ΜΝΗΜΑ

Τόπος ταφής στον οποίο τοποθετούνταν το λείψανο του νεκρού με την ελπίδα ότι αυτός θα τύχαινε ενθύμησης, ιδιαίτερα από τον Θεό.

Σχετικά με τις λέξεις που χρησιμοποιούνται στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο για τον τόπο ταφής, ο Ά. Τ. Ρόμπερτσον στο σύγγραμμα Λεκτικές Εικόνες της Καινής Διαθήκης ([Word Pictures in the New Testament] 1932, Τόμ. 5, σ. 87) αναφέρει: «Η λέξη τάφος μεταδίδει την ιδέα της ταφής (θάπτω) όπως στο εδ. Ματθ. 23:27, ενώ η λέξη μνημεῖον (από τα ρήματα μνάομαι, μιμνήσκω, δηλαδή θυμίζω) δηλώνει κάτι που αποτελεί ενθύμημα (ταφικό μνημείο)». Συγγενική με τη λέξη μνημεῖον είναι η λέξη μνῆμα, η οποία φαίνεται ότι έχει αντίστοιχη σημασία και δηλώνει επίσης «το ενθύμημα ή το υπόμνημα που αναφέρεται σε κάποιο πράγμα ή κάποιον νεκρό, ως εκ τούτου το ταφικό μνημείο».—Το Ερμηνευτικό Λεξικό των Λέξεων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, του Βάιν (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words), 1981, Τόμ. 2, σ. 173.

Κάποιο τέτοιο μνήμα θα μπορούσε να είναι ένας τάφος σκαμμένος στο έδαφος ή, όπως συνήθιζαν οι Εβραίοι, μια φυσική σπηλιά ή μια κρύπτη λαξευμένη στο βράχο. (Παράβαλε Πρ 7:16 και Γε 23:19, 20.) Όπως εξηγήθηκε παραπάνω, ενώ η λέξη τάφος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου δίνει έμφαση στην ιδέα της ταφής, οι λέξεις μνῆμα και μνημεῖον τονίζουν την ιδέα της διατήρησης της ανάμνησης του νεκρού. Επομένως, αυτές οι λέξεις φαίνεται ότι μεταφέρουν περισσότερο την ιδέα της μονιμότητας από ό,τι η λέξη τάφος.

Προφανώς, τα Ιουδαϊκά μνήματα κατασκευάζονταν συνήθως έξω από τις πόλεις, με εμφανή εξαίρεση τα μνήματα των βασιλιάδων. Όλες οι αναφορές που κάνουν οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές σε αυτά, με εξαίρεση την αναφορά στο μνήμα του Δαβίδ για το οποίο γίνεται λόγος στο εδάφιο Πράξεις 2:29, υποδηλώνουν ότι βρίσκονταν έξω από τις πόλεις. Εφόσον, λοιπόν, ήταν απομακρυσμένα, και οι Ιουδαίοι τα απέφευγαν για να μη γίνουν τελετουργικά ακάθαρτοι, στις περιοχές όπου βρίσκονταν σύχναζαν ενίοτε τρελοί ή δαιμονισμένοι.—Ματ 8:28· Μαρ 5:5.

Δεν Ήταν Περίτεχνα. Μολονότι τα Ιουδαϊκά μνήματα χρησίμευαν ως ενθύμημα του νεκρού, φαίνεται ότι γενικά δεν ήταν περίτεχνα ούτε φανταχτερά. Μερικά ήταν τόσο απλά και αφανή, ώστε μπορούσε κάποιος να περπατήσει από πάνω τους χωρίς να το αντιληφθεί. (Λου 11:44) Ενώ οι γύρω ειδωλολατρικοί λαοί συνήθιζαν να φτιάχνουν όσο πιο περίτεχνα μνήματα μπορούσαν, τα αρχαία Ιουδαϊκά μνήματα που έχουν βρεθεί διακρίνονται για την απλότητά τους. Αυτό οφείλεται στο ότι η λατρεία των Ιουδαίων δεν επέτρεπε την εκδήλωση ευλάβειας στους νεκρούς και δεν προωθούσε αντιλήψεις για μεταθανάτια συνειδητή ύπαρξη σε κάποιον πνευματικό κόσμο, σαν αυτές που είχαν οι Αιγύπτιοι, οι Χαναναίοι και οι Βαβυλώνιοι. Έτσι λοιπόν, ενώ πολλοί κριτικοί ισχυρίζονται ότι η λατρεία του έθνους του Ισραήλ είχε από την αρχαιότητα συγκρητιστικό χαρακτήρα, δηλαδή αποτελούσε συγκερασμό αντιφατικών δοξασιών και είχε διαμορφωθεί με την προσθήκη δογμάτων και συνηθειών που υιοθέτησε από προγενέστερες θρησκείες, η ουσιαστική αντίσταση σε αυτού του είδους τη θρησκευτική διαφθορά πιστοποιείται άλλη μια φορά από τη λιτότητα των Ιουδαϊκών μνημάτων. Εντούτοις, συνέβαιναν και παρεκκλίσεις. Ο Ιησούς δείχνει ότι στις ημέρες του οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι συνήθιζαν να διακοσμούν τα μνήματα των προφητών και άλλων. (Ματ 23:29, 30) Υπό την ελληνορωμαϊκή επιρροή, οι πλούσιοι εκείνου του καιρού είχαν την τάση να κατασκευάζουν πιο εξεζητημένα μνήματα.

Εκτός από το μνήμα του Ιωάννη του Βαφτιστή (Μαρ 6:29), τα σημαντικότερα μνήματα που αναφέρονται στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές είναι του Λαζάρου και του Ιησού. Το μνήμα του Λαζάρου ήταν αντιπροσωπευτικά Ιουδαϊκό—μια σπηλιά με μια πέτρα τοποθετημένη στο άνοιγμα, το οποίο μπορεί να ήταν σχετικά μικρό, αν υποθέσουμε ότι έμοιαζε με παρόμοια μνήματα που βρέθηκαν στην Παλαιστίνη. Τα συμφραζόμενα φανερώνουν ότι βρισκόταν έξω από το χωριό.—Ιωα 11:30-34, 38-44.

Το Μνήμα του Ιησού. Το μνήμα που χρησιμοποιήθηκε για την ταφή του Ιησού ήταν καινούριο και ανήκε στον Ιωσήφ από την Αριμαθαία. Δεν ήταν σπηλιά, αλλά είχε λαξευτεί στο βράχο, μέσα σε έναν κήπο που δεν απείχε πολύ από το σημείο όπου ο Ιησούς είχε κρεμαστεί στο ξύλο. Για να κλείσει η είσοδός του χρειαζόταν μια μεγάλη πέτρα, προφανώς κυκλική, όπως ήταν οι πέτρες που χρησιμοποιούσαν μερικές φορές. (Ματ 27:57-60· Μαρ 16:3, 4· Ιωα 19:41, 42) Στους τοίχους του μνήματος ίσως υπήρχαν λαξευμένες εσοχές όμοιες με πάγκους ή ίσως είχαν λαξευτεί σε βάθος ταφικές κόγχες στις οποίες μπορούσαν να τοποθετηθούν τα σώματα.—Παράβαλε Μαρ 16:5.

Δύο κυρίως θέσεις προτείνονται ως η αυθεντική τοποθεσία του μνήματος του Ιησού. Η μία είναι αυτή που υποστηρίζεται από την παράδοση, στην οποία έχει ανεγερθεί ο Ναός του Πανάγιου Τάφου. Η άλλη αποκαλείται ο Τάφος του Κήπου. Αυτό το μνήμα είναι σκαμμένο μέσα σε μια τεράστια πέτρα που προεξέχει από κάποια λοφοπλαγιά και βρίσκεται έξω ακόμη και από τα σημερινά τείχη της πόλης. Ωστόσο, για καμιά από αυτές τις δύο τοποθεσίες δεν υπάρχει αδιάσειστη απόδειξη ότι είναι όντως το μνημείο στο οποίο τοποθετήθηκε ο Ιησούς.—Βλέπε ΓΟΛΓΟΘΑΣ.

“Τα Μνήματα Άνοιξαν” Κατά το Θάνατο του Ιησού. Το κείμενο των εδαφίων Ματθαίος 27:52, 53, σχετικά με «τα μνημεία [που] άνοιξαν» ως αποτέλεσμα ενός σεισμού που συνέβη κατά το θάνατο του Ιησού, έχει πυροδοτήσει πολλές συζητήσεις, καθώς μερικοί διατείνονται ότι έλαβε χώρα ανάσταση. Ωστόσο, μια σύγκριση με τις περικοπές που μιλούν για την ανάσταση καθιστά σαφές ότι αυτά τα εδάφια δεν περιγράφουν κάποια ανάσταση, αλλά απλώς λένε ότι τα σώματα εκτινάχθηκαν από τα μνήματα στα οποία βρίσκονταν. Ανάλογα περιστατικά σημειώθηκαν πιο πρόσφατα, όπως στον Ισημερινό το 1949 και στην πόλη Σονσόν της Κολομβίας το 1962, όταν 200 πτώματα στο κοιμητήριο εκτινάχθηκαν από τα μνήματά τους λόγω ισχυρής σεισμικής δόνησης.—Ελ Τιέμπο (El Tiempo), Μπογκοτά, Κολομβία, 31 Ιουλίου 1962.

Ενθύμηση από τον Θεό. Λαβαίνοντας υπόψη την έννοια της ενθύμησης που ενυπάρχει στη λέξη μνημεῖον του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, φαίνεται ιδιαίτερα αρμόζουσα η χρήση αυτής της λέξης (και όχι της λέξης τάφος) στο εδάφιο Ιωάννης 5:28 αναφορικά με την ανάσταση “όλων όσων είναι στα μνημεία”, καθώς επίσης εξ ολοκλήρου αντίθετη με την ιδέα της απόλυτης απόρριψης και λήθης που συμβολίζεται από τη Γέεννα. (Ματ 10:28· 23:33· Μαρ 9:43) Η σπουδαιότητα που απέδιδαν οι Εβραίοι στην ταφή (βλέπε ΤΑΦΗ, ΤΑΦΟΣ) είναι ενδεικτική της επιθυμίας τους να τύχουν ενθύμησης, πρωτίστως από τον Ιεχωβά Θεό στον οποίο πίστευαν ως αυτόν που γίνεται «μισθαποδότης σε εκείνους που τον αναζητούν ένθερμα». (Εβρ 11:1, 2, 6) Οι επιτύμβιες επιγραφές ισραηλιτικής προέλευσης είναι πολύ σπάνιες και, όταν ανακαλύπτονται, διαπιστώνεται συνήθως ότι αναφέρουν μόνο το όνομα του νεκρού. Οι σπουδαίοι βασιλιάδες του Ιούδα δεν άφησαν πίσω τους μεγαλοπρεπή μνημεία με εγχάρακτα εγκώμια προς το πρόσωπό τους και εξιστόρηση των κατορθωμάτων τους, όπως έκαναν οι βασιλιάδες άλλων εθνών. Επομένως, είναι προφανές ότι οι πιστοί άνθρωποι των αρχαίων καιρών ενδιαφέρονταν να γραφτεί το όνομά τους στο «βιβλίο ενθύμησης» για το οποίο γίνεται λόγος στο εδάφιο Μαλαχίας 3:16.—Παράβαλε Εκ 7:1· βλέπε ΟΝΟΜΑ.

Η βασική ιδέα της ενθύμησης, που ενέχουν οι λέξεις μνῆμα και μνημεῖον του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, προσδίδει επίσης πρόσθετο νόημα στην παράκληση του κακοποιού ο οποίος ήταν κρεμασμένος στο ξύλο δίπλα στον Ιησού: «Θυμήσου με όταν έρθεις στη βασιλεία σου».—Λου 23:42.