Ο Γύρος της Γαλλίας—Τα 100 Χρόνια του Κορυφαίου Ποδηλατικού Αγώνα

Ο Γύρος της Γαλλίας—Τα 100 Χρόνια του Κορυφαίου Ποδηλατικού Αγώνα

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ

ΤΟ ΝΟΕΜΒΡΙΟ του 1902 ο Ανρί Ντεγκράνζ, διευθυντής της αθλητικής εφημερίδας Λ’Οτό (L’Auto), έψαχνε μια ιδέα για να χτυπήσει την αντίπαλη εφημερίδα Λε Βελό (Le Vélo). «Τι θα λέγατε να οργανώναμε έναν ποδηλατικό γύρο της Γαλλίας;» πρότεινε ο Ζεό Λεφέβρ, ένας νεαρός δημοσιογράφος της Λ’Οτό. Η ιδέα αρχικά φάνηκε εξωπραγματική, αλλά σύντομα υλοποιήθηκε. Την 1η Ιουλίου 1903, στις 3:16 μ.μ. ακριβώς, 60 επαγγελματίες και ερασιτέχνες ποδηλάτες ξεκίνησαν από το Παρίσι για ένα ταξίδι διάρκειας τριών εβδομάδων και απόστασης 2.428 χιλιομέτρων μέσα από τους δρόμους του πρώτου Γύρου της Γαλλίας.a

«Δούλοι του Δρόμου»

Ο αγώνας αγαπήθηκε αμέσως από το κοινό. Σε όλη τη Γαλλία μεγάλα πλήθη βγήκαν στους δρόμους να δουν τους “δούλους του δρόμου”, όπως τους αποκαλούσε ο Γάλλος δημοσιογράφος Αλμπέρ Λοντρ, και να τους επευφημήσουν. Οι συνθήκες τα πρώτα χρόνια του Γύρου ήταν, αν μη τι άλλο, πρωτόγονες—απλός εξοπλισμός, δρόμοι με λακκούβες, ατελείωτες διαδρομές και νυχτερινές εκκινήσεις.

Εφόσον απαγορευόταν οποιαδήποτε τεχνική βοήθεια, εκτός από αυτήν που δινόταν στα σημεία ελέγχου, οι ποδηλάτες που αντιμετώπιζαν βλάβες έπρεπε να επισκευάζουν μόνοι τους τα ποδήλατά τους, τα οποία ζύγιζαν 20 κιλά. Για παράδειγμα, το 1913 και το 1919, ο άτυχος Εζέν Κριστόφ χρειάστηκε να επισκευάσει δύο φορές τα μπροστινά πηρούνια του ποδηλάτου του στο σιδηρουργείο κάποιου χωριού!

Καινοτομίες και Κάλυψη από τα Μέσα Ενημέρωσης

Προκειμένου να κρατήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον για τον αγώνα, οι διοργανωτές έπρεπε να είναι εφευρετικοί καθώς περνούσαν τα χρόνια. Οι αλλαγές περιλάμβαναν περισσότερες και συντομότερες διαδρομές, μικρές παρακάμψεις σε γειτονικές χώρες, εθνικές ομάδες ή ομάδες χορηγών, ατομικούς και ομαδικούς αγώνες χρονομέτρου και τερματισμό στα Ηλύσια Πεδία, στο Παρίσι. Το 1919 σημειώθηκε ένα ορόσημο καθώς στο γενικό νικητή κάθε ημέρας δινόταν ως βραβείο μια ειδική φανέλα ίδιου χρώματος με τις κίτρινες σελίδες της εφημερίδας Λ’Οτό—η πολυπόθητη μαγιό ζον, δηλαδή κίτρινη φανέλα. Το 1931, για τη χρηματοδότηση του αγώνα, ο Ντεγκράνζ δημιούργησε τη διαφημιστική πομπή η οποία προηγείται του ομίλου των ποδηλατών κατά μία ώρα και δίνει ζωντάνια στη διαδρομή.

Οι πωλήσεις της Λ’Οτό—που σήμερα ονομάζεται Λ’Εκίπ (L’Équipe)—απογειώθηκαν. Το 1903 τα 130.000 φύλλα της ειδικής έκδοσης—η οποία κυκλοφόρησε εφτά λεπτά μετά την άφιξη του Μορίς Γκαρέν, του νικητή του πρώτου Γύρου της Γαλλίας—εξαφανίστηκαν αμέσως από τα σημεία πώλησης. Σήμερα, τηλεοπτικά στιγμιότυπα του αγώνα παρουσιάζονται σε περισσότερες από 150 χώρες, γεγονός που κάνει το Γύρο της Γαλλίας το τρίτο κατά σειρά αθλητικό γεγονός με τη μεγαλύτερη προβολή από τα μέσα ενημέρωσης μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες και το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου. Κάτι που δείχνει την απήχηση αυτού του αγώνα είναι ότι το 1987 τα μέλη της ισπανικής βουλής διέκοψαν τη συνεδρίασή τους για να παρακολουθήσουν τη νίκη του συμπατριώτη τους Πέδρο Ντελγάδο στις 21 απότομες και κλειστές στροφές της απαιτητικής ορεινής διαδρομής Αλπ ντ’ Ουέζ!

Επίθεση στα Βουνά

Στις αρχές ο Γύρος της Γαλλίας διεξαγόταν κυρίως σε επίπεδα εδάφη. Έπειτα, τον Ιούνιο του 1910, ο Αλφόνς Στενά, δημοσιογράφος της Λ’Οτό, έστειλε τηλεγράφημα από τα Πυρηναία στον Ντεγκράνζ λέγοντας ότι οι δρόμοι στα ορεινά περάσματα ήταν πολύ προσβάσιμοι. Η αναφορά του Στενά δεν ήταν απόλυτα ειλικρινής. Ο ίδιος είχε χαθεί και έμεινε στο χιόνι όλη τη νύχτα σε υψόμετρο 2.200 μέτρων! Ωστόσο, τον επόμενο μήνα οι πιο σκληραγωγημένοι ποδηλάτες αποδέχτηκαν την πρόκληση. Ο Γάλλος Γκιστάβ Γκαριγκού, αν και δεν τερμάτισε πρώτος, πέρασε με το ποδήλατο το Πέρασμα Τουρμαλέ των Πυρηναίων χωρίς να πατήσει κάτω το πόδι του. Από τότε έχουν προστεθεί και άλλα ορεινά περάσματα στις Άλπεις και στα Πυρηναία για τη διαδρομή του Γύρου.

Στις καταβάσεις, οι ποδηλάτες αναπτύσσουν ιλιγγιώδεις ταχύτητες φτάνοντας μέχρι και τα 100 χιλιόμετρα την ώρα, και οι πτώσεις είναι συχνές. Το 1951 ο Ολλανδός Βιμ Φαν Εστ, φορώντας την κίτρινη φανέλα, έπεσε σε μια χαράδρα βάθους 50 μέτρων και τον ανέσυραν με αυτοσχέδιο «σχοινί» από σαμπρέλες ποδηλάτου. Άλλοι είχαν πιο τραγική κατάληξη. Το 1935 ο Ισπανός Φρανθίσκο Σεπέντα σκοτώθηκε έπειτα από πτώση στο Πέρασμα Γκαλιμπιέ στις Άλπεις. Το 1995 ο Ιταλός Φάμπιο Κασαρτέλι είχε μια θανατηφόρα σύγκρουση σε δρόμο με κλίση 17 τοις εκατό στο Πορτέ ντ’ Ασπέ, στα Πυρηναία.

Αναμετρήσεις στην Κορυφή

Το 1964 δύο Γάλλοι, ο Ζακ Ανκτίλ και ο Ρεϊμόν Πουλιντόρ, συμμετείχαν σε μια εντυπωσιακή αναμέτρηση στήθος με στήθος πάνω στις πλαγιές του Πι-ντε-Ντομ, στα όρη Οβέρν. Ο Πουλιντόρ, ο οποίος συνήθως έπαιρνε τη δεύτερη θέση, νίκησε στην αναμέτρηση αλλά έχασε την κίτρινη φανέλα μόλις για λίγα δευτερόλεπτα.

Το 1971 ο Βέλγος Έντι Μερκς και ο Ισπανός Λουίς Οκάνια ανταγωνίστηκαν σκληρά για τη νίκη. Στην κατάβαση του Περάσματος Μεντ στα Πυρηναία, στις 12 Ιουλίου, ο Οκάνια έπεσε. Τραυματισμένος, ο Ισπανός δεν μπορούσε να συνεχίσει τον αγώνα. Για να τιμήσει τον αντίπαλό του, ο Μερκς ζήτησε να μη φορέσει την κίτρινη φανέλα στην εκκίνηση της επόμενης ημέρας.

Στις ορεινές διαδρομές έχουν λάβει χώρα και άλλες εκδηλώσεις ευγενούς αθλητικού πνεύματος. Λόγου χάρη, κατά την ανάβαση του Ιζοάρ στις Άλπεις το 1949, οι Ιταλοί μεγάλοι αντίπαλοι Τζίνο Μπαρτάλι και Φαούστο Κόπι παραμέρισαν προσωρινά την αντιπαλότητά τους για να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον.

Ομαδικό Άθλημα

Η παρατεταμένη πρωτοπορία ενός ποδηλάτη που έχει αποσπαστεί από τους υπόλοιπους είναι κάτι το εντυπωσιακό. Μια τέτοια απαράμιλλη προσπάθεια έκανε το 1951 ο Ελβετός Χιούγκο Κόμπλετ επί 140 χιλιόμετρα, στη διαδρομή Μπριβ-Αζέν. Αλλά τις περισσότερες φορές η νίκη είναι προϊόν ομαδικής προσπάθειας. Συνήθως υπάρχουν 20 επαγγελματικές ομάδες με εννέα ποδηλάτες η καθεμιά. Τα μέλη της ομάδας βρίσκονται ολοκληρωτικά στη διάθεση του αρχηγού τους, πάντοτε έτοιμα να τον υποστηρίξουν αν εξασθενήσει, αν πάθει κάτι το ποδήλατό του ή αν πέσει.

Το παράδειγμα του 20χρονου Γάλλου ποδηλάτη Ρενέ Βιετό το 1934 περιγράφει κατάλληλα αυτό το ομαδικό πνεύμα. Αν και είχε μια πολύ καλή ευκαιρία να κερδίσει τη διαδρομή, χωρίς να το ξανασκεφτεί γύρισε πίσω από το πέρασμα που μόλις είχε κατεβεί για να δώσει το ποδήλατό του στον Αντονάν Μάνιε, τον αρχηγό της ομάδας του, του οποίου το ποδήλατο είχε πάθει βλάβη.

Οι Ενδοξότεροι

Η νίκη στο Γύρο περισσότερες από μία φορές είναι αξιοσημείωτο επίτευγμα. Μέχρι σήμερα, τέσσερις ποδηλάτες έχουν νικήσει από πέντε φορές: Ο Ζακ Ανκτίλ (Γαλλία, 1957, 1961-1964), ο Έντι Μερκς (Βέλγιο, 1969-1972, 1974), ο Μπερνάρ Ινόλ (Γαλλία, 1978, 1979, 1981, 1982, 1985) και ο Μιγκέλ Ιντουράν (Ισπανία, 1991-1995). Αλλά ποιος ξέρει πόσες φορές θα κέρδιζε ο Βέλγος Φιλίπ Τις (νικητής το 1913, 1914, 1920) αν ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, από τον οποίο αρκετοί πρώην πρωταθλητές δεν γύρισαν, δεν είχε διακόψει το διαγωνισμό;

Για πολλούς, ο σπουδαιότερος ποδηλάτης όλων ήταν ο Έντι Μερκς, ο επονομαζόμενος Κανίβαλος. Με ρεκόρ νικών σε 34 διαδρομές, διακρίθηκε σε όλους τους τομείς—αγώνες χρονομέτρου, σπριντ, καταβάσεις καθώς και διαδρομές σε επίπεδα και ορεινά εδάφη. «Σε εμάς αφήνει τα ψίχουλα», παραπονιούνταν οι ηττημένοι αντίπαλοί του. Ο δύο φορές πρωταθλητής Φαούστο Κόπι θεωρείται από άλλους ο πιο επαγγελματίας και δεξιοτέχνης ποδηλάτης όλων των εποχών.

Νίκη Πάση Θυσία

Η χρήση δόλιων μέσων αποτελούσε ανέκαθεν πρόκληση στο Γύρο. Οι πρώτοι τέσσερις ποδηλάτες στον αγώνα του 1904 αποκλείστηκαν επειδή, ανάμεσα στα άλλα, έκοβαν δρόμο αντικανονικά ή μετακινούνταν με αυτοκίνητο.

Από όλες τις μορφές δόλιων μέσων, η χρήση διεγερτικών ουσιών εξακολουθεί να είναι η πληγή της ποδηλασίας. Τα πρώτα χρόνια δίνονταν παράξενα υγρά σε μερικούς που συμμετείχαν, και το 1920 η Λ’Οτό δημοσίευσε ένα άρθρο το οποίο κατήγγελλε τη χρήση διεγερτικών ουσιών υπό ιατρική παρακολούθηση. Το 1924 οι αδελφοί Πελισιέ παραδέχτηκαν ότι «έτρεχαν με δυναμίτη», με άλλα λόγια, με τη βοήθεια επικίνδυνων ουσιών. Στο πέρασμα των δεκαετιών διάφορα ύποπτα ατυχήματα έχουν αποδοθεί στα φάρμακα, όπως ο τραγικός θάνατος του Βρετανού ποδηλάτη Τομ Σίμπσον ενώ ανέβαινε στο Μον Βεντού το 1967.

Το 1998 μια περίπτωση μαζικής χρήσης διεγερτικών ουσιών υπό ιατρική παρακολούθηση είδε το φως της δημοσιότητας. Περίπου 400 δόσεις φαρμάκων που βελτιώνουν την απόδοση, περιλαμβανομένης και της ερυθροποιητίνης, ανακαλύφτηκαν στο αυτοκίνητο του μασέρ κάποιας ομάδας. Μια ομάδα αποκλείστηκε και μια δεύτερη αποσύρθηκε. Πέρσι ένα σκάνδαλο αμαύρωσε τη φήμη του ποδηλάτη που τερμάτισε στην τρίτη θέση. Σύμφωνα με τον υπεύθυνο για τη διοργάνωση του Γύρου της Γαλλίας, Ζαν-Μαρί Λεμπλάν, ο οποίος έγραψε στον πρόλογο του αναμνηστικού έργου 100 Χρόνια Γύρος της Γαλλίας (100 ans de Tour de France) που εξέδωσε η Λ’Εκίπ, «η χρήση διεγερτικών ουσιών, η υπερβολική επέκταση του αγώνα και τα χρήματα» απειλούν τη συνέχιση του Γύρου.

Παρά τα προβλήματα, οι αθλητές δεν έχουν χάσει το πάθος και το ζήλο τους για τον αγώνα. Ο Τεξανός Λανς Άρμστρονγκ, τέσσερις φορές νικητής και αδιαφιλονίκητο φαβορί για τον αγώνα της εκατονταετηρίδας του 2003, ο οποίος βασικά θα ακολουθήσει την πορεία του αγώνα του 1903, δήλωσε: Ο Γύρος της Γαλλίας «έχει όνομα, ιστορία και ύφος, στοιχεία που κανένας άλλος αγώνας δεν μπορεί να συνδυάσει. Ό,τι και αν γίνει, ποτέ δεν θα είναι ένας αγώνας σαν όλους τους άλλους». Το όνειρο κάθε επαγγελματία ποδηλάτη είναι να κερδίσει στο Γύρο της Γαλλίας.

[Υποσημείωση]

a Ο Γύρος της Γαλλίας σήμερα καλύπτει γενικά μια απόσταση περίπου 3.600 χιλιομέτρων σε 20 ημερήσιες διαδρομές.

[Διάγραμμα/Χάρτης στη σελίδα 23]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Η διαδρομή του αγώνα της εκατονταετηρίδας 5-27 Ιουλίου 2003

–– Αγώνες Χρονομέτρου

—— Μεταφορά ανάμεσα σε διαδρομές

• Αφετηρία

○ Τερματισμός

• ΠΑΡΙΣΙ

-- ——

○ Σεντάν

-- ——

○ Σεν-Ντιζιέ

-- ——

○• Νεβέρ

○• Λυών

○ Λ’ Αλπ ντ’ Ουέζ

○ Μασσαλία

——

• Ναρμπόν

○• Τουλούζη

-- ——

○ Καπ’ Ντεκουβέρτ

-- ——

○ Μπαγιόν

-- ——

○• Μπορντό

-- ——

○ Νάντη

——

• Βιλ ντ’ Αβρέ

○ ΠΑΡΙΣΙ

[Ευχαριστίες]

[Εικόνες στη σελίδα 22]

1903 Ο Μορίς Γκαρέν, πρώτος νικητής του Γύρου της Γαλλίας

1927 Εργάτες εργοστασίου διακόπτουν την εργασία τους για να παρακολουθήσουν τον αγώνα

[Ευχαριστίες]

[Εικόνα στη σελίδα 23]

1910 Ο Οκτάβ Λαπίζ, με επιπλέον σαμπρέλες στο λαιμό, σπρώχνει το ποδήλατό του στα Πυρηναία

[Ευχαριστίες]

[Εικόνες στη σελίδα 24]

1951 Ο Ιταλός Φαούστο Κόπι, δύο φορές πρωταθλητής

1964 Ο Ανκτίλ και ο Πουλιντόρ σε μια εντυπωσιακή αναμέτρηση

[Ευχαριστίες]

[Εικόνες στη σελίδα 24, 25]

1991-1995 Ο Μιγκέλ Ιντουράν (Ισπανία) με την κίτρινη φανέλα νίκησε στο Γύρο της Γαλλίας πέντε φορές

1999 Ο Λανς Άρμστρονγκ σε αγώνα χρονομέτρου

[Ευχαριστίες]