Οι Καραΐτες και η Αναζήτησή τους για την Αλήθεια

«ΕΡΕΥΝΗΣΤΕ επισταμένα [τις Γραφές] και μη στηρίζεστε στη γνώμη μου». Αυτά τα λόγια τα είπε ένας κορυφαίος Καραΐτης του όγδοου αιώνα Κ.Χ. Ποιοι ήταν οι Καραΐτες; Μπορούμε να μάθουμε κάτι αξιόλογο από το παράδειγμά τους; Για να απαντήσουμε σε αυτές τις ερωτήσεις, πρέπει να ανατρέξουμε στην ιστορία, σε μια μακραίωνη διένεξη που οδήγησε στην εμφάνιση του κινήματος των Καραϊτών.

Πώς Ξεκίνησε η Διένεξη;

Στους τελευταίους αιώνες πριν από την Κοινή μας Χρονολογία, αναπτύχτηκε μια καινούρια φιλοσοφία μέσα στον Ιουδαϊσμό. Αυτή ήταν η αντίληψη ότι ο Θεός έδωσε δύο Νόμους στο Όρος Σινά, ένα γραπτό και έναν προφορικό.a Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., υπήρχαν έντονες συγκρούσεις ανάμεσα σε εκείνους που ασπάστηκαν αυτή τη νέα διδασκαλία και σε εκείνους που την απέρριψαν. Οι Φαρισαίοι την προωθούσαν, ενώ οι Σαδδουκαίοι και οι Εσσαίοι συγκαταλέγονταν σε αυτούς που την απέρριπταν.

Ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη αυτή η διένεξη, εμφανίστηκε ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ ως ο υποσχεμένος Μεσσίας. (Δανιήλ 9:24, 25· Ματθαίος 2:1-6, 22, 23) Ο Ιησούς ήρθε αντιμέτωπος με όλες αυτές τις αλληλοσυγκρουόμενες ομάδες Ιουδαίων. Συζητώντας μαζί τους, κατήγγειλε το γεγονός ότι είχαν καταστήσει το λόγο του Θεού άκυρο εξαιτίας της παράδοσής τους. (Ματθαίος 15:3-9) Ο Ιησούς δίδαξε επίσης πνευματικές αλήθειες με τέτοιον τρόπο που μόνο ο Μεσσίας θα μπορούσε να το κάνει αυτό. (Ιωάννης 7:45, 46) Επιπλέον, μόνο οι αληθινοί ακόλουθοι του Ιησού παρείχαν αποδείξεις ότι είχαν τη θεϊκή υποστήριξη. Αυτοί έγιναν γνωστοί ως Χριστιανοί.—Πράξεις 11:26.

Όταν καταστράφηκε ο ναός της Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ., οι Φαρισαίοι ήταν η μόνη θρησκευτική αίρεση που παρέμεινε ανέπαφη. Επειδή είχε μείνει χωρίς ιερατείο, θυσίες και ναό, ο Φαρισαϊκός Ιουδαϊσμός μπόρεσε να επινοήσει υποκατάστατα για όλα αυτά, επιτρέποντας στις παραδόσεις και στις ερμηνείες να παραμερίσουν το γραπτό Νόμο. Αυτό άνοιξε την πόρτα για τη συγγραφή νέων «ιερών βιβλίων». Πρώτα εμφανίστηκε το Μισνά, το οποίο περιείχε προσθήκες και ερμηνείες του προφορικού τους νόμου. Αργότερα, προστέθηκαν άλλες συλλογές συγγραμμάτων και ονομάστηκαν Ταλμούδ. Παράλληλα, αποστάτες Χριστιανοί άρχισαν να παρερμηνεύουν τις διδασκαλίες του Ιησού. Και οι δύο κύκλοι παρήγαγαν ισχυρά θρησκευτικά συστήματα—τη ραβινική εξουσία από τη μια πλευρά και την εξουσία της εκκλησίας από την άλλη.

Εξαιτίας της διαμάχης των Ιουδαίων με την ειδωλολατρική Ρώμη και αργότερα με τη «Χριστιανική» Ρώμη, το κέντρο του Ιουδαϊσμού μετατέθηκε τελικά στη Βαβυλώνα. Εκεί εκδόθηκαν τα συγγράμματα του Ταλμούδ στην πιο ολοκληρωμένη μορφή τους. Μολονότι οι ραβίνοι ισχυρίζονταν ότι το Ταλμούδ αποκάλυπτε πληρέστερα το θέλημα του Θεού, πολλοί Ιουδαίοι διαισθάνονταν ότι αυξανόταν το κύρος της ραβινικής εξουσίας και αποζητούσαν το λόγο του Θεού ο οποίος τους είχε μεταδοθεί μέσω του Μωυσή και των προφητών.

Στο δεύτερο ήμισυ του όγδοου αιώνα Κ.Χ., ορισμένοι Ιουδαίοι της Βαβυλώνας οι οποίοι εναντιώνονταν στη ραβινική εξουσία και στην πίστη που έδειχναν οι ραβίνοι στον προφορικό τους νόμο ανταποκρίθηκαν ευνοϊκά σε έναν πολυμαθή ηγέτη που ονομαζόταν Ανάν μπεν Δαβίδ. Αυτός διακήρυξε ότι κάθε Ιουδαίος είχε το δικαίωμα να μελετάει ανεμπόδιστα τις Εβραϊκές Γραφές ως τη μόνη πηγή της αληθινής θρησκείας, αψηφώντας τις ραβινικές ερμηνείες ή το Ταλμούδ. Ο Ανάν δίδαξε: «Ερευνήστε επισταμένα την Τορά [το γραπτό νόμο του Θεού] και μη στηρίζεστε στη γνώμη μου». Λόγω του ότι δόθηκε αυτή η έμφαση στη Γραφή, οι ακόλουθοι του Ανάν έγιναν γνωστοί ως Καραείμ, μια εβραϊκή λέξη που σημαίνει «αναγνώστες».

Σύγκρουση Καραϊτών και Ραβίνων

Ποια είναι μερικά παραδείγματα Καραϊτικών διδασκαλιών οι οποίες δημιούργησαν αναστάτωση στους ραβινικούς κύκλους; Οι ραβίνοι απαγόρευαν το να τρώει κανείς κρέας και γάλα μαζί. Αυτό το παρουσίαζαν ως την εξήγηση που έδινε ο προφορικός νόμος αναφορικά με το εδάφιο Έξοδος 23:19, το οποίο λέει: «Δεν θέλεις ψήσει ερίφιον εν τω γάλακτι της μητρός αυτού». Από την άλλη μεριά, οι Καραΐτες δίδασκαν ότι αυτό το εδάφιο εννοούσε ό,τι ακριβώς έλεγε—τίποτα περισσότερο ή λιγότερο. Πρόβαλλαν το επιχείρημα ότι οι ραβινικοί περιορισμοί ήταν ανθρώπινες επινοήσεις.

Σύμφωνα με την εξήγηση που έδιναν στα εδάφια Δευτερονόμιον 6:8, 9, οι ραβίνοι υποστήριζαν ότι οι Ιουδαίοι έπρεπε να προσεύχονται φορώντας φυλακτήρια και ότι έπρεπε να τοποθετούν μεζουζάχ σε όλους τους παραστάτες.b Οι Καραΐτες πίστευαν ότι αυτά τα εδάφια είχαν μόνο εξεικονιστική ή συμβολική σημασία, και έτσι απέρριπταν αυτούς τους ραβινικούς κανονισμούς.

Σε άλλα ζητήματα οι Καραΐτες ήταν πολύ πιο περιοριστικοί από ό,τι οι ραβίνοι. Για παράδειγμα, εξετάστε την άποψή τους όσον αφορά το εδάφιο Έξοδος 35:3, το οποίο αναφέρει: «Δεν θέλετε ανάπτει πυρ εν πάσαις ταις κατοικίαις υμών την ημέραν του σαββάτου». Οι Καραΐτες απαγόρευαν να καίει κάποια λάμπα ή κάποιο φως έστω και αν το είχαν ανάψει πριν από το Σάββατο.

Ιδιαίτερα μετά το θάνατο του Ανάν, οι ηγέτες των Καραϊτών διαφωνούσαν συχνά για το βαθμό και τη φύση ορισμένων περιορισμών, και το άγγελμά τους δεν ήταν πάντα σαφές. Οι Καραΐτες δεν ήταν ενωμένοι επειδή δεν αναγνώριζαν κάποιο συγκεκριμένο ηγέτη, αλλά έδιναν έμφαση στην προσωπική ανάγνωση και ερμηνεία των Γραφών, σε αντίθεση με το είδος της εξουσίας που ασκούσαν οι ραβίνοι. Παρ’ όλα αυτά, ωστόσο, αυξήθηκε η δημοτικότητα και η επιρροή του κινήματος των Καραϊτών, το οποίο επεκτάθηκε πολύ πιο πέρα από την Ιουδαϊκή κοινότητα της Βαβυλώνας και εξαπλώθηκε σε όλη τη Μέση Ανατολή. Μάλιστα, ιδρύθηκε ένα μεγάλο Καραϊτικό κέντρο στην Ιερουσαλήμ.

Τον ένατο και το δέκατο αιώνα Κ.Χ., οι Καραΐτες λόγιοι διέπρεψαν σε μια εκ νέου μελέτη της εβραϊκής γλώσσας και γνώρισαν ένα είδος χρυσής εποχής. Θεωρούσαν ιερό το γραπτό κείμενο των Εβραϊκών Γραφών, και όχι τις προφορικές παραδόσεις. Μερικοί Καραΐτες έγιναν προσεκτικοί αντιγραφείς των Εβραϊκών Γραφών. Στην πραγματικότητα, οι αμφισβητήσεις των Καραϊτών ήταν εκείνες που ενθάρρυναν τη Μασοριτική μελέτη των Γραφών ανάμεσα σε όλους τους Ιουδαίους, πράγμα που εξασφάλισε τη διαφύλαξη ενός ακριβέστερου Βιβλικού κειμένου σήμερα.

Κατά τη διάρκεια αυτής της γοργής ανάπτυξης, ο Καραϊτικός Ιουδαϊσμός συμμετείχε σε φανερό ιεραποστολικό έργο ανάμεσα στους άλλους Ιουδαίους. Αυτό αποτελούσε ξεκάθαρη απειλή για το ραβινικό Ιουδαϊσμό.

Πώς Αντέδρασαν οι Ραβίνοι;

Η αντεπίθεση των ραβίνων πήρε τη μορφή σφοδρού προφορικού πολέμου, που χαρακτηριζόταν από ραδιούργα ευελιξία και επανατοποθέτηση των διδασκαλιών. Τον επόμενο αιώνα μετά την επίθεση του Ανάν, ο ραβινικός Ιουδαϊσμός υιοθέτησε αρκετές Καραϊτικές μεθόδους. Οι ραβίνοι έγιναν πιο επιδέξιοι στην παράθεση των Γραφών, και ενσωμάτωσαν στη ρητορική τους το ύφος και τις μεθόδους των Καραϊτών.

Ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης αυτής της προφορικής επίθεσης προς τους Καραΐτες ήταν ο Σααντία μπεν Γιόζεφ, ο οποίος έγινε αρχηγός της Ιουδαϊκής κοινότητας στη Βαβυλώνα το πρώτο ήμισυ του δέκατου αιώνα Κ.Χ. Το σπουδαιότερο έργο του Σααντία, Το Βιβλίο των Πεποιθήσεων και των Γνωμών, το μετέφρασε στην αγγλική ο Σάμιουελ Ρόζενμπλατ, ο οποίος στον πρόλογο του έργου ανέφερε: «Παρότι . . . στις ημέρες του ήταν η αυθεντία αναφορικά με το Ταλμούδ, [ο Σααντία] κάνει σχετικά περιορισμένη χρήση αυτής της πηγής της Ιουδαϊκής παράδοσης, προφανώς επειδή επιθυμούσε να νικήσει με τα ίδια τους τα όπλα τους Καραΐτες, οι οποίοι δέχονταν ως δεσμευτικό μόνο το Γραπτό Νόμο».

Ακολουθώντας τα ίχνη του Σααντία, ο ραβινικός Ιουδαϊσμός τελικά υπερίσχυσε. Το κατάφερε αυτό κάνοντας τόσες προσαρμογές όσες χρειάζονταν προκειμένου να αποδυναμώσει τα επιχειρήματα των Καραϊτών. Τη χαριστική βολή την έδωσε ο Μωυσής Μαϊμονίδης, ο επιφανής Ταλμουδικός λόγιος του 12ου αιώνα. Με την ανεκτική στάση του απέναντι στους Καραΐτες, με τους οποίους ζούσε μαζί στην Αίγυπτο, καθώς και με το πειστικό λόγιο ύφος του, κέρδισε το θαυμασμό τους και εξασθένισε τη θέση της δικής τους ηγεσίας.

Ανακόπτεται η Ορμή του Κινήματος των Καραϊτών

Μη έχοντας πλέον ενότητα και χωρίς κάποιο καλοσυντονισμένο αντίμετρο, το κίνημα των Καραϊτών έχασε τόσο την ορμή του όσο και τους ακολούθους του. Με την πάροδο του χρόνου, οι Καραΐτες τροποποίησαν τις απόψεις τους και τις αρχές τους. Ο Λίον Νίμοϊ, ένας συγγραφέας που ασχολήθηκε με το κίνημα των Καραϊτών, γράφει: «Ενώ το Ταλμούδ θεωρητικά παρέμενε απαγορευμένο, μεγάλο μέρος του ταλμουδικού υλικού ενσωματώθηκε αθόρυβα στην εφαρμογή του νόμου από μέρους των Καραϊτών, καθώς και στα έθιμά τους». Στην ουσία, οι Καραΐτες έχασαν τον αρχικό σκοπό τους και υιοθέτησαν μεγάλο μέρος του ραβινικού Ιουδαϊσμού.

Εξακολουθούν να υπάρχουν 25.000 περίπου Καραΐτες στο Ισραήλ. Μερικές επιπλέον χιλιάδες μπορούν να βρεθούν σε άλλες κοινότητες, κυρίως στη Ρωσία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εντούτοις, επειδή έχουν τις δικές τους προφορικές παραδόσεις, διαφέρουν από τους αρχικούς Καραΐτες.

Τι μπορούμε να μάθουμε από την ιστορία των Καραϊτών; Ότι είναι σοβαρό λάθος να ‘καθιστούμε το λόγο του Θεού άκυρο εξαιτίας της παράδοσης’. (Ματθαίος 15:6) Για να απελευθερωθεί κάποιος από τις καταπιεστικές παραδόσεις των ανθρώπων απαιτείται ακριβής γνώση των Γραφών. (Ιωάννης 8:31, 32· 2 Τιμόθεο 3:16, 17) Ναι, εκείνοι που επιζητούν να μάθουν και να εκτελούν το θέλημα του Θεού δεν στηρίζονται σε ανθρώπινες παραδόσεις. Αντίθετα, ερευνούν με επιμέλεια την Αγία Γραφή και εφαρμόζουν την ωφέλιμη διδασκαλία του θεόπνευστου Λόγου του Θεού.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 30]

Μια ομάδα Καραϊτών

[Ευχαριστίες]

From the book The Jewish Encyclopedia, 1910