Κεφάλαιο 14
Γιατί Επιτρέπει ο Θεός το Κακό;
ΑΝ ΕΝΑ φιλικό σας άτομο ληστευθεί, βιαστεί ή δολοφονηθεί και αφήσουν το δράστη να ξεφύγει, δεν θα αισθανθείτε απογοήτευση, πόνο και οργή; Τέτοια εγκλήματα και αδικίες είναι μόνο ένα μικρό δείγμα του τι υπέστη η ανθρωπότητα.
2 Η ιστορία είναι μια συνεχής αφήγηση από κτηνώδεις πολέμους, από αθλιότητα, φτώχεια, έγκλημα και καταδυνάστευση. Γι’ αυτό το λόγο μερικοί άρχισαν ν’ αμφιβάλλουν και γι’ αυτή την ύπαρξη του Θεού. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν πειστικές αποδείξεις ότι ο Δημιουργός υπάρχει. (Εβραίους 3:4· Ρωμαίους 1:20) Αλλά υπάρχει επίσης και το κακό. Γι’ αυτό το λόγο, ακόμη και πολλοί που πιστεύουν στον Θεό αναρωτιούνται, ‘Ενδιαφέρεται πραγματικά για μας;’ Ρωτούν, ‘Αν ο Θεός ενδιαφέρεται, γιατί έχει επιτρέψει το κακό για τόσο πολύ καιρό;’
3 Οι φιλόσοφοι και οι κληρικοί ασχολήθηκαν συχνά μ’ αυτό το θέμα, αλλά δεν έδωσαν ικανοποιητικές απαντήσεις. Τι λέει ο ίδιος ο Θεός;
Ο ΘΕΟΣ ΑΠΑΝΤΑ: ‘ΒΕΒΑΙΩΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΑΙ’
4 Με βάση την πείρα μας, μπορούμε να καταλάβουμε την αντίδραση του Εβραίου προφήτη Αββακούμ στη βία και στην αδικία. Αυτός έζησε σ’ έναν καιρό που οι Ιουδαίοι είχαν ξεπέσει σε πολλές κακές συνήθειες, οι οποίες κατέθλιψαν τον Αββακούμ και τον έκαναν να ρωτήσει τον Θεό:
«Δια τι με κάμνεις να βλέπω ανομίαν και να θεωρώ ταλαιπωρίαν και αρπαγήν και αδικίαν έμπροσθέν μου; Και υπάρχουσιν διεγείροντες έριδα και φιλονεικίαν. Δια τούτο ο νόμος είναι αργός, και δεν εξέρχεται κρίσις· επειδή ο ασεβής καταδυναστεύει τον δίκαιον, δια τούτο εξέρχεται κρίσις διεστραμμένη.»—Αββακούμ 1:3,4.
Ο Αββακούμ, αν και είχε πειστεί για τη δικαιοσύνη του Ιεχωβά, ήταν καταλυπημένος από τη βία και την αδικία ανάμεσα στο λαό του. Επίσης, εκείνο τον καιρό οι Βαβυλώνιοι τρομοκρατούσαν και λεηλατούσαν τα έθνη. Φαινόταν ότι το κακό κυριαρχούσε παντού. Ο προφήτης Αββακούμ αναρωτιόταν γιατί ο Θεός, που μπορούσε να τα βλέπει αυτά, φαινόταν σαν να μην έκανε τίποτα.—Αββακούμ 1:13.
5 Σε μια όραση, ο Ιεχωβά διαβεβαίωσε τον Αββακούμ ότι η φαινομενική ευημερία των κακών ήταν μόνο πρόσκαιρη. Ο Θεός όχι μόνο έβλεπε τα όσα συνέβαιναν, αλλά και ενδιαφερόταν. Είχε έναν «ορισμένο καιρό» για την απόδοση θείας δικαιοσύνης. Κι αν ακόμη νόμιζαν οι άνθρωποι ότι ο Θεός καθυστερούσε, ο Αββακούμ πήρε τη διαβεβαίωση, ότι «Εις το τέλος θέλει λαλήσει και δεν θέλει ψευσθή».—Αββακούμ 2:3.
6 Ο Θεός, δείχνοντας ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον του, είπε στον Αββακούμ να προσέξει μια πρόκληση που αντιμετώπιζαν στο μεταξύ οι άνθρωποι. Ο Ιεχωβά είπε: «Ο δε δίκαιος θέλει ζήσει δια της πίστεως αυτού». (Αββακούμ 2:4) Θα ξεπερνούσε μ’ επιτυχία ο Αββακούμ την πρόκληση, κάνοντας ό,τι ήταν δίκαιο και ηθικό παρ’ όλα όσα έκαναν οι γύρω του: Έπρεπε να έχει εμπιστοσύνη ότι ο Ιεχωβά θα χειριζόταν τα πράγματα κατάλληλα στον ορισμένο του καιρό.
7 Η ιστορία μάς λέει τι συνέβη. Όταν έφτασε ο καιρός, ο Θεός έβαλε τέλος στη βία και στην αδικία των Ιουδαίων. Η χώρα κυριεύθηκε και πολλοί από τους κατοίκους αιχμαλωτίστηκαν. Αργότερα, ο Θεός τακτοποίησε το λογαριασμό με τη Βαβυλώνα. Όπως προείπε ο Ιεχωβά μέσω των προφητών του, οι Μήδοι και οι Πέρσες με τον Κύρο, συνέτριψαν τη φαινομενικά παντοδύναμη Βαβυλωνιακή Αυτοκρατορία.—Ιερεμίας 51:11, 12· Ησαΐας 45:1· Δανιήλ 5:22-31.
8 Αυτή η μικρογραφική εξεικόνιση δείχνει ότι ο Δημιουργός μας δεν κλείνει τα μάτια στο κακό. Το γνωρίζει πολύ καλά και ενδιαφέρεται. (Παράβαλε Γένεσις 18:20, 21· 19:13.) Αφού είναι έτσι, γιατί ο Θεός επέτρεψε να συνεχίζεται το κακό μέχρι τώρα; Για να καταλάβουμε τη λογική εξήγηση της Βίβλου, είναι ανάγκη να γυρίσουμε πίσω, όταν άρχισαν οι ανθρώπινες στενοχώριες.
ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ
9 Όπως αναφέρεται στη Γένεση κεφάλαιο 3, ο Διάβολος ρώτησε την Εύα σχετικά με την υποταγή της στην εντολή του Θεού να μη φάει από ένα ειδικά προσδιορισμένο δέντρο. Η Εύα απάντησε ότι η παρακοή θα έφερνε την καταδίκη σε θάνατο. Αλλά ο Σατανάς απάντησε:
«Δεν θέλετε βεβαίως αποθάνει· αλλ’ εξεύρει ο Θεός, ότι καθ’ ην ημέραν φάγητε απ’ αυτού, θέλουσιν ανοιχθή οι οφθαλμοί σας, και θέλετε είσθαι ως θεοί, γνωρίζοντες το καλόν και το κακόν».—Γένεσις 3:1-5.
Ο Σατανάς εδώ παρουσίασε προκλήσεις ή ζητήματα που περιλάμβαναν όλα τα πλάσματα του Θεού, ανθρώπους και αγγέλους.
10 Πρώτ’ απ’ όλα ο Διάβολος αμφισβήτησε την εντιμότητα του Θεού. Συλλογιστείτε τι σήμαινε αυτό. Α ν ο Θεός δεν έλεγε την αλήθεια σ’ αυτό το ζήτημα, θα μπορούσε να είναι αξιόπιστος σ’ οτιδήποτε άλλο; Δεν θα ήταν πάντοτε καχύποπτα τα πλάσματα του στη γη και στον ουρανό για τα όσα είχε πει ο Θεός; Γνωρίζουμε σήμερα πόσο καχύποπτοι είναι οι άνθρωποι για τους πολιτικούς οι οποίοι τους κυβερνούν λέγοντας ψέματα.—Παράβαλε με Ψαλμό 5:9.
11 Ο ισχυρισμός του Σατανά ότι ο Θεός εξαπατά και κρύβει πράγματα που είναι καλά για τα πλάσματα του, δημιούργησε επίσης το ερώτημα, Αξίζει στον Θεό να κυβερνάει; Η αμφισβήτηση του δικαιώματος του Θεού να κυβερνάει περιλάμβανε όλο το σύμπαν.
12 Ο Σατανάς, ισχυρίστηκε ακόμη ότι οι άνθρωποι μπορούν να τα καταφέρουν και χωρίς τον Θεό, ότι μπορούν και πρέπει να αυτοκυβερνούνται. Το ερώτημα τέθηκε σ’ ανθρώπους και σ’ αγγέλους, Μπορούν οι άνθρωποι να διευθύνουν με επιτυχία τις υποθέσεις τους ανεξάρτητα από τον Θεό;
13 Αυτά τα σοβαρά ηθικά ζητήματα απαιτούσαν πλήρη τακτοποίηση. Ο τρόπος με τον οποίο ο Θεός διάλεξε να τα τακτοποιήσει, δείχνει καθαρά τη σοφία του και το ενδιαφέρον του για την ευημερία μας, και τώρα και στο μέλλον. Ο Θεός επέτρεψε να περάσει καιρός, στη διάρκεια του οποίου όλα τα νοήμονα πλάσματα θα μπορούσαν να δουν τις αποδείξεις. Για να το καταλάβετε αυτό, εξετάστε πώς θα ενεργούσατε εσείς αν κάποιος ισχυριζόταν δημόσια ότι δεν είστε ένα καλό μέλος της οικογένειάς σας, ότι λέτε ψέματα και εξουσιάζετε εμπνέοντας φόβο. Ένας αβέβαιος άνθρωπος θα μπορούσε να διαμαρτυρηθεί έντονα ή ακόμη να πολεμήσει τον κατήγορο του. Αλλά αν είστε βέβαιος ότι οι κατηγορίες είναι ψεύτικες, θα μπορούσατε να τις εξουδετερώσετε απλά με το να αφήσετε να περάσει χρόνος, ώστε όλοι να δουν την πορεία σας και τα καλά αποτελέσματα που αυτή φέρνει στην οικογένεια σας.—Ματθαίος 12:33.
14 Τι αποδείχτηκε με το πέρασμα του χρόνου για τα ζητήματα που δημιουργήθηκαν στην Εδέμ; Όπως προειδοποίησε ο Θεός, η ανθρώπινη παρακοή κατέληξε σε θάνατο, αφού προηγουμένως ήρθαν αρρώστιες και γεράματα. Έτσι ο Θεός δεν ήταν ανέντιμος στην προειδοποίηση του, και δεν υπήρχε βάση για αμφισβήτηση του δικαιώματος της κυριαρχίας του. Αποδείχτηκε επίσης ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να βάλει δικούς του κανόνες αυτοκυβερνήσεως ανεξάρτητα από τον Θεό. Καμιά μορφή ανθρώπινης κυβερνήσεως δεν μπόρεσε να εμποδίσει τους πολέμους, τη διαφθορά, την καταδυνάστευση, το έγκλημα και την αδικία. Αυτό επιβεβαιώνει εκείνο που λέει η Βίβλος: «Η οδός του ανθρώπου δεν εξαρτάται απ’ αυτού· του περιπατούντος ανθρώπου δεν είναι το να κατευθύνη τα διαβήματα αυτού». (Ιερεμίας 10:23) Ακόμη, ο χρόνος απέδειξε ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να βάλουν τέλος στα παθήματα· μάλλον συχνά τα προξενούν οι ίδιοι.
15 Τα παθήματα πλήττουν ακόμη και ειλικρινείς ανθρώπους που είναι πρόθυμοι να δεχτούν τη διακυβέρνηση και τους κανόνες του Θεού. Ο Θεός, για χάρη τους, θα πάρει μέτρα εναντίον εκείνων που συνεχίζουν το κακό, όπως είχε κάνει σε μικρή κλίμακα στην περίπτωση που αναφέρεται στο βιβλίο του Αββακούμ. Ο Ιεχωβά θα εξαλείψει όλους εκείνους στον ουρανό και στη γη, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για το κακό και τα παθήματα. Ακριβώς όπως είπε ο Θεός στον Αββακούμ, υπάρχει γι’ αυτό ένας ‘ορισμένος καιρός’. Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι «δεν θέλει ψευσθή. Δεν θέλει βραδύνει».—Αββακούμ 2:3.
ΕΠΩΦΕΛΗΘΕΙΤΕ ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΠΟΥ ΠΑΡΑΧΩΡΗΘΗΚΕ
16 Πολλοί άνθρωποι, όταν ρωτούν γιατί ο Θεός επέτρεψε το κακό, σκέπτονται μόνο τα παθήματα του ανθρώπου. Δεν εκτιμούν τα σπουδαία ζητήματα που τακτοποιούνται. Επίσης, μπορεί να παραβλέπουν πόσο πολύ μπορούν να ωφεληθούν, λόγω του χρόνου που παραχώρησε ο Θεός γι’ αυτή την τακτοποίηση.—2 Πέτρου 3:9.
17 Ο χρόνος τον οποίο παραχώρησε ο Θεός για την τακτοποίηση αυτών των ζητημάτων, ήταν αρκετά μεγάλος για να γεννηθούμε εμείς. Οποιεσδήποτε χαρές και αν απολαύσαμε, οφείλονται στην παραχώρηση χρόνου από τον Θεό. Επίσης, μας δόθηκε η ευκαιρία ν’ αποδείξουμε την αγάπη μας και την οσιότητά μας στον Θεό. Ο Σατανάς ισχυρίστηκε ότι κανένας άνθρωπος δεν θ’ αποδεικνυόταν πιστός στον Θεό, ότι δεν θα υπήρχε ούτε ένας για τον οποίο ο Θεός θα μπορούσε να πει, «Δεν υπάρχει όμοιος αυτού εν τη γη, άνθρωπος άμεμπτος και ευθύς φοβούμενος τον Θεόν και απεχόμενος από κακού». Αυτό το βλέπουμε από το βιβλίο του Ιώβ κεφάλαια 1 και 2 που υπάρχει στην Αγία Γραφή. Σχετικά με τον δίκαιο Ιώβ, ο Διάβολος είπε: «Μήπως δωρεάν φοβείται ο Ιώβ τον Θεόν;» Ο Σατανάς ισχυρίστηκε ότι ο Ιώβ το έκανε αυτό για ιδιοτελείς λόγους, επειδή ο Θεός του χάρισε ευημερία, αλλά αν ο Ιώβ έχανε τ’ αγαθά του θα καταριόταν τον Θεό. (Ιώβ 1:7-12) Θα μπορούσε ο Σατανάς να απομακρύνει όλους τους ανθρώπους από τον Θεό;
18 Ο Θεός άφησε τον Σατανά να φέρει πολλές θλίψεις στον Ιώβ. Ο Ιώβ έχασε τα πλούτη του. Τα παιδιά του σκοτώθηκαν. Ο ίδιος χτυπήθηκε από μια αποκρουστική αρρώστια. Ο Ιώβ, αν και δεν γνώριζε ότι είχε γίνει στόχος ειδικής επιθέσεως του Σατανά, έμεινε πιστός στον Θεό. (Ιώβ 27:5) Ήταν βέβαιος ότι ο Ιεχωβά δεν θα τον λησμονούσε και ότι ο Δημιουργός θα τον ανάσταινε ακόμη κι αν πέθαινε. (Ιώβ 14:13-15) Ο Ιεχωβά ποτέ δεν εγκαταλείπει τους οσίους του. Στον κατάλληλο καιρό παρενέβη και εξουδετέρωσε το κακό που ο Σατανάς είχε προξενήσει. Η υγεία του Ιώβ αποκαταστάθηκε. Απέκτησε άλλα δέκα ωραία παιδιά, μαζί με μεγάλα πλούτη και μακροζωία. Μπορείτε να διαβάσετε τις ενθαρρυντικές λεπτομέρειες στο βιβλίο του Ιώβ 42:10-17.
19 Αυτή η αφήγηση μας βοηθάει επίσης να δούμε γιατί ο Θεός επέτρεψε το κακό. Μ’ αυτό τον τρόπο, αποδείχτηκε ότι μερικοί άνθρωποι θ’ αγαπούσαν τον Θεό παρά τα προβλήματα της ζωής, ότι θα ήταν όσιοι σ’ αυτόν κάτω από οποιαδήποτε δοκιμασία. Καλά θα κάνουμε να ρωτήσουμε τους εαυτούς μας, ‘Παρά τα παθήματα αντιδρούμε κι εμείς έτσι; Θέλουμε να μοιάζουμε με τον Ιώβ, βοηθώντας μ’ αυτόν τον τρόπο να δοθεί απάντηση στην πρόκληση του Σατανά;’ (Παροιμίαι 27:11) Το βιβλίο του Ιώβ μάς εξηγεί επίσης για ποιο λόγο μπορούμε να έχουμε πεποίθηση ότι ο Θεός μπορεί να εξουδετερώσει οποιαδήποτε παθήματα αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι όσον καιρό επιτρέπεται το κακό.—Παράβαλε 2 Κορινθίους 4:16, 17.
20 Όπως ο Θεός παρατηρούσε και επιδοκίμασε τον Ιώβ και τον Αββακούμ, έτσι και τώρα σημειώνει τους ανθρώπους που είναι όσιοι σ’ αυτόν καθώς αντιμετωπίζουν κακές συνθήκες, και δεν θα παραλείψει να τους ανταμείψει.—Μαλαχίας 3:16-18.
ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΖΗΣΕΤΕ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΟ ΚΑΚΟ;
21 Η Βίβλος μάς βεβαιώνει ότι ο Θεός σκοπεύει να ξαναφέρει τη γη σε παραδεισιακή κατάσταση, σαν εκείνη που απολάμβαναν ο Αδάμ και η Εύα προτού γίνουν ανόσιοι. (Λουκάς 23:43· Αποκάλυψις 21:4, 5) Τότε θα εκπληρωθούν πλήρως Βιβλικές υποσχέσεις, όπως η παρακάτω :
«Ο ασεβής δεν θέλει υπάρχει· και θέλεις ζητήσει τον τόπον αυτού, και δεν θέλει ευρεθεί· οι πραείς όμως θέλουσι κληρονομήσει την γην· και θέλουσι κατατρυφά εν πολλή ειρήνη».—Ψαλμός 37:10, 11· Παροιμίαι 24:1, 20.
22 Πολλοί παραπονιούνται για το κακό και τα παθήματα, κατηγορώντας μάλιστα τον Θεό γι’ αυτά. Αλλά θέλουν αληθινά να εξαλειφτεί το κακό, ή μόνο οι συνέπειες του κακού; Πολλά από τα δεινά του τα φέρνει πάνω του ο ίδιος ο άνθρωπος· θερίζει εκείνο που έσπειρε. (Γαλάτας 6:7· Παροιμίαι 19:3) Η ανηθικότητα προξενεί αφροδίσια νοσήματα, εκτρώσεις, διαζύγια. Το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο των πνευμόνων. Η μέθη και η τοξικομανία βλάπτουν το συκώτι και τον εγκέφαλο. Η παράβαση των κανονισμών οδικής κυκλοφορίας προξενεί θανατηφόρα δυστυχήματα. Εκείνοι που λένε, ‘Γιατί ο Θεός επιτρέπει το κακό; Πότε θα το τερματίσει;’ θέλουν πραγματικά να το τερματίσει ο Θεός; Αν το έκανε αυτή τη στιγμή, εμποδίζοντας αυτές τις πράξεις, πολλοί θα παραπονιούνταν ότι ο Θεός τούς στερεί τα δικαιώματά τους.
23 Ο Θεός, λοιπόν, επιτρέποντας το κακό, μας αφήνει να δείξουμε τι άνθρωποι είμαστε, τι είναι μέσα στην καρδιά μας. Ο Θεός είπε στον Αββακούμ: «Ο δε δίκαιος θέλει ζήσει δια της πίστεως αυτού.» Αυτό απαιτεί να καλλιεργήσουμε μίσος για εκείνα που ο Θεός δείχνει ότι είναι κακά. (Αββακούμ 2:4· Ψαλμός 97:10) Το να ζούμε μ’ αυτό τον τρόπο, ίσως μας κάνει αντιπαθητικούς σε μερικούς γείτονες και συντρόφους. (1 Πέτρου 4:3-5) Ο Ιώβ και ο Αββακούμ ήταν πρόθυμοι να είναι διαφορετικοί από τους άλλους για να είναι όσιοι στον Θεό και να έχουν την επιδοκιμασία του. Και εκατομμύρια Μάρτυρες του Ιεχωβά σήμερα αποδεικνύουν επίσης ότι αυτό μπορεί να γίνει και απολαμβάνουν μια πιο πλήρη, πιο ικανοποιητική ζωή.
24 Άνθρωποι που ακολουθούν αυτή την πορεία αυξάνουν την απόδειξη ότι ο Σατανάς είναι ένας μεγάλος ψεύτης. Δείχνουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να είναι πιστοί στον Θεό, έχοντας εμπιστοσύνη στο δικαίωμά του να κυβερνάει και στον δίκαιο τρόπο με τον οποίο κυβερνάει. Ο Θεός, εξάλλου, γνωρίζει ότι σε τέτοιους ανθρώπους μπορεί να εμπιστευτεί τη φροντίδα του παραδείσου που θ’ αποκατασταθεί στη γη. Η ζωή τότε θα είναι τόσο απολαυστική ώστε η θλίψη και τα δεινά του παρελθόντος δεν θα έρχονται στο νου. Θα ξεχαστούν ακριβώς όπως έχουμε ξεχάσει τον πόνο και τη θλίψη που αισθανθήκαμε πριν από χρόνια, όταν, σαν παιδιά, μπορεί να γδάραμε το γόνατο μας.—Ησαΐας 65:17· Ιωάννης 16:21.
25 Αυτό είναι μια ευχάριστη προοπτική κι αυτό μας βοηθάει να καταλάβουμε ότι η ανοχή της πονηρίας από τον Θεό είναι απλώς μια σύντομη παρένθεση στην πραγματοποίηση του αιώνιου σκοπού του. Τα νομικά και ηθικά ζητήματα που προκάλεσαν την αιτία θα τακτοποιηθούν για πάντα.
26 Αλλά κι όταν ακόμη καταλάβουμε γιατί ο Θεός επέτρεψε το κακό, δικαιολογημένα θέλουμε να γνωρίζουμε: Πότε θα τελειώσει; Πότε είναι ο ‘ορισμένος καιρός’ του Θεού να τερματίσει την κακία σ’ όλη τη γη; Ας το δούμε τώρα.
[Ερωτήσεις Μελέτης]
Γιατί είναι λογικό να εξετάσουμε τι λέει η Βίβλος για το κακό; (1-3)
Τι μπορούμε να μάθουμε από τον Αββακούμ γι’ αυτό το ζήτημα; (4-8)
Πώς στην Εδέμ ανέκυψαν ζωτικά ζητήματα για όλο το σύμπαν; Ποια ήταν αυτά; (9-12)
Με τι τρόπο επρόκειτο να τακτοποιηθούν τα ζητήματα; (13-15)
Πώς είμαστε αναμιγμένοι και σ’ ένα άλλο ζήτημα που χρειάζεται τακτοποίηση; (16-20)
Ποια προοπτική παρέχει η Βίβλος; Και τι σημαίνει για μας; (21-23)
Πώς μπορούμε να ωφεληθούμε για πάντα από το ότι ο Θεός επέτρεψε το κακό; (24-26)
[Πλαίσιο στη σελίδα 131]
Ο Δρ Γ. Ρ. Ίνγκε, που ήταν αρχιμανδρίτης του Καθεδρικού Ναού του Αγ. Παύλου στο Λονδίνο είπε πριν λίγα χρόνια:
«Σ’ όλη μου τη ζωή αγωνιζόμουν να βρω το σκοπό της ζωής. Προσπάθησα ν’ απαντήσω σε τρία προβλήματα που μου φαίνονταν πάντοτε θεμελιώδη: το πρόβλημα της αιωνιότητας· το πρόβλημα της ανθρώπινης προσωπικότητας· και το πρόβλημα του κακού. Απέτυχα. Δεν έλυσα κανένα απ’ αυτά».
[Εικόνα στη σελίδα 137]
Τα παθήματα δεν έστρεψαν τον Ιώβ εναντίον του Θεού· αυτός υπέμεινε κι ευλογήθηκε