Ένας «Μαύρος Κύκνος» στα Κανάλια της Βενετίας

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ

ΠΕΡΙΣΤΟΙΧΙΣΜΕΝΗ από υγρούς τοίχους, τοξωτές πέτρινες γέφυρες, παράθυρα με αραβουργήματα και μπαλκόνια γεμάτα λουλούδια, γλιστράει σε ένα κανάλι. Είναι μαύρη, κομψή και αθόρυβη. Από μακριά μοιάζει με μαύρο κύκνο. Αν και το σώμα της είναι ξύλινο και ο λαιμός της​—κάθε άλλο παρά απαλός και πουπουλένιος—​είναι μεταλλικός, κινείται στα κανάλια της Βενετίας με τη χάρη αυτού του αρχοντικού πουλιού. Είναι μια γόνδολα​—σύμφωνα με μερικούς, το πιο διάσημο πλεούμενο στον κόσμο. Ποια είναι η προέλευσή της; Γιατί είναι τόσο δημοφιλής; Τι την κάνει διαφορετική από τα άλλα πλεούμενα;

Η Προέλευσή Της

Δεν είναι εύκολο να προσδιορίσουμε με ακρίβεια το πότε εμφανίστηκε η πρώτη γόνδολα, αν και ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτό συνέβη τον 11ο αιώνα Κ.Χ. Η πρώτη φορά που απεικονίστηκε σε πίνακες ζωγραφικής ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα. Ωστόσο, τη χαρακτηριστική της όψη, που την κάνει τόσο δημοφιλή και ξεχωριστή από όλα τα άλλα πλεούμενα, την πήρε στη διάρκεια του 17ου και του 18ου αιώνα. Η γόνδολα είχε ήδη επίπεδη βάση, αλλά στη διάρκεια αυτής της περιόδου άρχισε να αποκτά το χαρακτηριστικό επίμηκες σχήμα και τη σιδερένια πλώρη της.

Εξίσου δύσκολο είναι και το να εντοπίσει κανείς την προέλευση της ονομασίας γόνδολα. Μερικοί λένε ότι προέρχεται από τη λατινική λέξη κίμπουλα, που ήταν η ονομασία ενός πλοιαρίου, ή από τη λέξη κόνκουλα, υποκοριστικό της λέξης κόνκα, που σημαίνει «κόγχη».

Χαρακτηριστικό Γνώρισμα της Βενετίας

Εκείνο για το οποίο μπορούμε να είμαστε βέβαιοι είναι η στενή σχέση που συνδέει αυτό το πλεούμενο με τη Βενετία. Στην πραγματικότητα, η γόνδολα είναι ίσως το σημαντικότερο σύμβολο της πόλης. Σκεφτείτε όλες τις εικόνες της Βενετίας που προβάλλουν τη γόνδολα.

Υπάρχει και κάτι άλλο που συνδέει στενά αυτό το πλεούμενο με την πόλη του. Το να περιηγείται κανείς τα κανάλια μέσα σε γόνδολα «είναι ένας εντελώς διαφορετικός τρόπος για να ανακαλύψει τη Βενετία», λέει ο Ρομπέρτο, ένας γονδολιέρης που συνοδεύει τουρίστες στα κανάλια της. «Δεν βλέπεις μόνο τα συνηθισμένα αξιοθέατα, αλλά ανακαλύπτεις την ίδια την καρδιά της Βενετίας». Ο διάσημος Γερμανός συγγραφέας Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκέτε είπε πως, πάνω σε αυτό το πλοιάριο, ένιωθε «ο Κυρίαρχος της Αδριατικής Θάλασσας, όπως νιώθει και κάθε Βενετός όταν γέρνει στο κάθισμα της γόνδολάς του». Ο Ρομπέρτο λέει: «Ο πολύ νωχελικός ρυθμός της γόνδολας εναρμονίζεται τέλεια με το πνεύμα της Βενετίας. Καθώς λικνίζεστε απαλά πάνω στα μαλακά μαξιλάρια, έχετε την αίσθηση ότι όλος ο χρόνος του κόσμου είναι επιτέλους δικός σας».

Ιδιαιτερότητες της Γόνδολας

Παρατηρώντας μια γόνδολα, ίσως εκπλαγείτε βλέποντάς την να κινείται σε ευθεία πορεία, δεδομένου ότι υπάρχει μόνο ένα κουπί στερεωμένο στη δεξιά πλευρά του πλεούμενου πάνω σε ορθοστάτη. Η λογική ίσως υπαγορεύει ότι χωρίς συνεχείς διορθωτικές κινήσεις το πλοιάριο θα έπλεε προς τη μία κατεύθυνση διαγράφοντας κύκλους​—αλλά δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Γιατί; Ο Τζιλμπέρτο Πένζο, ειδικός στα ιστορικά πλοία, γράφει: «Αν παρομοιάσουμε το κύτος του πλεούμενου με ανθρώπινο κορμό, όπου ο πυθμένας αντιπροσωπεύει τη ραχοκοκαλιά και ο σκελετός τα πλευρά, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι η γόνδολα πάσχει από σοβαρή μορφή σκολίωσης». Με άλλα λόγια, το κύτος είναι ασύμμετρο​—η δεξιά πλευρά είναι στενότερη από την αριστερή κατά 24 εκατοστά. Ως αποτέλεσμα, η γόνδολα επιπλέει έχοντας τη δεξιά πλευρά της πιο βυθισμένη στο νερό από ό,τι την αριστερή. Αυτή η κλίση προς τη μία πλευρά αντισταθμίζει την ώθηση που προκαλεί το μοναδικό κουπί καθώς και το βάρος του γονδολιέρη που στέκεται μακριά από το κέντρο ενώ κωπηλατεί, και έτσι η γόνδολα μπορεί να διατηρεί ευθεία πορεία.

Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο αυτού του «κύκνου» είναι ο λαιμός του, δηλαδή η πλώρη του. Εκτός από τη σιδερένια πρύμνη, αυτό είναι το μόνο μεταλλικό μέρος του πλεούμενου. Η πλώρη είναι «τόσο εντυπωσιακή και ξεχωριστή», γράφει ο συγγραφέας Τζανφράνκο Μιουνερότο, «ώστε εντυπώνεται στη διάνοια οποιουδήποτε τη βλέπει για πρώτη φορά». Αρχικά, η σιδερένια πλώρη εξισορροπούσε το βάρος του γονδολιέρη που κωπηλατούσε στην πρύμνη, αλλά τώρα έχει μόνο διακοσμητικό ρόλο. Σύμφωνα με την παράδοση, οι προεξοχές στην πλώρη αντιπροσωπεύουν τις έξι σεστιέρι, δηλαδή συνοικίες, στις οποίες είναι χωρισμένη η Βενετία, ενώ το μικρό δόντι στο πίσω μέρος του λαιμού αντιπροσωπεύει το βενετικό νησί Τζιουντέκα. Η διπλή καμπύλη της πλώρης, σε σχήμα S, λέγεται ότι αντιπροσωπεύει το σχήμα του Μεγάλου Καναλιού της Βενετίας.

Μια άλλη ιδιαιτερότητα είναι το μαύρο «φτέρωμα» της γόνδολας. Έχουν δοθεί κάθε είδους εξηγήσεις όσον αφορά το γιατί αυτά τα πλεούμενα είναι μαύρα. Σύμφωνα με μία από αυτές, το 16ο και το 17ο αιώνα, η επιδεικτικότητα, τα χρώματα και η πολυτέλεια που χαρακτήριζαν τις γόνδολες ήταν τόσο υπερβολικά ώστε, σε μια προσπάθεια να επικρατήσει μετριοπάθεια, η Γερουσία της Βενετίας αναγκάστηκε να επιβάλει πρόστιμο στους ιδιοκτήτες των πλεούμενων που ήταν υπέρ το δέον φανταχτερά. Ωστόσο, πολλοί προτίμησαν να πληρώσουν τα πρόστιμα παρά να θυσιάσουν τις διακοσμήσεις τους. Έτσι λοιπόν, ένας δικαστής διέταξε να βαφτούν μαύρες όλες οι γόνδολες. Μια άλλη εξήγηση είναι ότι το μαύρο αποτελούσε ένδειξη πένθους για τους χιλιάδες που πέθαναν από την επιδημία της πανώλης. Άλλοι πάλι λένε ότι το μαύρο χρώμα της γόνδολας τόνιζε με ιδανικό τρόπο την κατάλευκη επιδερμίδα των αριστοκρατισσών της Βενετίας. Η αλήθεια είναι πολύ πιο απλή. Στην αρχή τουλάχιστον, το μαύρο χρώμα οφειλόταν στην πίσσα που χρησιμοποιούνταν για να γίνουν οι γόνδολες υδατοστεγείς.

Αφού ολοκληρώσετε την ήσυχη βόλτα σας στα γαλήνια νερά καθισμένοι στη ράχη του μαύρου κύκνου, επιστρέφετε στα σκαλοπάτια της προκυμαίας από όπου άρχισε η διαδρομή σας. Καθώς τα μάτια σας παρατηρούν τη γόνδολα που απομακρύνεται, ίσως για μια στιγμή αναρωτιέστε αν θα στρίψει ο κύκνος το μακρύ λαιμό του για να στρώσει κάποια ανακατεμένα πούπουλα.

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Ο σκελετός της γόνδολας είναι ασύμμετρος

[Εικόνα στη σελίδα 24, 25]

Η χαρακτηριστική πλώρη

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Ο Ρομπέρτο, ένας γονδολιέρης στα κανάλια της Βενετίας

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 25]

© Medioimages