Τελευταίος Σταθμός—Βρεττανική Γουϋάνα
ΟΜΟΙΑΖΟΝΤΑΣ πολύ με το Σουρινάμ η Βρεττανική Γουϋάνα είναι μάλλον αραιά κατοικημένη, ο δε πληθυσμός της είναι μίγμα Ανατολής και Δύσεως. Εκεί βλέπετε τους αρχικούς κατοίκους που λέγονται Αμερινδοί. Υπάρχουν επίσης Ανατολικοί Ινδοί (ή Βρεττανο-Ινδοί), Σύριοι, Ευρωπαίοι, Κινέζοι και Κρεολοί, που ζουν όλοι μαζί σε μια χώρα φυτειών και εργοστασίων ζαχάρεως και μεταλλείων. Το Σουρινάμ όσο και η Βρεττανική Γουϋάνα παράγουν βωξίτην, που χρησιμοποιείται στην κατασκευή αλουμινίου. Υπάρχουν και άλλα ορυκτά πλούτη τα οποία δεν έτυχαν εκμεταλλεύσεως σε μεγάλο βαθμό.
Μόλις πριν από λίγους μήνας, η Βρεττανική αυτή αποικία, που είναι γεμάτη από πυκνά δάση, έφθασε στις επικεφαλίδες των εφημερίδων όλου του κόσμου. Πολεμικά πλοία και στρατεύματα απεστάλησαν εσπευσμένως εκεί για να τηρήσουν την τάξι. Αυτό ωφείλετο στο γεγονός ότι μια κυβέρνησις που εξελέγη προσφάτως διελύθη, και υπήρχε φόβος πιθανής Κομμουνιστικής εξεγέρσεως. Τα επίμαχα προβλήματα που επέσπευσαν αυτή την κρίσι και την αναστολή του συντάγματος συζητούνται ακόμη ζωηρά, με αποτέλεσμα να επιβληθούν διάφοροι περιορισμοί στη δημοσία ζωή. Κατόπιν όλων αυτών, θα μπορούσε άρα γε να γίνη η σχεδιαζόμενη Συνέλευσις της Κοινωνίας του Νέου Κόσμου;
Από τον Ιούνιο του περασμένου έτους οι αδελφοί επρόσμεναν την επίσκεψι του προέδρου της Εταιρίας και του γραμματέως του. Πράγματι, από τον καιρό της προηγουμένης επισκέψεως που έγινε στο 1949 οι αδελφοί ανέμεναν πάντοτε αυτή την επίσκεψι. Συχνά στο έργον από σπίτι σε σπίτι αντιμετωπίζετο το ερώτημα: «Πότε θα είν’ εδώ πάλι ο κ. Νορρ;» Τώρα που μπορούσε να δοθή απάντησις στο ερώτημα, το ζήτημα της διαφημίσεως έγινε ζήτημα εξαιρετικής σπουδαιότητος επειδή η πλειονότης του λαού εδώ ενδιαφέρεται για θρησκευτικά ζητήματα. Αν και στη σειρά των θρησκευτικών απόψεων περιλαμβάνονται ο Ισλαμισμός, ο Ινδουισμός, ο Καθολικισμός και ο προτεσταντισμός, οι δε πρώτοι απερίφραστα επικρίνουν την υποκρισία του «Χριστιανισμού», εν τούτοις χιλιάδες ελευθεροφρόνων ανθρώπων όλων των θρησκειών τρέφουν σεβασμό προς εκείνους που ακολουθούν την αληθινή Γραφική διδασκαλία. Άσχετα με το θρήσκευμα στο οποίον ανήκουν, πολλοί άνθρωποι δέχονται βιβλία με προθυμία αν είναι εις θέσιν να το πράξουν, όταν δε πρόκειται για τη Σκοπιά και το Ξύπνα! πολλές είναι οι εκδηλώσεις εκτιμήσεως προς αυτά τα περιοδικά. Στο από σπίτι σε σπίτι έργον μπορεί κανείς να δαπανήση ένα ολόκληρο πρωινό για οκτώ ή δέκα επισκέψεις μόνο, λόγω των πολλών ευκαιριών που παρουσιάζονται να συζητήση κανείς για τη Γραφική αλήθεια. Οι σκαπανείς αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του περιορισμού μελετών μάλλον παρά της ενάρξεώς των. Ειδικά όταν δίδη κανείς μαρτυρία σε αγροτικούς τόπους, μπορεί να φιλοξενηθή στο σπίτι ενός Ινδού ή Μουσουλμάνου, το δε άγγελμα τυγχάνει καλής υποδοχής. Πραγματικά, οι Γουϋανέζοι όλων των τάξεων είναι πολύ φιλόξενοι, ιδιαίτερα δε σ’ όσους προέρχονται από άλλες χώρες. Αναψυκτικά υπάρχουν πάντοτε διαθέσιμα για να προσφέρονται ως εκδήλωσις καλωσορίσματος και στον απρόσκλητο επισκέπτη ακόμη. Το να κρατούν κάποιον να μιλή από το κατώφλι της θύρας, το θεωρούν μεγάλη αγένεια. Εξ άλλου, το να στέκη κανείς όρθιος και να μιλή μέσ’ στο λιοπύρι είναι πολύ δυσάρεστο. Το ν’ ακούση κανείς τη φράσι «δεν ενδιαφέρομαι» ή κάποια άλλη θετική άρνησι αποτελεί σπάνια περίπτωσι στην από σπίτι σε σπίτι μαρτυρία. Μπορεί πολύ πιθανώς ν’ ακούσετε, όπως άκουσε ένας αδελφός μετά τη συνέλευσι από ένα νέον ενδιαφερόμενο που κάνει Γραφική μελέτη: «Μαθαίνω ότι στην οργάνωσί σας σας καλούν Αδελφόν Χ.—, μπορώ, λοιπόν, κι εγώ να σας λέγω Αδελφόν Χ.—;»
Λοιπόν, τώρα που σας έγινε κάπως γνωστή αυτή η χώρα και το μισό εκατομμύριο των κατοίκων της, θα καταλάβετε γιατί οι εκεί αδελφοί δεν εφείσθησαν κόπων για να καλέσουν όλα τα ενδιαφερόμενα άτομα στη Συνέλευσι της Κοινωνίας του Νέου Κόσμου, 21-24 Ιανουαρίου. Η συνεργασία του κοινού δεν παρουσίασε δυσχέρεια, μολονότι οι ισχύοντες περιορισμοί ημπόδιζαν τις υπαίθριες δημόσιες συναθροίσεις, σ’ αυτό δε το ζήτημα υπήρξε εμπόδιο και ο βαρύς βροχερός καιρός. Εν τούτοις, το νεώατο θέατρο της Τζωρτζτάουν, «Δη Γκλομπ», με 1.400 καθίσματα, προσεφέρθη δωρεάν από τον Μουσουλμάνον ιδιοκτήτη του για τη δημοσία ομιλία του Αδελφού Νορρ με θέμα «Μετά τον Αρμαγεδδώνα—Ο Νέος Κόσμος του Θεού.» Οπωσδήποτε, μπορούσε να χωρέση πιο πολλούς από εκείνους που παρέστησαν στην προηγουμένη διάλεξι που εδόθη από τον πρόεδρο στο 1949. Οι άλλες συνεδριάσεις της συνελεύσεως διεξήχθησαν μέσα στο Δημαρχείο, το οποίον χρησιμοποιείται για συναθροίσεις των μαρτύρων του Ιεχωβά από το 1911.
Όχι μόνον οι αδελφοί, αλλά και άνθρωποι καλής θελήσεως έκαμαν σημαντική προσπάθεια να παρευρεθούν στη συνέλευσι. Μερικοί εφρόντισαν να αφήσουν κατά την απουσία των σε άλλους την επιστασία των αγροκτημάτων των στα οποία παράγονται κοκκοκάρυα και μπανάνες. Εκωπηλάτησαν σε ποτάμια επί μίλια με μικρές βάρκες για να φθάσουν στο μόνο δρόμο του μέρους εκείνου της χώρας. Εκεί ένα λεωφορείο τους πήρε ως τον επόμενο ποταμό, απ’ όπου ένα πλοίο τους μετέφερε περνώντας τους από το διάστικτο με νησιά στόμιο επί είκοσι μίλια στην κομητεία της Δεμεράρας. Μια σιδηροδρομική διαδρομή τούς έφερε σ’ ένα άλλο ποτάμι, όπου επρόφθασαν άλλο πλοίο για να φθάσουν στην πόλι της συνελεύσεως, στη Τζωρτζτάουν. Όσοι δεν είχαν πάει στην πρωτεύουσα επί τρία χρόνια είδαν πολλά καινούργια και συγχρονισμένα τσιμεντόκτιστα καταστήματα και γραφεία, αν και το περισσότερο μέρος του εμπορικού τμήματος είναι ακόμη κατασκευασμένο από ξύλα. Αλλά η αύρα που έρχεται φρέσκη από τη θάλασσα δροσίζει ακόμη την πόλι κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους, κάνοντας έτσι την τροπική της ζέστη πιο υποφερτή.
Πολλή προετοιμασία χρειάζεται για να σταθή, να ιδή και ν’ ακούση ο παλαιός κόσμος τη φωνή του νέου κόσμου. Η σύντομη αντικατάστασις του παλαιού συστήματος πραγμάτων από ένα νέο, αποτελεί ζωτικό άγγελμα, η δε επίδοσίς του απαιτεί πλήρη οργάνωσιν. Πάνω από ένα μήνα πριν, 2.000 διαφημίσεις ετοιχοκολλήθησαν σε όλη την πόλι, με το ερώτημα που εκέντριζε την περιέργεια: «Μετά τον Αρμαγεδδώνα—Τι;» Αυτό πράγματι έκαμε τους ανθρώπους να σκέπτονται, και διετυπώνοντο απαντήσεις όλων των ειδών. Τους καταστηματάρχας που είχαν εκτεθειμένες αυτές τις αγγελίες, τους ερωτούσαν οι πελάται ποια είναι η απάντησις. Αυτοί με τη σειρά τους ερωτούσαν τον επόμενον ευαγγελιζόμενο που περνούσε από κει, για να λάβουν όμως την εξής απάντησι: «Περιμείνατε κι άλλη αγγελία.» Ενώ δε όλες αυτές οι θεωρίες περνούσαν από στόμα σε στόμα και αντηχούσαν μάλιστα στους δρόμους, μια μικρή ομάς αδελφών ησχολείτο στην παραγωγή μιας ωραίας δίχρωμης αγγελίας τοίχου, η οποία περιείχε την απάντησι. Ήταν μια αντιγραφή εκείνης που εχρησιμοποιήθη στη Νέα Υόρκη κι έγινε με το κόψιμο δύο φύλλων («στένσελ») με την κατάλληλη απάντησι που ερραντίσθηκαν με χρώμα. Χίλιες τέτοιες αγγελίες ετοιχοκολλήθησαν μέσα στην πόλι και στην ύπαιθρο, κι έδωσαν αφορμή σ’ ένα νέο ερώτημα: «Τι είναι ο νέος κόσμος;»
Δύο εβδομάδες πριν αρχίση η συνέλευσις εκανονίσθησαν ειδικές συναθροίσεις για την εγκαινίασι άλλων μορφών διαφημίσεως. Έγινε μια αντιγραφή του σήματος που φορούσαν οι σύνεδροι στο Στάδιο Γιάγκη, και οι ευαγγελιζόμενοι τα φορούσαν στην εργασία των και στην καθημερινή των δράσι επί δύο εβδομάδες πριν από τη συνέλευσι. Αυτό επροκάλεσε πολλές συζητήσεις περί της κοινωνίας του Νέου Κόσμου, και, όπως είπε κάποιος: «Μετά τον Αρμαγεδδώνα—θα είναι βέβαια τα όσα μαθαίνετε από αυτούς τους μάρτυρας του Ιεχωβά! Κι εγώ θα ήθελα να ήμουν ένας απ’ αυτούς.» Πωληταί υπάλληλοι απηύθυναν ερωτήσεις, και στα ιδιωτικά και ενοριακά σχολεία όπου μερικοί από τους μάρτυρας του Ιεχωβά είναι διδάσκαλοι, οι μαθηταί ζητούσαν να μάθουν. Όλοι εκεί χρησιμοποιούν ποδήλατα· έτσι, αντί μιας επιγραφής πάνω στους προφυλακτήρας των αυτοκινήτων, ελκυστικές επιγραφές από αλουμίνιο ετοποθετήθησαν στις χειρολαβές των ποδηλάτων, ώστε οπουδήποτε πήγαιναν τα ποδήλατα ήταν βέβαιο πώς θα πήγαιναν και οι επιγραφές. Ήλθαν, μάλιστα, και άτομα ξένα προς την αλήθεια κι εζήτηααν επιγραφές για τα δικά τους ποδήλατα.
Αλλ’ η πιο πρωτότυπη ιδέα ήταν το μεγάλο τετράτροχο άρμα που εσύρετο βραδέως δια μέσου των δρόμων της πόλεως από έναν υπομονητικόν όνο. Αυτό έφερε δύο μεγάλα παννώ διαστάσεων 12 επί 5 ποδών μ’ έναν πύργο ύψους 8 ποδών στο κέντρον, το όλον δε άρμα διεμορφώθη έτσι ώστε να παριστάνη τη Σκοπιά. Τη νύχτα η προσθήκη φώτων στα λευκά γράμματα με κυανά άκρα σ’ ένα κόκκινο φόντο έκαμε νέους και γέρους να σταματούν και άλλους να βγαίνουν στα παράθυρα. Μερικοί το εχαρακτήριζαν ως την κιβωτό του Νώε ή έδιδαν άλλους διαφόρους χαρακτηρισμούς, αλλ’ όλοι προσέθεταν σε ό,τι εξέφρασε ένας ζηλωτής κήρυξ: «Κρίμα που δεν βλέπομε περισσότερα παρόμοια πράγματα.» Και όπως παρετήρησε ένας άλλος: «Όλοι εσείς εκάματε μεγάλη διαφήμισι.» Ωργανώθησαν ημερήσιες ποδηλατικές παρελάσεις κατά τις οποίες μια πομπή από ποδηλάτες με διαφημιστικές επιγραφές στο στήθος και στη ράχι των περιήρχοντο την πόλι, ενώ συγχρόνως πεζοί μάρτυρες έκαναν όμοιο διαφημιστικό έργο στα πεζοδρόμια. Οι προβλέψεις ότι η χωρητικότης του θεάτρου «Γκλομπ» ήταν ανεπαρκής για ένα τέτοιο γεγονός εγίνοντο διαρκώς πιο πολλές. Η μέρα ξημέρωσε λαμπρή, αλλά με προοπτική βροχών, και σαν να ήταν βέβαιο, το μεσημέρι οι δρόμοι ήσαν ολόβρεχτοι. Όσο επλησίαζε η ώρα της διαλέξεως, 5.30΄ μ. μ., τόσο επλησίαζαν και τα μαύρα σύννεφα και τα πλήθη του κόσμου. Μόλις άρχισε το καθορισμένο μουσικό πρόγραμμα, όλα τα καθίσματα ήσαν κατειλημμένα. Στην αρχή, διετυπώθη παράκλησις για τα παιδιά να μοιρασθούν τα καθίσματα· αργότερα, κύριοι παρεκλήθησαν να παραχωρήσουν τα καθίσματά των σε κυρίες. Σε λίγο όλος ο διαθέσιμος χώρος ορθίων κατελήφθη, και ετοποθετήθη ένα μεγάφωνον απ’ έξω για κείνους που δεν μπορούσαν να μπουν μέσα. Από τον εξώστη, η εξέδρα παρουσίαζε μια χρωματιστή εικόνα. Με μεγάλα άσπρα γράμματα ήσαν γραμμένες οι λέξεις «Μάρτυρες του Ιεχωβά» κατά πλάτος της εξέδρας εμπρός από ένα φόντο από ολοπράσινα τροπικά φυτά, πίσω δε από τον ομιλητή εφαίνετο η λευκή σκηνή του θεάτρου. Η ομιλία μόλις είχε αρχίσει οπότε η από πολλού απειλουμένη βροχή ξέσπασε με όλη της την ορμή και έκαμε το έξω ευρισκόμενο πλήθος να εξαφανισθή ταχύτατα. Ωστόσο, μια συντηρητική καταμέτρησις εκείνων που ήσαν μέσα, έδωσε τον αριθμό 2.122 παρόντων. Από την ώρα της διαλέξεως πολλές ερωτήσεις και σχόλια ηκούσθησαν, όπως λ.χ. «Πότε θα ξανάρθη ο κ. Νόορ;» «Καμμιά θρησκευτική συνάθροισις σε κλειστό χώρο δεν είχε ποτέ τόσον κόσμο,» κλπ. Μερικοί ρωτούσαν: «Πώς μπορώ να γίνω κι εγώ μάρτυς του Ιεχωβά;»
Αλλά τι έχομε να πούμε για τις άλλες συνεδριάσεις που έγιναν μέσα στο Δημαρχείο; Το πρώτο βράδυ ήσαν 445 παρόντες, αλλά για τις τελικές παρατηρήσεις του Αδελφού Νορρ 615 άτομα κατέκλυσαν κυριολεκτικώς την αίθουσα και τον εξώστη, καθώς και αυτή την εξέδρα. Το πρόγραμμα γενικά ακολούθησε τη γραμμή που ετηρήθη στο Στάδιο Γιάγκη, με επιδείξεις προσηρμοσμένες στα τοπικά προβλήματα. Αξιοσημείωτη ήταν η επίδειξις στην Κρεολική γλώσσα που παρίστανε την ανάγκη χρησιμοποιήσεως της γλώσσης αυτής εκεί όπου το απαιτούν οι περιστάσεις. Σε παλαιότερα χρόνια πολύ λίγοι Ινδοί των Ανατολικών Ινδιών είχαν δεχθή την αλήθεια, αλλά σ’ αυτή τη συνέλευσι ο μεγάλος αριθμός των καλής εμφανίσεως νεαρών ανδρών και γυναικών της φυλής αυτής ήταν πολύ αξιόλογος. Μερικοί απ’ αυτούς προήρχοντο απ’ ευθείας από την Ινδουιστική θρησκεία και όχι μόνον είναι πολύ ζηλωταί κι ενθουσιώδεις διάκονοι του Ιεχωβά, αλλά και εκδηλώνουν μια πολύ νομιμόφρονα και αγαθή διάθεσι μεταξύ των αδελφών των.
Οι ομιλίες των Αδελφών Νορρ και Χένσελ εξετιμήθησαν πολύ και ηχογραφήθησαν για περαιτέρω αναπαραγωγή. Κάθε βράδυ όταν ετελείωναν οι συνεδριάσεις, κανείς δεν ήταν πρόθυμος να πάη στο σπίτι του αλλ’ ανέμεναν όλοι στην καφετήρια για να λάβουν αναψυκτικά και ν’ απολαύσουν μια από τις ευνοούμενες ψυχαγωγίες των Γουϋανέζων—τη συνομιλία. Την ομιλία του αδελφού Νορρ την είχαν βέβαια εγκολπωθή θερμά. Έγιναν άφθονες παρατηρήσεις, όπως λόγου χάριν: «Ο Αδεφός Νορρ μιλούσε πραγματικά σ’ εμένα· εκύτταζε κατ’ ευθείαν σ’ εμένα.» «Πώς ήξερε ότι είχαμε ανάγκη αυτής της συμβουλής;» Εδόθη ενθάρρυνσις ώστε περισσότεροι, νεαροί ευαγγελιζόμενοι να γίνουν σκαπανείς και να πάνε σε μέρη όπου έχει δοθή λίγη μόνο μαρτυρία.
Το τελευταίο σημείο του προγράμματος ήταν «Τελικές Παρατηρήσεις από τον Πρόεδρον» και επεφυλάσσοντο μερικές εκπλήξεις. Έως τώρα υπήρχε μόνο μια περιοχή, αλλά τα τελευταία τέσσερα έτη ο αριθμός των ευαγγελιζομένων εδιπλασιάσθη περίπου, και λόγω του έργου επεκτάσεως από τους σκαπανείς και τους ευαγγελιζομένους υπάρχουν τώρα ομάδες ευαγγελιζομένων διεσπαρμένες και στις τρεις κομητείες, που έχουν ανάγκη πιο τακτικής παρακολουθήσεως από τον υπηρέτη περιοχής. Τώρα λοιπόν ωργανώθησαν τρεις περιοχές και θα εξυπηρετούνται από δύο υπηρέτας περιοχής, τουλάχιστον τρεις φορές το έτος. Εντόπιοι αδελφοί θα λάβουν τώρα τη θέσι των ιεραποστόλων ως υπηρέται εκκλησιών. Αυτές και άλλες εισηγήσεις έγιναν ενθουσιωδώς δεκτές και καθώς ητοιμάζοντο οι αδελφοί για το ταξίδι προς τον τόπο της διαμονής των, ησθάνοντο πραγματικά ότι ευρίσκοντο ενώπιον νέας περιόδου επεκτάσεως.
Προ της λήξεως ανηγγέλθη ότι θα εγίνοντο τετραήμερα εντατικά μαθήματα εκπαιδεύσεως μετά τη συνέλευσι για όλους τους σκαπανείς που επιθυμούσαν να παρακολουθήσουν. Σχεδόν και οι 45 σκαπανείς παρηκολούθησαν και εδοκίμασαν μια μικρογραφική τύπου Σχολής Γαλαάδ σειρά μαθημάτων ‘Ιεραποστολικής Υπηρεσίας και Γραφικής Αληθείας’. Έγιναν πρόχειρες παρουσιάσεις περιπτώσεων του έργου του αγρού και εδόθησαν συμβουλές για τη χρήσι διακριτικότητας, επιχειρηματολογίας και αναιρέσεως. Ανελύθησαν δογματικά θέματα υπό το φως των νέων μας εκδόσεων και εξητάσθησαν επίσης προβλήματα οργανώσεως. Κάθε απόγευμα εδίδοντο συμβουλές για την πραγματική υπηρεσία του αγρού και το βράδυ εγίνοντο γραπτές εξετάσεις επάνω σε θέματα που είχαν δοθή για να μελετηθούν κατ’ οίκον. Οι σκαπανείς αληθώς το εξετίμησαν αυτό και επέστρεψαν στους τόπους του διορισμού των, αποφασισμένοι να ‘φέρουν περισσότερον καρπόν.’
Αν και το μεγαλύτερο μέρος των τριών πρώτων ημερών των ήταν κατειλημμένο με ζητήματα του τμήματος και για να γίνουν μερικές εξαίρετες συστάσεις για μια πιο αποτελεσματική φροντίδα για το έργον και τη μελλοντική του επέκτασι, οι Αδελφοί Νορρ και Χένσελ, εν τούτοις, βρήκαν τον καιρό να παρευρεθούν στο βάπτισμα. Όπως η δημοσία ομιλία και η καφετήρια, κι αυτό επίσης ήταν το μεγαλύτερο που έγινε ως τότε. Ένα λεωφορείο μετέφερε άτομα στο παραλιακό κρηπίδωμα όπου ένα σημαντικό πλήθος παρηκολούθησε τους πενήντα πέντε υποψηφίους να προχωρούν προς το μέρος όπου η θάλασσα ήταν αρκετά βαθιά για να συμβολίσουν την αφιέρωσί των ως μέλη της κοινωνίας του Νέου Κόσμου να υπηρετήσουν για πάντα τον Ιεχωβά Θεό.
Όταν έληξε η συνέλευσις, η τελευταία ημέρα της επισκέψεως κατηναλώθη κυρίως με τους δώδεκα Γαλααδίτας ιεραποστόλους που είναι τώρα διωρισμένοι σε διάφορα μέρη της αποικίας. Υπήρχαν μερικά προβλήματα να συζητηθούν και πείρες να λεχθούν. Έγιναν ερωτήσεις για συμμαθητάς, ήδη αποφοίτους που βρίσκονται σε άλλα μέρη της Νοτίου Αμερικής, και τους οποίους οι ταξιδεύοντες αδελφοί συνήντησαν τις τελευταίες λίγες εβδομάδες. Έως τώρα δεν υπήρξε καιρός διαθέσιμος για ένα κοινό δείπνο, κι έτσι η επίσκεψις έφθασε σ’ ένα πολύ αίσιον πέρας με το ν’ απολαύσουν το δείπνο όλοι μαζί. Εκείνο το βράδυ δύο αυτοκίνητα γεμάτα σκαπανείς εκινδύνευσαν να κολλήσουν στο λασπώδη δρόμο καθώς διήνυαν τα είκοσι οκτώ μίλια της αποστάσεως έως το αεροδρόμιο για να προπέμψουν τους αδελφούς που αναχωρούσαν για τη Νέα Υόρκη.
Ήταν σχεδόν μεσάνυχτα όταν το αεροπλάνο απεγειώθη από το αεροδρόμιο Άτκινσον για τον πρώτο σταθμό του στην Τρινιντάντ. Τις πρώτες πρωινές ώρες μερικοί ιεραπόστολοι της Σκοπιάς εταξίδεψαν από το Πορτ οφ Σπαίν και ανέμεναν την άφιξι των φίλων των τους οποίους είχαν ιδεί μόλις την προηγούμενη εβδομάδα. Εχάρησαν που έλαβαν πληροφορίες για την πρόοδο του έργου στις παρακείμενες Γουϋάνες. κατόπιν δε απεχαιρέτησαν τους συνδιακόνους των οι οποίοι ανεχώρησαν πάλι αεροπορικώς για τη Νέα Υόρκη. Το αεροπλάνο προσεγειώθη και σε άλλα νησιά. Αδελφοί ευρίσκοντο στα αεροδρόμια της Γουαδελούπης, του Σαν Κρουά, του Σαν Τόμας και του Πορτορίκο, και όλοι εξέφρασαν την ελπίδα ότι θα είχαν προσεχώς συνελεύσεις στις χώρες των. Τους εδόθη υπόσχεσις ότι θα εγίνοντο διευθετήσεις γι’ αυτούς, μέσα στα λίγα λεπτά που εδαπανήθησαν μαζί τους στα αεροδρόμια.
Το τελευταίο τμήμα του ταξιδιού ήταν μια μακρά πτήσις πάνω από τη θάλασσα από το Πορτορίκο ως τη Νέα Υόρκη, και κατόπιν, το βράδυ της 26ης Ιανουαρίου 1954, οι δύο ταξιδιώτες επέστρεψαν στα κεντρικά Γραφεία της Εταιρίας, στο Μπρούκλυν, στον οίκον Μπέθελ.
Έτσι λοιπόν η περιοδεία του προέδρου της Εταιρίας Σκοπιά και του συνταξιδιώτου του έφθασε στο πέρας της. Έγινε επίσκεψις στη Νότιο Αμερική και υποκίνησις για περισσότερη θεοκρατική δράσι. Ήταν πηγή μεγάλης χαράς η αναδρομή στο παρελθόν. Η αναδρομή στο παρελθόν αποτελεί κάποτε μια ενδιαφέρουσα ενασχόλησι, τουλάχιστον όταν κανείς ανατρέχη για να ιδή την πρόοδο που επετελέσθη τα τελευταία έτη στην ανάπτυξι της κοινωνίας του Νέου Κόσμου. Στη Νότιο Αμερική το 1912 υπήρχαν μόνο 807 διαγγελείς της Βασιλείας που εκήρυτταν σε οκτώ διάφορες χώρες, αλλά το 1903 το έργον ηυξήθη σε δώδεκα χώρες με 13.174 διακόνους που κηρύττουν τα αγαθά νέα της Βασιλείας του Θεού σε όλη την ήπειρο. Αυτή είναι μια αξιοσημείωτη επέκτασις, οφείλεται δε σε μεγάλο βαθμό, στο έργον που άρχισε στη Βιβλική Σχολή της Σκοπιάς «Γαλαάδ», μια σχολή που καταρτίζει ιεραποστόλους οι οποίοι φέρνουν το έργον των μαρτύρων του Ιεχωβά σε μακρινές χώρες. Σε όλο τον κόσμο οι άνθρωποι του Θεού παρέσχον γενναία υποστήριξι στη Βιβλική Σχολή της Σκοπιάς «Γαλαάδ» και στο πρόγραμμα ιεραποστολικής επεκτάσεως που συνεχίζεται σε όλο τον κόσμο, κι έτσι είναι δυνατόν να ιδή κανείς την επέκτασι σε κάθε ήπειρο. Οι ταξιδιώτες ασχολήθηκαν με τη Νότιο Αμερική και σκέφθηκαν για τη Νότιο Αμερική, και ήσαν ευτυχείς που διεπίστωσαν ότι έγινε μια τόσο μεγάλη πρόοδος μέσα σε διάστημα λίγο περισσότερο από δέκα έτη στη Νότιο Αμερική.