ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Κωνσταντίνος
Ο Κωνσταντίνος ήταν ο πρώτος Ρωμαίος αυτοκράτορας που έγινε καθ’ ομολογία Χριστιανός. Με αυτόν τον τρόπο, επηρέασε καταλυτικά την παγκόσμια ιστορία. Ασπάστηκε αυτή τη μέχρι πρότινος διωκόμενη θρησκεία δρομολογώντας έτσι τη δημιουργία του Χριστιανικού κόσμου. Ως αποτέλεσμα, η λεγόμενη Χριστιανοσύνη έγινε «ο ισχυρότερος κοινωνικός και πολιτικός παράγοντας» που επηρέασε ποτέ το ρου της ιστορίας, σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The Encyclopædia Britannica).
ΓΙΑΤΙ θα πρέπει να σας νοιάζει η ζωή ενός αρχαίου Ρωμαίου αυτοκράτορα; Αν σας ενδιαφέρει το θέμα της Χριστιανοσύνης, πρέπει να ξέρετε ότι οι πολιτικοί και οι θρησκευτικοί ελιγμοί του Κωνσταντίνου έχουν επηρεάσει τις πεποιθήσεις και τις μεθόδους πολλών εκκλησιών μέχρι και την εποχή μας. Ας δούμε πώς.
ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ—ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΟΠΙΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ
Το 313 Κ.Χ., ο Κωνσταντίνος κυβερνούσε τη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ενώ ο Λικίνιος και ο Μαξιμίνος κυβερνούσαν στην Ανατολή. Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος παραχώρησαν ελευθερία λατρείας σε όλους, περιλαμβανομένων και των Χριστιανών. Ο Κωνσταντίνος πήρε υπό την προστασία του τη Χριστιανοσύνη, θεωρώντας ότι αυτή η θρησκεία θα μπορούσε να ενώσει την αυτοκρατορία του.a
Ο Κωνσταντίνος συγκλονίστηκε όταν διαπίστωσε ότι οι εκκλησίες ήταν διαιρεμένες από διαμάχες. Επιθυμώντας διακαώς να υπάρξει ομοφωνία, επιδίωξε να καθορίσει, και κατόπιν να επιβάλει, το «ορθό» δόγμα. Για να κερδίσουν την εύνοιά του, οι επίσκοποι έπρεπε να κάνουν συμβιβασμούς σε θρησκευτικά ζητήματα, και όσοι ενήργησαν αναλόγως έλαβαν φοροαπαλλαγές και άφθονα προνόμια. Ο ιστορικός Τσαρλς Φρίμαν ανέφερε: «Η αποδοχή της “ορθής” εκδοχής του Χριστιανικού δόγματος έδινε πρόσβαση όχι μόνο στους ουρανούς αλλά και σε αμύθητα πλούτη επί της γης». Ως εκ τούτου, οι κληρικοί έγιναν ισχυροί παράγοντες στις κοσμικές υποθέσεις. «Η Εκκλησία είχε αποκτήσει έναν προστάτη, αλλά συνάμα και έναν αφέντη», λέει ο ιστορικός Α. Χ. Μ. Τζόουνς.
«Η Εκκλησία είχε αποκτήσει έναν προστάτη, αλλά συνάμα και έναν αφέντη».—Α. Χ. Μ. Τζόουνς, ιστορικός.
ΤΙ ΕΙΔΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣΥΝΗ;
Η συμμαχία του Κωνσταντίνου με τους επισκόπους δημιούργησε μια θρησκεία με δοξασίες εν μέρει Χριστιανικές και εν μέρει ειδωλολατρικές. Αλλά δεν θα μπορούσε να γίνει και διαφορετικά, εφόσον στόχος του αυτοκράτορα ήταν ο θρησκευτικός πλουραλισμός και όχι η αναζήτηση της θρησκευτικής αλήθειας. Στο κάτω κάτω, ήταν ο κυβερνήτης μιας ειδωλολατρικής αυτοκρατορίας. Προκειμένου να ικανοποιήσει και τα δύο θρησκευτικά στρατόπεδα, υιοθέτησε μια στάση «συνειδητής ασάφειας στις ενέργειές του και γενικά στην πολιτική του», έγραψε ένας ιστορικός.
Αν και δήλωνε υπέρμαχος της Χριστιανοσύνης, ο Κωνσταντίνος εξακολουθούσε να βρίσκεται με το ένα πόδι στην ειδωλολατρική θρησκεία. Για παράδειγμα, ασχολούνταν με την αστρολογία και τη μαντεία—αποκρυφιστικές πράξεις που καταδικάζει η Αγία Γραφή. (Δευτερονόμιο 18:10-12) Στην αψίδα του Κωνσταντίνου στη Ρώμη, ο ίδιος απεικονίζεται να θυσιάζει σε ειδωλολατρικές θεότητες. Εξακολούθησε να τιμάει το θεό-ήλιο αποτυπώνοντάς τον σε νομίσματα και προωθώντας τη λατρεία του. Προς το τέλος της ζωής του, ο Κωνσταντίνος επέτρεψε μάλιστα σε μια μικρή πόλη στην Ούμπρια της Ιταλίας να ανεγείρει έναν ναό προς τιμήν δική του και της οικογένειάς του και να διορίσει ιερείς για να υπηρετούν εκεί.
Ο Κωνσταντίνος ανέβαλλε το «Χριστιανικό» του βάφτισμα μέχρι λίγες μέρες πριν από το θάνατό του το 337 Κ.Χ. Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι το καθυστερούσε για να εξακολουθήσει να έχει την πολιτική υποστήριξη τόσο του Χριστιανικού όσο και του ειδωλολατρικού στοιχείου εντός της αυτοκρατορίας. Ασφαλώς, το υπόμνημα της ζωής του και το γεγονός ότι βαφτίστηκε αργά εγείρουν ερωτηματικά για το κατά πόσον ήταν ειλικρινής όταν ομολογούσε πίστη στον Χριστό. Ένα πράγμα πάντως είναι βέβαιο: Η εκκλησία που νομιμοποίησε ο Κωνσταντίνος έγινε μια ισχυρή πολιτική και θρησκευτική οντότητα, η οποία έστρεψε τα νώτα στον Χριστό και αγκάλιασε τον κόσμο. Ο Ιησούς είχε πει για τους ακολούθους του: «Δεν είναι μέρος του κόσμου, όπως εγώ δεν είμαι μέρος του κόσμου». (Ιωάννης 17:14) Από αυτή την εκκλησία—που είχε πλέον εκκοσμικευθεί—προέκυψαν αμέτρητα θρησκεύματα.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για εμάς; Ότι δεν πρέπει να παίρνουμε τις διδασκαλίες οποιασδήποτε εκκλησίας ως κάτι το δεδομένο, αλλά ότι πρέπει να τις εξετάζουμε στο φως της Γραφής.—1 Ιωάννη 4:1.
a Η ειλικρίνεια των Χριστιανικών πεποιθήσεων του Κωνσταντίνου έχει γίνει αντικείμενο μεγάλης αντιλογίας, εν μέρει λόγω «της εμφανούς εύνοιάς του προς τις ειδωλολατρικές θρησκείες, ακόμα και στην ύστερη περίοδο της βασιλείας του», σύμφωνα με ένα σύγγραμμα.