ΗΣΑΪΑΣ (ΒΙΒΛΙΟ)
Το βιβλίο του Ησαΐα μεγαλύνει με μοναδικό τρόπο τον Ιεχωβά ως τον «Άγιο του Ισραήλ», χαρακτηρίζοντάς τον με αυτή την έκφραση συνολικά 25 φορές. Επίσης, στρέφει με απόλυτη σαφήνεια την προσοχή στον Μεσσία, ή αλλιώς Χρισμένο, του Ιεχωβά, μέσω του οποίου θα ερχόταν απελευθέρωση για το λαό του Θεού.
Το πρώτο κιόλας εδάφιο του βιβλίου του Ησαΐα χαρακτηρίζει τα περιεχόμενα του βιβλίου ως «το όραμα του Ησαΐα, του γιου του Αμώζ, το οποίο οραματίστηκε σχετικά με τον Ιούδα και την Ιερουσαλήμ». Επομένως, μολονότι το βιβλίο περιέχει προφητικές δηλώσεις για πολλά έθνη, αυτές δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως συλλογή ασύνδετων εξαγγελιών σχετικά με αυτά τα έθνη. Τουναντίον, πρόκειται για μια σειρά από προφητείες οι οποίες είχαν άμεσο αντίκτυπο στον Ιούδα και στην Ιερουσαλήμ.
Ιστορικό Πλαίσιο. Το εδάφιο Ησαΐας 1:1 μας πληροφορεί ότι ο Ησαΐας οραματίστηκε αυτά τα πράγματα στις ημέρες του Οζία, του Ιωθάμ, του Άχαζ και του Εζεκία, βασιλιάδων του Ιούδα. Ήταν περίοδος σοβαρής διεθνούς έντασης, μια εποχή κατά την οποία οι εσφαλμένες θρησκευτικές τάσεις είχαν επηρεάσει βαθιά το λαό του Ιούδα. Περίπου στις αρχές της σταδιοδρομίας του Ησαΐα, ο Βασιλιάς Οζίας πέθανε λεπρός εξαιτίας της αυθάδειας που εκδήλωσε σφετεριζόμενος τα ιερατικά καθήκοντα. (2Χρ 26:16, 19-21) Αναφέρεται ότι κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιωθάμ, γιου του Οζία, μολονότι ο βασιλιάς έπραττε το σωστό, «ο λαός ακόμη ενεργούσε καταστροφικά».—2Χρ 27:2· 2Βα 15:34.
Επόμενος στη σειρά ήταν ο Βασιλιάς Άχαζ, ο οποίος επί 16 χρόνια έθετε κακό παράδειγμα για το έθνος, επιδιδόμενος στη λατρεία του Βάαλ με ιεροτελεστίες που περιλάμβαναν ανθρωποθυσίες. Υπήρχε “μεγάλη απιστία προς τον Ιεχωβά”. (2Χρ 28:1-4, 19) Σε αυτό το διάστημα οι βασιλιάδες της Συρίας και του Ισραήλ συμμάχησαν και πολιόρκησαν την Ιερουσαλήμ, γι’ αυτό και ο Άχαζ, αγνοώντας τη συμβουλή του προφήτη Ησαΐα, ζήτησε στρατιωτική βοήθεια από τον Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄, το βασιλιά της Ασσυρίας. (2Βα 16:5-8· Ησ 7:1-12) Ενεργώντας έτσι, ο Άχαζ “έκανε τη σάρκα βραχίονά του και η καρδιά του απομακρύνθηκε από τον Ιεχωβά”. (Ιερ 17:5) Η Ασσυρία δέχτηκε τη συμμαχία, αλλά, φυσικά, αυτό που την ενδιέφερε πρωτίστως ήταν η επέκταση της δικής της εξουσίας. Ο ασσυριακός στρατός κατέλαβε τη Δαμασκό της Συρίας και προφανώς οδήγησε στην εξορία τους κατοίκους του θρησκευτικά αποστατικού Ισραήλ που ζούσαν Α του Ιορδάνη.—1Χρ 5:26.
Αργότερα, όταν η Σαμάρεια δεν κατέβαλε φόρο υποτελείας, πολιορκήθηκε και αυτή, ενώ οι κάτοικοί της εκτοπίστηκαν. (2Βα 16:9· 17:4-6· 18:9-12) Το γεγονός αυτό σήμανε το τέλος του δεκάφυλου βασιλείου, ο δε Ιούδας βρέθηκε να περιβάλλεται ολόγυρα από κράτη Εθνικών. Αργότερα οι Ασσύριοι ηγεμόνες συνέχισαν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στα Δ, επιτιθέμενοι σε πόλεις του Ιούδα και των γύρω εθνών. Μάλιστα ο Σενναχειρείμ απαίτησε τη συνθηκολόγηση της ίδιας της Ιερουσαλήμ. Υπό τη βασιλεία του Εζεκία, όμως, η κατάσταση εκεί είχε πλέον αλλάξει. Ο Εζεκίας έθεσε την εμπιστοσύνη του στον Ιεχωβά, και ο Ιεχωβά απέδειξε ότι ήταν μαζί του.—2Βα 18:5-7· Ησ κεφ. 36, 37.
Ο Ησαΐας ανέλαβε την υπηρεσία του προφήτη κατά τη βασιλεία του Οζία—ο οποίος άρχισε να κυβερνάει το 829 Π.Κ.Χ.—και βρισκόταν ακόμη σε αυτή την υπηρεσία ενώ βασίλευε ο Εζεκίας, του οποίου η βασιλεία ολοκληρώθηκε περίπου το 717 Π.Κ.Χ. Το εδάφιο Ησαΐας 6:1 προσδιορίζει το “έτος κατά το οποίο πέθανε ο Βασιλιάς Οζίας” (περ. 778 Π.Κ.Χ.) ως τον καιρό κατά τον οποίο ο Ησαΐας έλαβε από τον Ιεχωβά την αποστολή που αναφέρεται σε αυτό το κεφάλαιο. Βέβαια, ο Ησαΐας μπορεί να είχε καταγράψει νωρίτερα τις πληροφορίες που αναφέρονται στα προηγούμενα κεφάλαια. Κατόπιν, στο κεφάλαιο 36 και εδάφιο 1, γίνεται λόγος για «το δέκατο τέταρτο έτος του Βασιλιά Εζεκία» (732 Π.Κ.Χ.), οπότε ο Σενναχειρείμ έστειλε στρατό κατά της Ιερουσαλήμ αλλά αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω. Εκτός από την αφήγηση γύρω από την επαπειλούμενη πολιορκία και την απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ, ο Ησαΐας αναφέρει επίσης την επιστροφή του Σενναχειρείμ στη Νινευή και τη δολοφονία του. (Ησ 37:36-38) Αν αυτή η μικρή ιστορική πληροφορία γράφτηκε από τον Ησαΐα και δεν προστέθηκε εκ των υστέρων, ίσως δείχνει ότι ο Ησαΐας εξακολούθησε να προφητεύει για κάποιο διάστημα μετά το 14ο έτος του Εζεκία. Τα χρονολογικά αρχεία των Ασσυρίων και των Βαβυλωνίων (μολονότι η αξιοπιστία τους είναι αμφισβητήσιμη) φαίνεται να υποδεικνύουν ότι ο Σενναχειρείμ κυβέρνησε επί 20 περίπου χρόνια μετά την εκστρατεία του εναντίον της Ιερουσαλήμ. Η Ιουδαϊκή παράδοση, η οποία μπορεί επίσης να είναι αναξιόπιστη, λέει ότι ο Ησαΐας πριονίστηκε κατά διαταγή του Βασιλιά Μανασσή. (Το αν ο Παύλος αναφέρεται σε αυτό το γεγονός στο εδάφιο Εβραίους 11:37, όπως πιστεύουν μερικοί, δεν έχει αποδειχτεί.)—Ησ 1:1.
Επίσης, υπάρχουν και μερικές άλλες αναφορές που βοηθούν στη χρονολόγηση των περιεχομένων ορισμένων τμημάτων του βιβλίου του Ησαΐα. Για παράδειγμα, στο κεφάλαιο 7 και εδάφιο 1, λέγεται ότι ο Φεκά, ο βασιλιάς του Ισραήλ, ήρθε να πολεμήσει εναντίον της Ιερουσαλήμ στις ημέρες του Βασιλιά Άχαζ. Μολονότι ο Άχαζ κυβέρνησε από το 761 ως το 746 Π.Κ.Χ., η βασιλεία του Φεκά τελείωσε γύρω στο 758 Π.Κ.Χ., πράγμα που σημαίνει ότι το εν λόγω περιστατικό πρέπει να συνέβη πριν από αυτό το έτος. Επιπλέον, το εδάφιο Ησαΐας 14:28 τοποθετεί χρονικά μια εξαγγελία σχετικά με τη Φιλιστία στο «έτος κατά το οποίο πέθανε ο Βασιλιάς Άχαζ», δηλαδή το 746 Π.Κ.Χ. Αυτές οι αναφορές διευκολύνουν την τοποθέτηση των γεγονότων που περιγράφει το βιβλίο του Ησαΐα στο ρεύμα του χρόνου.
Ενιαία Συγγραφή. Ορισμένοι κριτικοί της Βίβλου στη σύγχρονη εποχή έχουν ισχυριστεί ότι το βιβλίο του Ησαΐα δεν γράφτηκε εξ ολοκλήρου από αυτόν. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα κεφάλαια 40 ως 66 γράφτηκαν από άτομο άγνωστης ταυτότητας που έζησε κατά τα τέλη της βαβυλωνιακής εξορίας των Ιουδαίων. Άλλοι κριτικοί ξεχωρίζουν επιπλέον τμήματα του βιβλίου, εικάζοντας ότι πρέπει να έχουν γραφτεί από κάποιον άλλον, όχι από τον Ησαΐα. Ωστόσο, η ίδια η Αγία Γραφή δεν συμφωνεί με αυτούς τους ισχυρισμούς.
Οι θεόπνευστοι συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών απέδωσαν την ύλη και των δύο τμημάτων—αυτού που προσδιορίζεται τώρα ως κεφάλαια 1 ως 39 και αυτού που προσδιορίζεται ως κεφάλαια 40 ως 66—στον “Ησαΐα τον προφήτη”. Ποτέ δεν υπαινίχθηκαν ότι υπήρξαν δύο άτομα με αυτό το όνομα ή ότι το όνομα του συγγραφέα ενός τμήματος του βιβλίου ήταν άγνωστο. (Για παράδειγμα, παράβαλε Ματ 3:3 και 4:14-16 με Ησ 40:3 και 9:1, 2· επίσης Ιωα 12:38-41 με Ησ 53:1 και 6:1, 10.) Επιπρόσθετα, σε πολλά άλλα σημεία οι συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών αποδίδουν συγκεκριμένα την ύλη που παραθέτουν από το δεύτερο τμήμα του βιβλίου του Ησαΐα, όχι σε κάποιον συγγραφέα άγνωστης ταυτότητας, αλλά στον “Ησαΐα τον προφήτη”. (Παράβαλε Ματ 12:17-21 με Ησ 42:1-4· Ρω 10:16 με Ησ 53:1.) Ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, όταν διάβασε από “το ρόλο του προφήτη Ησαΐα” στη συναγωγή της Ναζαρέτ, διάβαζε από τα εδάφια Ησαΐας 61:1, 2.—Λου 4:17-19.
Επιπλέον, ο Ρόλος της Νεκράς Θαλάσσης που περιέχει το βιβλίο του Ησαΐα (IQIsa, ο οποίος πιστεύεται ότι αντιγράφηκε προς τα τέλη του δεύτερου αιώνα Π.Κ.Χ.) περιέχει αποδείξεις ότι ο αντιγραφέας δεν γνώριζε τίποτα για υποτιθέμενη διαίρεση της προφητείας στο τέλος του 39ου κεφαλαίου. Άρχισε το 40ό κεφάλαιο στην τελευταία γραμμή της στήλης του κειμένου που περιέχει το κεφάλαιο 39.
Τα εδάφια Ησαΐας 37:24–40:2 όπως εμφανίζονται στο Ρόλο της Νεκράς Θαλάσσης. Αυτό που αριθμείται τώρα ως κεφάλαιο 40 φαίνεται εδώ ότι ξεκινάει από την τελευταία γραμμή της στήλης στην οποία ολοκληρώνεται το κεφάλαιο 39
Ολόκληρο το βιβλίο του Ησαΐα έχει μεταβιβαστεί ανά τους αιώνες ως ενιαίο έργο, όχι ως δύο ή περισσότερα. Η συνοχή μεταξύ των κεφαλαίων 39 και 40 γίνεται φανερή από τα λόγια των εδαφίων Ησαΐας 39:6, 7, τα οποία συνιστούν προφανή μετάβαση στα όσα ακολουθούν.
Όσοι αποδίδουν το βιβλίο σε περισσότερους από έναν συγγραφείς θεωρούν ότι δεν είναι δυνατόν να είχε προείπει ο Ησαΐας σχεδόν δύο αιώνες νωρίτερα πως ένας άρχοντας ονόματι Κύρος θα απελευθέρωνε τους εξόριστους Ιουδαίους. Συνεπώς, εικάζουν ότι αυτή η πληροφορία γράφτηκε μετέπειτα, τουλάχιστον αφού ξεκίνησε ο Κύρος τις κατακτήσεις του. (Ησ 44:28· 45:1) Ωστόσο, δεν αντιλαμβάνονται τη σημασία ολόκληρου αυτού του τμήματος του βιβλίου, επειδή αυτή η ύλη ασχολείται συγκεκριμένα με την πρόγνωση—με την ικανότητα που έχει ο Θεός να λέει εκ των προτέρων τι θα συμβεί στο λαό του. Σχεδόν 200 χρόνια νωρίτερα αυτή η προφητεία ανέφερε το όνομα ενός αγέννητου ακόμη ανθρώπου ο οποίος επρόκειτο να νικήσει τη Βαβυλώνα και να απελευθερώσει τους Ιουδαίους. Η εκπλήρωσή της θα αποδείκνυε αδιαμφισβήτητα τη θεϊκή της προέλευση. Δεν επρόκειτο για προσωπική εκτίμηση του Ησαΐα όσον αφορά το μέλλον, αλλά, όπως έγραψε ο ίδιος, ήταν «αυτό [που] είπε ο Ιεχωβά». (Ησ 45:1) Ούτε η απόδοση της συγγραφής αυτού του τμήματος του Ησαΐα σε συγγραφέα της εποχής του Κύρου θα έλυνε το πρόβλημα για τους κριτικούς. Γιατί όχι; Επειδή σε αυτό το τμήμα του βιβλίου προλέγονται επίσης με λεπτομέρειες γεγονότα της επίγειας ζωής και διακονίας του Μεσσία, του Ιησού Χριστού—πράγματα που επρόκειτο να συμβούν στο ακόμη πιο μακρινό μέλλον. Η εκπλήρωση αυτών των προφητειών επισφραγίζει την προφητεία του Ησαΐα ως θεόπνευστη και καταδεικνύει ότι δεν αποτελεί συλλογή έργων διαφόρων απατεώνων.
Όσοι αρνούνται ότι ο Ησαΐας έγραψε τα κεφάλαια 40 ως 66 αρνούνται συνήθως, για παρόμοιους λόγους, ότι έγραψε και το κεφάλαιο 13, σχετικά με την πτώση της Βαβυλώνας. Εντούτοις, το κεφάλαιο 13 εισάγεται με τα λόγια: «Η εξαγγελία εναντίον της Βαβυλώνας την οποία είδε σε όραμα ο Ησαΐας, ο γιος του Αμώζ». Προφανώς, πρόκειται για τον ίδιο “Ησαΐα, το γιο του Αμώζ”, του οποίου το όνομα εμφανίζεται στο εναρκτήριο εδάφιο του 1ου κεφαλαίου.
Συνδέσεις. Τα κείμενα του Ησαΐα είναι ευρέως συνυφασμένα με πολλά άλλα μέρη της Γραφής. Περισσότερο από έναν αιώνα μετά την εποχή του Ησαΐα, ο Ιερεμίας κατέγραψε το υπόμνημα των βιβλίων των Βασιλέων, και αξίζει να προσέξουμε πως το περιεχόμενο των εδαφίων 2 Βασιλέων 18:13 ως 20:19 είναι στην ουσία το ίδιο με των κεφαλαίων 36 ως 39 του Ησαΐα. Όχι μόνο καλύπτουν και άλλοι προφήτες θέματα παρόμοια με αυτά που εξετάζει ο Ησαΐας, αλλά υπάρχουν και πολλές συγκεκριμένες αναφορές από άλλους Βιβλικούς συγγραφείς στα ίδια τα γραφόμενα του Ησαΐα.
Ανάμεσα στις πλέον ξεχωριστές και συχνότερα παρατιθέμενες προφητείες από το βιβλίο του Ησαΐα είναι αυτές που προλέγουν λεπτομέρειες σχετικά με τον Μεσσία. Όπως φαίνεται στο συνοδευτικό πίνακα, οι θεόπνευστοι συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών έκαναν συγκεκριμένες παραθέσεις και αναφορές πολλών από αυτές τις προφητείες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ιησούς Χριστός και οι απόστολοί του παρέθεταν συχνότατα από τον Ησαΐα για να διασαφηνίσουν την ταυτότητα του Μεσσία.
Αυτό δεν αντικατοπτρίζει διόλου τον πλήρη βαθμό στον οποίο παρέθεσαν από την προφητεία του Ησαΐα άλλοι θεόπνευστοι Βιβλικοί συγγραφείς, αλλά επισημαίνει ορισμένες από τις προφητείες για τις οποίες είναι πασίγνωστος ο Ησαΐας. Οι προφητείες αυτές, μαζί με όλο το υπόλοιπο βιβλίο, μεγαλύνουν τον Ιεχωβά, τον Άγιο του Ισραήλ, ως Αυτόν που προμηθεύει τη σωτηρία για το λαό του μέσω του χρισμένου του Γιου.