Γιατί Μένουν Αναπάντητες Προσευχές
Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ έχει γίνει δημοφιλής. Υπάρχουν τώρα ώρες προσευχής, ημέρες προσευχής, εβδομάδες προσευχής, μήνες προσευχής και έτη προσευχής. Ευρέως επευφημούνται τα λεγόμενα «Άγια Έτη», κατά τα οποία ένα ολόκληρο έτος, όπως το 1950, αφιερώνεται σε «ειδικές προσηλώσεις και προσευχές, ειδικά για την ειρήνη του κόσμου.» Επίσης ευρέως επευφημείται η Παγκόσμια Ημέρα Προσευχής, οπότε οι λαοί εκατό και πλέον χωρών ενώνονται σε προσευχή υπέρ της ειρήνης. Προσευχές υπέρ του κόσμου και των αρχόντων του ακούονται σε εγκαίνια, σε στέψεις, σε συνεδριάσεις νομοθετικών σωμάτων και σε πολιτικές συνελεύσεις. Κληρικοί, πολιτικοί πρόεδροι και πάπαι όχι μόνο προτρέπουν άλλους να προσεύχωνται, αλλά και οι ίδιοι προσεύχονται υπέρ των Ηνωμένων Εθνών και του κόσμου. Έτσι, πολλές προσευχές γίνονται για τον κόσμο. Εντούτοις, σαφές είναι το δυσάρεστο γεγονός: ο κόσμος είναι σε χειρότερη κατάστασι από κάθε άλλη φορά. Οι προσευχές αυτές υπέρ του κόσμου μένουν αναπάντητες και μάλιστα φαίνονται να φέρνουν αντίθετα αποτελέσματα. Τι πρέπει να σκεφθούμε μια τέτοια συγκεχυμένη κατάστασι;
Ένα από τα πρώτα πράγματα που διαπιστώνουν οι σκεπτόμενοι άνθρωποι είναι ότι, αντί να υπάρχη κάτι το εσφαλμένο με τον Θεό, πρέπει να υπάρχη κάτι το εσφαλμένο με τις προσευχές. Πραγματικά, ένα ελάττωμα καταφαίνεται. Αυτό είναι η ασυνέπεια των προσευχών. Ναι, προσευχές που εκφέρονται από κήρυκας μιας θρησκευτικής πίστεως συχνά συγκρούονται με προσευχές που εκφέρονται από άλλους κήρυκας της ιδίας αυτής πίστεως. Έτσι στη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων, Διαμαρτυρόμενοι και Καθολικοί κληρικοί, στη Γερμανία όσο και στην Αμερική, προσηύχοντο για τη νίκη των αντιστοίχων μερών των. Υπήρχαν κληρικοί της ιδίας πίστεως, που υποτίθεται ότι προσηύχοντο στον ίδιο Θεό, αλλ’ οι προσευχές των δεν ήσαν του ιδίου φρονήματος! Ήσαν τρομερά ασυνεπείς. Πραγματικά οι κληρικοί προσηύχοντο για την καταστροφή των πνευματικών αδελφών των. Εν τούτοις, ο απόστολος του Χριστού εδήλωσε: «Σας παρακαλώ δε, αδελφοί, δια του ονόματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, να λέγητε πάντες το αυτό, και να μη ήναι σχίσματα μεταξύ σας, αλλά να ήσθε εντελώς ηνωμένοι, έχοντες το αυτό πνεύμα και την αυτήν γνώμην.» Όταν, λοιπόν, έληξαν οι πόλεμοι, τι έπρεπε να σκεφθούν οι άνθρωποι που ήσαν στην πλευρά των ηττημένων, αυτοί που ήλπιζαν στις προσευχές των κληρικών των; Δεν θα συνετρίβη η πίστις των στην προσευχή και στον Θεό; Ή, τουλάχιστον, δεν θα εσκέφθησαν ότι ο Θεός είναι μεροληπτικός; Εν τούτοις, ο απόστολος Πέτρος είπε: «Επ’ αληθείας γνωρίζω, ότι δεν είναι προσωπολήπτης ο Θεός.» Πρέπει, λοιπόν, να υπάρχη κάτι το εσφαλμένον, όχι με τον Θεό, αλλά με τις προσευχές.—1 Κορ. 1:10· Πράξ. 10:34.
Για να εννοήσωμε πού ακριβώς έγκειται το σφάλμα και γιατί οι προσευχές μένουν αναπάντητες, πρέπει να στραφούμε στον Λόγον του Θεού, την Αγία Γραφή. Εκεί βρίσκομε τρεις λόγους: (1) Παράλειψιν του να προσευχώμεθα στον αληθινό Θεό, (2) Παράλειψιν του να προσευχώμεθα με τον ορθό τρόπο, και (3) Παράλειψιν του να προσευχώμεθα για τα ορθά ζητήματα.
ΙΕΧΩΒΑ—Ο ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΘΕΟΣ
Αν πρόκειται να λάβη απάντησι μια προσευχή, πρέπει ν’ απευθύνεται στον αληθινό Θεό. Ο αληθινός Θεός είναι ο Θεός του ουρανού και της γης. Το όνομά του είναι Ιεχωβά: «Εγώ είμαι ο Ιεχωβά· τούτο είναι το όνομά μου.» Περί του Ιεχωβά αναγράφεται στους Ψαλμούς: «Ω ακούων προσευχήν, εις σε θέλει έρχεσθαι πάσα σαρξ.» Μόνον αυτός μπορεί ν’ ακούη προσευχές, και κάθε σαρξ που ποθεί να λάβη απάντησι στις προσευχές της πρέπει να τις απευθύνη στον Ιεχωβά.—Ησ. 42:8· Ψαλμ. 65:2, ΑΣ.
Πολλοί λεγόμενοι Χριστιανοί απευθύνουν τις προσευχές των σε κάποιον «άγιον», ή στη Μαρία, τη μητέρα του Ιησού. Δεν υπάρχει Γραφική υποστήριξις της συνηθείας αυτής. Είναι προσευχή που δεν απευθύνεται στον αληθινό Θεό. Όταν ο Υιός του Θεού έδωσε οδηγίες περί προσευχής, μόνον η προσευχή που απευθύνεται στον Ιεχωβά επεδοκιμάσθη: «Ούτω λοιπόν προσεύχεσθε σεις, Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το όνομά σου.» Σαφώς, λοιπόν, συνάγεται ότι προσευχές σε αγάλματα ή εικόνες δεν είναι της αληθινής Χριστιανοσύνης. Η Γραφή λέγει: «Τα είδωλα αυτών είναι αργύριον και χρυσίον, έργα χειρών ανθρώπων. Ώτα έχουσι, και δεν ακούουσιν.» «Δεν έχουσι νόησιν, όσοι σηκόνουσι το γλυπτόν ξύλον αυτών, και προσεύχονται εις θεόν μη δυνάμενον να σώση.» Προσευχή, λοιπόν, που απευθύνεται σε οποιονδήποτε άλλον εκτός από τον Ιεχωβά είναι μάταιη: «Διότι πάντες οι θεοί των εθνών είναι είδωλα· ο δε Ιεχωβά τούς ουρανούς εποίησε.»—Ματθ. 6:9· Ψαλμ. 115:4, 6· Ησ. 45:20· Ψαλμ. 96ος 5, ΑΣ.
Όχι μόνον η προσευχή πρέπει να γίνεται στον αληθινό Θεό, αλλά και ο προσερχόμενος πρέπει να είναι στην ορθή κατάστασι, δηλαδή, πρέπει να είναι δίκαιος, ζώντας σύμφωνα με τον γραπτό λόγο του Ιεχωβά. Στην επιστολή 1 Πέτρ. 3:12 (ΜΝΚ) ο απόστολος εξηγεί: «Οι οφθαλμοί του Ιεχωβά είναι επί τους δικαίους, και τα ώτα αυτού εις την δέησιν αυτών· το δε πρόσωπον του Ιεχωβά είναι κατά των πραττόντων κακά.» Οι άρχοντες του κόσμου τούτου, μαζί με τον κλήρον ο οποίος ηυλόγησε τις διαμάχες των, εκηλίδωσαν τα χέρια τους με αίμα. Ο Ιεχωβά λέγει: «Και όταν εκτείνητε τας χείράς σας, θέλω κρύπτει τους οφθαλμούς μου από σας· ναι, όταν πληθύνητε δεήσεις, δεν θέλω εισακούει· αι χείρές σας είναι πλήρεις αιμάτων.»—Ησ. 1:15.
Ο ΟΡΘΟΣ ΤΡΟΠΟΣ
Τώρα τι σημαίνει να προσευχώμεθα με τον ορθό τρόπο; Πρώτ’ απ’ όλα σημαίνει να πλησιάζωμε τον Ιεχωβά εν ονόματι του Ιησού Χριστού, ο οποίος, όπως λέγει η Γραφή, είναι ο «είς μεσίτης Θεού και ανθρώπων.» Μπορεί λοιπόν ν’ αναμένη κανείς απάντησι στην προσευχή του αν δεν τη ζητή εν ονόματι του Ιησού; Ο ίδιος ο Υιός του Θεού είπε: «Ουδείς έρχεται προς τον Πατέρα, ειμή δι’ εμού.» Αφού ο Χριστός είναι ο μόνος Μεσίτης, ο «είς μεσίτης», δεν μπορούν να υπάρχουν περισσότεροι μεσίται μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Προσευχή, λοιπόν, στον Ιεχωβά εν ονόματι ενός «αγίου» ή της μητέρας του Ιησού είναι αντιγραφική. Είναι προσευχή με τον εσφαλμένο τρόπο. Ο ορθός τρόπος εξηγείται από τον Ιησούν: «Εάν ζητήσητέ τι εν τω ονόματί μου, εγώ θέλω κάμει αυτό.»—1 Τιμ. 2:5· Ιωάν. 14:6, 14.
Το να προσευχώμεθα με τον ορθό τρόπο σημαίνει επίσης να προσευχώμεθα με πίστι. Υπάρχουν οι λεγόμενοι «φωτισμένοι» κληρικοί των ημερών μας, οι οποίοι δεν πιστεύουν στον Θείον λόγον ως θεόπνευστον. Οι κήρυκες αυτοί υπονοούν ότι η προσευχή αποτελεί ψυχολογικόν τονωτικόν· κάνει έναν να μπορή να τηρή μια εσωτερική γαλήνη και πεποίθησι. Αυτά τα άτομα στερούνται εντελώς πίστεως. Οι προσευχές που κάνουν δεν τυγχάνουν απαντήσεως από τον Θεό: «Χωρίς δε πίστεως αδύνατον είναι να ευαρεστήση τις εις αυτόν· διότι ο προσερχόμενος εις τον Θεόν, πρέπει να πιστεύση, ότι είναι, και γίνεται μισθαποδότης εις τους εκζητούντας αυτόν.» Πολλοί δε είναι εκείνοι που πηγαίνουν στις εκκλησίες και που αυτοκαλούνται «Χριστιανοί», αλλ’ οι οποίοι στο βάθος της καρδιάς των στερούνται πίστεως στον Θεό και στον Λόγον του, την Αγία Γραφή. Γι’ αυτά τα άτομα η Γραφή λέγει: «Ας μη νομίζη ο άνθρωπος εκείνος, ότι θέλει λάβει τι παρά του Ιεχωβά.» Η πίστις, λοιπόν, είναι αληθινά ζωτική. «Και πάντα όσα αν ζητήσητε εν τη προσευχή, έχοντες πίστιν,» είπε ο Ιησούς, «θέλετε λάβει.»—Εβρ. 11:6· Ιάκ. 1:7, ΜΝΚ· Ματθ. 21:22.
Προσευχή που γίνεται με τον ορθό τρόπο είναι εκείνη που πηγάζει από ειλικρίνεια. «Ως από ειλικρινείας,» είπε ο απόστολος Παύλος, «λαλούμεν.» (2 Κορ. 2:17) Αλλ’ οι μεγαλόφωνες προσευχές που ακούονται συχνά, είναι μήπως πραγματικά «από ειλικρινείας»; Ένα άρθρο των Τάιμς της Σαίντ Πήτερζμπεργκ, 27ης Ιουλίου 1952, υπό τον τίτλον «Ο Περιπλανώμενος», δίνει μια αποκαλυπτική απάντησι: «Συχνά ιερείς και άλλοι που προσεύχονται ενώπιον ακροατηρίου μιλούν στα άτομα της αιθούσης μάλλον παρά στον Θεό. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα στις μεγάλες πολιτικές συνελεύσεις που έγιναν στο Σικάγο. Στη συνέλευσι των Ρεπουμπλικάνων ένας ιερεύς έκαμε μια καλή πολιτική ομιλία υπό το πρόσχημα της προσευχής. Στη συνέλευσι των Δημοκρατικών ένας άλλος ιερεύς έκαμε μια ομιλία μάλλον παρά προσευχή.» Ναι, πόσες φορές ο λειτουργός που αναπέμπει τη μεγαλόφωνη προσευχή στην εκκλησία μιλεί για ν’ αποκτήση τον έπαινο των ανθρώπων! Οι λόγοι δεν πηγάζουν από την καρδιά· προέρχονται από ένα χειρόγραφο. Αυτή η προσευχή για έπαινο ήταν επίσης λαοφιλής στην εποχή του Ιησού. Η καταδίκη της συνηθείας αυτής από τον Ιησούν ήταν βαριά: «Και όταν προσεύχησαι, μη έσο ως οι υποκριταί· διότι αγαπώσι να προσεύχωνται ιστάμενοι εν ταις συναγωγαίς και εν ταις γωνίαις των πλατειών, δια να φανώσιν εις τους ανθρώπους· αληθώς σας λέγω ότι έχουσιν ήδη τον μισθόν αυτών.»—Ματθ. 6:5.
Πολλές προσευχές γίνονται όχι μόνο για τον έπαινο, αλλά και για το βαλάντιο επίσης! Η χρήσις της προσευχής ως μέσου κουρεύματος του ποιμνίου δεν ήταν ασυνήθης ούτε στην εποχή του Ιησού: «Οίτινες κατατρώγουσι τας οικίας των χηρών, και τούτο επί προφάσει ότι κάμνουσι μακράς προσευχάς· ούτοι θέλουσι λάβει μεγαλητέραν καταδίκην.» (Μάρκ. 12:40) Όλοι λοιπόν όσοι προσεύχονται με υστεροβουλία, προσεύχονται όχι «από ειλικρίνεια», αλλά με τον ακατάλληλο τρόπο.
Μήπως ο ορθός τρόπος προσευχής επιτρέπει «βοηθήματα», όπως είναι τα προσευχητάρια και τα ροζάρια ή κομβολόγια; Προσευχή με τη χρήσι προσευχηταρίων και κομβολογίων είναι μηχανική, τυπική από συνήθεια, επαναληπτική. Αυτό τείνει να καταστρέψη την ειλικρίνεια. Όχι μόνον αυτό, αλλά και σε κανένα μέρος της Γραφής δεν βρίσκομε ότι οι δούλοι του Θεού χρησιμοποιούσαν τέτοια βοηθήματα προσευχής. Ασφαλώς ποτέ δεν εχρησιμοποίησαν χάνδρες! Αντιθέτως, η ιστορία δείχνει ότι οι ειδωλολατρικές, θρησκείες ήσαν εκείνες που εχρησιμοποιούσαν κομβολόγια. Ίσαμε σήμερα οι Θιβετανοί χρησιμοποιούν τροχούς προσευχής και κομβολόγια. Φρονούν ότι λόγω του πελωρίου όγκου των προσευχών των θα εισακουσθούν. Το ίδιο συμβαίνει και με πολλούς λεγομένους Χριστιανούς σήμερα· χρησιμοποιούν το ροζάριο ή κομβολόγιο και άλλα επινοήματα για την καταμέτρησι των προσευχών. Ένα ειδικό εφεύρημα, που έλαβε και οκτώ διπλώματα ευρεσιτεχνίας, επενοήθη εσχάτως από κάποιον ονομαζόμενον Ντοχέρτυ. Αυτός προέβη σ’ αυτή την επινόησι επειδή βρήκε δύσκολο να λέγη τις προσευχές του με το κομβολόγι ενώ ειργάζετο ή ωδηγούσε το αυτοκίνητό του, οπότε μπορούσε η προσευχή του να διακοπή και να χάση τη θέσι του στον κύκλο των χανδρών. Πώς λειτουργεί αυτό το εφεύρημα: Όταν ο χειριστής τελειώνη κάθε προσευχή, πιέζει ένα έμβολο κοντά στην κορυφή μιας ειδικής συσκευής και ένας δείκτης πάνω σ’ έναν περιστρεφόμενο δίσκο δείχνει την επόμενη χάνδρα. Ο Ντοχέρτυ θα απέφευγε πολλούς κόπους και θα μάθαινε πώς να προσεύχεται με τον ορθό τρόπο αν εδιάβαζε μόνο τη Γραφή, και ειδικά την εντολή του Ιησού στο Ματθ. 6:7, 8:
«Όταν δε προσεύχησθε, μη βαττολογήσητε, ως οι εθνικοί· διότι νομίζουσιν ότι με την πολυλογίαν αυτών θέλουσιν εισακουσθή. Μη ομοιωθήτε λοιπόν με αυτούς.»
ΤΑ ΟΡΘΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ
Και αν προσεύχεται κανείς στον αληθινό Θεό, και με τον ορθόν ακόμη τρόπο, η προσευχή του μπορεί να μη λάβη απάντησι! Γιατί αυτό; Διότι, επίσης, πρέπει κανείς να προσεύχεται για τα ορθά ζητήματα. Για να λάβη απάντησι μια προσευχή, πρέπει να γίνεται σύμφωνα με το θείο θέλημα. Κάθε προσευχή που δεν εναρμονίζεται με τους σκοπούς του Ιεχωβά, όπως αυτοί αποκαλύπτονται μέσα στον Λόγον του, τη Γραφή, θα μείνη αναπάντητη. Ας λάβωμε ως παράδειγμα ένα θέμα για το οποίον προσεύχονται συχνά οι άνθρωποι, τον κόσμο. Στη διάρκεια του «Αγίου Έτους» 1950, περίπου 3.000.000 προσκυνηταί στη Ρώμη προσηύχοντο για ειρήνη. Εκατομμύρια άλλοι προσηύχοντο με τον πάπα. Αλλά το «Άγιον Έτος» αντί ειρήνης έφερε τον Πόλεμο της Κορέας και άλλες δέκα περίπου εξεγέρσεις. Αφού αυτές οι προσευχές αστοχούν τόσο ελεεινά, και, όταν ακόμη αναπέμπωνται από ανωτέρους αξιωματούχους όπως ο πάπας και ο Πρόεδρος Αϊζενχάουερ, υπάρχει ασφαλώς κάτι το εσφαλμένον στο να γίνεται προσευχή υπέρ του κόσμου. Τέτοιες προσευχές είναι καθαρά ασύμφωνες προς τον σκοπό του Ιεχωβά. Γι’ αυτό και ο Ιησούς, με τρόπον εντελώς μη παπικό είπε στον Πατέρα του: «Εγώ περί αυτών παρακαλώ· δεν παρακαλώ περί του κόσμου, αλλά περί εκείνων τους οποίους μοι έδωκας.»—Ιωάν. 17:9.
Ο λόγος για τον οποίον ο Ιησούς δεν προσηύχετο γι’ αυτόν τον κόσμο είναι διότι διακυβερνάται από τον «θεόν του κόσμου τούτου», τον Σατανάν ή Διάβολον, και είναι καταδικασμένος σε καταστροφή. Το ένα κεφάλαιο μετά το άλλο στη Γραφή, προλέγει μια ημέρα εκδικήσεως του Ιεχωβά, οπότε αυτός θα εκτελέση κρίσιν εναντίον του ασεβούς αυτού κόσμου. Κατ’ επανάληψιν το βιβλίο του Ησαΐα μιλεί για την καταστροφή του κόσμου τούτου. Το εδάφιον Ησ. 28:22 (ΑΣ) αποτελεί παράδειγμα: «Διότι εγώ ήκουσα παρά Κυρίου του Ιεχωβά των δυνάμεων συντέλειαν και απόφασιν επί πάσαν την γην.» Πόσο μάταιο, λοιπόν, είναι να προσευχώμεθα γι’ αυτόν τον κόσμο, όταν ο Ιεχωβά, ο Παντοδύναμος Θεός, διέταξε την πλήρη καταστροφή του! Ο Ιεχωβά δεν πρόκειται να «επισκευάση» αυτόν τον κόσμον. Ο κόσμος αυτός εφθάρη ως το βάθος του. Είναι υποκριτικός. Δεν υπακούει, στις εντολές του Θεού. Έτσι, η οδός του Θεού προς την παγκόσμια ειρήνη δεν είναι μέσω καμμιάς βασιλείας ή ενώσεως βασιλειών του κόσμου τούτου, αλλά μέσω ενός νέου κόσμου: «Ιδού, νέους ουρανούς κτίζω, και νέαν γην.»—2 Κορ. 4:4· Ησ. 65:17.
Αντί να ολοφύρωνται για την παρούσα στενοχωρία των εθνών και να προσεύχωνται για την ελάττωσί της, οι αληθινοί Χριστιανοί βλέπουν ότι οι ταραχώδεις αυτοί καιροί, πράγματι οι συμφορές, όπως είναι οι λιμοί, οι σεισμοί και οι πόλεμοι, αποτελούν εκπλήρωσι των Γραφικών προφητειών και περιλαμβάνονται στο σημείον των «εσχάτων ημερών», και γι’ αυτό χαίρουν, σύμφωνα με την προτροπή του Ιησού. (Λουκ. 21:28) Χαίρουν διότι γνωρίζουν ότι η απελευθέρωσις σ’ ένα νέο κόσμο πλησιάζει, ότι ο παρών πονηρός κόσμος πρέπει να τελειώση σε μια θλίψι μεγάλη «οποία δεν έγεινεν απ’ αρχής κόσμου έως του νυν, ουδέ θέλει γείνει,» δηλαδή, στον πόλεμο του Αρμαγεδδώνος. Αυτό είναι απόφασις του Ιεχωβά. Όταν ο Ιεχωβά απεφάσισε την πτώσι της Ιερουσαλήμ λόγω της απιστίας των Ισραηλιτών, είπε στον Ιερεμία να μη προσεύχεται για τον λαό: «Δια τούτο συ μη προσεύχου υπέρ του λαού τούτου, και μη ύψονε φωνήν ή δέησιν υπέρ αυτών, μηδέ μεσίτευε προς εμέ· διότι δεν θέλω σου εισακούσει.» Έτσι επίσης το να προσευχώμεθα υπέρ του κόσμου αυτού, που έχει προορισθή για καταστροφή, είναι ανωφελές. Θα ήταν αντίθετο προς τη ρητή εντολή του αγαπητού αποστόλου του Χριστού. «Μη αγαπάτε τον κόσμον μηδέ τα εν τω κόσμω.»—Ματθ. 24:21· Ιερεμ. 7:16· 1 Ιωάν. 2:15.
Ακόμη εξακολουθούν οι άνθρωποι να προσεύχωνται για τα «εν τω κόσμω»· έπειτα απορούν γιατί δεν λαμβάνουν απάντησι οι προσευχές των. Προσευχές για πολιτικούς, κυβερνήσεις, νίκες σε αθλητικούς αγώνες, στρατούς, στόλους και τα Ηνωμένα Έθνη είναι προσευχές για «τα εν τω κόσμω». Υπάρχουν άλλοι που προσεύχονται για μεγάλα πλούτη, ευημερία και εξουσία. Αυτά τα άτομα ζητούν ακατάλληλα. Τα ελατήριά των είναι εντελώς εσφαλμένα: «Ζητείτε, και δεν λαμβάνετε, διότι κακώς ζητείτε, δια να δαπανήσητε εις τας ηδονάς σας.»—Ιάκ. 4:3.
Όσοι θέλουν να τύχουν απαντήσεως οι προσευχές που κάνουν πρέπει τώρα να είναι επιμελείς στο να μάθουν να προσεύχονται κατάλληλα. Πώς; Με το να μελετούν και να προσέχουν τον λόγο του Θεού. Δείξτε αγάπη προς τον Ιεχωβά υπακούοντας στις εντολές του. Εκφέρατε αιτήματα που να είναι σύμφωνα με τον σκοπό του για ένα ειρηνικό νέο κόσμο. Προσεύχεσθε για ζητήματα επιτετραμμένα από τον ίδιο τον Ιεχωβά. Μερικά απ’ αυτά ζητήματα που επιτρέπει ο λόγος του Θεού είναι αίτησις για τροφή, για συγχώρησι, εναντίον πειρασμού, για επίγνωσι του θελήματος του Ιεχωβά, για γνώσι, για την οικογένεια και για την καταστροφή των ασεβών. Προσεύχεσθε λοιπόν στον αληθινό Θεό, προσεύχεσθε με τον ορθό τρόπο, και προσεύχεσθε για τα ορθά ζητήματα, και θα διαπιστώσετε ότι ο Θεός πραγματικά απαντά προσευχές και ότι δύναται «υπερεκπερισσού να κάμη υπέρ πάντα όσα ζητούμεν ή νοούμεν.»—Εφεσ. 3:20.