Κεφάλαιο 11
Ο Θεός Δεν Βασανίζει Ψυχές
1. Τι εδίδαξαν και έκαναν οι θρησκευτικοί ηγέται σχετικά με τον «άδη»;
ΕΙΝΑΙ μια κοινή διδασκαλία στον Χριστιανικό κόσμο, καθώς και στις θρησκείες της Ανατολής, ότι οι «ψυχές» των ασεβών ανθρώπων υφίστανται σκληρό βασανισμό μετά θάνατον μέσα σ’ ένα πύρινο «άδη.» Επειδή έχουν υιοθετήσει αυτή την απάνθρωπη δοξασία, πολλοί θρησκευτικοί ηγέται εθεώρησαν καλό να πείσουν τους άρχοντας να βασανίζουν και να καίουν ανθρώπους ζωντανούς και στην παρούσα ζωή, ιδιαίτερα αν αυτοί οι άνθρωποι είχαν μια άλλη πίστι.
2. (α) Τι είδους Θεός είναι ο Δημιουργός; (1 Ιωάννου 4:8) (β) Τι δείχνει ότι ο Θεός δεν θα μπορούσε να επιδοκιμάζη τον βασανισμό; (Ιερεμίας 7:31)
2 Εν τούτοις, ο Ιεχωβά, ως ο Δημιουργός, είναι ένας Θεός αγάπης. Είναι ελεήμων και φιλάγαθος. Η στάσις του απέναντι των ασεβών εκδηλώνεται στο εδάφιο Ιεζεκιήλ 18:23, (ΜΝΚ):
«Μήπως εγώ θέλω τω όντι τον θάνατον του ανόμου. Λέγει Ιεχωβά ο Θεός, και ουχί το να επιστρέψη από των οδών αυτού και να ζήση;»
Ο Ιεχωβά, λοιπόν, δεν θέλει να βλέπη ούτε και τον ασεβή ακόμη να πεθαίνη, πολύ περισσότερο να βασανίζεται. Η συμπάθεια του Θεού και το ενδιαφέρον του για την ανθρωπότητα εκφράζονται με τα λόγια του Ιησού στο κατά Ματθαίον 10:29-31:
«Δύο στρουθία δεν πωλούνται δι’ έν ασσάριον; και έν εξ αυτών δεν θέλει πέσει επί την γην άνευ του θελήματος του Πατρός σας. Υμών δε και αι τρίχες της κεφαλής είναι πάσαι ηριθμημέναι. Μη φοβηθήτε λοιπόν· πολλών στρουθίων διαφέρετε σεις.»
Ο Θεός, που βλέπει έτσι την ανθρωπότητα, δεν θα επεδοκίμαζε τον βασανισμό ανθρώπων ούτε σ’ αυτή τη ζωή ούτε σε μια μελλοντική ζωή. Η Αγία Γραφή δεν περιέχει καμμιά τέτοια διδασκαλία.
Η ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΠΕΡΙ ΒΑΣΑΝΩΝ ΤΟΥ «ΑΔΟΥ»
3. (α) Ποιες θρησκείες διδάσκουν έναν άδη βασάνων; (β) Πώς διέφεραν μερικές απ’ αυτές τις διδασκαλίες;
3 Η ιδέα περί ενός «άδου» βασάνων πηγάζει από την αρχαία Βαβυλώνα. Βρίσκεται επίσης μεταξύ θρησκευτικών διδασκαλιών της αρχαίας Περσίας και της Φοινίκης. Η Αμερικάνικη Εγκυκλοπαιδεία (έκδ. 1956, Τόμ.14, σελ. 82) λέγει τα εξής:
«Μολονότι υπάρχουν πολλές και σημαντικές ποικιλίες λεπτομερειών, τα κύρια χαρακτηριστικά περί άδου, όπως τα αντιλαμβάνονται οι Ινδουισταί, οι Πέρσαι, οι Αιγύπτιοι, οι Έλληνες, οι Εβραίοι και οι Χριστιανοί θεολόγοι, είναι ουσιαστικά τα ίδια.»
Μολονότι πολλές θρησκείες της ιστορίας δίδαξαν ότι υπάρχει ένας πύρινος «άδης,» οι διδασκαλίες των διέφεραν ως προς τον σκοπό που εκπληρώνει ο άδης. Η Βρεταννική Εγκυκλοπαιδεία (εκδ. 1971, Τόμ. 11, σελ.320) λέγει τα εξής:
«Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία διδάσκει ότι ο άδης είναι μια κατάστασις τιμωρίας για κείνους που πεθαίνουν αμετανόητοι με βαρύ αμάρτημα. Ο άδης θα διαρκή για πάντα· οι βασανισμοί του δεν έχουν τέλος . . . Η παραδοσιακή Προτεσταντική διδασκαλία περί άδου παρέμεινε ως τους συγχρόνους καιρούς ουσιαστικά η ίδια με την Καθολική δοξασία και διακρατείται ακόμη από πολλές συντηρητικές Προτεσταντικές ομάδες.»
Αφ’ ετέρου, οι Ινδουισταί και οι Βουδδισταί διδάσκουν ότι ο άδης είναι ένας τόπος εξαγνισμού, παρόμοιος με το Καθολικό «καθαρτήριο,» και ότι το άτομο που πηγαίνει εκεί μπορεί ν’ αναγεννηθή, μολονότι σπάνια ως άνθρωπος, μετά το κάψιμο των κακών του πράξεων (κάρμα).
4. (α) Με τι ομοιάζουν τα είδη του Βουδδιστικού Άδου; (β) Ποια όμοια διδασκαλία έχει η Ρωμαιοκαθολική θρησκεία;
4 Η ανωτέρω έκδοσις της Βρεταννικής Εγκυκλοπαιδείας, περιγράφοντας τα διάφορα είδη του Βουδδιστικού άδη, λέγει τα εξής:
«Υπάρχουν οκτώ είδη πυρίνου άδου και οκτώ είδη ψυχρού άδου, εκτός από το βασίλειο των πρέτας (πνευμάτων με μικρά στόματα και μεγάλα στομάχια που βασανίζονται με πείνα και δίψα). Ένα άτομο γεννάται στον άδη ως αποτέλεσμα της ‘ωριμάνσεως’ των κακών του πράξεων κάρμα.»
Στη σελίδα 104 του βιβλίου αυτού, δίδεται κάποια ιδέα των υποτιθεμένων σατανικών βασανισμών που γίνεται σ’ αυτόν τον «άδη,» με μια φωτογραφία που ελήφθη από ένα Βουδδιστικό κύλινδρο με τίτλο «Κάνζεν Χοάκου» (που σημαίνει, Σύστασις του Καλού, Κατευνασμός του Κακού). Έχει πολλές ομοιότητες με το «Ινφέρνο» («Κόλασις») του Ρωμαιοκαθολικού Δάντη, ένα μέρος του οποίου εμφαίνεται σ’ αυτό το βιβλίο στη σελίδα 105.
5. (α) Ποια ήταν και είναι η στάσις του Ιησού απέναντι των αμαρτωλών; (Λουκάς 15:1, 2, 7) (β) Ποιοι μόνο θα τιμωρηθούν αιωνίως και με τι τρόπο; (2 Θεσσαλονικείς 1:8, 9)
5 Μπορείτε να πιστεύετε ότι υπάρχει πραγματικά ένας τέτοιος άδης; Είναι λογικό αυτό; Φυσικά, αν θέλετε ν’ ανήκετε σε μια θρησκεία που διδάσκει αυτά τα πράγματα, είσθε τελείως ελεύθερος να το πράξετε. Αλλ’ αυτές οι διδασκαλίες για πύρινα βάσανα πολύ απέχουν απ’ ότι εδίδαξε ο Ιησούς. Αυτός ευχαρίστως βοήθησε τελώνες, πόρνες και άλλους αμαρτωλούς, που εθεωρούντο απόβλητοι από τους θρησκευτικούς ηγέτας των ημερών του, ώστε να καθαρίσουν τη ζωή τους και να βρουν «ανάπαυσιν εν ταις ψυχαίς» των. (Ματθαίος 11:28-30) Η Αγία Γραφή δείχνει ότι μόνο οι αθεράπευτα ασεβείς είναι εκείνοι τους οποίους ο Θεός θα τιμωρήση για πάντα—όχι με αιώνιο βασανισμό, αλλ’ αφαιρώντας τους τη ζωή για πάντα:
«Οι ασεβείς . . . (είναι) ως το λεπτόν άχυρον, το οποίον εκρίπτει ο άνεμος. Η δε οδός των ασεβών θέλει απωλεσθή.»—Ψαλμός 1:4, 6.
6. (α) Γιατί τα εδάφια Λουκάς 16:19-31 δεν υποστηρίζουν τη διδασκαλία των «βασάνων σε πύρινο άδη;» (Ματθαίος 13:10, 11) (β) Πώς εκπληρώθηκε αυτή η παραβολή; (Ματθαίος 21:45, 46)
6 Εν τούτοις, μερικοί μπορεί να υποδείξουν την παραβολή του Ιησού στο κατά Λουκάν 16:19-31, που περιγράφει έναν πλούσιο μέσα σ’ ένα φλέγον ‘πυρ’ βασανισμού. Το λεξικό ορίζει τη λέξι «παραβολή» ως μια «βραχεία υποθετική ιστορία»—όχι κάτι που συμβαίνει κατά γράμμα στην πραγματική ζωή. Εδώ, ο Ιησούς εξηγούσε πώς, ως τάξις, οι θρησκευτικοί ηγέται των Ιουδαίων θα ‘πέθαιναν’ συμβολικά ως προς την εύνοια του Θεού και θα περιήρχοντο σε δυσμένεια ενόσω ζούσαν στη γη—όπως και πράγματι συνέβη όταν άκουσαν τον Ιησού να διακηρύττη το άγγελμά του εναντίον τους. Η Αγία Γραφή δεν λέγει πουθενά ότι ο Θεός βασανίζει ανθρώπους μετά θάνατον σ’ ένα «πύρινο άδη.»a Η ιδέα περί βασανισμού με πυρ είναι εντελώς ξένη προς τον Ιεχωβά Θεό, ο οποίος ευθέως κατέκρινε τους αποστάτας Ιουδαίους για το «βδέλυγμά» των να ‘διαβιβάσωσι τους υιούς αυτών και τας θυγατέρας αυτών δια του πυρός εις τον Μολόχ,’ τον θεόν του Αμμών.—Ιερεμίας 32:35· 2 Χρονικών 28:3.
7. (α) Ποιος είναι «ο πατήρ αυτού του ψεύδους» για τα βάσανα του «άδου» και πώς οι θρησκευτικοί ηγέται χρησιμοποίησαν αυτό το ψεύδος; (2 Κορινθίους 11:13-15) (β) Αλλά πώς ο Ιεχωβά αποδεικνύεται «Θεός πάσης παρηγορίας»; (Ρωμαίους 15:5, 6)
7 Όπως η διδασκαλία της αθανασίας της ψυχής, έτσι, και η διδασκαλία των βασάνων του «άδου» βασίζεται στο Βαβυλωνιακό ψεύδος ότι η ψυχή του ανθρώπου επιζή μετά θάνατον. Αυτό το ψεύδος πηγάζει από τον Σατανά, ο οποίος είναι «ο πατήρ αυτού του ψεύδους.» (Ιωάννης 8:44) Οι θρησκευτικοί ηγέται και οι κληρικοί έχουν κάνει αποτελεσματική χρήσι αυτού του ψεύδους, κρατώντας πολλούς ανθρώπους σε δουλεία στα θρησκευτικά τους δόγματα και εμπνέοντας σ’ αυτούς τον φόβο ότι υπάρχει πύρινος «άδης» μετά θάνατον. Αντιθέτως, ο Ιεχωβά ως «ο Πατήρ των οικτιρμών και Θεός πάσης παρηγορίας,» έχει σκοπό να εξασφαλίση ένα λαμπρό και ευτυχισμένο μέλλον για τους νεκρούς της αμαρτωλής ανθρωπότητος στους οποίους δόθηκε υπόσχεσις για ανάστασι.—2 Κορινθίους 1:3, 4.
ΒΑΣΑΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΖΩΗ
8. Πώς οι θρησκείες Καθολικών και Διαμαρτυρομένων παρέλειψαν ν’ ακολουθήσουν τη διδασκαλία και το παράδειγμα του Θεού στη μεταχείρησι ανθρώπων που διαφωνούσαν μ’ αυτούς; (Ματθαίος 7:21-23)
8 Συνεπώς, ο Θεός δεν επιδοκιμάζει το να βασανίζωνται ζώσες ψυχές στην παρούσα ζωή. Η Καθολική χρησιμοποίησε τη διαβόητη Ιερά Εξέτασι για να εξοντώση τους λεγομένους «αιρετικούς» με σατανικό βασανισμό και κάψιμο σε πασσάλους. Τον δέκατο έκτο αιώνα μόνο, η Καθολική Ιερά Εξέτασις έκαψε πάνω από 30.000 «αιρετικούς» μ’ αυτόν τον τρόπο. Ακόμη και οι Προτεστάνται μεταρρυθμισταί του καιρού εκείνου βαρύνονται μ’ αυτή την ενοχή, και μια αξιόλογη περίπτωσις ήταν ο θάνατος δια πυράς του Μιχαήλ Σερβέτου κοντά στη Γενεύη, επειδή αυτός δημοσία διεκήρυττε τις αλήθειες ότι η δοξασία περί Τριάδος και ο νηπιοβαπτισμός είναι αντίθετα με τη διδακαλία της Αγίας Γραφής. Ο Ιωάννης Καλβίνος, ένας από τους ιδρυτάς της Πρεσβυτεριανής Εκκλησίας, απεφάνθη υπέρ της θανατικής ποινής και παρατηρούσε ενόσω ο Σερβέτος κατά γράμμα εψήνετο ζωντανός σε μια σιγανή φωτιά επί πέντε περίπου ώρες ώσπου να πεθάνη.
9. Ένεκα ποιων ιδιοτήτων του Ιεχωβά μπορούμε να έχωμε εμπιστοσύνη σ’ αυτόν; (Ψαλμός 11:7)
9 Ο Ιεχωβά, ο ‘Θεός της αγάπης,’ ποτέ δεν συγκατετέθη σε τέτοιους βασανισμούς. Όλοι οι άνθρωποι μπορούν ν’ αποβλέπουν σ’ αυτόν με πλήρη πεποίθησι και εμπιστοσύνη στο έλεός του.
«Πόσον πολύτιμον είναι το έλεός σου, Θεέ. Δια τούτο οι υιοί των ανθρώπων ελπίζουσιν επί την σκιάν των πτερύγων σου.»—Ψαλμός 36:7.
10. Θα συμφωνούσατε σεις ότι οι εμπαίκται θα πρέπει να τυγχάνουν της μεταχειρίσεως που εκτίθεται στη Σούτρα του Λωτού;
10 Ένας τέτοιος στοργικός Θεός δεν θα επεδοκίμαζε ούτε τον αιώνιο βασανισμό των ψυχών που περιγράφεται στη σούτρα (βιβλίο κανόνων) του «Λωτού της Αληθείας» του Βουδδισμού Νιτσίρεν στην Ιαπωνία. Αυτή η σούτρα εκθέτει τα εξής στο 28ον κεφάλαιο:
«Όποιος περιπαίζει τον οπαδόν αυτής της σούτρα τα δόντια του, σε κάθε μορφή υπάρξεως, θα σπάζουν και θα χωρίζονται, τα χείλη του θα γίνουν δύσμορφα, η μύτη του θα γίνη επίπεδη, τα πόδια και τα χέρια του θα στραβώσουν, τα μάτια του θα γίνουν αλλοίθωρα, το σώμα του αηδιαστικό· θα έχη έλκη, πύον, και θα τρέχη αίμα από το σώμα του, η κοιλιά του θα φουσκώση με νερό, η αναπνοή του θα κόβεται και θα υποφέρη από κάθε είδος κακοήθους και σοβαρής νόσου. Γι’ αυτό, αν ένας διακρίνη—έστω και από μακρυά—έναν άνθρωπο που τηρεί αυτούς τους κανόνες, πρέπει να σταθή όρθιος και να του δείξη τον ίδιο σεβασμό που δείχνει και στον Βούδδα.»
Ασφαλώς δεν θα ήταν σωστό να καταθλίψη κανείς έστω και έναν εμπαίκτη με τέτοιο τρόπο! Θα ήταν πολύ άστοργο πράγμα να συσσωρευθή τέτοια αιώνια αθλιότης επάνω του. Σε καμμιά περίπτωσι, όπως τονίζει η Αγία Γραφή, οι ψυχές των αμαρτωλών δεν επιζούν από τον θάνατο του σώματος για να βασανίζωνται σε άλλες μορφές υπάρξεων. Αυτές οι ψυχές ‘πεθαίνουν.’—Ιεζεκιήλ 18:4.
ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΨΥΧΕΣ;
11. Ποια είναι η δοξασία της «μετεμψυχώσεως» που είναι κοινή στον Βουδδισμό και στον Ινδουισμό;
11 Η ανωτέρω σούτρα περιγράφει τα υποτιθέμενα βασανιστήρια που επιβάλλονται σ’ έναν εμπαίκτη σε «κάθε μορφή υπάρξεώς του.» Εδώ γίνεται παράθεσις από τη δοξασία που είναι κοινή στον Βουδδισμό και στον Ινδουισμό, ότι στον θάνατο η ψυχή «μετενσαρκούται,» δηλαδή μεταβιβάζεται σ’ ένα άλλο σώμα. Εκείνοι που το πιστεύουν αυτό, φρονούν ότι έχουν ζήσει αναρίθμητες ζωές προηγουμένως και θα εξακολουθήσουν να μεταβιβάζονται από τη μια ζωή στην άλλη σ’ ένα ουσιαστικά ατέρμονα κύκλο αναγεννήσεων. Τα κάρμα (οι πράξεις) που έγιναν στη μια ζωή αποφασίζουν ποια μορφή ζωής θα είναι η επόμενη.
12. Πώς οι Ινδουιστικές γραφές περιγράφουν τον νόμο των κάρμα (έργων) και πώς αντιδράτε σεις σ’ αυτές τις δηλώσεις;
12 Ένα από τα Ινδουιστικά συγγράμματα, το Τζαντόγια Ουπάνισαντ, εξηγεί τον νόμο των κάρμα ως εξής:
«Εκείνοι που έχουν εδώ ευχάριστη διαγωγή—έχουν την προοπτική, πράγματι, να εισέλθουν σε μια ευχάριστη ποικιλία, είτε στην κοιλιά ενός Βραχμάνου (ιερέως), είτε στην κοιλιά ενός Ξατρίγυα (στρατιωτικού), είτε στην κοιλιά ενός Βαΐσγυα (γεωργού ή έμπορου). Αλλά όσοι έχουν κακή διαγωγή εδώ—έχουν την προοπτική, πραγματικά, να εισέλθουν είτε στην κοιλιά ενός σκύλου, είτε στην κοιλιά ενός χοίρου, είτε στην κοιλιά ενός αποβεβλημένου όντος.»
Παρομοίας φύσεως είναι και τα επόμενα αποσπάσματα από τον Ινδουιστικό κώδικα του Μανού σχετικά με τις γυναίκες:
«Ένας σύζυγος, ακόμη κι αν δεν έχη αρετές, κι αν επιζητή αλλού την τέρψι, ή στερήται καλών ιδιοτήτων, εν τούτοις, πρέπει συνεχώς να λατρεύεται σαν Θεός από μια πιστή σύζυγο . . . Μια σύζυγος, με το να παραβαίνη το καθήκον της απέναντι του συζύγου της, καταισχύνεται σ’ αυτό τον κόσμο· μετά τον θάνατό της, εισέρχεται στην κοιλιά ενός τσακαλιού και βασανίζεται με νοσήματα που αποτελούν τιμωρία για την αμαρτία της.»
13. (α) Τι επίδρασι έχει στους ανθρώπους η διδασκαλία της μετεμψυχώσεως; (β) Πώς λέγεται ότι μπορεί να φθάση κανείς στη Νιρβάνα;
13 Φυσικά, οι Ινδουισταί καθώς και άλλοι είναι τελείως ελεύθεροι να το πιστεύουν αυτό, αν θέλουν. Αλλά τους δίνει ευτυχία μια τέτοια πίστις; Ο καθηγητής Τζων Νος γράφει τα εξής στο βιβλίο Οι Θρησκείες του Ανθρώπου:
«Οι Ινδουισταί έφθασαν στο σημείο να χαρακτηρίζουν την ενέργεια της αναγεννήσεως ως «Τον Τροχόν.» Την βλέπουν με απελπισία. . . . οι καρδιές τους υποφέρουν με την προοπτική χιλίων εκατομμυρίων αναγεννήσεων οι οποίες βρίσκονται ενώπιόν τους.»
Ο Ινδουισμός διδάσκει ότι όταν ένα άτομο κατανοήση ότι ο πραγματικός εαυτός του αποτελεί μέρος του Θεού, μπορεί να χάση την επιθυμία για περαιτέρω φυσική ζωή, να ξεφύγη από τον κύκλο των αναγεννήσεων και να φθάση στη κατάστασι της Νιρβάνα. Σύμφωνα με διάφορα δόγματα του Ινδουισμού, αυτό μπορεί να προέλθη από τη Γιόγκα, δηλαδή από εκστατικό χορό και ψαλμωδία. Ο Βουδδισμός Ζεν στην Ιαπωνία τονίζει, επίσης, την βαθειά σκέψι ως την οδό προς τη Νιρβάνα.
14. Ποια είναι η σαφής διδασκαλία της Αγίας Γραφής σχετικά με την κατάστασι των νεκρών και την ελπίδα γι’ αυτούς; (1 Κορινθίους 15:20, 21)
14 Οι οπαδοί αυτών των θρησκειών μπορούν να συνεχίσουν ν’ ακολουθούν αυτές τις πεποιθήσεις, αν το θέλουν. Εν τούτοις, η Αγία Γραφή αντιθέτως μας γνωστοποιεί την απλή πρακτική διδασκαλία ότι όλοι οι άνθρωποι είναι θνητές ψυχές, που έχουν κληρονομήσει αμαρτία και θάνατο από τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ. Ο θάνατος είναι το τέλος της οδού για κάθε ψυχή έως τον ευτυχή καιρό που ο Θεός θ’ αναστήση τους νεκρούς:
«Ο μισθός της αμαρτίας είναι θάνατος, το δε χάρισμα του Θεού ζωή αιώνιος δια Ιησού Χριστού του Κυρίου ημών.» (Ρωμαίους 6:23)
Τώρα εγείρεται το ερώτημα: «Γιατί ο Θεός ανέχθηκε εσφαλμένες θρησκευτικές διδασκαλίες τόσον καιρό; Γιατί επέτρεψε όλη τη δυστυχία που εξακολουθεί να μαστίζη την ανθρωπότητα;
[Υποσημείωση]
a Βλέπε βιβλίον Είναι Αυτή η Ζωή το Παν Που Υπάρχει; σελίδες 98-110.
[Εικόνα στη σελίδα 95]
Ο Θεός φροντίζει για τα πτηνά· ακόμη περισσότερο για σας
[Εικόνα στη σελίδα 99]
Ενώπιον του αμαρτωλού ανθρωπίνου γένους υπάρχουν, όχι αιώνια βάσανα αλλά η ευκαιρία για ζωή στον παράδεισο
[Εικόνα στη σελίδα 100]
Δεκάδες χιλιάδες άτομα πέθαναν στη διάρκεια πυρίνων διωγμών στον Χριστιανικό κόσμο
[Εικόνες στη σελίδα 102]
Ο νόμος των κάρμα διδάσκει τον «τροχόν»των ατέρμονων αναγεννήσεων
[Εικόνα στη σελίδα 104]
Βουδδιστικός κύλινδρος που δείχνει τα βάσανα των κακών ψυχών στον «άδη»
Τόποι της Βουδδιστικής «κολάσεως» όπως εμφανίζονται στη σελίδα 104, από επάνω προς τα κάτω: Ο Δρόμος προς την Κόλασι, Θανατηφόροι Άνεμοι, ο Δρόμος προς τη Δίψα και την Πείνα, το Όρος με τις Βελόνες, η Γυμνώτρια Μάγισσα, η Λίμνη του Αίματος, ο Απόκρυφος Τόπος από τον Κόσμο, ο Δρόμος προς τη Σφαγή, η Κόλασις της Επανειλημμένης Ζωής, ο Τόπος των Περιττωμάτων και της Λάσπης, η Κόλασις των Μαύρων Σχοινιών, η Συνάθροισις της Κολάσεως, το Άλσος των Ξιφών, η Κόλασις των Κραυγών και των Ουρλιασμάτων, ο Άνεμος του Σκότους και του Πυρός, η Κόλασις της Υπερτάτης Αγωνίας, η Κόλασις των Αδιάκοπων Βασάνων.
[Εικόνα στη σελίδα 105]
Η Ρωμαιοκαθολική «Κόλασις» (Ινφέρνο) όπως την απεικονίζει ο Δάντης