Μαδρίτη​—Πρωτεύουσα Χτισμένη για έναν Βασιλιά

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

ΜΕΡΙΚΕΣ πρωτεύουσες του κόσμου δημιουργήθηκαν κοντά σε φυσικά λιμάνια και είναι από παλιά πολυσύχναστες. Άλλες βρίσκονται σε κεντρικές διακλαδώσεις ποταμών και απέκτησαν σπουδαιότητα σχεδόν αναπόφευκτα. Πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι σημαντικές πόλεις από τους ρωμαϊκούς χρόνους. Αλλά η Μαδρίτη, η πρωτεύουσα της Ισπανίας, αποτελεί εξαίρεση. Η πόλη είχε λιγότερους από 10.000 κατοίκους το 1561 όταν ξαφνικά απέκτησε σπουδαιότητα.

Ο λόγος ήταν απλός. Ο Φίλιππος Β΄, βασιλιάς της Ισπανίας καθώς και μιας τεράστιας υπερπόντιας αυτοκρατορίας, είχε κουραστεί να μεταφέρει την αυλή του από τη μια πόλη της Καστίλης στην άλλη. Επειδή του άρεσε πολύ το κυνήγι, ήθελε να βρίσκεται η μόνιμη αυλή του σε κοντινή απόσταση από τους αγαπημένους του κυνηγότοπους. Η Μαδρίτη πληρούσε θαυμάσια αυτή την προϋπόθεση και διέθετε επίσης καθαρό νερό, προοπτικές επέκτασης και εύφορα χωράφια στις γύρω περιοχές.

Αφού πήρε την απόφαση, ο Φίλιππος άρχισε ένα οικοδομικό πρόγραμμα προκειμένου να κάνει τη Μαδρίτη κατάλληλη πρωτεύουσα. Μεταγενέστεροι Ισπανοί βασιλιάδες επίσης εξωράισαν την πόλη, δημιουργώντας μια μοναδική σχέση ανάμεσα στη Μαδρίτη και στη μοναρχία. Το 17ο αιώνα, η Μαδρίτη είχε γίνει η μεγαλύτερη πόλη της Ισπανίας. Σήμερα, είναι μια ακμάζουσα σύγχρονη μεγαλούπολη με τρία εκατομμύρια και πλέον κατοίκους.

Λόγω της στενής σχέσης της Μαδρίτης με τους βασιλιάδες της Ισπανίας, πολλά ιστορικά κτίριά της συσχετίζονται με τις δύο κύριες δυναστείες. Το παλαιότερο τμήμα της πόλης αποκαλείται αψβουργική Μαδρίτη και ανάγεται στη δυναστεία των Αυστριακών, ή αλλιώς Αψβούργων, του 16ου και 17ου αιώνα. Οι μεταγενέστερες επεκτάσεις έγιναν γνωστές ως Μαδρίτη των Βουρβόνων, της υπάρχουσας δυναστείας η οποία χρονολογείται από το 1700.

Στο πέρασμα των αιώνων, οι Ισπανοί βασιλιάδες προώθησαν ή χρηματοδότησαν την οικοδόμηση πολλών από τα επιβλητικά κτίρια της πρωτεύουσας. Η ανεκτίμητη συλλογή τους από πίνακες αποτελεί τώρα τον πυρήνα της εθνικής πινακοθήκης της Μαδρίτης. Επίσης, μεγάλο μέρος της βασιλικής περιουσίας στην περιοχή της Μαδρίτης αποτέλεσε τελικά τα κύρια πάρκα και τους χώρους αναψυχής της πόλης.

Πράσινη Πόλη

Λόγω του ενδιαφέροντος των βασιλιάδων για το κυνήγι και τους κήπους, είχε ήδη διατηρηθεί μια ζώνη άφθονης βλάστησης όταν άρχισε η σύγχρονη επέκταση της Μαδρίτης. Παρά τη ραγδαία αστική ανάπτυξη των πρόσφατων δεκαετιών, υπάρχει ένα τεράστιο άλσος που απλώνεται προς τα νότια ξεκινώντας από τα βουνά και φτάνοντας στην κυριολεξία ως την είσοδο του κέντρου της πόλης.

Ένα από τα πάρκα της Μαδρίτης, πρώην βασιλικός κυνηγότοπος, το λεγόμενο Κάσα ντε Κάμπο, βρίσκεται κοντά στα βασιλικά ανάκτορα και σήμερα φιλοξενεί έναν σύγχρονο ζωολογικό κήπο. Βόρεια της Μαδρίτης υπάρχει μια αχανής δασώδης έκταση με ενδημικές δρύες γνωστή ως λόφος Ελ Πάρντο, η οποία απέχει περίπου δέκα χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης.

Ο Φίλιππος Β΄ καθόρισε τα όρια αυτού του πάρκου θηραμάτων λίγο καιρό αφότου έκανε τη Μαδρίτη πρωτεύουσά του. Μια βασιλική κυνηγετική κατοικία, χτισμένη αρχικά από τον πατέρα του, εξακολουθεί να κοσμεί το πάρκο. Τώρα αυτή η δασώδης περιοχή έχει γίνει περιφερειακό πάρκο το οποίο προσφέρει προστασία σε δύο από τα πιο απειλούμενα είδη της Ευρώπης, στον ισπανικό αυτοκρατορικό αετό και στον ευρωπαϊκό μαύρο γύπα.

Το Πάρκο Ρετίρο ήταν κάποτε ένας μεγάλος βασιλικός κήπος στο κέντρο της Μαδρίτης, όπου η βασιλική οικογένεια διοργάνωνε ταυρομαχίες, ακόμη και ναυμαχίες. Το 18ο αιώνα, το κοινό μπορούσε να επισκέπτεται το πάρκο, με την προϋπόθεση ότι ήταν κατάλληλα ντυμένο. Σήμερα, ασφαλώς, δεν υπάρχει η ίδια απαίτηση όσον αφορά την ενδυμασία, και οι Μαδριλένοι έρχονται σε αυτό το δημοφιλές πάρκο κάθε σαββατοκύριακο. Το κρυστάλλινο ανάκτορο, χτισμένο από σφυρήλατο σίδερο και γυαλί, καθώς και η ημικυκλική στοά με θέα μια λίμνη με λέμβους είναι μόνο δύο από τα όμορφα χαρακτηριστικά του.

Ο Κάρολος Γ΄, ένας βασιλιάς του 18ου αιώνα που ενδιαφερόταν ζωηρά για την τέχνη και την επιστήμη, ίδρυσε τους Βασιλικούς Βοτανικούς Κήπους δίπλα στο Πάρκο Ρετίρο. Τους τελευταίους δυόμισι αιώνες, οι κήποι φιλοξενούν κυρίως φυτά της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής.

Η Λεωφόρος της Τέχνης

Χάρη στη γενναιοδωρία των Ισπανών βασιλιάδων, η Μαδρίτη στεγάζει επίσης μία από τις πιο αξιόλογες πινακοθήκες στον κόσμο. Το Μουσείο Πράδο ανεγέρθηκε κατόπιν εντολής του Κάρολου Γ΄, γνωστού στην ιστορία ως σημαντικού δημάρχου της Μαδρίτης. Η συλλογή των έργων τέχνης προέρχεται κυρίως από τους Ισπανούς μονάρχες, οι οποίοι άρχισαν να τα συγκεντρώνουν πριν από τετρακόσια χρόνια.

Το 17ο αιώνα, ο Βελάσκεθ, ζωγράφος της βασιλικής αυλής, όχι μόνο ζωγράφισε ο ίδιος αριστουργήματα, αλλά και γύρισε όλη την Ευρώπη για να αγοράσει ωραίους πίνακες για τον πελάτη του, τον Βασιλιά Φίλιππο Δ΄. Τον επόμενο αιώνα, ο Φρανθίσκο ντε Γκόγια έγινε ο επίσημος ζωγράφος της βασιλικής αυλής. Δεν μας εκπλήσσει καθόλου το ότι στο Πράδο υπάρχουν πολλά αριστουργήματα αυτών των δύο διάσημων καλλιτεχνών.

Δύο άλλες πολύτιμες συλλογές έργων τέχνης​—το Μουσείο Τίσεν-Μπορνεμίσα και το Εθνικό Μουσείο «Κέντρο Τέχνης Βασίλισσα Σοφία»—​βρίσκονται στην ίδια δεντρόφυτη λεωφόρο με το Πράδο. Αυτός ο όμορφος δρόμος, που αποκαλείται η Λεωφόρος της Τέχνης, κοσμείται επίσης με πολλά από τα γνωστά αγάλματα της Μαδρίτης.

Όπως και πολλές άλλες πόλεις, η Μαδρίτη έχει γνωρίσει καλές και κακές στιγμές. Η πρωτεύουσα βρισκόταν υπό πολιορκία κατά το μεγαλύτερο μέρος του Ισπανικού Εμφύλιου Πολέμου (1936-1939), και μερικά σημάδια από σφαίρες που ρίχτηκαν στη διάρκεια εκείνου του πολέμου είναι ακόμη ορατά πάνω στην πελώρια αψίδα που είναι γνωστή ως Πουέρτα ντε Αλκαλά. Ωστόσο, από την αρχή, οι ιδρυτές της πόλης ήθελαν να είναι η Μαδρίτη μια πόλη με πολιτιστικό χαρακτήρα όπου οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ζουν αρμονικά.

Ο καταστατικός χάρτης της Μαδρίτης, ο οποίος χρονολογείται από το 1202, όριζε μεταξύ άλλων ότι οι πολίτες δεν επιτρεπόταν να εμπλέκονται σε μονομαχίες, να οπλοφορούν ή να εκστομίζουν ύβρεις ή προσβολές. Επίσης, απαιτούνταν να διατηρούν την πόλη καθαρή, να μην εξαπατούν τους συμπολίτες τους και να διατηρούν σε λογικά επίπεδα τα γαμήλια έξοδα. Σε αρμονία με αυτές τις επιθυμίες, η Μαδρίτη σήμερα είναι μια καθαρή πόλη​—αν και οι γαμήλιες δεξιώσεις είναι κάπως δαπανηρές! Οι επισκέπτες που δεν θέλουν να διαθέσουν πολλά χρήματα για φαγητό ίσως θα ήθελαν να δοκιμάσουν μερικά από τα χαρακτηριστικά τάπας, μικρές μπουκιές νόστιμης τροφής που σερβίρονται μαζί με κρύο αναψυκτικό σε πολλά μαγαζιά.

Τα πρόσφατα χρόνια, η Μαδρίτη έχει επεκταθεί αξιοσημείωτα. Τώρα διαθέτει ένα αποτελεσματικό δίκτυο μεταφορών και όλη την απαραίτητη υποδομή για τη φροντίδα των εκατομμυρίων τουριστών που την επισκέπτονται κάθε χρόνο. Χιλιάδες Μάρτυρες του Ιεχωβά από την Ισπανία και από άλλες χώρες θα επισκεφτούν αυτή την πόλη τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Οι Μάρτυρες σχεδιάζουν να διεξαγάγουν εκεί μια διεθνή συνέλευση σε κάποιο από τα μεγάλα γήπεδα ποδοσφαίρου της Μαδρίτης. Έτσι λοιπόν, πολλοί από εκείνους που θα παρευρεθούν θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά αυτή την πρωτεύουσα που χτίστηκε για έναν βασιλιά.

[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 24, 25]

ΑΝΑΚΤΟΡΑ ΠΟΥ ΑΡΜΟΖΟΥΝ ΣΕ ΒΑΣΙΛΙΑ

Τα Βασιλικά Ανάκτορα. Αυτά τα ανάκτορα, που ίσως αποτελούν το πιο εντυπωσιακό κτίσμα της Μαδρίτης, βρίσκονται στη θέση ενός αρχαίου μαυριτανικού φρουρίου γύρω από το οποίο ήταν χτισμένη αρχικά η Μαδρίτη. Εκεί στεγάζονται σημαντικές κρατικές υπηρεσίες, αν και από το 1931 δεν χρησιμοποιούνται ως βασιλική κατοικία. Αρμονικά διαρρυθμισμένοι κήποι εκτείνονται κατηφορικά από τα ανάκτορα ως το ποτάμι.

Ανάκτορο Αρανχουέθ. Το Αρανχουέθ βρίσκεται περίπου 50 χιλιόμετρα νότια της πρωτεύουσας, κατά μήκος του ποταμού Τάγου. Λόγω των εύφορων περιοχών και του ηπιότερου κλίματός του, έγινε η αγαπημένη τοποθεσία του Φιλίππου Β΄, ο οποίος άρχισε την οικοδόμηση του παλατιού. Το ανάκτορο και οι όμορφοι κήποι του ολοκληρώθηκαν το 18ο αιώνα από τον Κάρολο Γ΄.

Ελ Εσκοριάλ. Ο Φίλιππος Β΄ άρχισε την οικοδόμηση αυτού του τεράστιου συγκροτήματος που περιλαμβάνει μοναστήρι, βιβλιοθήκη, μαυσωλείο και ανάκτορο λίγο καιρό αφότου έκανε τη Μαδρίτη πρωτεύουσά του. Η οικοδόμηση διήρκεσε πάνω από 20 χρόνια, και το συγκρότημα έγινε η έδρα της αυτοκρατορίας του Φιλίππου, ένα λιτό ησυχαστήριο όπου μπορούσε να εργάζεται ανενόχλητος. Εκεί φυλάσσεται μια από τις σημαντικότερες συλλογές χειρογράφων της Ισπανίας, περιλαμβανομένων και κάποιων μεσαιωνικών ισπανικών μεταφράσεων της Γραφής.

Ανάκτορο Ελ Πάρντο. Αυτή η βασιλική κυνηγετική κατοικία βρίσκεται στο περιφερειακό πάρκο στις παρυφές της Μαδρίτης. Ο πατέρας του Φιλίππου Β΄ ανήγειρε την αρχική κατασκευή, και η εσωτερική αυλή χρονολογείται από εκείνη την περίοδο.

Στο Λα Γκράνχα ντε Σαν Ιλντεφόνσο, 80 χιλιόμετρα προς τα βόρεια, βρίσκεται ένα πιο μεγαλοπρεπές ανάκτορο. Χτίστηκε από τον Φίλιππο Ε΄ ως απομίμηση του Παλατιού των Βερσαλιών, όπου πέρασε τα πρώτα του χρόνια. Οι πολυτελείς κήποι και οι κρήνες του σχηματίζουν αντίθεση με τα τεράστια πευκοδάση που καλύπτουν τα γύρω βουνά.

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία: Cortesía del Patrimonio Nacional, Madrid, España

[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 26]

ΜΕΡΙΚΑ ΦΗΜΙΣΜΕΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΜΑΔΡΙΤΗΣ

Πλάθα Μαγιόρ (1). Επί τρεις και πλέον αιώνες, αυτή η πλατεία χρησίμευε ως αγορά και ως βασικός τόπος δημόσιων εκδηλώσεων όπως ταυρομαχίες, στέψεις και εκτελέσεις λεγόμενων αιρετικών. Ένας πίνακας στο Μουσείο Πράδο (2) απεικονίζει γλαφυρά μια πανοραμική άποψη της Πλάθα Μαγιόρ στη διάρκεια κάποιας μεγάλης άουτο ντα φε, δηλαδή δημόσιας δίκης αιρετικών, η οποία έλαβε χώρα στη Μαδρίτη το 1680.

Το δημαρχείο βρίσκεται στην Πλάθα ντε λα Βίγια, τη γοητευτική παλιά πλατεία όπου έγιναν οι πρώτες επίσημες συναντήσεις του δημοτικού συμβουλίου. Η πλατεία περιστοιχίζεται από παλιά κτίρια και διατηρεί ακόμη το στιλ της Μαδρίτης του 16ου αιώνα. Σε σχετικά κοντινή απόσταση, ο επισκέπτης μπορεί να δει την Πουέρτα δελ Σολ, την πιο πολυσύχναστη πλατεία της πόλης και αφετηρία όλων των δρόμων που οδηγούν από τη Μαδρίτη στις επαρχίες. Τέτοια χαρακτηριστικά μνημεία αποτελούν μέρος του παλαιότερου τμήματος της πόλης.

Καθώς η Μαδρίτη επεκτεινόταν, οι βασιλιάδες της δυναστείας των Βουρβόνων​—κυρίως ο Κάρολος Γ΄—​έχτιζαν άλλα μνημεία ή προωθούσαν την οικοδόμησή τους, συχνά ακολουθώντας το αρχιτεκτονικό ύφος της χώρας προέλευσης των Βουρβόνων, της Γαλλίας. Μερικά παραδείγματα είναι τα Βασιλικά Ανάκτορα, η Εθνική Βιβλιοθήκη (3), το Δημοτικό Μουσείο (4), η Κρήνη της Κυβέλης (5), η Κρήνη του Ποσειδώνα και η Πουέρτα ντε Αλκαλά (6).

[Ευχαριστίες]

Εικόνα 2: MUSEO NACIONAL DEL PRADO· εικόνες 5 και 6: Godo-Foto