Επίσκεψις στους Τόπους Όπου Συνέβησαν — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

Επίσκεψις στους Τόπους Όπου Συνέβησαν

ΤΟ πρωινό της 12ης Ιουνίου 1978, δύο νεαροί Άραβες συνώδευαν την ομάδα μας, 10 περίπου άτομα, που είχαμε έλθει από τη Νορβηγία για να επισκεφθούμε τη Βηθλεέμ. Καθώς περιμέναμε σε μια στάσι λεωφορείου σ’ ένα προάστιο της Ιερουσαλήμ, ακούσαμε ένα τρομερό «μπανγκ!» Νομίσαμε ότι επρόκειτο για έκρηξι βόμβας. Τα πρόσωπα των νεαρών Αράβων πήραν αμέσως ένα ανησυχητικό ύφος. Αλλά, κατόπιν, χαλάρωσαν, καθώς ένα μεγάλο φορτηγό παρεξέκλινε στην πλευρά του δρόμου—ένα από τα μεγάλα λάστιχα του είχε σκάσει.

«Αν ήταν βόμβα,» είπε ένας από τους νεαρούς, «θα είχαμε φασαρίες.» Εξήγησε ότι όλοι οι Άραβες που βρίσκονται στην περιοχή που γίνεται μια έκρηξι συλλαμβάνονται, και μπορεί να φυλακισθούν επί αρκετό καιρό. Έτσι, μάθαμε από πρώτο χέρι την τεταμένη κατάστασι που υπάρχει στο Ισραήλ. Ωστόσο, παρά τους φόβους που μερικοί εξέφρασαν ενωρίτερα αυτό το έτος, η κοινή γνώμη των ταξιδιωτών που επισκέφθηκαν πρόσφατα αυτή τη χώρα είναι ότι υπάρχει αρκετή ασφάλεια για τους τουρίστες.

Εμείς από τη Νορβηγία μετείχαμε σ’ ένα ομαδικό ταξίδι των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Από τις αρχές της ανοίξεως είχαν φθάσει στο Ισραήλ Μάρτυρες απ’ όλο τον κόσμο—2.400 από τη Γαλλία, 1.500 από τη Γερμανία, 1.200 από την Ολλανδία, 750 από τις Ηνωμένες Πολιτείες, και λοιπά. Μέχρι τον Ιούλιο είχαν έλθει περίπου 9.000, και συνολικά ανεμένοντο 15.000 μέχρι το τέλος Οκτωβρίου.

Πολλοί στην ομάδα φορούσαν κονκάρδες ταυτότητος, και τα λεωφορεία της περιοδείας έφεραν ένα σήμα στο μπροστινό παράθυρο: Οι ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ ΠΕΡΙΟΔΕΥΟΥΝ ΤΗ ΓΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ. Με έκπληξι, μια Ιουδαία από την Καλιφόρνια, όταν επέστρεψε από την επίσκεψι στο Ισραήλ, είπε σε μια συγγενή της: «Όπου κι αν πήγαμε, βλέπαμε ανθρώπους δικούς σας, Μάρτυρες. Δεν ήξερα ότι ενδιαφέρεσθε τόσο πολύ για το Ισραήλ.» Διερωτάτο γιατί πήγαμε.

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΩΣ

Η αιτία είναι, βασικά, ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά πιστεύουν πως η Αγία Γραφή είναι ο Λόγος του Θεού και έτσι επιθυμούν να γνωρίζουν όσα μπορούν περισσότερα. Επειδή το Ισραήλ είναι ο τόπος όπου συνέβησαν τα περισσότερα γεγονότα που αναφέρει η Αγία Γραφή, ενδιαφερόμεθα γι’ αυτή τη χώρα. Αξίζει πραγματικά να εξοικειωθήτε με τα μέρη για τα οποία διαβάζετε. Παραδείγματος χάριν:

Ας υποθέσωμε ότι διαβάζετε σε μια εφημερίδα για ένα αξιοσημείωτο συμβάν που έλαβε χώρα κοντά στον τόπο όπου μεγαλώσατε. Ας υποθέσωμε ότι ωρισμένες τοποθεσίες όπως ένας λόφος, ένα κτίριο, ένας ποταμός, κλπ., αναφέρονται στην ιστορία. Τώρα, δεν θα διαβάζατε με περισσότερο ενδιαφέρον και θα καταλαβαίνατε καλύτερα το συμβάν παρ’ ότι αν δεν γνωρίζατε το μέρος; Ναι, διότι τώρα μπορείτε να οραματισθήτε το σκηνικό. Μπορείτε να δήτε με τους οφθαλμούς της διανοίας σας τη διαμόρφωσι της χώρας—το ύψος του λόφου, το πλάτος του ποταμού και άλλα γεωγραφικά χαρακτηριστικά που κάνουν το γεγονός πιο ζωντανό σ’ εσάς.

Πράγματι, αν γνωρίζη κανείς τη χώρα βοηθείται να καταλάβη καλύτερα τους ανθρώπους της Αγίας Γραφής και τα γεγονότα που σχετίζονται μ’ αυτούς.

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ

Ωστόσο, δεν είναι μόνον οι αρχαίοι δούλοι του Ιεχωβά για τους οποίους ενδιαφερόμεθα. Σε μια ειδική συνάθροισι για τους επισκέπτας Νορβηγούς αδελφούς στην Αίθουσα Βασιλείας της Χάιφα, μας είπαν για τις πέντε σύγχρονες εκκλησίες των Μαρτύρων του Ιεχωβά στον Ισραήλ και τους 260 περίπου κήρυκας της Βασιλείας που συνδέονται μ’ αυτές. Μάς εξήγησαν ότι υπάρχουν εκκλησίες στη Βηθλεέμ και στη Ράμλα, που αποτελούνται κυρίως από Μάρτυρες που μιλούν την Αραβική. Στις δύο εκκλησίες του Τελ Αβίβ, οι περισσότεροι είναι Ιουδαίοι. Αλλά από τους 75 Μάρτυρες στη Χάιφα, οι μισοί περίπου είναι Ιουδαίοι και οι άλλοι μισοί μιλούν την Αραβική.

Επί εβδομάδες, αυτοί οι τοπικοί Μάρτυρες ασχολούντο με τη διευθέτησι ειδικών συναθροίσεων, όπου απήλαυσαν μια ανταλλαγή πνευματικής ενθαρρύνσεως με τους επισκέπτας. Επίσης, ενώ η ομάδα μας από τη Νορβηγία έκανε μια περιοδεία με το λεωφορείο στη Βηθλεέμ στις 11 Ιουνίου, συναντήσαμε ένα τοπικό Μάρτυρα ο οποίος μας πήγε στην ωραία, καινούργια Αίθουσα Βασιλείας. Εκεί αυτός και ένας άλλος Μάρτυς απήντησαν σε πολλές από τις ερωτήσεις μας.

Μας είπαν ότι στην Ιερουσαλήμ, περίπου 8 χιλιόμετραa προς βορράν, υπάρχουν μόνο τέσσερις Μάρτυρες και κανείς δεν υπάρχει στη Χεβρών, 24 χιλιόμετρα περίπου προς νότον. «Οι 25 διαγγελείς της Βασιλείας στη Βηθλεέμ έχουν ένα τεράστιο αγρό να καλύψουν,» παρετήρησαν. Την επόμενη μέρα μερικοί από την ομάδα μας ενώθηκαν με τους Μάρτυρες από τη Βηθλεέμ στο από θύρα σε θύρα κήρυγμα στην Ιερουσαλήμ. Άλλοι από μας, με δύο τοπικούς Μάρτυρες ως οδηγούς, επιβιβασθήκαμε σ’ ένα Αραβικό λεωφορείο σ’ ένα σημείο κοντά στο ξενοδοχείο μας στην Ιερουσαλήμ για να πάμε πάλι στη Βηθλεέμ.

ΝΟΤΙΩΣ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Σε λίγα λεπτά εισήλθαμε στη Βηθλεέμ. Για μας, η τοποθεσία είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Πράγματι, εδώ γεννήθηκε, ο Ιησούς Χριστός, και άγγελοι εμφανίσθηκαν σε ποιμένες σ’ έναν απ’ αυτούς τους κοντινούς αγρούς για να τους πληροφορήσουν για τη γέννησι.¹ Το έδαφος είναι λοφώδες, περισσότερο απ’ ό,τι περιμέναμε, και φαίνεται πολύ ξηρό και γυμνό. Εκπλαγήκαμε όταν διαπιστώσαμε ότι το ύψος της Βηθλεέμ είναι το ίδιο με το ύψος της Ιερουσαλήμ. Η γύρω περιοχή μας υπενθύμισε πολλά Βιβλικά γεγονότα.

Κοντά σ’ αυτή την περιοχή περνούσε ο Ιακώβ όταν πέθανε η αγαπημένη του Ραχήλ ενώ γεννούσε τον Βενιαμίν.² Εδώ ήταν το σπίτι του Βοόζ και της Ναομί. Και εδώ ήλθε η Μωαβίτις Ρουθ από μια τοποθεσία κατά μήκος της ανώμαλης γυμνής ερημικής περιοχής στα ανατολικά και σταχυολόγησε στους αγρούς του Βοόζ.³ Επίσης, εδώ μεγάλωσε ο νεαρός ποιμένας Δαβίδ και έβοσκε τα πρόβατα του πατέρα του και, προφανώς, αυτό ήταν το σπίτι των περίφημων ανεψιών του Ιωάβ και Αβισαί.⁴

Μετά από λίγο, μισθώσαμε ένα αυτοκίνητο και αρχίσαμε να προχωρούμε νοτίως προς τη Χεβρών. Το ύψος της Χεβρών είναι περίπου 137 μέτραb μεγαλύτερο από της Ιερουσαλήμ και της Βηθλεέμ, και είναι 914 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θαλάσσης. Καθώς κατευθυνόμεθα προς νότον, το τοπίο άρχισε ν’ αλλάζη. Πήρε μια πιο παραγωγική όψι. Η περιοχή γύρω από τη Χεβρών είναι φημισμένη για τις σοδειές της· από την κοντινή κοιλάδα της Εσχώλ οι Ισραηλίται κατάσκοποι έφεραν στον Μωυσή ένα τεράστιο τσαμπί σταφύλια, το οποίο χρειάσθηκε να μεταφέρουν δύο άνδρες.⁶ Και σήμερα, επίσης, η γονιμότης της γης είναι φανερή.

Καθώς βαδίζαμε ανάμεσα στα στενά παλιά δρομάκια της Χεβρών, νοιώθαμε ότι είχαμε μεταφερθή σε άλλους καιρούς. Η Χεβρών είναι μια από τις πιο παλιές και, ωστόσο, ακόμη κατοικημένες, πόλεις του κόσμου. Κοντά στην αρχαία Χεβρών ο Αβραάμ, η Σάρρα, ο Ισαάκ, η Ρεβέκκα, ο Ιακώβ και η Λεία ετάφησαν στο σπήλαιο Μαχπελάχ.⁶ Επισκεφθήκαμε το φημισμένο τόπο ταφής· ένα Μουσουλμανικό τέμενος δεσπόζει τώρα πάνω από το σπήλαιο. Προφανώς, ο κύριος τόπος διαμονής του Αβραάμ ήταν κοντά στη Μαμβρή, όπου φύτρωναν κάποτε μεγάλα δένδρα.⁷ Περιποιήθηκε τους αγγέλους εδώ πριν από την καταστροφή των Σοδόμων και Γομόρρων.⁸ Από ένα σημείο κοντά στη Χεβρών, κοίταξε προς τα κάτω, περίπου 1.220 μέτρα, και πολλά χιλιόμετρα μακρυά για να δη τον πυκνό καπνό αυτής της μεγάλης καταστροφής.⁹

Καθώς παρατηρούσαμε το ορεινό τοπίο από το οποίο περάσαμε για να φθάσωμε στη Χεβρών, αρχίσαμε ν’ αντιλαμβανώμεθα περισσότερο μια άλλη Βιβλική αφήγησι. Ο Ιακώβ, ενώ διέμενε στη Χεβρών, είπε στον 17χρονο γιο του Ιωσήφ να πάη να δη τι κάνουν τα 10 ετεροθαλή αδέλφια του, που έβοσκαν τα πρόβατα στο μέρος όπου έμενε άλλοτε η οικογένεια, στη Συχέμ, (τη σημερινή Ναμπλούς).¹⁰ Αυτό εσήμαινε όχι μόνο μια ανάβασι 35 περίπου χιλιομέτρων για να πλησιάση την Ιερουσαλήμ, αλλά δεκάδες χιλιόμετρα προς βορράν δια μέσου δύσβατου τοπίου. Ο Ιωσήφ τελικά έφθασε στους αδελφούς του πέρα από τη Συχέμ, στη Δωθάν (ακριβώς νοτίως της σύγχρονης Τζενίν), 130 περίπου χιλιόμετρα ή και περισσότερα από τη Χεβρών!

Καθώς βαδίζαμε ανάμεσα στους αρχαίους δρόμους της Χεβρών, ή παρατηρούσαμε την παλιά αγορά, σκεπτόμεθα ότι η ζωή δεν θα ήταν πολύ διαφορετική όταν ζούσε εδώ ο Δαβίδ. Θυμηθήκαμε ότι στη Χεβρών εχρίσθη βασιλεύς, και κυβέρνησε από εδώ επί επτάμισυ χρόνια προτού μεταφέρη την πρωτεύουσα του προς βορράν στην Ιερουσαλήμ.¹¹ Αλλά, ασφαλώς, δεν λείπουν ποτέ από εκεί κοντά οι ενδείξεις του συγχρόνου καιρού—μια απ’ αυτές είναι ο Ισραηλινός στρατιώτης που κρατά τουφέκια στο χέρι.

Η Χεβρών είναι μια κατεχόμενη πόλις. Ανήκει σε μια περιοχή που έχει περίπου 700.000 Παλαιστινίους κατοίκους και η οποία ελέγχεται στρατιωτικώς. Αυτή η περιοχή, που καλείται τώρα «Δυτική Όχθη,» βρίσκεται μεταξύ της Νεκράς Θαλάσσης και του Ιορδάνου Ποταμού προς ανατολάς και της Ιουδαϊκής παραλιακής πεδιάδος της Μεσογείου Θαλάσσης προς δυσμάς. Αυτή η πελώρια περιοχή, 3.700 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που αποτελείται από ανώμαλους λόφους και πεδιάδες, ανήκε πρώτα στην Ιορδανία, αλλά την κατέλαβε το Ισραήλ το 1967 στη διάρκεια του Εξαημέρου Πολέμου.

Στα μέσα περίπου του απογεύματος αφήσαμε τη Χεβρών και πήραμε τον δρόμο της επιστροφής προς τη Βηθλεέμ. Ωστόσο, προτού φθάσωμε εκεί παρακάμψαμε από τον κύριο δρόμο όπου ένα σήμα έδειχνε προς τα Υδροστάσια του Σολομώντος. Δεν μπορούσαμε να πιστέψωμε στα μάτια μας! Πόσο τεράστια ήσαν—υπήρχαν τρία το μεγαλύτερο είχε μήκος 178 μέτρων, πλάτος 54 μέτρων και βάθος 15 μέτρων! Προφανώς θ’ ανακατασκευάσθηκαν στους Ρωμαϊκούς χρόνους για να παρέχουν νερό στην Ιερουσαλήμ, αλλά ίσως χρησιμοποιούντο για τον ίδιο σκοπό και στην εποχή του Σολομώντος.

Φθάνοντας στη Βηθλεέμ, θέλαμε να δούμε κάτι ακόμα—το Ηρώδειον. Εδώ σ’ ένα εξέχοντα, ψηλό λόφο, λίγα χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Βηθλεέμ, ο Ηρώδης ο Μέγας, ο οποίος είχε προσπαθήσει να φονεύση το βρέφος Ιησού,¹² έκτισε ένα φρούριο και του έδωσε το όνομά του. Μια άλλη μέρα είχαμε δει το θεαματικό παλάτι—φρούριο του Ηρώδου στη Μασάδα λίγο πιο νοτιοανατολικά κοντά στη Νεκρά Θάλασσα. Εκεί οι Ιουδαίοι αντιστάθηκαν για τελευταία φορά εναντίον των Ρωμαίων το 73 μ.Χ. Αλλά, το Ηρώδειο, μολονότι δεν είναι και τόσο μεγάλο, είχε με πολλούς τρόπους περισσότερη σημασία για μας.

Αυτό συμβαίνει λόγω της θαυμάσιας θέας της γύρω περιοχής, η οποία, παρά τη γυμνότητα της, είχε μια μαγευτική ομορφιά, χρώματος χρυσαφί και καφέ, λόγω του δύοντος ηλίου. Προς ανατολάς, το μάτι μας έφθανε μέχρι τη Νεκρά θάλασσα. Μπροστά μας ήταν η Ιουδαϊκή έρημος όπου ο Δαβίδ ξέφυγε με επιτυχία από τον διώκτη του, τον Σαούλ.¹³ Βλέποντας την ανώμαλη περιοχή, καταλάβαμε πώς μπόρεσε να το κάνη αυτό, ιδιαίτερα επειδή από τη νεότητα του ήταν πολύ οικείος με το περιβάλλον. Σκεφθήκαμε, επίσης, ότι ενώ έβοσκε τα πρόβατα του, ο Δαβίδ ίσως ανέβαινε συχνά αυτό τον ίδιο λόφο για ν’ απολαύση τη θαυμάσια θέα που απολαμβάναμε κι εμείς.

ΝΟΤΙΩΣ ΤΟΥ ΤΕΛ ΑΒΙΒ-ΓΙΑΦΑ

Στη διάρκεια της πρώτης εβδομάδος στο Ισραήλ, μείναμε κοντά στο Τελ Αβίβ, σ’ ένα ξενοδοχείο κοντά στη Μεσόγειο. Το Τελ Αβίβ, η μεγαλύτερη πόλις του Ισραήλ, έχει σύγχρονη προέλευσι, αλλά ενώνεται με την αρχαία πόλι Ιόππη—και έτσι οι πόλεις επίσημα ονομάζονται Τελ Αβίβ-Γιάφα.

Στην Ιόππη ο απόστολος Πέτρος ανέστησε το Δορκάδα,¹⁴ και εδώ επίσης είχε μια όρασι ενώ έμενε στο σπίτι του Σίμωνος του Βυρσοδέψου κοντά στη θάλασσα. Λόγω αυτής της οράσεως, ο Πέτρος ετοιμάσθηκε να συνοδεύση τους αγγελιαφόρους από την Καισάρεια, τους οποίους είχε στείλει ο Εκατόνταρχος Κορνήλιος.¹⁵ Επειδή μας δόθηκε η ευκαιρία να διανύσωμε την κυρία λεωφόρο που από το Τελ Αβίβ ωδηγούσε βορείως προς την Καισάρεια, καταλάβαμε γιατί ο Πέτρος και οι σύντροφοι του χρειάσθηκαν δύο μέρες γι’ αυτό το ταξίδι που με το αυτοκίνητο διήρκεσε μια ώρα.

Την ημέρα που κατευθυνθήκαμε προς νότο, πήγαμε στην αρχαία περιοχή των Φιλισταίων. Επειδή δεν είχαν διευθετηθή περιοδείες με λεωφορείο εκείνη την πρώτη εβδομάδα νοικιάσαμε ένα αυτοκίνητο για να επισκεφθούμε τοποθεσίες Βιβλικού ενδιαφέροντος. Καθ’ οδόν προς νότον, πήγαμε πρώτα στην Ασδώδ (Άζωτο), όπου κτίζεται μια σύγχρονη Ισραηλιτική πόλις στη Μεσόγειο. Αλλά ήλθε στο νου μας το γεγονός ότι εκεί κοντά υπήρχε κάποτε μια εξέχουσα πόλις των Φιλισταίων, και ότι η κιβωτός της διαθήκης του Ιεχωβά εφέρθη εκεί αφού συνελήφθη στη μάχη. Οι Αζώτιοι επλήγησαν με οδυνηρές αιμορροΐδες, πράγμα που τους έκανε να στείλουν πίσω την Κιβωτό.¹⁶

Συνεχίσαμε νοτίως της Ασκάλωνος, η οποία εξελίσσεται σε εξέχον τουριστικό κέντρο, με ωραίες παραλίες. Αλλά και αυτή ήταν επίσης κάποτε μια μεγάλη πόλις των Φιλισταίων. Καθώς επισκεφθήκαμε τα αρχαία ερείπια, χαρήκαμε όταν είδαμε ότι μια ταμπέλλα εκεί περιείχε τα λόγια του ύμνου του Δαβίδ σχετικά με τον θάνατο του Σαούλ και του Ιωνάθαν στη διάρκεια του πολέμου που έγινε με τους Φιλισταίους: «Μη διακηρύξητε εις τας πλατείας της Ασκάλωνος, μήποτε χαρώσιν αι θυγατέρες των Φιλισταίων, μήποτε αγαλλιάσωνται αι θυγατέρες των απεριτμήτων.»¹⁷

Κατόπιν κατευθυνθήκαμε προς τη Γάζα και τη «Ζώνη της Γάζας,» την τοποθεσία μιας ακόμη κυρίας πόλεως των Φιλισταίων κοντά στη θάλασσα. Καθ’ οδόν, εντυπωσιασθήκαμε από την παραγωγικότητα της γης· είναι γεωργική γη, η οποία προφανώς συνέβαλε στην ευημερία της αρχαίας Φιλισταίας. Αλλά η Γάζα σήμερα φέρει τις ουλές του πολέμου. Καθώς περνούσαμε με το αυτοκίνητο ανάμεσα στους δρόμους της, αισθανθήκαμε μια ατμόσφαιρα καταθλίψεως και απελπισίας.

Η τοποθεσία μάς έκανε να θυμηθούμε τον Ισραηλίτη κριτή Σαμψών, ο οποίος εγνώριζε καλά τη Γάζα. Μια νύχτα έβγαλε τις πόρτες της πύλης της πόλεως, «επέθεσεν επί των ώμων αυτού και ανεβίβασεν αυτάς επί την κορυφήν του όρους του κατέναντι της Χεβρών.»¹⁸ Τώρα, αφού επισκεφθήκαμε αυτά τα μέρη, κατανοούμε περισσότερο τη θαυματουργική δύναμι που χρειαζόταν για ν’ ανεβή τουλάχιστον 914 μέτρα, μεταφέροντας ένα τέτοιο φορτίο, σ’ ένα βουνό που απείχε περισσότερο από 50 χιλιόμετρα! Και εδώ στη Γάζα, επίσης, ο Σαμψών εφόνευσε χιλιάδες Φιλισταίους, και εφονεύθη και ο ίδιος, όταν έβγαλε τους στύλους που υπεβάσταζαν την οροφή, στο κτίριο στο οποίο εώρταζαν οι Φιλίσταίοι.¹⁹

Από τη Γάζα κατευθυνθήκαμε νοτιοανατολικά, για τη Βηρ-σαβεέ, περίπου 50 χιλιόμετρα μακρυά. Ο όμορφος δρόμος μάς πέρασε μέσα από ανοιχτές περιοχές, όπου είδαμε καμήλες, πρόβατα και κατσίκια, μαζί με τους Άραβες βοσκούς των. Καθώς διακρίναμε τις σκηνές τους από μακρυά, σκεφθήκαμε ότι η ζωή δεν άλλαξε και πολύ από τότε που ο Αβραάμ και ο Ισαάκ ζούσαν σ’ αυτή την περιοχή. Στη Βηρ-σαβεέ, η οποία, ως επί το πλείστον, είναι μια αρκετά σύγχρονη πόλις, επισκεφθήκαμε την αγορά των Βεδουίνων (που είναι ανοιχτή κάθε Πέμπτη) και θαυμάσαμε τα ωραία προϊόντα—και πόσο φθηνά! Αγοράσαμε δύο κιλά πορτοκάλια (περίπου δώδεκα κομμάτια) που στοίχιζαν 30 σεντς (Η.Π.).

Αυτό που μας ενδιέφερε περισσότερο, όμως, ήταν το αρχαίο ύψωμα, έξω από την πόλι, που είναι γενικώς παραδεκτή ως η Βιβλική Βηρ-σαβεέ. Αυτό το ύψωμα δεσπόζει στη γύρω περιοχή. Σκαρφαλώσαμε και αποζημιωθήκαμε από μια θαυμάσια θέα της απέραντης εκτάσεως που απλώνεται κάτω, στην οποία ο ήλιος που έδυε χάριζε όμορφες αποχρώσεις φωτός. Καθώς εξετάζαμε τις ανασκαφές των αρχαίων ερειπίων, σκεφθήκαμε: ‘Τι όμορφο μέρος να ζη κανείς!’ Και ο Αβραάμ πρέπει να είχε κάνει την ίδια σκέψι. Έμενε εδώ όταν ο Θεός τον διέταξε να πάρη τον Ισαάκ επάνω στο Όρος Μοριά (που βρίσκεται σήμερα μέσα στα τείχη της Ιερουσαλήμ) για να τον θυσιάση. Κατόπιν, ο Αβραάμ επέστρεψε στη Βηρ-σαβεέ.²⁰

Καθώς επιστρέφαμε στο ξενοδοχείο εκείνη τη νύχτα, αισθανόμασταν πολύ χαρούμενοι. Και το γεγονός ότι είδαμε αυτά τα μέρη—από τα οποία πολλά έφεραν τα ίδια Γραφικά ονόματα—επιβεβαίωσαν και έδωσαν μεγαλύτερο βάθος στην έννοια των Βιβλικών αφηγήσεων που είχαμε διαβάσει από τη νεότητα μας.

ΣΤΗ ΣΑΜΑΡΕΙΑ

Μια άλλη μέρα κατευθυνθήκαμε προς βορράν κατά μήκος της Μεσογείου, και στρίψαμε ανατολικά στη Νετάνια. Αυτό μας έφερε κατά μήκος της γόνιμης Πεδιάδος Σαρών, μετά από λίγα μόνο χιλιόμετρα, βρισκόμαστε στα βουνά της Σαμάρειας. Ξαφνικά, δίπλα μας είδαμε τον λόφο στον οποίο κάποτε βρισκόταν η Σαμάρεια, η αρχαία πρωτεύουσα του βορείου 10-φύλου βασιλείου του Ισραήλ. Ανεβήκαμε ως την κορυφή με το αυτοκίνητο και απολαύσαμε μια θαυμάσια θέα των γύρω βουνών και των γόνιμων κοιλάδων. Στην κορυφή, είδαμε τα υπολείμματα εκείνου που θεωρείται ως το παλάτι του Ισραηλίτου Βασιλέως Αχαάβ. Κομμάτια από ελεφαντοστούν που ευρέθησαν εδώ, και χρονολογούνται από τον όγδοο και ένατο αιώνα π.Χ., πιστοποιούν την αρχική πολυτέλεια του παλατιού.²¹

Επιστρέφοντας στον κύριο δρόμο, κατευθυνθήκαμε προς βορράν στην Κοιλάδα Δωθάν, όπου ο νεαρός Ιωσήφ βρήκε τους αδελφούς του και τα ποίμνια τους. Οι γεωργοί στους αγρούς που θέριζαν σιτηρά, καθώς επίσης και κοπάδια από πρόβατα και κατσίκια, δημιουργούσαν ευχάριστες ποιμενικές σκηνές από το παρελθόν. Κοντά στη Τζενίν (την αρχαία πόλι Εν-γαννίμ των Λευιτών), στρίψαμε και μπήκαμε πάλι στο δρόμο μας, φθάνοντας τελικά στη Ναμπλούς. Εδώ, στην περιοχή της αρχαίας Συχέμ, το Όρος Εβάλ εδέσποζε από πάνω μας προς βορράν και το όρος Γαριζείν προς νότον.²² Στους πρόποδες του Γαριζείν βρίσκεται το πηγάδι του Ιακώβ, πιθανώς το ίδιο πηγάδι στο οποίο ο Ιησούς συνήντησε τη Σαμαρείτιδα καθώς επέστρεφε από την Ιερουσαλήμ. Τα λόγια της στον Ιησού, «Οι πατέρες ημών εις τούτο το όρος προσεκύνησαν,» προφανώς ανεφέροντο στο όρος Γαριζείν.²³

Αφού κατεβήκαμε από την κορυφή του ιστορικού όρους Γαριζείν, στρίψαμε και πάλι προς νότον, ακολουθώντας ίσως τον ίδιο δρόμο που είχε ακολουθήσει και ο Ιησούς καθώς επέστρεφε στην Ιερουσαλήμ ή έφευγε απ’ αυτήν. Ξαφνικά εντοπίσαμε το οδικό σήμα «Σηλώ.» Με ανυπομονησία στρίψαμε ανατολικά και ακολουθήσαμε ένα πολύ στενό δρόμο που ωδηγούσε στο μέρος όπου εφυλάσσετο η κιβωτός της διαθήκης του Ιεχωβά στη διάρκεια του καιρού των κριτών.²⁴ Ένας νεαρός Ισραηλινός στρατιώτης μάς έκανε έλεγχο, προφανώς επειδή εξεπλάγη που μας είδε σ’ αυτό το απομονωμένο μέρος όπου κανείς άλλος δεν φαίνεται. Ωστόσο, για μας, ήταν μια αξιομνημόνευτη εμπειρία να φέρωμε στη μνήμη μας ότι εδώ, σ’ αυτό το ήσυχο σκηνικό του λόφου, η θυγατέρα του Ιεφθάε και αργότερα ο μικρός Σαμουήλ υπηρέτησαν κάποτε στη σκηνή του Ιεχωβά.²⁵

Αλλά βρισκόμαστε τώρα στα μέσα του απογεύματος και υπήρχαν πολλά ακόμη που θέλαμε να δούμε. Συνεχίζοντας προς νότον επί αρκετά χιλιόμετρα μέσα από την ορεινή περιοχή, στρίψαμε ανατολικά και διανύσαμε μια μικρή απόστασι στα Αραβικά χωριά Μπεϊτίν και Ντέιρ Ντιμπβάν. Εκεί κοντά ευρίσκοντο κάποτε οι Βιβλικές πόλεις της Βαιθήλ και της Γαι. Αλλά επειδή δυσκολευόμαστε να τις βρούμε, ρωτήσαμε δύο άνδρες που ήταν στο δρόμο. Μιλούσαν Αγγλικά και επί μία ή δύο ώρες μας ξεναγούσαν με ευγένεια στα αρχαία σκαμμένα ερείπια.

Πόσο εντυπωσιακό ήταν να στεκώμεθα σ’ αυτό το υψηλό μέρος, 914 περίπου μέτρα πάνω από το επίπεδο της θαλάσσης και, καθώς ο ψυχρός νυχτερινός άνεμος ανέμιζε τα μαλλιά και τα ρούχα μας, να βλέπωμε τη γύρω περιοχή! Προφανώς, εδώ ακριβώς ο Αβραάμ προσκάλεσε τον Λωτ να διαλέξη την κατεύθυνσι προς την οποία θα πήγαινε όταν χώρισε από τον Αβραάμ λόγω της φιλονεικίας μεταξύ των ποιμένων τους. Και, όπως λέγει η Αγία Γραφή, «υψώσας ο Λωτ τους οφθαλμούς αυτού, είδε πάσαν την περίχωρον του Ιορδάνου, ότι εποτίζετο όλη.»²⁶

Ήμεθα έτοιμοι να φύγωμε, αλλά ένας από τους άνδρες επέμενε να επισκεφθούμε το σπίτι του για να πιούμε τσάι και να συναντήσουμε την οικογένεια του. Τι ευχάριστη ώρα περάσαμε εκεί! Καθώς έπεφτε το βράδυ, αναχωρήσαμε χαρούμενοι που δεχθήκαμε αυτή την απροσδόκητη έκφρασι φιλοξενίας από τελείως ξένους.

Η ΟΜΟΡΦΗ ΓΑΛΙΛΑΙΑ

Η Γαλιλαία για μας ήταν ένα αποκορύφωμα. Τα φυσικά της και μόνο χαρακτηριστικά είναι ελκυστικά—η παραλιακή οροσειρά του Καρμήλου, το ανώμαλο βορεινό τοπίο, η γαλάζια Θάλασσα της Γαλιλαίας, που απλώνεται σα διαμάντι, και η Κοιλάς της Ιεζραέλ που στολίζεται μ’ ένα όμορφο πράσινο χρώμα (καλείται επίσης Πεδιάς Εσδραελών) και χωρίζει τη Σαμάρεια προς νότον και τα όρη της Γαλιλαίας προς βορράν. Αλλά, φυσικά, εκείνο που έκανε τη Γαλιλαία ιδιαίτερα ελκυστική σ’ εμάς ήταν το γεγονός ότι εδώ ο Ιησούς δαπάνησε περισσότερη από την επίγεια ζωή του, και πολλά σπουδαία Βιβλικά γεγονότα έλαβαν χώρα εδώ.

Καθώς το λεωφορείο της περιοδείας μας άφησε τη Χάιφα και ακολούθησε την Κοιλάδα της Ιεζραέλ, η οροσειρά του Καρμήλου ήταν δεξιά μας και ο Ποταμός Κεισών, στολισμένος με λουλούδια σε χρώμα πορφυρό, στα αριστερά μας. Κοιτώντας ψηλά στην οροσειρά, σκεφθήκαμε το θαύμα που είχε κάνει εκεί ο Ιεχωβά, καταναλώνοντας τη θυσία του Ηλία σ’ αυτή την περίφημη δοκιμασία πυρός. Κατόπιν, ο Ηλίας έφερε τους 450 προφήτες του Βάαλ κάτω εδώ στον Κεισών, λίγα μέτρα περίπου προς τα αριστερά μας, και τους έσφαξε.²⁷ Το να δη κανείς το μέρος όπου συνέβησαν τα γεγονότα αυτά, προσθέτει σημασία και διευρύνει την κατανόησι των γεγονότων.

Διανύσαμε λίγα ακόμη χιλιόμετρα και φθάσαμε στα ερείπια της αρχαίας Μεγιδδώ, μιας πόλεως που βρίσκεται σ’ ένα πραγματικά στρατηγικό σημείο. Τι θαυμάσια θέα της όμορφης Κοιλάδος της Ιεζραέλ απολαύσαμε απ’ εδώ! Όποιος κατείχε αυτό το οχυρό μέρος, θα μπορούσε να ελέγχη τη δίοδο μεταξύ της οροσειράς του Καρμήλου· πράγματι, εδώ διεξήχθησαν αποφασιστικές μάχες. Πόσο κατάλληλο είναι που το όνομα Αρμαγεδδών (που σημαίνει «Όρος της Μεγιδδώ») συνδέεται στην Αγία Γραφή με το νικηφόρο πόλεμο που θα διεξάγη ο Θεός εναντίον όλων των πολιτικών εναντιουμένων!²⁸

Από τη Μεγιδδώ παρατηρήσαμε τα χαρακτηριστικά αυτής της περίφημης κοιλάδος, ή πεδιάδος. Εκεί, κοντά στο κέντρο της πεδιάδος, είναι ο λόφος Μορέχ. Επάνω ή κοντά στις πλαγιές του ευρίσκοντο κάποτε πόλεις όπως η Ναΐν, η Σουνάμ και η Εν-δώρ. Πέρα απ’ αυτό τον λόφο, λίγα χιλιόμετρα προς τα βορειοανατολικά, βρίσκεται το σπουδαίο Όρος Θαβώρ, με τη στρογγυλή κορυφή του. Από εκεί ο Κριτής Βαράκ, με τη Δεβόρρα, κατέβηκαν και νίκησαν τους έκπληκτους Χαναναίους.²⁹ (Μια θαυμάσια θέα της περιοχής μπορεί επίσης να απολαύση κανείς από την κορυφή του Θαβώρ, στην οποία είχαμε ανεβή προηγουμένως με το αυτοκίνητο.) Κρυμμένη από τα μάτια μας στα όρη της Γαλιλαίας, αλλά πολύ κοντά στην πεδιάδα, βρίσκεται η Ναζαρέτ, ο πρώτος τόπος διαμονής του Ιησού. Ο Ιησούς πιθανώς εγνώριζε την περιοχή που απλωνόταν μπροστά στα μάτια μας, επειδή η Ναζαρέτ βρίσκεται σε πολύ μικρή απόστασι, την οποία μπορεί κανείς να διανύση πεζή, απ’ όλα αυτά τα μέρη.

Κοιτάζαμε προς την άλλη πλευρά της πεδιάδος, προς τα νοτιοανατολικά, προς το Όρος Γελβουέ. Κοντά στους πρόποδές του βρίσκεται το πηγάδι, ή πηγή, του Αρώδ. Εκεί ο Γεδεών αντιμετώπισε 135.000 Μαδιανίτες οι οποίοι ήσαν στρατοπεδευμένοι απέναντι στο λόφο Μορέχ. Θυμόμαστε πώς ο Ιεχωβά κατηύθυνε τον Γεδεών να περιορίση τις δυνάμεις του σε 300 μόνο άνδρες και, ωστόσο, μ’ αυτούς μόνο, έδωσε στο Γεδεών τη νίκη.³⁰ Αργότερα, σε μια παρόμοια μάχη, οι Φιλισταίοι ευρίσκοντο πιθανώς κοντά στον λόφο Μορέχ και οι Ισραηλίται και πάλι στο πηγάδι Αρώδ. Εκείνη τη φορά, οι Φιλισταίοι έτρεψαν σε φυγή τους Ισραηλίτας, και ο Σαούλ και ο Ιωνάθαν εφονεύθησαν.³¹ Το ότι είδαμε αυτές τις τοποθεσίες, μας βοήθησε να οραματισθούμε πολύ καλύτερα αυτά τα Βιβλικά γεγονότα.

Αλλά ίσως το πιο όμορφο θέαμα από όλα ήταν η πρώτη άποψις της θαλάσσης της Γαλιλαίας. Εκείνη την ώρα, κατεβαίναμε από τα όρη προς βορράν της θαλάσσης. Εκεί κάτω από μας, απλωνόταν σαν ένα διαμάντι σε μια βαθειά λεκάνη, ο γαλάζιος όγκος του νερού, μήκους 21 χιλιομέτρων και πλάτους 12 χιλιομέτρων. Αλλά η θάλασσα φαινόταν πολύ πιο μικρή, διότι από το δικό μας ύψος τη βλέπαμε όπως τη βλέπει ένα πουλί. Κατά εκπληκτικό τρόπο, η λίμνη βρίσκεται σχεδόν 213 μέτρα κάτω από το επίπεδο της θαλάσσης, και οι λόφοι και τα βουνά στην κυριολεξία την περιβάλλουν.

Καθώς βρισκόμασταν στις ακτές της λίμνης, διασχίζοντάς την με πλοιάριο ή κοιτάζοντάς την από ψηλά πλεονεκτικά σημεία, σκεπτόμεθα πολλά γεγονότα που έλαβαν χώρα εδώ. Ο Ιησούς περπάτησε επάνω σ’ αυτά τα νερά,³² τα ηρέμησε στη διάρκεια μιας καταιγίδας,³³ έφαγε μετά την ανάστασί του με τους μαθητάς του στις ακτές της Γαλιλαίας,³⁴ έδωσε την πιο γνωστή ομιλία που έχει καταγραφή ποτέ σε ένα όρος³⁵ εκεί κοντά, έθρεψε χιλιάδες εδώ με λίγα ψωμιά και δύο ψάρια,³⁶ και έμεινε στην Καπερναούμ, μια πόλι στη βόρειο παραλία.³⁷

Την ημέρα που το λεωφορείο της περιοδείας μας έφυγε από τη Γαλιλαία για την Ιερουσαλήμ, πήγαμε στην πόλι της Βηθλεέμ, που βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο των πεδιάδων της Ιεζραέλ και του Ιορδάνου. Τα ερείπια της αρχαίας πόλεως βρίσκονται επάνω σ’ ένα ύψωμα ύψους 80 μέτρων. Τι θαυμάσια θέα απολαύσαμε από την κορυφή που έβλεπε προς την Κοιλάδα Ιεζραέλ προς το όρος Γελβουέ και της Μεγιδδώ, και κάτω στην Κοιλάδα του Ιορδάνου προς την Ιεριχώ! Εδώ στη Βαιθ-σαν, οι Φιλισταίοι γύρισαν το σώμα του Σαούλ γύρω από το τείχος της πόλεως μετά το θάνατό του στη μάχη του όρους Γελβουέ.³⁸

Η ΙΕΡΙΧΩ ΚΑΙ Η ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Ακολουθήσαμε την Κοιλάδα του Ιορδάνου προς τα κάτω 80 περίπου χιλιόμετρα προς την Ιεριχώ. Η περιοχή ήταν ζεστή και άνυδρη, αλλά αντιλαμβανόμεθα ότι την άνοιξι ο καιρός θα ήταν πιο ψυχρός. Έτσι, διερωτηθήκαμε αν ο Ιησούς και η οικογένειά του δεν ακολουθούσαν ίσως αυτό τον εύκολο, αλλά μακρύτερο, δρόμο στα ετήσια ταξίδια τους προς την Ιερουσαλήμ για το Πάσχα, αντί να πάνε από τα βουνά της Σαμάρειας.³⁹

Πόσο εντυπωσιακό ήταν να φθάσωμε στην Ιεριχώ με τα πολλά φοινικόδενδρα!⁴⁰ Βγαίνοντας από το λεωφορείο, που διέθετε ‘αίρ-κοντίσιον,’ αισθανθήκαμε την έντονη ζέστη του ηλίου. Μας βοήθησε ν’ αντιληφθούμε πιο πλήρως τα επαινετικά λόγια του Ιησού προς εκείνους που έδιναν «ποτήριον . . . ψυχρού ύδατος» στους μαθητάς του.⁴¹ Ανεβήκαμε στο ύψωμα όπου έχουν σκαφθή τα ερείπια της αρχαίας Ιεριχώ. Η περιοχή είναι σχετικά μικρή, και μας βοήθησε ν’ αντιληφθούμε πώς ήταν δυνατόν για τον Ιησού του Ναυή και στον στρατό του να βαδίσουν γύρω από την πόλι επτά φορές σε μια μέρα.⁴²

Τις τελευταίες μέρες που μείναμε στο Ισραήλ τις περάσαμε στην Ιερουσαλήμ, την κυριώτερη πόλι της Αγίας Γραφής. Ήταν πράγματι σπουδαίο να πάρωμε μια, από πρώτο χέρι, άποψι των τοποθεσιών για τις οποίες είχαμε διαβάσει τόσα πολλά. Πάνω στο Όρος των Ελαιών, θυμηθήκαμε ότι ο Ιούδας πρόδωσε τον Ιησού στους εχθρούς του στον κήπο της Γεθσημανή κάπου σ’ αυτή την περιοχή.⁴³ Κοιτώντας κατά μήκος της Κοιλάδος Κέδρων, είδαμε το Μουσουλμανικό Τέμενος του Βράχου, αλλά αντιληφθήκαμε ότι στις ημέρες του Ιησού εκείνος είδε το ναό στο σημείο αυτό. Βλέποντας το ναό, έδωσε την περίφημη προφητεία του σχετικά με τη ‘συντέλεια του αιώνος.’⁴⁴

Από τη θέσι μας επάνω στο Όρος των Ελαιών, θα μπορούσαμε να δούμε την πραγματική τοποθεσία της ‘πόλεως Δαβίδ,’ και τη σχέσι της με την μεγεθυσμένη Ιερουσαλήμ των μετέπειτα χρόνων, η οποία κείται προς βορράν και δυτικά. Η αρχική «πόλις Δαβίδ,» ή «Όρος Σιών,» κατελήφθη από τους Ιεβουσαίους.⁴⁵ Βρίσκεται έξω από τα σύγχρονα τείχη της Ιερουσαλήμ, νοτίως του Τεμένους του Βράχου. Μια άλλη μέρα είδαμε πιο καθαρά γιατί η πραγματική τοποθεσία της αρχικής πόλεως είναι τόσο καθωρισμένη.

Περπατήσαμε κάτω στην Κοιλάδα των Κέδρων προς την πηγή του Γιών, ακριβώς κάτω από το λόφο στον οποίο ήταν κτισμένη η «πόλις Δαβίδ.» Αυτή η πηγή, κρυμμένη σ’ ένα σπήλαιο, είναι ζωτική για την τοποθεσία της πόλεως, επειδή ένα προστατευμένο απόθεμα νερού ήταν αναγκαίο τα αρχαία χρόνια. Προφανώς μέσω ενός φρέατος, το οποίο είχαν κάνει οι Ιεβουσαίοι κάτω μέχρι αυτή την πηγή έξω από τα τείχη της πόλεως, ο Ιωάβ και οι άνδρες του κατέβηκαν για να φθάσουν ψηλά στο εσωτερικό της πόλεως. Έτσι, από το εσωτερικό, έκαναν την επίθεσι μέσω της οποίας κατέλαβαν την πόλι υπέρ του Δαβίδ και των Ισραηλιτών.⁴⁶ Μετά από χρόνια, ο Βασιλεύς Εζεκίας έκτισε μια σήραγγα μήκους 583 μέτρων από τον Γιών προς την κολυμβήθρα του Σιλωάμ, η οποία στον καιρό του Εζεκία ήταν μέσα στην πόλι—κάτι που ήταν πράγματι ένα μηχανικό αριστούργημα.»⁴⁷ Έτσι, η Ιερουσαλήμ είχε εξασφαλίσει προμήθεια ύδατος στη διάρκεια οποιασδήποτε πιθανής πολιορκίας.

Το νερό ρέει ακόμη μέσω της σήραγγος του Εζεκία. Όταν βαδίσαμε μέσα σ’ αυτό, διαπιστώσαμε ότι το βάθος του έφθανε περίπου μέχρι τα γόνατα. Όταν βγήκαμε από την κολυμβήθρα του Σιλωάμ, περπατήσαμε λίγο πιο κάτω στην πεδιάδα προς το φρέαρ της Εν-ρωγήλ. Θυμηθήκαμε ότι εδώ ακριβώς στην Εν-ρωγήλ, ο στασιαστικός υιός του Δαβίδ, Αδωνίας, έκανε μια εορτή για να ζητήση βοήθεια να σφετερισθή τον θρόνο.⁴⁸ Όταν ο θνήσκων Βασιλεύς Δαβίδ το έμαθε αυτό, έχρισε τον υιό του Σολομώντα στην πηγή του Γιών, λίγες εκατοντάδες μέτρα πάνω στην πεδιάδα.⁴⁹

Πώς μας επηρέασε αυτή η επίσκεψις σ’ αυτά τα μέρη; Οπωσδήποτε, δεν ήταν ανάγκη να τα δούμε για να πιστέψωμε ότι πράγματι υπήρχαν. Ωστόσο, η επίσκεψις μας σ’ αυτά ήταν μια διαβεβαίωσις ότι πράγματι υπάρχουν. Αλλά, ιδιαίτερα, το ότι πήγαμε πραγματικά εκεί και εξοικειωθήκαμε με τα φυσικά σκηνικά των Βιβλικών γεγονότων προσέθεσε βάθος εννοίας και κατανοήσεως σ’ αυτά τα συμβάντα.

[Υποσημειώσεις]

a Ένα χιλιόμετρο ισοδυναμεί με 0,6 μίλια.

b Ένα μέτρο ισοδυναμεί με 3,3 πόδια.

[Πλαίσιο στη σελίδα 11]

ΒΙΒΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1 Λουκάς 2:4-16.

2 Γένεσις 35:16-20.

3 Ρουθ 1:16-19; 2:2-4.

4 Ιωάννης 7:42· 2 Σαμουήλ 2:18, 32.

5 Αριθμοί 13:23.

6 Γένεσις 23:14-19· 25:9· 49:30, 31 · 50:13.

7 Γένεσις 13:18· 35:27.