Είναι Αναπόφευκτη η Αδικία;
«Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθώ να πιστεύω ότι οι άνθρωποι είναι κατά βάθος καλοί. Κι όμως είναι αδύνατο να χτίσω τις ελπίδες μου με βάση το θάνατο, την αθλιότητα και τη σύγχυση».—Άννα Φρανκ.
Η ΑΝΝΑ ΦΡΑΝΚ, μια νεαρή 15χρονη Εβραία, έγραψε αυτά τα συγκινητικά λόγια στο ημερολόγιό της λίγο καιρό πριν πεθάνει. Επί δύο και πλέον χρόνια, η οικογένειά της κρυβόταν σε μια σοφίτα στο Άμστερνταμ. Οι ελπίδες της για έναν καλύτερο κόσμο συντρίφτηκαν όταν ένας πληροφοριοδότης τούς πρόδωσε στους Ναζί. Το επόμενο έτος, το 1945, η Άννα πέθανε από τύφο στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλζεν. Άλλα έξι εκατομμύρια Εβραίοι είχαν παρόμοια τύχη.
Το διαβολικό σχέδιο του Χίτλερ για την εξόντωση ενός ολόκληρου λαού μπορεί να είναι η χειρότερη περίπτωση φυλετικής αδικίας που έχει δει ο αιώνας μας, αλλά δεν είναι η μοναδική. Το 1994, πάνω από μισό εκατομμύριο Τούτσι σφαγιάστηκαν στη Ρουάντα, απλώς και μόνο επειδή ανήκαν στη «λάθος» φυλή. Στη διάρκεια δε του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, περίπου ένα εκατομμύριο Αρμένιοι πέθαναν σε μια επιχείρηση εθνικής εκκαθάρισης.
Οι Απάνθρωπες Όψεις της Αδικίας
Η γενοκτονία δεν είναι η μοναδική όψη της αδικίας. Η κοινωνική αδικία καταδικάζει το ένα πέμπτο σχεδόν της ανθρώπινης φυλής σε μια ζωή βασανιστικής φτώχειας. Ακόμη χειρότερα, η Διεθνής Οργάνωση Κατά της Δουλείας, μια ομάδα που μάχεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, υπολογίζει ότι πάνω από 200.000.000 άνθρωποι είναι υποδουλωμένοι. Είναι πολύ πιθανό ότι υπάρχουν σήμερα στον κόσμο περισσότεροι δούλοι από οποτεδήποτε άλλοτε στην ιστορία. Αυτοί ίσως να μην πουλιούνται σε δημοπρασίες, αλλά οι συνθήκες εργασίας τους συχνά είναι χειρότερες από εκείνες κάτω από τις οποίες εργάζονταν οι περισσότεροι από τους δούλους παλιότερα.
Οι νομικές αδικίες στερούν από εκατομμύρια άτομα τα βασικά τους δικαιώματα. «Ωμότητες όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα διαπράττονται σχεδόν καθημερινά, σε κάποιο μέρος στον κόσμο», δηλώνει η Διεθνής Αμνηστία στην έκθεσή της για το 1996. «Οι πιο ευάλωτοι είναι οι φτωχοί και όσοι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, ιδιαίτερα οι γυναίκες, τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και οι πρόσφυγες». Η έκθεση παρατήρησε: «Σε μερικές χώρες οι δομές του κράτους έχουν ουσιαστικά καταρρεύσει, και έτσι δεν απομένει κάποια νομική εξουσία που να προστατεύει τους αδύναμους από τους δυνατούς».
Στη διάρκεια του 1996, δεκάδες χιλιάδες άτομα σε εκατό και πλέον χώρες τέθηκαν υπό κράτηση και βασανίστηκαν. Και στα πρόσφατα χρόνια, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι απλώς εξαφανίστηκαν, προφανώς έχοντας απαχθεί είτε από δυνάμεις ασφαλείας είτε από τρομοκρατικές ομάδες. Πολλοί από αυτούς θεωρούνται νεκροί.
Οι πόλεμοι, φυσικά, είναι ούτως ή άλλως άδικοι, αλλά αυτό συνεχώς επιδεινώνεται. Ο σύγχρονος πόλεμος βάζει στόχο του τον άμαχο πληθυσμό, στον οποίο περιλαμβάνονται γυναίκες και παιδιά. Και αυτό δεν συμβαίνει απλώς εξαιτίας του αδιάκριτου βομβαρδισμού πόλεων. Γυναίκες και κορίτσια βιάζονται συστηματικά ως μέρος των στρατιωτικών επιχειρήσεων, και πολλές ομάδες ανταρτών προβαίνουν σε απαγωγές παιδιών προκειμένου να τα εκπαιδεύσουν για να γίνουν δολοφόνοι. Σχολιάζοντας αυτές τις τάσεις, η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών με τίτλο «Η Επίδραση που Ασκούν στα Παιδιά οι Ένοπλες Συγκρούσεις» δηλώνει: «Ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του κόσμου βυθίζεται σε ένα απελπιστικό ηθικό κενό».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό το ηθικό κενό έχει οδηγήσει σε έναν κόσμο που είναι βουτηγμένος στην αδικία—είτε φυλετική είτε κοινωνική είτε νομική είτε στρατιωτική. Αυτό, ασφαλώς, δεν είναι κάτι καινούριο. Πριν από δύο χιλιάδες πεντακόσια χρόνια και πλέον, ένας Εβραίος προφήτης είπε με θλίψη: «Ο νόμος είναι αδύναμος και ανώφελος, και η δικαιοσύνη ποτέ δεν αποδίδεται. Οι κακοί άνθρωποι υπερισχύουν των δικαίων, και έτσι η δικαιοσύνη διαστρέφεται». (Αββακούμ 1:4, Σημερινή Αγγλική Μετάφραση [Today’s English Version]) Αν και η αδικία ανέκαθεν αφθονούσε, ο 20ός αιώνας θα πρέπει να θεωρείται ως η εποχή κατά την οποία το επίπεδο της αδικίας έφτασε σε καινούρια ύψη.
Πειράζει που Υπάρχει Αδικία;
Πειράζει όταν εσείς προσωπικά υποφέρετε ως αποτέλεσμα της αδικίας. Πειράζει γιατί στερεί από την πλειονότητα της ανθρώπινης φυλής το δικαίωμά της στην ευτυχία. Πειράζει επίσης γιατί η αδικία συχνά πυροδοτεί αιματηρές συγκρούσεις, οι οποίες, με τη σειρά τους, κρατούν ζωντανές τις φλόγες της αδικίας.
Η ειρήνη και η ευτυχία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη δικαιοσύνη, αλλά η αδικία γκρεμίζει την ελπίδα και συντρίβει την αισιοδοξία. Όπως ανακάλυψε με τραγικό τρόπο η Άννα Φρανκ, οι άνθρωποι δεν μπορούν να χτίσουν τις ελπίδες τους με βάση το θάνατο, την αθλιότητα και τη σύγχυση. Όπως εκείνη, όλοι μας λαχταράμε κάτι καλύτερο.
Αυτή η επιθυμία έχει κάνει διάφορους ειλικρινείς ανθρώπους να προσπαθήσουν να φέρουν ένα μέτρο δικαιοσύνης στην ανθρώπινη κοινωνία. Με αυτόν το σκοπό υπόψη, η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία υιοθετήθηκε το 1948 από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, δηλώνει: «Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης».
Οπωσδήποτε, αυτά είναι ευγενή λόγια, αλλά η ανθρωπότητα εξακολουθεί να βρίσκεται μακριά από την πραγματοποίηση αυτού του ποθητού στόχου—μια δίκαιη κοινωνία στην οποία ο καθένας να απολαμβάνει ίσα δικαιώματα και να συμπεριφέρεται στο συνάνθρωπό του σαν να είναι αδελφός του. Η πραγματοποίηση αυτού του αντικειμενικού σκοπού, όπως τονίζει το προοίμιο της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών, θα χρησίμευε ως «το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο».
Είναι άραγε η αδικία τόσο βαθιά ριζωμένη στο οικοδόμημα της ανθρώπινης κοινωνίας ώστε δεν θα ξεριζωθεί ποτέ; Ή θα τεθεί με κάποιον τρόπο ένα στερεό θεμέλιο για ελευθερία, δικαιοσύνη και ειρήνη; Αν ναι, ποιος θα μπορούσε να το θέσει και να διασφαλίσει ότι θα ωφεληθούν όλοι;
[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]
UPI/Corbis-Bettmann