Έχετε Δοκιμάσει τον Καρπό που Αναπηδάει;

Από αρθρογράφο του Ξύπνα! στον Καναδά

Ο ΓΕΩΡΓΟΣ σκορπίζει θειάφι στο έδαφος για να το κάνει πιο όξινο. Το φθινόπωρο, καθώς ωριμάζει η σοδειά, πλημμυρίζει τα χωράφια με νερό. Μετά τη συγκομιδή, ρίχνει επίτηδες κάτω τον καρπό για να δει αν αναπηδάει.

Μα μήπως έχει χάσει ο γεωργός τα λογικά του; Απεναντίας, οι φαινομενικά καταστροφικές ενέργειές του διασφαλίζουν ότι το προϊόν του θα έχει την καλύτερη δυνατή ποιότητα. Η σοδειά του είναι κάποιο είδος κράνου. Θα θέλατε να μάθετε περισσότερα για αυτούς τους ανθεκτικούς καρπούς;

Καρποί από τα Έλη

Όταν οι Ευρωπαίοι έφτασαν για πρώτη φορά στη βορειοανατολική ακτή της Βόρειας Αμερικής, ανάμεσα στα εμπορεύσιμα προϊόντα που πρόσφεραν οι ιθαγενείς ήταν ένας κόκκινος καρπός με δροσερή, όξινη γεύση. Οι Ινδιάνοι Πεκό, οι οποίοι ζούσαν στην περιοχή που είναι τώρα γνωστή ως Κέιπ Κοντ, αποκαλούσαν αυτόν τον καρπό ιμπιμί, δηλαδή «πικρό καρπό». Οι άποικοι του έδωσαν το όνομα ενός πουλιού (του γερανού), στην αγγλική γλώσσα, πιθανότατα επειδή το στέλεχος και το άνθος του φυτού μοιάζουν με το λαιμό και το κεφάλι αυτού του πουλιού. Επιπλέον, στα ντόπια σμήνη των γερανών άρεσε πολύ ο συγκεκριμένος καρπός, και ίσως αυτός να ήταν επίσης ο λόγος για τον οποίο του έδωσαν το συγκεκριμένο όνομα.

Οι Ινδιάνοι μάζευαν κράνα από τυρφώδη έλη που βρίσκονταν σε χαμηλό υψόμετρο. Η υγρή, αποσυντιθέμενη βλάστηση σε αυτά τα έλη έκανε το έδαφος ασυνήθιστα όξινο, εμποδίζοντας την ανάπτυξη των περισσότερων φυτών. Ωστόσο, τα κράνα αναπτύσσονται καλά σε τέτοια εδάφη. Τα αναρριχώμενα φυτά χαμηλής ανάπτυξης στα οποία παράγονται τα κράνα και τα οποία μοιάζουν με φραουλιές ευδοκιμούσαν τόσο στα νότια, στη σημερινή Βιρτζίνια, όσο και στα βόρεια, στον Καναδά.

Το 1680, ο Μεϊλόν Στέισι, ένας άποικος στο Νιου Τζέρσι, περιέγραψε τα κράνα στον αδελφό του που ζούσε στην Αγγλία, γράφοντας: «Τα κράνα, που μοιάζουν πολύ με κεράσια στο χρώμα και στο μέγεθος, μπορούν να διατηρηθούν μέχρι την επόμενη σοδειά. Από αυτά φτιάχνεται μια υπέροχη σάλτσα για κυνήγι, γαλοπούλα και άλλα μεγάλα πουλερικά, και ταιριάζουν στις τάρτες περισσότερο από τα φραγκοστάφυλα ή τα κεράσια. Οι Ινδιάνοι τα φέρνουν στα σπίτια μας σε μεγάλες ποσότητες».

Τροφή, Φάρμακο και Συντηρητικό Μαζί

Οι Ιθαγενείς Αμερικανοί αξιοποιούσαν τις φυσικές συντηρητικές ιδιότητες των κράνων. Έφτιαχναν μια τροφή που ονομαζόταν πέμικαν​—ένα μείγμα αποξηραμένου κρέατος ή ψαριών αλεσμένο μαζί με κράνα. Αυτό το μείγμα το άπλωναν σε μορφή πίτας και το ξέραιναν στον ήλιο. Τους μήνες του μακρύ χειμώνα, αυτές οι πίτες παρείχαν ένα ισορροπημένο γεύμα με πρωτεΐνες και βιταμίνες. Ο καρπός διατηρείται καλά επειδή έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε πηκτίνη. Επίσης, είναι πλούσιος σε βιταμίνη C. Γι’ αυτόν το λόγο, τα παλιά χρόνια, οι ναυτικοί, που πάθαιναν εύκολα σκορβούτο, αγόραζαν βαρέλια με κράνα για να τα έχουν μαζί τους στα μεγάλα ταξίδια.

Οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν επίσης τα κράνα ως φάρμακο, ανακατεύοντάς τα με καλαμποκάλευρο και επιθέτοντας το μείγμα σε τραύματα για να εμποδίσουν τη σηψαιμία. Πρόσφατες ιατρικές έρευνες δείχνουν ότι ο χυμός από κράνα μπορεί να αποτρέψει μερικές λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος εμποδίζοντας τα νοσογόνα βακτήρια να προσκολληθούν στα τοιχώματα των οργάνων.

Γιατί Ονομάζεται Καρπός που Αναπηδάει;

Αν κόψετε στη μέση ένα ώριμο κράνο, θα παρατηρήσετε ότι έχει τέσσερις κοιλότητες με αέρα στο εσωτερικό του. Αυτές οι κύστεις αποδεικνύονται χρήσιμες από δύο απόψεις σε όσους τα καλλιεργούν για εμπορικούς σκοπούς. Πρώτον, αντί να καταβάλλουν οι καλλιεργητές κόπο για να συλλέξουν τα κράνα με το χέρι, μπορούν να πλημμυρίσουν τους αγρούς με νερό, να σείσουν τα φυτά με τη βοήθεια μηχανημάτων​—με αποτέλεσμα να πέσουν οι ώριμοι καρποί—​και να είναι σίγουροι ότι, χάρη στις μικρές κοιλότητες με αέρα, οι καρποί θα επιπλεύσουν.a Κατόπιν τους συλλέγουν από την επιφάνεια και τους ξεδιαλέγουν.

Το δεύτερο πλεονέκτημα από τις κοιλότητες που περιέχουν αέρα ανακαλύφτηκε από τους καλλιεργητές των κράνων στα τέλη του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με την παράδοση, κάποιος καλλιεργητής έριξε κατά λάθος ένα καλάθι με κράνα σε ένα κλιμακοστάσιο και παρατήρησε έκπληκτος ότι τα καλύτερα από αυτά αναπηδούσαν μέχρι τη βάση της σκάλας, ενώ όσα ήταν μαλακά ή σάπια έμεναν στα σκαλοπάτια. Οι κοιλότητες με αέρα που υπήρχαν στα κράνα εκλεκτής ποιότητας τους επέτρεπαν να αναπηδούν σαν καλοφουσκωμένα λάστιχα. Οι καρποί κατώτερης ποιότητας συμπεριφέρονταν σαν ξεφούσκωτα λάστιχα.

Το 1881 εμφανίστηκαν οι πρώτες μηχανές που αξιοποίησαν την ικανότητα την οποία έχουν τα κράνα να αναπηδούν. Σήμερα, οι διαχωριστικές μηχανές εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την ίδια μέθοδο, αφήνοντας τα καλά κράνα να αναπηδήσουν πάνω από κάποιο εμπόδιο και συλλέγοντάς τα για να διοχετευτούν στην αγορά ως ολόκληροι καρποί. Τα μαλακά πέφτουν σε άλλο σημείο της μηχανής και χρησιμοποιούνται για χυμό ή μαρμελάδες.

Σε ειδικά διαμορφωμένα έλη στις βορειοανατολικές και βορειοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά, οι αγρότες παράγουν πάνω από 250 εκατομμύρια κιλά κράνα το χρόνο. Αν δεν έχετε δοκιμάσει ποτέ αυτόν τον καρπό με την όξινη γεύση, γιατί να μην τον γευτείτε; Περιέχει άφθονες βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία, καθώς και αντιοξειδωτικές ουσίες που μπορεί να σας προστατέψουν από καρδιοπάθειες και καρκίνο. Θα μπορούσαν μάλιστα να σας δώσουν λίγο περισσότερη ζωντάνια.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 17]

Καρπός που Συναντάται Μόνο στη Βόρεια Αμερική;

Κατά παράδοση, τα κράνα περιλαμβάνονται στο γεύμα της Ημέρας των Ευχαριστιών, η οποία γιορτάζεται την τέταρτη Πέμπτη του Νοεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη δεύτερη Δευτέρα του Οκτωβρίου στον Καναδά. Σύμφωνα με την παράδοση, το 1621, οι Ινδιάνοι έφεραν μαζί τους κράνα όταν παρευρέθηκαν στην πρώτη γιορτή των Ευχαριστιών, μια τριήμερη γιορτή με πλούσιο φαγητό και διασκέδαση την οποία διοργάνωσε ο κυβερνήτης της Αποικίας του Πλίμουθ Γουίλιαμ Μπράντφορντ. Εφόσον τα κράνα συνδέονται τόσο πολύ με την παράδοση και είναι από τα λιγοστά ενδημικά βορειοαμερικανικά είδη που καλλιεργούνται για εμπορικούς σκοπούς, πολλοί πιστεύουν ότι υπάρχουν μόνο σε αυτή την ήπειρο.

Ωστόσο, τα μικρά κράνα που προέρχονται από το φυτό Βακκίνιον το οξύκοκκον καλλιεργούνται όχι μόνο στη Βόρεια Αμερική αλλά και στην Ασία καθώς και στη βόρεια και κεντρική Ευρώπη. Τα κράνα δεν χρησιμοποιούνται στη μαγειρική μόνο στη Βόρεια Αμερική. Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica) αναφέρει: «Η σάλτσα και η μαρμελάδα από κράνα θεωρούνται αποκλειστικά αμερικανικής προέλευσης, αλλά οι Σκανδιναβοί έχουν σε μεγάλη υπόληψη τον ενδημικό τους κόκκινο μύρτιλλο (ιδαία άμπελος), ο καρπός του οποίου είναι παρόμοιος με τα αμερικανικά κράνα [Βακκίνιον το μακρόκαρπον] αλλά έχει πιο έντονη γεύση».

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Άνθη κράνου

[Ευχαριστίες]

Courtesy Charles Armstrong, Cranberry Professional, Univ. of Maine Cooperative Extension, USA

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Συγκομιδή κράνων σε έλος πλημμυρισμένο από νερό

[Ευχαριστίες]

Keith Weller/​Agricultural Research Service, USDA

[Εικόνες στη σελίδα 17]

Συγκομιδή λευκών κράνων

[Ευχαριστίες]

Inset photos: Courtesy of Ocean Spray Cranberries, Inc.