ΕΞΟΔΟΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

Ο δεύτερος ρόλος της Πεντατεύχου, γνωστός σε κάποιες γλώσσες και ως Δεύτερο Βιβλίο του Μωυσή. Στην εβραϊκή τιτλοφορείται Σεμώθ, δηλαδή «Ονόματα», από την εναρκτήρια φράση του, Βε’έλλεχ σεμώθ, δηλαδή «Και αυτά είναι τα ονόματα». Η ελληνική ονομασία «Έξοδος» αναφέρεται στην έξοδο, ή αλλιώς την αναχώρηση, των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο.

Αυτό το βιβλίο αποτελεί προφανή συνέχεια της Γένεσης, ξεκινώντας με τη λέξη «Και» και επαναλαμβάνοντας στη συνέχεια τα ονόματα των γιων του Ιακώβ, τα οποία έχουν παρθεί από το πληρέστερο αρχείο των εδαφίων Γένεση 46:8-27. Η Έξοδος γράφτηκε το 1512 Π.Κ.Χ., έναν χρόνο μετά την αναχώρηση των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο και τη στρατοπέδευσή τους στην έρημο του Σινά. Το βιβλίο καλύπτει περίοδο 145 ετών, από το θάνατο του Ιωσήφ το 1657 Π.Κ.Χ. ως την κατασκευή της σκηνής της μαρτυρίας το 1512 Π.Κ.Χ.

Συγγραφή. Η συγγραφή της Εξόδου από τον Μωυσή δεν αμφισβητήθηκε ποτέ από τους Ιουδαίους. Οι χρησιμοποιούμενες αιγυπτιακές εκφράσεις υποδεικνύουν έναν συγγραφέα σύγχρονο της εποχής εκείνης, και όχι κάποιον μεταγενέστερο Ιουδαίο.

Ακρίβεια, Αξιοπιστία. Όσον αφορά το συγγραφέα της Εξόδου, «μπορεί να διαφανεί μεγάλη εξοικείωση με την Αρχαία Αίγυπτο. Η στάση των Αιγυπτίων προς τους ξένους—ο διαχωρισμός τους από αυτούς, αλλά και το ότι τους ανέχονταν στη χώρα τους, το ιδιαίτερο μίσος τους για τους ποιμένες, η υποψία ότι οι ξένοι από την Παλαιστίνη ήταν κατάσκοποι—το εσωτερικό τους σύστημα διακυβέρνησης, ο παγιωμένος χαρακτήρας του, η εξουσία του Βασιλιά, η επιρροή των Ιερέων, τα μεγάλα έργα, η απασχόληση ξένων στην κατασκευή τους, η χρήση πλίθων, . . . και μάλιστα πλίθων που περιείχαν άχυρο, . . . οι επιστάτες, η ταρίχευση των πτωμάτων, η συνεπαγόμενη εισαγωγή μυρωδικών, . . . οι ακραίες εκδηλώσεις πένθους, . . . η χρήση αλόγων και αρμάτων στη μάχη . . .—αυτά είναι μόνο λίγα από τα πολλά σημεία που αποκαλύπτουν πολύ καλή γνώση των αιγυπτιακών συνηθειών και εθίμων από την πλευρά του συγγραφέα της Πεντατεύχου».—Οι Ιστορικές Αποδείξεις για την Αλήθεια των Γραφικών Υπομνημάτων (The Historical Evidences of the Truth of the Scripture Records), του Τζορτζ Ρόλινσον, 1862, σ. 290, 291.

Η αφήγηση για την κόρη του Φαραώ που λουζόταν στον Νείλο έχει αμφισβητηθεί (Εξ 2:5), αλλά ο Ηρόδοτος (Β΄, 35) αναφέρει (όπως δείχνουν επίσης τα αρχαία μνημεία) ότι στην αρχαία Αίγυπτο οι γυναίκες δεν υπόκειντο σε κανέναν περιορισμό. Επιπλέον, οι Αιγύπτιοι απέδιδαν στα νερά του Νείλου μια υπέρτατη αρετή. Κατά καιρούς ο Φαραώ πήγαινε στον ποταμό προφανώς για να αποδώσει λατρεία. Εκεί τον συνάντησε ο Μωυσής τουλάχιστον δύο φορές κατά τη διάρκεια των Δέκα Πληγών.—Εξ 7:15· 8:20.

Όσο για το ότι τα αιγυπτιακά μνημεία δεν παρέχουν αποδείξεις για την παραμονή των Ισραηλιτών στην Αίγυπτο, αυτό δεν μας εκπλήσσει, εφόσον από τη μελέτη των μνημείων εκεί διαπιστώνεται ότι οι Αιγύπτιοι δεν κατέγραφαν πληροφορίες που δεν τους κολάκευαν. Εντούτοις, ακόμη πιο δυνατή μαρτυρία από τις αποδείξεις των πέτρινων μνημείων αποτελεί το ζωντανό μνημείο της τήρησης του Πάσχα από τους Ιουδαίους, το οποίο γιορτάζουν αυτοί σε ολόκληρη την ιστορία τους εις ανάμνηση της Εξόδου.

Υπάρχουν ισχυροί λόγοι για να δεχτούμε την ιστορική ακρίβεια και τη γενική αφήγηση της Εξόδου. Σύμφωνα με τους Γουέστκοτ και Χορτ, ο Ιησούς και οι συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών παραθέτουν από την Έξοδο ή αναφέρονται σε αυτήν πάνω από 100 φορές. Η ακεραιότητα του συγγραφέα, του Μωυσή, πιστοποιεί την αυθεντικότητα του βιβλίου. Ο Μωυσής τονίζει με τη μεγαλύτερη ειλικρίνεια τις δικές του αδυναμίες, τους ενδοιασμούς του και τα λάθη του, μη αποδίδοντας καθόλου τα θαύματα, την ηγεσία και την οργάνωση στη δική του ιδιοφυΐα, μολονότι θεωρούνταν σπουδαίος από τους Αιγυπτίους και, το κυριότερο, πολύ αξιοσέβαστος από τον Ισραήλ.—Εξ 11:3· 3:10-12· 4:10-16.

Το θεϊκό χέρι γίνεται φανερό σε σχέση με την παραμονή του Ισραήλ στην Αίγυπτο και την Έξοδό τους. Δεν θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερος τόπος για να αναπτυχθεί ραγδαία ο Ισραήλ σε κραταιό έθνος. Αν είχαν παραμείνει στη Χαναάν, θα είχαν εμπλακεί σε συχνούς πολέμους με τους Χαναναίους κατοίκους, ενώ αντίθετα, ζώντας μέσα στην επικράτεια της πρώτης παγκόσμιας δύναμης ενόσω αυτή βρισκόταν στο απόγειό της, απολάμβαναν την προστασία της κραταιότητάς της. Κατοικούσαν στο καλύτερο μέρος της χώρας, πράγμα που συνέβαλε στην υγεία και στη γονιμότητά τους, καθώς επίσης, μέχρις ενός σημείου, στη διανοητική τους ανάπτυξη.

Ωστόσο, η κατάστασή τους στην Αίγυπτο δεν ήταν ιδανική για την ηθική και την πνευματική τους ανάπτυξη. Ούτε ήταν κατάλληλη για τη συγκρότησή τους ως έθνους υπό θεοκρατική διακυβέρνηση, με ένα ιερατείο που θα πρόσφερε θυσίες και θα παρείχε διδασκαλία. Επιπλέον, έπρεπε να εκπληρωθεί η υπόσχεση του Θεού να δώσει τη γη Χαναάν στο σπέρμα του Αβραάμ, και ο καιρός του Θεού για αυτό είχε έρθει. Ο Ισραήλ επρόκειτο να κατασταθεί μεγάλο έθνος, με Βασιλιά του τον Ιεχωβά. Το βιβλίο της Εξόδου εξιστορεί το πώς ο Ιεχωβά εκπλήρωσε αυτόν το σκοπό.—Εξ 15:13-21.

Οι Ρόλοι της Νεκράς Θαλάσσης. Ανάμεσα στα χειρόγραφα που βρέθηκαν στη Νεκρά Θάλασσα, 15 αποτελούν σπαράγματα του βιβλίου της Εξόδου. Ένα σπάραγμα (4QEx^f) χρονολογείται περίπου από το 250 Π.Κ.Χ. Δύο από τα σπαράγματα, τα οποία πιστεύεται ότι χρονολογούνται από το δεύτερο ή τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ., είναι γραμμένα με αρχαίους εβραϊκούς χαρακτήρες που χρησιμοποιούνταν πριν από τη βαβυλωνιακή εξορία.

[Πλαίσιο στη σελίδα 978]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΕΞΟΔΟΣ

Η αφήγηση γύρω από το πώς ο Ιεχωβά ελευθέρωσε τον Ισραήλ από την καταπιεστική δουλεία στην Αίγυπτο και τους οργάνωσε σε θεοκρατικό έθνος

Γράφτηκε από τον Μωυσή το 1512 Π.Κ.Χ., περίπου έναν χρόνο μετά την αναχώρηση του Ισραήλ από την Αίγυπτο

Ο Ισραήλ υφίσταται τυραννική δουλεία στην Αίγυπτο (1:1–3:1)

Με βασιλικό διάταγμα οι Ισραηλίτες υποβάλλονται σε δουλεία υπό καθεστώς τυραννίας· διατάζεται η θανάτωση όλων των αρσενικών παιδιών τους μόλις γεννιούνται

Ο Μωυσής υιοθετείται από την κόρη του Φαραώ και διαφεύγει το θάνατο, αλλά διδάσκεται από τη δική του μητέρα

Ο Μωυσής σκοτώνει έναν καταδυναστευτικό Αιγύπτιο, καταφεύγει στη Μαδιάμ και εκεί γίνεται ποιμένας

Ο Ιεχωβά ελευθερώνει τον Ισραήλ μέσω του Μωυσή (3:2–15:21)

Στην καιόμενη βάτο, ο Μωυσής διορίζεται ελευθερωτής, με την ευθύνη να μιλάει και να ενεργεί στο όνομα του Ιεχωβά

Επιστρέφει στην Αίγυπτο· μαζί με τον Ααρών, εμφανίζεται ενώπιον του Φαραώ, λέγοντάς του ότι ο Ιεχωβά είπε να εξαποστείλει τον Ισραήλ για να Τον λατρέψει στην έρημο· ο Φαραώ αρνείται και εντείνει την καταπίεση

Ο Ιεχωβά ανανεώνει την υπόσχεσή του να ελευθερώσει τον Ισραήλ και να του δώσει τη γη Χαναάν, βαθαίνοντας έτσι την κατανόησή τους για το όνομα Ιεχωβά

Δέκα Πληγές, τις οποίες αναγγέλλουν ο Μωυσής και ο Ααρών, έρχονται πάνω στην Αίγυπτο· μετά τις πρώτες τρεις, πλήττονται μόνο οι Αιγύπτιοι· στη διάρκεια της δέκατης πληγής, πεθαίνουν όλα τα πρωτότοκα αρσενικά, τόσο των Αιγυπτίων όσο και των ζώων τους, ενώ ο Ισραήλ γιορτάζει το Πάσχα

Χρησιμοποιώντας στήλη σύννεφου την ημέρα και στήλη φωτιάς τη νύχτα, ο Ιεχωβά οδηγεί τον Ισραήλ έξω από την Αίγυπτο· ανοίγει την Ερυθρά Θάλασσα ώστε να μπορέσουν να περάσουν πάνω σε ξηρά, ενώ στη συνέχεια πνίγει τον Φαραώ και το στρατό του όταν εκείνοι επιχειρούν να διασχίσουν τον πυθμένα της θάλασσας και να συνεχίσουν την καταδίωξη

Ο Ιεχωβά οργανώνει τον Ισραήλ ως θεοκρατικό έθνος (15:22–40:38)

Στην έρημο παρέχεται στον Ισραήλ πόσιμο νερό, καθώς επίσης κρέας και μάννα· σε συνάρτηση με την προμήθεια του μάννα, θεσπίζεται το Σάββατο

Ακολουθώντας την εισήγηση του Ιοθόρ, ο Μωυσής διαλέγει άντρες με τα κατάλληλα προσόντα για να υπηρετούν ως αρχηγοί, βοηθώντας στο έργο της κρίσης

Στο Όρος Σινά, ο Ιεχωβά καλεί το έθνος να συνάψει σχέση διαθήκης μαζί του· εκείνοι συμφωνούν πρόθυμα· ο Ιεχωβά προβαίνει σε φοβερή επίδειξη της δόξας του

Οι Δέκα Εντολές και άλλοι νόμοι που δίνονται μέσω του Μωυσή εκθέτουν τις απαιτήσεις του Ιεχωβά για τον Ισραήλ

Η διαθήκη του Νόμου επικυρώνεται με το αίμα των ζώων που προσφέρονται ως θυσία· ο λαός λέει: «Όλα όσα είπε ο Ιεχωβά είμαστε πρόθυμοι να τα εκτελούμε και να είμαστε υπάκουοι»

Δίνονται οδηγίες από τον Θεό για την κατασκευή της σκηνής της μαρτυρίας και του εξοπλισμού της, καθώς επίσης για την κατασκευή των ιερατικών ενδυμάτων και την καθιέρωση του ιερατείου

Ενόσω ο Μωυσής βρίσκεται στο Όρος Σινά, ο λαός αρχίζει να λατρεύει ένα χρυσό μοσχάρι· ο Μωυσής σπάζει τις πέτρινες πλάκες που του έδωσε ο Θεός· οι Λευίτες αποδεικνύονται όσιοι· θανατώνονται περίπου 3.000 ειδωλολάτρες

Ο Μωυσής βλέπει μια φανέρωση της δόξας του Ιεχωβά και ακούει τον Θεό να διακηρύττει το όνομά Του

Κατασκευάζεται η σκηνή της μαρτυρίας και ο εξοπλισμός της με εθελοντικές προσφορές υλικών· η σκηνή της μαρτυρίας στήνεται την 1η Νισάν του 1512 Π.Κ.Χ. και ο Ιεχωβά κάνει φανερή την επιδοκιμασία του