‘Καλή Υγεία’ και Χριστιανική Λογικότητα

Ο απόστολος Παύλος έγραψε στους Χριστιανούς στους αρχαίους Φιλίππους: «Η επιείκεια σας [η λογικότητα σας, ΜΝΚ] ας γίνει γνωστή εις πάντας τους ανθρώπους.» Έτσι ενθάρρυνε και αυτούς και όλους τους μετέπειτα Χριστιανούς, να εκδηλώνουν πνεύμα μετριοπάθειας και διανοητικής ισορροπίας.—Φιλιππησίους 4:5.

Χρειαζόμαστε λογικότητα σε πράγματα που αφορούν την υγεία. Για παράδειγμα πρέπει ν’ αποφεύγουμε τις υπερβολές ή τα άκρα στο φαγητό μας, και θα πρέπει να έχουμε αρκετή άσκηση και ανάπαυση. Η στάση μας για τις θεραπευτικές αγωγές πρέπει και πάλι να βασίζεται στη λογική, που να δείχνει ότι προσέχουμε να μην γίνουμε συναισθηματικά φανατικοί σε κάποια μόδα για την υγεία. Χρειάζεται επίσης λογικότητα για να έχουμε ισορροπία ανάμεσα στην πνευματική και στη σωματική υγεία· πρέπει να «διακρίνουμε τα διαφέροντα [τα πιο σπουδαία πράγματα, ΜΝΚ]» ώστε οι ανησυχίες για την υγεία να μην βάλουν τη βασιλεία του Θεού σε δεύτερη θέση.—Φιλιππησίους 1:10.

Εκλεκτικότητα στη Θεραπευτική Αγωγή

Όταν αποφασίζουμε για κάποιο φάρμακο ή για ζήτημα υγείας, είναι καλό να θυμόμαστε ότι ακόμη και αυτά τα ζητήματα μπορεί να επηρεαστούν απ’ αυτό που θεωρείται δημοφιλές ή της μόδας. Ίσως να μπορείτε να θυμηθείτε θεραπείες που κάποτε ήταν δημοφιλείς, αλλά τώρα τις βλέπουν εντελώς διαφορετικά. Θυμάστε τον καιρό που οι γιατροί χρησιμοποιούσαν ακτίνες Χ για την ακμή (σπυράκια της νεότητας), που αφαιρούσαν τις αμυγδαλές των παιδιών για ασήμαντες αιτίες ή που έδιναν συνταγή για τα νέα σουλφαμιδικά φάρμακα ή την πενικιλίνη για οποιαδήποτε σχεδόν μόλυνση; Τα πράγματα έχουν αλλάξει. Μολονότι αυτές οι θεραπευτικές αγωγές μπορεί να είναι κατάλληλες σε μερικές περιπτώσεις, η πείρα και η έρευνα αποκάλυψαν μερικές ανεπιθύμητες παρενέργειες ή έδειξαν ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται πολύ εκλεκτικά.

Αν γιατροί που έχουν σπουδάσει σύμφωνα με τις «επιστημονικές μεθόδους» και που έχουν εκπαιδευτεί να είναι προσεκτικοί για τα νέα φάρμακα ή τις θεραπευτικές αγωγές μπορεί να επηρεαστούν από τη γνώμη που επικρατεί, πόσο ευκολότερο θα είναι να χάσει την ισορροπία του για τις νέες μόδες για την υγεία ένας μη ειδικός. Και εκατομμύρια το έχουν πάθει αυτό. Συχνά έκαναν θεραπεία χωρίς μεγάλη θεραπευτική αξία επειδή επηρεάστηκαν κακώς από μερικούς άσχετους. Άλλες «θεραπείες» που έγιναν δημοφιλείς στην πραγματικότητα ήταν εντελώς άχρηστες γιατί ήταν απάτες.a Τις διέδιδαν άνθρωποι που ήθελαν να ξελαφρώσουν τους αρρώστους από τα χρήματα τους. Και κάτι που ενδιαφέρει πολύ τους Χριστιανούς είναι, ότι μερικές από τις δημοφιλείς θεραπευτικές αγωγές φαίνεται να περιλαμβάνουν ‘μυστηριώδεις δυνάμεις’ ή πνευματισμό, πράγμα που η Βίβλος καταδικάζει.—Ησαΐας 1:13· Δευτερονόμιον 18:10-12.

‘Αλλά,’ μερικοί ρωτούν, ‘πώς μπορώ να ξέρω αν μια θεραπεία είναι απάτη;’ Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο, γιατί πολλές από τις περασμένες θεραπείες που σήμερα όλοι σχεδόν παραδέχονται ότι ήταν άχρηστες είχαν ονομασίες που τις έκαναν να φαίνονται επιστημονικές. Και αυτά που γράφονταν γι’ αυτές έδιναν εξηγήσεις που μερικοί τις έβρισκαν αληθοφανείς. Πώς, λοιπόν, μπορούμε να βοηθηθούμε;b

Χρησιμοποιήστε Λογικότητα

Ο μαθητής Ιάκωβος έγραψε ότι: «η σοφία είναι . . . επιεικής [λογική, ΜΝΚ].» (Ιακώβου 3:17) Μολονότι ένας Χριστιανός δεν είναι ειδικός στα θέματα της υγείας, εντούτοις αν προσπαθήσει να είναι λογικός, πιθανόν να μπορέσει να δει την αξία των διαγνωστικών μεθόδων και των θεραπευτικών αγωγών.

Βέβαια, πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι για να δει κανείς πολλά ζητήματα της υγείας· ένας δραστήριος Χριστιανός δεν μπορεί να τα γνωρίζει όλα αυτά. Αλλά όταν χρειάζεται θεραπεία και του συστήνουν κάποια μέθοδο, μπορεί να ρωτήσει: ‘Φαίνεται η μέθοδος που συστήνεται λογική, συνεπής με τη γνώση που έχουμε για το σώμα και την αρρώστια; Ή μήπως φαίνεται παράξενη, ή και θεαματική στους ισχυρισμούς της; Μήπως επηρεάζομαι να δεχτώ αυτή τη θεραπεία από ανίδεα άτομα ή από άτομα που θα ωφεληθούν οικονομικά; Αν αμφιβάλλω γι’ αυτή, μήπως πρέπει να περιμένω για να μάθω περισσότερα γεγονότα;’

Τα ερωτήματα αυτά ίσως να φαίνονται στοιχειώδη, αλλά το γεγονός ότι τόσες παράξενες θεραπείες έγιναν δημοφιλείς στο παρελθόν, δείχνει ότι είναι σπουδαίο να εξετάζουμε αυτά τα ερωτήματα. Αυτό μπορεί να φανεί κι από μια πρόσφατη πείρα: Μια γυναίκα συνήθους μορφώσεως που εργαζόταν σ’ ένα γραφείο, πήγε σ’ ένα γιατρό που έδωσε έμφαση αποκλειστικά στη διαιτητική θεραπεία. Αργότερα είπε στις φίλες της ότι της έδειξε «μπουκάλια με όγκους που ασθενείς είχαν βγάλει στις εκκενώσεις τους,» και μάλιστα έναν «εγκεφαλικό όγκο.» Η λογικότητα θα έρεπε να σας κάνει να σκεφτείτε: Γνωρίζει ο μέσος άνθρωπος σαν τι μοιάζει ένας πραγματικός όγκος; Έτσι πώς μπορούσε να αναγνωρίσει έναν πραγματικό όγκο άσχετα με το πώς βγήκε στην εκκένωση; Επίσης, αφού ο εγκέφαλος είναι από παντού κλειστός, πώς μπορούσε να βγει με την εκκένωση ένας εγκεφαλικός όγκος περνώντας μέσα από τα έντερα ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο;

Τελικά, πολλές από τις περασμένες εξετάσεις ή θεραπείες που αποδείχτηκαν άχρηστες είχαν διαδοθεί με τον ισχυρισμό ότι επρόκειτο για «θαυματουργικές ουσίες,» ασυνήθιστες «σωματικές δυνάμεις» ή παράξενες μεθόδους με τις οποίες ο γιατρός ‘διέκρινε,’ ίσως με τη χρήση ενός εκκρεμούς ή εξετάζοντας κάποιο μέρος του σώματος που δεν φαινόταν να έχει κάποια σχέση με την αρρώστια για την οποία γινόταν η διάγνωση. Η έμφαση δινόταν στα συναισθήματα, στο μυστήριο ή ακόμη και στις πνευματιστικές δυνάμεις, όχι στη λογικότητα.—Παράβαλε Λευιτικόν 19:26.

Τι θα Πούμε για τις Διαβεβαιώσεις;

Πολύ μας βοηθάει, επίσης το εδάφιο: «Ο απλούς [ο άπειρος, ΜΝΚ] πιστεύει εις πάντα λόγον· ο δε φρόνιμος προσέχει εις τα βήματα αυτού.»—Παροιμίαι 14:15.

Αυτή είναι μια καλή συμβουλή, γιατί οι περισσότεροι μας έχουμε ακούσει για θεραπείες που συστήθηκαν με διαβεβαιώσεις σαν κι αυτές ‘οι γιατροί είπαν ότι ο κύριος τάδε θα ζούσε μόνο τέσσερις μήνες, αλλά πήρε το τάδε φάρμακο και τώρα είναι πολύ καλά.’ Είτε ο «Κύριος τάδε» είχε πραγματικά την αρρώστια αυτή είτε όχι, πρέπει να ξέρετε ότι πολλές απάτες πάνω στην υγεία στο παρελθόν είχαν υποστηριχθεί με διαβεβαιώσεις. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε επικριτικοί όταν κάποιος γνωστός μάς αφηγείται μια προσωπική πείρα. Όταν, όμως, πρόκειται να πάρουμε σοβαρές αποφάσεις για την υγεία μας, δεν πρέπει να ‘πιστεύουμε σε κάθε λέξη της διαβεβαιώσεως.’

Για παράδειγμα, ακόμη και αν «ο Κύριος τάδε» είχε την αρρώστια αυτή και πραγματικά βελτιώθηκε, γιατί βελτιώθηκε; Μια ισχυρή επίδραση στις θεραπείες της υγείας, περιλαμβανομένων και των συνηθισμένων ιατρικών μεθόδων, είναι ο «ψυχολογικός παράγοντας.» Μελέτες έχουν δείξει ότι σχεδόν το 30 ή 40 τα εκατό των ασθενών καλυτέρευσαν ύστερα από μια θεραπεία με αδρανή χάπια ή με ενέσεις νερού Το Σάιενς Ντάιτζεστ (Σεπτεμβρίου 1981) γράφει: «Η πίστη, η ελπίδα, η εμπιστοσύνη, που όλα είναι σοβαρά στοιχεία του ψυχολογικού παράγοντα, μπορούν κατά καιρούς να θεραπεύσουν πληγές, ν’ αλλάξουν τη χημεία του σώματος, ακόμη και ν’ αλλάξουν την πορεία της πιο ασταμάτητης αρρώστιας.» Έτσι, όταν αποφασίζετε πόσο να ‘πιστέψετε τα λόγια,’ θυμηθείτε τον «ψυχολογικό παράγοντα» και ρωτήστε, έχει αποδειχτεί η θεραπευτική αυτή αγωγή αποτελεσματική με σωστές έρευνες και εκτεταμένες δοκιμές;

Ακόμη κι αν μια είδηση έχει περισσότερες αποδείξεις από απλές διαβεβαιώσεις, είναι δυνατό να εξετάζουμε αν αυτή η θεραπεία είναι ηθικά και θρησκευτικά αποδεκτή. Το περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρίας έγραψε για μια 28χρονη γυναίκα που παρουσίασε ερυνθηματώδη λύκο, μια σοβαρή ανοσιολογική αρρώστια που μπορεί να διαπιστωθεί με πολυάριθμες κλινικές εξετάσεις. Αντί να πάει στους γιατρούς, πήγε σ’ έναν μάγο-γιατρό που της «έβγαλε την κατάρα που της είχαν βάλει.» Γύρισε χωρίς κανένα σύμπτωμα, φανερά θεραπευμένη. Το παραπάνω περιοδικό έθεσε το ερώτημα για το πώς ένας Ασιάτης μάγος-γιατρός μπορούσε ‘να βγαίνει ένα κακό πνεύμα’ και να τη θεραπεύσει. Προφανώς η θεραπεία ήταν αποτελεσματική, αλλά οι Χριστιανοί θα την απέφευγαν καθώς και κάθε άλλη θεραπεία που πιστεύουν ότι μπορεί να περιλαμβάνει κάποιο είδος πνευματισμού.—Παράβαλε Ματθαίος 7:22, 23.

Ζητήστε Βοήθεια από Ειδικούς

Είναι φανερό ότι σε πολλές περιπτώσεις χρειαζόμαστε συμβουλή από ειδικούς για θεραπευτικές αγωγές και ζητήματα υγείας. Σε ποιους μπορούμε να εμπιστευθούμε; Η Αγία Γραφή δίνει την παρακάτω σοφή παρατήρηση: «Είδες άνθρωπον επιτήδειον εις τα έργα αυτού; αυτός θέλει παρασταθεί ενώπιον βασιλέων.»—Παροιμίαι 22:29.

Ένας άνθρωπος που σπουδάζει ένα ζήτημα και αναπτύσσει ικανότητες αναγνωρίζεται σαν κατάλληλος ακόμη και ειδικός στον τομέα του. Αυτό αληθεύει και στον τομέα της υγείας. Έτσι όταν θέλετε να δείτε την αξία μιας συστάσεως από ένα γιατρό ή σύμβουλο υγείας, μπορείτε να ρωτήσετε τον εαυτό σας: Ποιες είναι οι αποδείξεις ότι είναι κατάλληλος; Η απάντηση ίσως να μην εξαρτάται αποκλειστικά από τους τίτλους του. Πολλά άτομα νομίζουν ότι οι τίτλοι είναι σπουδαίοι. (Παράβαλε Ματθαίος 23:6, 7.) Μερικοί που τους αρέσει να ονομάζονται «δόκτορες» μπορεί να κάνουν διαγνώσεις ή θεραπευτικές αγωγές (δωρεάν ή με αμοιβήc) μολονότι έχουν διαβάσει απλώς λίγα βιβλία ή παρακολούθησαν λίγες ώρες «μαθημάτων».

Μπορείτε επίσης να εξετάσετε: Ποιος είναι ο βαθμός και η ποιότητα της εκπαιδεύσεως του; Τον σέβονται εκείνοι που έχουν γνώση απ’ αυτά τα πράγματα, τον θεωρούν κατάλληλο; Ο μαθητής Λουκάς είχε προφανώς σπουδάσει και είχε αρκετή πείρα ώστε όταν ο απόστολος Παύλος τον αποκαλούσε «Λουκάς ο αγαπητός ιατρός» τα προσόντα του ήταν σεβαστά.—Κολοσσαείς 4:14.

Βέβαια, ακόμη και άτομα που είναι καλά εκπαιδευμένα στα ζητήματα υγείας έχουν δώσει κακή συμβουλή ή θεραπευτική αγωγή. Γιατί; Μερικές φορές γιατί δεν έχουν γνήσιο ενδιαφέρον για τους ασθενείς τους. Ίσως να έχουν αναπτύξει μερικές παράξενες θεωρίες για την υγεία. Ή μπορεί να μη συμβαδίζουν με την ιατρική πρόοδο, κι έτσι να στερούνται την ειδικευμένη αναγκαία γνώση. Και εδώ επίσης η Γραφή μπορεί να μας βοηθήσει.

Λέει: «Όπου συμβούλιον δεν υπάρχει, οι σκοποί ματαιόνονται· εν δε τω πλήθει των συμβούλων στερεόνονται.» (Παροιμίαι 15:22) Αυτό τονίζει την αξία να παίρνουμε και μια δεύτερη ή τρίτη γνώμη. Πολλοί ασθενείς έχουν μεγάλη εμπιστοσύνη στους γιατρούς τους κι έτσι δεν ζητούν καμιά άλλη γνώμη σ’ οποιαδήποτε σύσταση τους κάνει. Αλλά είναι λογικό να παίρνετε και μια δεύτερη γνώμη για σοβαρά ζητήματα, ή όταν δεν ικανοποιείστε για μια συμβουλή που σας δίνουν. Αλλά να είστε βέβαιος ότι παίρνετε γνώμη από κάποιον που έχετε εμπιστοσύνη ότι θα σας δώσει απροκατάληπτη συμβουλή. Ακόμη κι αν είναι κάποιος που μπορεί να έχει διαφορετική γνώμη για το πρόβλημα, πρέπει να είναι συμβουλή από ειδικό. Έτσι το «πλήθος των συμβούλων» θα σας βοηθήσει για καλύτερη υγεία.

Ισορροπία Ανάμεσα στην Πνευματική και τη Σωματική Υγεία

Μ’ όλη αυτή τη συζήτηση για την υγεία και τις θεραπευτικές αγωγές, οι αφοσιωμένοι Χριστιανοί πρέπει να έχουν κατά νου: Όσο κι αν είναι σπουδαία η σωματική μας υγεία, η πνευματική μας υγεία είναι πολύ πιο σπουδαία!

Ο Ιησούς συμβούλευσε: «Μη μεριμνάτε δια την ζωή σας, τι να φάγητε, μηδέ δια το σώμα, τι να ενδυθήτε.» Πράγματι, πρέπει να προσέχουμε να μην ανησυχούμε υπερβολικά για την τροφή, το ντύσιμο ή ακόμη για τα φάρμακα για το σώμα μας. Πόσο λυπηρό θα ήταν αν ένας Χριστιανός ανησυχούσε τόσο πολύ για τη σωματική του υγεία ώστε να παραμελεί την πνευματική του υγεία! Θα μπορούσε να πέσει στην παγίδα του πλούσιου ανθρώπου στην παραβολή του Ιησού, στον οποίον ο Θεός είπε: «Ταύτην την νύχτα την ψυχήν σου απαιτούσιν από σου· όσα δε ητοίμασας [περιλαμβανομένης και της υγείας σου] τίνος θέλουσιν είσθαι;» Ο Ιησούς πρόσθεσε: «Ούτω θέλει είσθαι όστις θησαυρίζει εις εαυτόν, και δεν πλουτεί εις Θεόν.»—Λουκάς 12:20-22.

Βέβαια, θέλουμε να ενδιαφερόμαστε για την υγεία μας για να μπορούμε να χρησιμοποιούμε τη ζωή μας στην υπηρεσία του Θεού. Αλλά οι ειδήσεις από διάφορες περιοχές δείχνουν ότι μερικοί Χριστιανοί απορροφούνται πάρα πολύ με τη σωματική τους υγεία. Σαν παράδειγμα αναφέρουμε για ένα Μάρτυρα στις Μεσοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες που έγραψε: «Φαίνεται να υπάρχουν πάρα πολλοί που ανησυχούν υπερβολικά για την υγεία τους. Είναι κάτι που έχουν συνεχώς στο μυαλό τους [όπως φαίνεται από τις συζητήσεις τους].» Η επιστολή εξηγούσε ότι πολλοί φαίνεται να ανησυχούν υπερβολικά όταν πληροφορήθηκαν ότι έχουν καρκίνο από άτομα που είναι ερασιτέχνες και νομίζουν ότι μπορούν να διακρίνουν αν κάποιος έχει καρκίνο και κατόπιν του δίνουν συνταγές για δίαιτες και διάφορα βότανα. Ένας Μάρτυρας άκουσε έναν επισκέπτη από την Καλιφόρνια να λέει: «Εμείς (που έχουμε τέτοιες συνήθειες για την υγεία) δεν συναναστρεφόμαστε μ’ εκείνους από την εκκλησία μας που προτιμούν να παραμένουν στην άγνοια και να πηγαίνουν στο γιατρό τους.»

Αυτό είναι βλαβερό από πολλές απόψεις. Οι Χριστιανικές συναθροίσεις και οι συνελεύσεις δεν είναι ευκαιρίες για ασταμάτητες συζητήσεις για την υγεία, ούτε για να προσπαθούμε να κάνουμε διάγνωση στους άλλους ή να προπαγανδίζουμε ορισμένες θεραπείες. Μάλλον, αυτές οι συνάξεις είναι για θερμή, πνευματική συντροφιά. Οι πρεσβύτεροι πρέπει να φροντίζουν ώστε οι Αίθουσες Βασιλείας να μη γίνονται κέντρα προπαγάνδας για διάφορες θεραπείες ή απόψεις για την υγεία, αλλά να παραμένουν μέρη ενότητας και αληθινής λατρείας.—Παράβαλε Ιωάννης 2:16, 17.

Η τέλεια υγεία είναι αδύνατη στο παρόν σύστημα. Η υγεία αυτή θα έλθει μόνο όταν φτάσει το νέο σύστημα. Τότε «ο κάτοικος δεν θέλει λέγει, ητόνισα.» Και αυτό θα γίνει γιατί θα έχουν συγχωρηθεί τα σφάλματα τους και οι αμαρτίες τους. (Ησαΐας 33:24) Έτσι ας μην ανησυχούμε χωρίς λογικότητα για τη σημερινή μας υγεία, σαν να προσπαθούμε να φτάσουμε σε σωματική τελειότητα τώρα. Μάλλον, ας δείχνουμε σοφία και λογικότητα συγκεντρώνοντας την προσοχή στην πνευματική μας υγεία.

Ο Ιησούς έδειξε που πρέπει να συγκεντρώνουμε την προσοχή μας: «Και θέλει κηρυχθή τούτο το ευαγγέλιον της βασιλείας εν όλη τη οικουμένη προς μαρτυρίαν εις πάντα τα έθνη, και τότε θέλει ελθεί το τέλος.» (Ματθαίος 24:14) Δεν πρέπει ν’ αφήσουμε τον εαυτό μας να ξεφύγει απ’ αυτό το θείο διορισμό· τα ζητήματα της υγείας δεν πρέπει να μας αποσπάσουν από την ολόψυχη υποστήριξη της Βασιλείας. ‘Το να ζητούμε πρώτα τη Βασιλεία,’ είναι η σοφή και λογική πορεία. Θα φέρει την «ειρήνην του Θεού» κι έτσι μπορεί ακόμη να βελτιώσει και την τωρινή μας υγεία. Αλλά ακόμη πιο σπουδαίο είναι ότι θα καταλήξει στο θησαυρό της θείας επιδοκιμασίας, με όλες τις θαυμαστές προοπτικές που θα γίνουν πραγματικότητες μόνο όταν η λυτρωτική θυσία του Ιησού εφαρμοστεί πάνω στο ανθρώπινο γένος.—Φιλιππησίους 3:8-11· 4:6, 7· Ματθαίος 6:33.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 28]

Θα Ζήσετε Ως τα 100;

Μια έρευνα από την επιτροπή για την παράταση της ζωής εξέτασε 1.000 άτομα που είχαν ξεπεράσει την ηλικία των 100 χρόνων. Ποια πράγματα είχαν από κοινού πολλοί απ’ αυτούς; Μια εφημερίδα τα συνόψισε ως εξής:

«Ποτέ μην κάνετε κατάχρηση σε τίποτε. Να σηκώνεστε νωρίς. Να ζείτε μια πνευματική ζωή. Να παραμένετε απασχολημένος. Να είστε αυτάρκης.»

Άλλα πράγματα που οι περισσότεροι έκαναν: Πήγαιναν συνήθως νωρίς στο κρεβάτι. Λίγοι ήταν παχείς. Οι περισσότεροι ήταν δραστήριοι, και δεν ονειροπολούσαν.

[Πλαίσιο στη σελίδα 29]

Μια Ανησυχία για την Υγεία που έχει Εισδύσει Παντού

Σ’ ένα πρόσφατο βιβλίο μπέστ-σέλλερ, ο Δρ Λιούις Τόμας, πρόεδρος του Αντικαρκινικού Κέντρου Μεμόριαλ Σλόουν Κέττεριν στη Νέα Υόρκη, παρατήρησε:

«Σαν λαός, έχουμε πάθει μανία με την υγεία. Υπάρχει κάτι βασικά, ριζικά ανθυγιεινό σ’ όλα αυτά. Δεν φαίνεται ότι επιδιώκουμε μια ζωή με περισσότερο περιεχόμενο αλλά μάλλον να εμποδίσουμε την αποτυχία, να αναβάλλουμε το θάνατο. Έχουμε χάσει κάθε εμπιστοσύνη στο ανθρώπινο σώμα. Η νέα γενική αντίληψη είναι ότι είμαστε άσχημα κατασκευασμένοι, ουσιαστικά ελαττωματικοί, τρωτοί από ένα πλήθος επιβλαβών επιδράσεων τόσο από μέσα όσο και από γύρω μας, και κατά τύχη ζωντανοί. Κινδυνεύουμε να καταρρεύσουμε οποιαδήποτε στιγμή . . .

«Το πρόβλημα είναι ότι παρασυρόμαστε από την προπαγάνδα . . . Στην πραγματικότητα είμαστε ένας λογικά υγιής λαός. Αντί να είμαστε ακατάλληλα φτιαγμένοι, είμαστε καταπληκτικά σκληροί, ανθεκτικοί οργανισμοί, γεμάτοι υγεία, έτοιμοι ν’ αντιμετωπίσουμε τις περισσότερες απρόβλεπτες καταστάσεις. Ο νέος κίνδυνος στην ευημερία μας, αν συνεχίσουμε ν’ ακούμε όλες αυτές τις πολυλογίες, είναι ότι θα γίνουμε έθνος υγειών υποχονδριακών, που θα ζούμε μαλθακά, και θ’ ανησυχούμε μέχρι θανάτου.

«Και δεν έχουμε καθόλου καιρό για τέτοια πράγματα, και ούτε πρέπει ν’ αφήνουμε να μας αποσπούν αυτά τα πράγματα γιατί υπάρχουν άλλα πολύ σημαντικότερα προβλήματα. Πραγματικά, θα πρέπει ν’ ανησυχούμε μήπως αυτή η μανία μας για την προσωπική μας υγεία είναι ένα σύμπτωμα θανάτου, . . . ενώ ακριβώς απ’ έξω, ολόκληρη η κοινωνία πεθαίνει.!—Η Μέδουσα και ο Σαλίγκαρος (1979), σσ. 36-40.

[Εικόνα στη σελίδα 26]

ΜΙΚΡΟ-ΔΥΝΑΜΟΜΕΤΡΟ: Υποστηρίζουν ότι μπορεί ‘να διαγνώσει σχεδόν κάθε γνωστή πάθηση’

[Εικόνα στη σελίδα 27]

Ο Ελβετός «Αββάς» Μέρμετ χρησιμοποιούσε ένα εκκρεμές για να κάνει διάγνωση σε αρρώστιες και να ανακαλύπτει χαμένα άτομα