Κεφάλαιο 3
Πού Μπορείτε να Βρείτε Καθοδήγηση;
ΤΙ στέκεται εμπόδιο ανάμεσα σε σας και στην ευτυχία; Ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε; Αυτά μπορεί να είναι προσωπικής φύσεως—όπως η υγεία, τα χρήματα, το σεξ και η οικογένειά σας. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν τον κίνδυνο από το έγκλημα, την έλλειψη των αναγκαίων της ζωής, απογοητεύσεις από την εργασία, τις αδικίες, την απειλή πολέμου. Ναι, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν προβλήματα που εμποδίζουν την ευτυχία τους.
2 Παρά τις προσπάθειες πολλών μορφωμένων και έμπειρων ανθρώπων, τα προβλήματα συνεχίζονται και χειροτερεύουν. Αποδείχτηκε αληθινό αυτό που γράφτηκε πριν από πολύ καιρό. «Η οδός του ανθρώπου δεν εξαρτάται απ’ αυτού· του περιπατούντος ανθρώπου δεν είναι το να κατευθύνη τα διαβήματα αυτού».a Δεν είναι λοιπόν φανερό ότι έχουμε ανάγκη καθοδηγήσεως από μια πηγή σοφότερη από τον άνθρωπο, αν πρόκειται να βρούμε διαρκή ευτυχία; Και πού μπορούμε να βρούμε μια τέτοια καθοδήγηση;
3 Πολλοί πιστεύουν ότι το σύμπαν είναι σαν ένα ‘βιβλίο δημιουργίας’ που μιλάει για ένα Δημιουργό. Ένας Εβραίος βασιλιάς συμφώνησε και έγραψε: «Οι ουρανοί διηγούνται την δόξαν του Θεού.» Είπε επίσης ότι ο Δημιουργός έχει δώσει πληροφορίες που βρίσκονται μέσα σ’ ένα κατά γράμμα βιβλίο που μπορεί να κάνει χαρούμενο και ‘σοφό τον άπειρο άνθρωπο’.b
4 Αφού οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να επικοινωνούν—και μάλιστα να στέλνουν μηνύματα στη γη από το έξω διάστημα—δεν είναι λογικό ότι θα μπορούσε να το κάνει αυτό και ο Δημιουργός επίσης; Εξάλλου, αφού υπάρχουν πολλά πράγματα σχετικά με τη γη που αποδεικνύουν το ενδιαφέρον Του για την ανθρωπότητα, λογικό είναι ότι αυτός θα ήθελε να βοηθήσει τους ανθρώπους. Και πραγματικά το κάνει αυτό αφού αυτό είναι κάτι που γίνεται σε κάθε στοργική οικογένεια: οι γονείς μεταδίδουν γνώση και οδηγίες στα παιδιά τους. Αλλά πώς θα μπορούσε ο Δημιουργός του ανθρώπου να το κάνει αυτό για το καλό μας;
5 Από πολλά χρόνια το γράψιμο είναι ένα εξαιρετικό μέσον μεταδόσεως πληροφοριών με ακρίβεια και αρκετή σταθερότητα. Ένα γραπτό κείμενο έχει πολύ λιγότερες πιθανότητες να περιέχει λάθη, παρά ένα μήνυμα που διαδίδεται πλατιά μόνο προφορικά. Επίσης, ένα βιβλίο μπορεί να αναπαραχθεί και να μεταφραστεί, ώστε άτομα που μιλούν οποιαδήποτε γλώσσα να μπορούν να διαβάζουν το μήνυμα του. Δεν είναι λοιπόν λογικό το ότι ο Δημιουργός μας χρησιμοποίησε έναν τέτοιο τρόπο για να μας δώσει πληροφορίες;
6 Η Αγία Γραφή, περισσότερο από κάθε άλλο θρησκευτικό βιβλίο, θεωρήθηκε σαν ένα μέσο για να επικοινωνεί ο Δημιουργός μας με τους ανθρώπους και γι’ αυτό το λόγο είχε μια εξαιρετικά πλατιά κυκλοφορία. Αυτό είναι σημαντικό. Αν ο Δημιουργός του ανθρώπινου γένους είχε σκοπό να προμηθεύσει ένα βιβλίο που να περιέχει το μήνυμα του για όλους τους ανθρώπους, θα έπρεπε να μπορούν να αποκτήσουν το βιβλίο αυτό όλοι οι άνθρωποι. Και αυτό πραγματικά αληθεύει για τη Βίβλο. Μπορεί να διαβαστεί σε γλώσσες που μιλάει το 97 τα εκατό του πληθυσμού της γης. Κανένα άλλο θρησκευτικό βιβλίο δεν έχει τυπωθεί και διατεθεί σε τόσα πολλά δισεκατομμύρια αντίτυπα.
7 Αληθινά, η Αγία Γραφή είναι το θρησκευτικό βιβλίο για όλο το ανθρώπινο γένος. Γιατί; Διότι η συγγραφή του άρχισε κοντά στο λίκνο του πολιτισμού. Είναι το μόνο ιερό βιβλίο που φτάνει πίσω στην αρχή του ανθρώπινου γένους. Δείχνει, επίσης, το σκοπό του Θεού να δώσει την ευκαιρία στους ανθρώπους ‘όλων των εθνών της γης’ ν’ απολαύσουν διαρκείς ευλογίες.—Γένεσις 22:18.
8 Η «Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα» αποκαλεί την Αγία Γραφή σαν τη συλλογή βιβλίων με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ανθρώπινη ιστορία. Η Γραφή είχε τη μεγαλύτερη επιρροή και επίδραση στην ιστορία από οποιοδήποτε άλλο ιερό σύγγραμμα. Γι’ αυτό, είναι σωστό να πούμε ότι κανείς δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει μια ολοκληρωμένη μόρφωση αν δεν έχει διαβάσει τη Βίβλο.
9 Κι όμως, μερικοί αποφεύγουν την Αγία Γραφή. Γιατί; Συχνά η αιτία είναι η διαγωγή των ανθρώπων και των εθνών που υποτίθεται ότι ακολουθούν την Αγία Γραφή. Σε ορισμένες χώρες λένε ότι η Γραφή είναι ένα βιβλίο που οδηγεί σε πολέμους, ένα βιβλίο της αποικιοκρατίας, ή ότι είναι το ‘βιβλίο της λευκής φυλής’. Αλλά αυτές είναι σφαλερές απόψεις. Η Αγία Γραφή γράφτηκε στη Μέση Ανατολή. Δεν εγκρίνει τους αποικιακούς πολέμους και την άπληστη εκμετάλλευση που έγιναν στο όνομα της Χριστιανοσύνης. Αντίθετα, διαβάζοντας τη Γραφή θα δείτε ότι αυτή κατακρίνει έντονα τους ιδιοτελείς πολέμους, την ανηθικότητα και την εκμετάλλευση των άλλων. Εκείνοι που φταίνε είναι οι άπληστοι άνθρωποι κι όχι η Αγία Γραφή. (Ιάκωβος 4:1-3· 5:1-6) Μην αφήνετε, λοιπόν, την κακή διαγωγή των ιδιοτελών ανθρώπων, που ζουν αντίθετα με τις συμβουλές της Γραφής, να σας εμποδίζουν να ωφεληθείτε από τους θησαυρούς της.
ΤΙ ΘΑ ΒΡΕΙΤΕ;
10 Πολλοί εκπλήσσονται όταν διαβάζουν για πρώτη φορά τη Γραφή. Διαπιστώνουν ότι δεν είναι κατά κύριο λόγο ένα βιβλίο θρησκευτικών τύπων ή δογμάτων. Ούτε είναι συλλογή από αοριστολογίες ή φιλοσοφίες που αφήνουν αδιάφορο τον μέσο άνθρωπο. Ασχολείται με πραγματικούς ανθρώπους που είχαν ανησυχίες και προβλήματα σαν τα δικά μας. Επίσης, με το να δείχνει τον τρόπο που φέρθηκε ο Θεός στο ανθρώπινο γένος στο παρελθόν, μας βοηθάει να καταλάβουμε ποιο είναι το θέλημα του για μας σήμερα. Σας συνιστούμε να διαβάσετε τη Γένεση, το πρώτο βιβλίο της Γραφής. Από τις ενδιαφέρουσες αφηγήσεις της, θα μπορέσετε να μάθετε πολλά για το σκοπό του Θεού σχετικά με όλη την ανθρωπότητα. Θα βρείτε μαθήματα για το τι μπορεί να καταστρέψει την ευτυχία ενός ανθρώπου. Θα μάθετε επίσης ιδιότητες και ενέργειες που φέρνουν επιτυχία και ευαρεστούν τον Θεό.
11 Μερικά από τα 66 βιβλία της Αγίας Γραφής, ασχολούνται με την ιστορία και τις θρησκευτικές ενέργειες του αρχαίου Ισραήλ. (Τα βιβλία Έξοδος, Ιησούς του Ναυή και Α΄ Σαμουήλ είναι μερικά από τα βιβλία που ασφαλώς θ’ απολαύσετε.) Αυτή η εξιστόρηση γράφτηκε για να ωφεληθούμε απ’ αυτή. (1 Κορινθίους 10:11) Γι’ αυτό, αν και ο Θεός δεν καθοδηγεί πια άμεσα ένα ιδιαίτερο έθνος, ούτε περιμένει από τον καθένα να τηρήσει τους νόμους που είχε δώσει μόνο για τον αρχαίο Ισραήλ, πολλά μπορούμε να μάθουμε από τα βιβλία αυτά της Γραφής. Και, όπως θα δούμε παρακάτω, τα όσα έκανε ο Θεός για τους Ισραηλίτες (καθώς και οι θυσίες ζώων που του πρόσφεραν) έχουν σημασία για τη ζωή μας.
12 Για να έχετε μια ολοκληρωμένη άποψη της Αγίας Γραφής, πρέπει επίσης να διαβάσετε τουλάχιστον μια από τις αφηγήσεις για τη ζωή του Ιησού. Το σύντομο Ευαγγέλιο του Μάρκου είναι ένα καλό παράδειγμα. Έπειτα, απολαύστε τη συναρπαστική αφήγηση για την ίδρυση της Χριστιανοσύνης που περιγράφεται στις Πράξεις των Αποστόλων. Κατόπιν, για να έχετε ένα δείγμα για την πρακτική συμβουλή που περιέχει η Γραφή για τους Χριστιανούς, διαβάστε την επιστολή του Ιακώβου. Με το να πάρετε μια βασική γεύση απ’ όλα τα διάφορα μέρη της Γραφής, θα μπορέσετε να καταλάβετε γιατί την εκτιμούσαν τόσο πολύ σ’ όλους τους αιώνες.
13 Αν μερικά από τα πράγματα που διαβάζετε στη Γραφή σάς φαίνονται περίπλοκα, να έχετε υπομονή. Η Γραφή περιέχει πολλά βαθιά νοήματα, όπως θα περιμέναμε από ένα βιβλίο που προμήθευσε ο Δημιουργός για να το μελετάει η ανθρωπότητα στο πέρασμα των αιώνων. (2 Πέτρου 3:15, 16) Με τον καιρό θα βρείτε απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα, γιατί οι αφηγήσεις της Γραφής σχετίζονται η μια με την άλλη. Ερωτήματα που δημιουργούνται από ένα εδάφιο θα απαντηθούν από άλλα Γραφικά εδάφια. Όσο περισσότερο διαβάζετε τη Γραφή, τόσο πιο χρήσιμη και ικανοποιητική θα τη βρείτε. Επίσης, σύντομα θα δείτε ότι αυτά που λέει η Γραφή, διαφέρουν πολύ από τις διδασκαλίες και τις πράξεις των περισσοτέρων εκκλησιών. Αυτό θα σας υποκινήσει να διαβάσετε όλη την Αγία Γραφή και θα δείτε ότι θα θέλετε να ξαναγυρίζετε πάλι και πάλι σ’ αυτή.
Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ—ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΗΛΘΕ;
14 Ίσως να γνωρίζετε ανθρώπους που σέβονται την Αγία Γραφή σαν φιλολογικό σύγγραμμα ή σαν ένα έργο αρχαίας σοφίας, και που νομίζουν ότι αυτή προέρχεται από ανθρώπους, και ότι δεν είναι ο Λόγος του Θεού. Ποια είναι η πραγματικότητα;
15 Διαβάζοντας την Αγία Γραφή, θα παρατηρήσετε ότι πραγματικά άνθρωποι κατέγραψαν αυτά που περιέχει. Ο πρώτος ήταν ο Μωυσής που άρχισε να γράφει το 1513 π.Χ. Ο τελευταίος ήταν ο απόστολος του Ιησού Ιωάννης, που έγραψε προς το τέλος του πρώτου αιώνα μ.Χ. Συνολικά, περίπου 40 άνθρωποι έγραψαν τα διάφορα βιβλία της Γραφής. Τι είδους άνθρωποι ήταν αυτοί; Ήταν άνθρωποι ταπεινοί, πρόθυμοι να εκθέσουν τόσο τα δικά τους ελαττώματα όσο και τα ελαττώματα του έθνους τους. Η ειλικρίνειά τους είναι αξιοσημείωτη, γιατί είπαν, επίσης, ότι έγραφαν εκείνα που τους είπε ο Θεός να γράψουν. Μπορείτε να βρείτε τέτοια παραδείγματα στο 2 Σαμουήλ 23:1, 2· Ιερεμίας 1:1, 2 και Ιεζεκιήλ 13:1, 2. Δεν πρέπει αυτό να μας υποκινήσει να εξετάσουμε σοβαρά τη διαβεβαίωση της Βίβλου ότι «όλη η Γραφή είναι θεόπνευστος και ωφέλιμος;»—2 Τιμόθεον 3:16· 2 Πέτρου 1:20, 21.
16 Αυτά που έγραψαν οι Βιβλικοί συγγραφείς διαφέρουν σε πολλά σημεία από τις περισσότερες αρχαίες αφηγήσεις. Όπως γνωρίζει κάθε σπουδαστής της αρχαίας ιστορίας, οι αφηγήσεις από την Αίγυπτο, την Περσία, τη Βαβυλώνα και από άλλα αρχαία έθνη, περιλαμβάνουν μυθολογία και χονδροειδείς υπερβολές για τους άρχοντες και τα κατορθώματα τους. Αντίθετα, η Γραφή διακρίνεται για την αλήθεια και την ακρίβειά της. Είναι γεμάτη με συγκεκριμένα ονόματα και λεπτομέρειες που μπορούν να επιβεβαιωθούν και, ακόμη, να χρονολογηθούν. Για παράδειγμα, το βιβλίο του Δανιήλ, στο πέμπτο κεφάλαιο, περιέχει πληροφορίες για ένα Βαβυλώνιο άρχοντα που λεγόταν Βαλτάσαρ. Για πολλά χρόνια, οι κριτικοί ισχυρίζονταν ότι ο Βαλτάσαρ δεν υπήρξε ποτέ άλλα επινοήθηκε από τον Δανιήλ. Στα πρόσφατα χρόνια, όμως, αναγραφές επάνω σε πήλινες πινακίδες που βρέθηκαν σε ανασκαφές και μεταφράστηκαν, συμφωνούν με τις λεπτομέρειες της αφηγήσεως του Δανιήλ. Γι’ αυτό το λόγο, ο Καθηγητής Ρ. Π. Ντάουερτυ (του Πανεπιστημίου Γέιλ) έγραψε ότι η Αγία Γραφή είναι πιο ακριβής από άλλα συγγράμματα και αποδεικνύει ότι το βιβλίο του Δανιήλ γράφτηκε στον καιρό ακριβώς που λέει η Βίβλος.—«Ναβονίδης και Βαλτάσαρ».
17 Αν ταξιδέψετε στην Ιερουσαλήμ μπορείτε να περάσετε από μια αρχαία σήραγγα υδραγωγείου που ανοίχτηκε μέσα από συμπαγή βράχο. Η μακριά αυτή σήραγγα ανακαλύφτηκε και καθαρίστηκε τον περασμένο αιώνα. Γιατί μας ενδιαφέρει αυτό; Επειδή επιβεβαιώνει τα όσα γράφτηκαν στη Βίβλο πριν από 2.000 χρόνια και περισσότερο για τη μεταφορά νερού στην Ιερουσαλήμ από τον Βασιλιά Εζεκία.—2 Βασιλέων 20:20· 2 Χρονικών 32:30.
18 Τα παραπάνω είναι δύο μόνο από τα πολλά παραδείγματα που δείχνουν ότι η Βίβλος είναι ιστορικά και γεωγραφικά αξιόπιστη. Αλλά η Βίβλος δεν έχει μόνο ακρίβεια, γιατί και μερικά σύγχρονα ιστορικά βιβλία είναι ακριβή. Η Βίβλος περιέχει πράγματα που δεν θα μπορούσαν να εξηγηθούν αν ήταν απλώς ένα βιβλίο ανθρώπινης προελεύσεως. Και αυτά ακριβώς τα πράγματα έχουν πείσει πολλούς προσεκτικούς ερευνητές ότι η Βίβλος προέρχεται από ένα Υπέρτατο Ον.
19 Μολονότι η Βίβλος δεν γράφτηκε για να είναι ένα επιστημονικό βιβλίο, ωστόσο, όταν θίγει επιστημονικά ζητήματα είναι ακριβής και περιέχει γνώση που δεν είχαν στη διάθεση τους οι άνθρωποι τον καιρό που γράφτηκε. Για παράδειγμα ο Δρ Άρνο Πεντζίας (βραβείο Νόμπελ 1978) είπε τα εξής για την προέλευση του σύμπαντος:
«Το επιχείρημα μου είναι ότι αυτά που ξέρουμε σήμερα είναι ακριβώς τα ίδια μ’ αυτά που θα ξέραμε αν θα ήμαστε αναγκασμένοι να προχωρούσαμε στην έρευνα έχοντας μόνο τα πέντε βιβλία του Μωυσή, τους Ψαλμούς ή γενικά τη Γραφή.»
Επίσης, η Γένεση αφηγείται την προοδευτική εμφάνιση των μορφών της ζωής με την ίδια ακριβώς σειρά που παραδέχονται οι επιστήμονες. (Γένεσις 1:1-27) Και ενώ άλλα έθνη δίδαξαν μύθους, όπως το ότι η γη στηρίζεται πάνω σε ελέφαντες ή σ’ ένα γίγαντα, η Βίβλος σωστά δείχνει ότι η γη αιωρείται στο κενό και ότι είναι στρογγυλή. (Ιώβ 26:7· Ησαΐας 40:22) Πώς γνώριζαν οι Βιβλικοί συγγραφείς πράγματα που μόνο στα πρόσφατα χρόνια ανακάλυψαν οι επιστήμονες; Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να προήλθαν από μια πηγή ανώτερη από τους ίδιους.
20 Υπάρχει κάτι ακόμη πιο σημαντικό που χύνει φως στην προέλευση της Βίβλου. Είναι η προφητεία. Οι άνθρωποι μπορεί να κάνουν υποθέσεις για γεγονότα, αλλά δεν μπορούν με συνέπεια να προλέγουν το μέλλον με οποιονδήποτε βαθμό ακριβείας. (Ιάκωβος 4:13, 14) Η Βίβλος, όμως, το κατορθώνει αυτό. Πολύ πριν η Βαβυλώνα γίνει παγκόσμια αυτοκρατορία και ερημώσει την Ιερουσαλήμ, ο Θεός κατηύθυνε τον προφήτη Ησαΐα να προφητεύσει ότι η Βαβυλώνα θα καταστρεφόταν νικημένη. Δύο περίπου αιώνες από πριν, ο Θεός ανέφερε ονομαστικά τον Κύρο σαν τον κατακτητή της Βαβυλώνας και είπε με ποιο τρόπο θα κυριευόταν η πόλη. Ο Ησαΐας, επίσης, έγραψε ακριβείς λεπτομέρειες σχετικά με την τελική ερήμωση της Βαβυλώνας, ενώ αυτή η καταστροφή θα γινόταν μετά από 1.000 χρόνια και περισσότερο. (Ησαΐας 13:17-22· 44:24-45:3) Όλα αυτά εκπληρώθηκαν. Το ίδιο έγινε και με τις Βιβλικές προφητείες για την Τύρο και τη Νινευή. (Ιεζεκιήλ 26:1-5· Σοφονίας 2:13-15) Μπορείτε να επισκεφθείτε ερείπια στη Μέση Ανατολή και να δείτε μόνοι σας την απόδειξη.
21 Το βιβλίο του Δανιήλ προείπε σαφώς κι άλλες διεθνείς εξελίξεις πολύ πριν συμβούν. Η Βαβυλώνα θα κυριευόταν από τη Μηδο-Περσία, η οποία, με τη σειρά της, θα καταστρεφόταν από την Ελλάδα. Μετά το θάνατο του διάσημου αρχηγού της Ελλάδας (του Μεγάλου Αλεξάνδρου), τέσσερις από τους στρατηγούς του θα αναλάμβαναν τη διακυβέρνηση της πρώην αυτοκρατορίας. (Δανιήλ 8:3-8, 20-22) Επρόκειτο για μια πολύ μελλοντική ιστορία γραμμένη από πριν, και πράγματι έγινε όπως προλέχθηκε. Πώς το γνώριζε αυτό ο Δανιήλ; Η μόνη ικανοποιητική απάντηση αναγράφεται στην ίδια τη Βίβλο : «Όλη η Γραφή είναι θεόπνευστος». Αυτό ενδιαφέρει πολύ κι εμάς, γιατί όπως θα εξετάσουμε σ’ ένα από τα επόμενα κεφάλαια, η Βίβλος περιέχει προφητείες για πράγματα που συνέβησαν στην εποχή μας. Επίσης, περιγράφει πράγματα που πρόκειται να γίνουν στο μέλλον.c
22 Η Βίβλος, δεν ασχολείται μόνο με το μέλλον, αλλά μας βοηθάει ν’ αντιμετωπίσουμε με επιτυχία και το παρόν. Εξηγεί γιατί υπάρχουν τόσο πολλά δεινοπαθήματα, και μας βοηθάει να κατανοήσουμε το σκοπό της ζωής. Παρέχει καθοδηγία από τον Δημιουργό για το πώς μπορούμε εμείς προσωπικά να υπερνικήσουμε προβλήματα και να βρούμε τη μεγαλύτερη δυνατή ευτυχία στη ζωή, τώρα και στο μέλλον. Στα επόμενα κεφάλαια θα εξεταστούν μερικά από τα προβλήματα της ζωής, καθώς και οι ρεαλιστικές συμβουλές της Βίβλου. Πρώτα, όμως, πρέπει να αποκτήσουμε καλή γνώση για Εκείνον που προμήθευσε αυτές τις συμβουλές.
[Υποσημειώσεις]
b Ψαλμός 19:1, 7, 8 (ΜΝΚ).
c Αν θέλετε να μελετήσετε περισσότερα για τη Βίβλο, σαν βιβλίο γραμμένο από τον Θεό, παρακαλείστε να προμηθευθείτε το βιβλίο με τον τίτλο «Είναι η Βίβλος Πράγματι ο Λόγος του Θεού;» εκδόσεως της Βιβλικής και Φυλλαδικής Εταιρίας Σκοπιά.
[Ερωτήσεις Μελέτης]
Γιατί είναι λογικό το ότι ο Θεός προμήθευσε ένα βιβλίο για καθοδήγηση; (1-5)
Τι λόγοι υπάρχουν για να εξετάσουμε την Αγία Γραφή; (6-9)
Τι είδους πληροφορίες βρίσκονται στην Αγία Γραφή; (10-13)
Ποια γεγονότα δείχνουν αν η Αγία Γραφή είναι απλώς ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα; (14-19)
Τι είναι σημαντικό για τα σχόλια της Βίβλου πάνω σε μελλοντικά γεγονότα; (20-22)
[Εικόνα στη σελίδα 22]
Οι ανθρωποποίητοι δορυφόροι μπορούν να στέλνουν μηνύματα στη γη. Δεν μπορεί ο Δημιουργός να κάνει κάτι περισσότερο;
[Εικόνα στη σελίδα 23]
Δεν είναι λογικό ότι ο Θεός θα προμήθευε ένα βιβλίο για την ανθρωπότητα;
[Εικόνα στη σελίδα 27]
Η ΣΗΡΑΓΓΑ ΤΟΥ ΕΖΕΚΙΑ
Μπορείτε να περάσετε μέσα απ’ αυτό το αρχαίο υδραγωγείο της Ιερουσαλήμ. Αυτό επιβεβαιώνει την ακρίβεια της Βίβλου.