Το Μυστήριο του Βατικανού Κώδικα

Ο ΒΑΤΙΚΑΝΟΣ Κώδικας 1209 εμφανίζεται στον πρώτο κατάλογο της Βιβλιοθήκης του Βατικανού, ο οποίος καταρτίστηκε το έτος 1475. Κανείς δεν ξέρει πώς βρέθηκε εκεί. Είναι ένας από τους τρεις μεγάλους ελληνικούς κώδικες που έχουν σωθεί μέχρι σήμερα και κατατάσσεται μαζί με τον σύγχρονό του, τον Σιναϊτικό του τέταρτου αιώνα και τον Αλεξανδρινό των αρχών του πέμπτου αιώνα.

Μολονότι η σπουδαιότητα αυτού του Βατικανού χειρόγραφου ήταν πασίγνωστη στους λόγιους στις αρχές του 16ου αιώνα, σε πολύ λίγους επιτράπηκε να το εξετάσουν. Το 1669, η Βιβλιοθήκη του Βατικανού έκανε μια αντιπαραβολή διαφόρων παραλλαγών του χειρόγραφου, αλλά αυτή χάθηκε και δεν ανακαλύφτηκε ξανά παρά μόνο το 1819.

Ο Αυτοκράτορας Ναπολέων της Γαλλίας κατέλαβε τη Ρώμη το 1809 και πήρε το πολύτιμο χειρόγραφο στο Παρίσι, όπου αυτό εξετάστηκε από τον Λεονάρ Ουγκ, ένα φημισμένο λόγιο, αλλά με την πτώση του Ναπολέοντα ο κώδικας επιστράφηκε στο Βατικανό το 1815. Για τα επόμενα 75 χρόνια ήταν και πάλι ένα μυστηριώδες αντικείμενο που έμενε κρυμμένο από το Βατικανό.

Το 1843, ύστερα από αναμονή αρκετών μηνών, επιτράπηκε στον Κονσταντίν φον Τίσεντορφ, έναν από τους μεγαλύτερους λόγιους χειρογράφων στον κόσμο, να εξετάσει το χειρόγραφο μόνο για έξι ώρες. Δυο χρόνια αργότερα, επιτράπηκε στον Άγγλο λόγιο Δρ Σ. Π. Τρετζέλις να δει τον κώδικα, αλλά όχι να τον μελετήσει. Αυτός δήλωσε: «Είναι αλήθεια ότι έβλεπα το χειρόγραφο συχνά, αλλά δεν μου επέτρεπαν να το χρησιμοποιώ· και δεν με άφηναν να το ανοίξω χωρίς να ψάξουν τις τσέπες μου και να μου πάρουν την πένα, το μελάνι και το χαρτί· συγχρόνως δυο πρελάτοι [ιερείς] με ανάγκαζαν να συζητάω συνέχεια στα λατινικά, κι αν κοίταζα κάποιο κείμενο πολλή ώρα, μου άρπαζαν το βιβλίο από τα χέρια».

Γιατί ήταν τόσο απρόθυμη η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία να φανερώσει στον κόσμο το ανεκτίμητο χειρόγραφό της;

Γιατί Ήταν Κρυμμένος;

Για τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, η λατινική μετάφραση της Αγίας Γραφής, που ονομάζεται Βουλγάτα, παραμένει η «υπερέχουσα αυθεντία» της. Σύμφωνα με την εγκύκλιο Divino Afflante Spiritu, που εξέδωσε ο Πίος ΙΒ΄ το έτος 1943, αυτή η λατινική μετάφραση, που έγινε από τον Ιερώνυμο τον τέταρτο αιώνα, θεωρείται επίσης ότι είναι «εντελώς απαλλαγμένη από οποιοδήποτε λάθος σε ζητήματα πίστης και ηθικής». Τι θα πούμε για τα εβραϊκά και ελληνικά κείμενα από τα οποία μεταφράστηκε η Βουλγάτα; Αυτά, λέει η εγκύκλιος, έχουν αξία επειδή ‘επιβεβαιώνουν’ την αυθεντικότητα της Βουλγάτας. Έτσι, οποιοδήποτε ελληνικό χειρόγραφο, ακόμη κι ο Βατικανός Κώδικας, ποτέ δεν θεωρήθηκε ότι είναι τόσο αυθεντικό όσο η λατινική Βουλγάτα. Φυσικά, αυτή η θέση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας έχει δημιουργήσει προβλήματα.

Για παράδειγμα, όταν ο λόγιος του 16ου αιώνα που ονομαζόταν Έρασμος μετέφρασε την ελληνική «Καινή Διαθήκη» του, προσέφυγε στην αυθεντικότητα του Βατικανού Κώδικα για να παραλείψει τις νόθες λέξεις από την επιστολή 1 Ιωάννου, κεφάλαιο 5, και εδάφια 7 και 8. Ο Έρασμος είχε δίκιο, ωστόσο, ακόμη και μέχρι το 1897, ο Πάπας Λέων ΙΓ΄ υποστήριζε το παραποιημένο λατινικό κείμενο της Βουλγάτας. Αυτό το λάθος του κειμένου αναγνωρίστηκε μόνο με την έκδοση σύγχρονων Ρωμαιοκαθολικών μεταφράσεων.

Όταν ο Σιναϊτικός Κώδικας αποκαλύφτηκε στον κόσμο, στο τελευταίο μέρος του 19ου αιώνα, οι Ρωμαιοκαθολικές αρχές κατάλαβαν ότι ο Βατικανός τους Κώδικας διέτρεχε τον κίνδυνο να επισκιαστεί. Με τον ερχομό του επόμενου αιώνα, έγιναν τελικά διαθέσιμα καλά φωτοαντίγραφα.

Το χειρόγραφο αποτελείται από 759 φύλλα. Του λείπει το μεγαλύτερο μέρος της Γένεσης, μερικοί ψαλμοί, καθώς και τα τελικά τμήματα των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. Είναι γραμμένο σε πολύ καλή, λεπτή περγαμηνή, που πιστεύεται ότι έχει φτιαχτεί από δέρμα αντιλόπης, και με απλό, κομψό στιλ. Η επίσημη ονομασία του είναι Κώδικας Β, και σήμερα μπορεί κανείς να το δει στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού. Δεν είναι πια κρυμμένο και η αξία του έχει επιτέλους γίνει κατανοητή και εκτιμάται σ’ όλο τον κόσμο.

[Εικόνα στη σελίδα 31]

Τον σπουδαίο Βατικανό Κώδικα 1209 τον έκρυβε το Βατικανό επί αιώνες

[Ευχαριστίες]

Facsimile from Codices E Vaticanis Selecti