ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΗΣ

Ο κατασκευαστής πήλινων αγγείων, πιάτων και άλλων σκευών. Η λέξη γιωτσέρ του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου που αποδίδεται «αγγειοπλάστης» σημαίνει κατά κυριολεξία «πλάστης» ή «αυτός που πλάθει» (Ιερ 18:4, υποσ.), ενώ για τη λέξη κεραμεύς του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου μερικοί λένε ότι προέρχεται από το ρήμα κεράννυμι («αναμειγνύω»), κάτι που ίσως παραπέμπει στην ανάμειξη του νερού με το χώμα ή τον πηλό, πράγμα αναγκαίο για την προετοιμασία του. Από αρχαιοτάτων χρόνων, οι αγγειοπλάστες διαμόρφωναν τον πηλό σε αγγεία τα οποία κατόπιν έψηναν, κατασκευάζοντας έτσι ανθεκτικά σκεύη που δεν μαλάκωναν όταν βρέχονταν. Ο αγγειοπλάστης μπορεί να δούλευε μόνος του, αλλά ενίοτε είχε βοηθούς, συνήθως μαθητευόμενους. Κάποτε φαίνεται ότι υπήρχε μεταξύ των Εβραίων μια ομάδα βασιλικών αγγειοπλαστών.—1Χρ 4:21-23.

Μια τυπική μέθοδος αγγειοπλαστικής περιλάμβανε την εξής αρχική διαδικασία: Έπλεναν τον πηλό, τον καθάριζαν από τα ξένα σώματα, τον άφηναν να στραγγίσει και στη συνέχεια πατούσαν το νωπό πηλό με τα πόδια για να γίνει ελαστικός και εύπλαστος. (Ησ 41:25) Κατόπιν μάλαζαν τον πηλό με τα χέρια και τον τοποθετούσαν στον κεραμικό τροχό.

Ο αρχαίος κεραμικός τροχός ήταν συνήθως πέτρινος (μερικές φορές και ξύλινος) και αποτελούνταν βασικά από έναν επίπεδο δίσκο ο οποίος στηριζόταν στο κέντρο πάνω σε έναν κάθετο άξονα και περιστρεφόταν οριζόντια. Το βαρύ υλικό στις παρυφές του δίσκου τού εξασφάλιζε σταθερή κίνηση και ωστική δύναμη καθώς περιστρεφόταν χειροκίνητα. Η μεταγενέστερη προσθήκη ενός μεγαλύτερου, βαρύτερου τροχού στην κάτω πλευρά (στο ίδιο στέλεχος με τον πάνω τροχό και επίσης με οριζόντια περιστροφή) έδωσε στον αγγειοπλάστη τη δυνατότητα να περιστρέφει τους τροχούς με το πόδι, ενώ καθόταν.

Αφού «έριχνε» ή τοποθετούσε τον άμορφο πηλό πάνω στον τροχό, ο αγγειοπλάστης χρησιμοποιούσε τα χέρια του για να πλάσει ένα αγγείο καθώς γυρνούσε ο τροχός. (Ιερ 18:3, 4) Στη συνέχεια, μπορεί να άφηνε το σκεύος να στεγνώσει λίγο στον ήλιο προτού το τοποθετήσει ξανά πάνω στον τροχό, όπου μπορεί να χρησιμοποιούσε βότσαλα, κοχύλια ή κάποιο εργαλείο για να το λειάνει, να το στιλβώσει και να αποτυπώσει στην επιφάνειά του κάποιο σχέδιο. Υπήρχαν διάφορες μέθοδοι, αλλά θα μπορούσε, για παράδειγμα, να δημιουργήσει ένα αποτύπωμα σχοινιού πιέζοντας πάνω στο νωπό ακόμη αντικείμενο ένα στριμμένο κορδόνι. Πολλές φορές διακοσμούσαν τα σκεύη με ζωγραφικές παραστάσεις. Άλλα τα επικάλυπταν με σμάλτο (Παρ 26:23) και κατόπιν τα έψηναν στο καμίνι που είχαν εκεί κοντά. Ή ίσως διακοσμούσαν το σκεύος με χρωματισμένο επίχρισμα από αραιωμένο πηλό και κατόπιν το έβαζαν ξανά στο καμίνι.

Ο αγγειοπλάστης έφτιαχνε διάφορα αντικείμενα—από μεγάλες στάμνες (Θρ 4:2) μέχρι λυχνάρια, φούρνους και παιχνίδια, όπως κούκλες και ζωάκια. Κατασκεύαζε μεταξύ άλλων κούπες, ποτήρια, φιάλες και άλλα σκεύη. (Λευ 15:12· 2Σα 17:28· Ιερ 19:1· Λου 22:10) Έφτιαχνε επίσης χύτρες και ταψιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα πήλινα αντικείμενα σφραγίζονταν για να δηλώνεται ο τόπος κατασκευής τους. Πολλές φορές ο αγγειοπλάστης σφράγιζε τη λαβή του δοχείου με το δικό του «σήμα».

Σε κάποιες περιπτώσεις ο αγγειοπλάστης χρησιμοποιούσε ένα ανοιχτό καλούπι, μέσα στο οποίο συμπίεζε τον πηλό για να αποτυπωθούν πάνω του οι λεπτομέρειες. Μεταγενέστερα, τα λυχνάρια συνήθως κατασκευάζονταν με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή από δύο κομμάτια που συγκολλούνταν όταν ο πηλός στέγνωνε και αποκτούσε περίπου τη σκληρότητα του δέρματος. Περιστασιακά, κάποια αντικείμενα πλάθονταν με το χέρι, χωρίς τη χρήση τροχού. Γενικά, όμως, ο αγγειοπλάστης χρησιμοποιούσε τον τροχό.

Συχνά ανακαλύπτονται σε αρχαιολογικούς χώρους θραύσματα αγγείων, μερικές φορές σε αφθονία. (Βλέπε ΠΗΛΙΝΟ ΘΡΑΥΣΜΑ.) Τα είδη των αγγείων που έρχονται στο φως θεωρούνται από τους αρχαιολόγους χρήσιμα για τον προσδιορισμό των διαφόρων πολιτισμών, καθώς και για τον υπολογισμό των περιόδων εγκατάστασης που αντιπροσωπεύονται από τα διάφορα στρώματα τα οποία έχουν δημιουργηθεί στο έδαφος τέτοιων χώρων. Επίσης, έχουν προσπαθήσει να υπολογίσουν την πυκνότητα του πληθυσμού ενός συγκεκριμένου τόπου κατά την αρχαιότητα με βάση την ποσότητα τέτοιων θραυσμάτων που ανακαλύπτονται εκεί.

Η εξουσία που έχει ο αγγειοπλάστης πάνω στον πηλό χρησιμοποιείται ως παράδειγμα της κυριαρχίας του Ιεχωβά πάνω σε ανθρώπους και έθνη. (Ησ 29:15, 16· 64:8) Για τον Θεό, ο οίκος του Ισραήλ ήταν «όπως ο πηλός στο χέρι του αγγειοπλάστη», ενώ ο Ίδιος ήταν ο Μεγάλος Αγγειοπλάστης. (Ιερ 18:1-10) Ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση να αντιμάχεται τον Θεό, όπως δεν θα ήταν αναμενόμενο να αμφισβητεί ο πηλός αυτόν που του δίνει μορφή. (Ησ 45:9) Όπως μπορεί να συντριφτεί ένα πήλινο σκεύος, έτσι μπορεί να τιμωρήσει και ο Ιεχωβά έναν λαό για την αδικοπραγία του επιφέροντάς του ερημωτική καταστροφή.—Ιερ 19:1-11.

Αναφορικά με την άσκηση της θεόδοτης εξουσίας του Μεσσιανικού Βασιλιά εναντίον των εθνών, προειπώθηκαν τα εξής: «Θα τους συντρίψεις με σιδερένιο σκήπτρο, σαν σκεύος αγγειοπλάστη θα τους κάνεις κομμάτια».—Ψλ 2:9· παράβαλε Δα 2:44· Απ 2:26, 27· 12:5.

Από το ίδιο κομμάτι πηλού ο αγγειοπλάστης μπορούσε να κατασκευάσει ένα σκεύος για αξιότιμη χρήση και ένα άλλο για χρήση που στερούνταν τιμής, δηλαδή για κοινή ή συνηθισμένη χρήση. Παρόμοια, ο Ιεχωβά έχει εξουσία να διαπλάθει τα άτομα όπως ευαρεστείται και έχει ανεχτεί πονηρούς, «σκεύη οργής που έγιναν άξια για καταστροφή», κάτι που έχει αποβεί όμως προς όφελος των “σκευών ελέους”, των ατόμων που συγκροτούν τον πνευματικό Ισραήλ.—Ρω 9:14-26.