλες φοβίες, όπως η υψοφοβία ή η φοβία για συνωστισμένους χώρους.

[Πίνακας στη σελίδα 8]

ΠΟΣΟ ΠΙΘΑΝΟ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ;

Αυτοκίνητο 6.212 81

Δολοφονία 15.104 197

Μηχανήματα 265.000 3.500

Συντριβή αεροπλάνου 390.000 5.100

Πνιγμός στην μπανιέρα 802.000 10.500

Δηλητηριώδη ζώα, φυτά 4,2 εκατομμύρια 55.900

Κεραυνός 4,3 εκατομμύρια 56.000

[Ευχαριστίες]

Πηγή: Εθνικό Συμβούλιο Πρόληψης Ατυχημάτων

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Αυξημένα μέτρα ασφαλείας στα αεροδρόμια

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία AP/Joel Page

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Σκιαγράφηση του προφίλ και έλεγχος επιβατών

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Βελτιωμένη συντήρηση

[Εικόνα στη σελίδα 8]

Οι πιλότοι είναι άρτια εκπαιδευμένοι επαγγελματίες