Οι Συνεργάτες του Παύλου—Ποιοι Ήταν;
ΣΤΟ Γραφικό βιβλίο των Πράξεων και στις επιστολές του Παύλου μνημονεύονται περίπου εκατό μέλη της Χριστιανικής εκκλησίας του πρώτου αιώνα τα οποία είχαν επαφή με τον “απόστολο των εθνών”. (Ρωμαίους 11:13) Για ορισμένους από αυτούς γνωρίζουμε πολλά πράγματα. Πιθανώς να έχετε ακούσει για τις δραστηριότητες του Απολλώ, του Βαρνάβα και του Σίλα. Εντούτοις, πιθανώς θα σας ήταν πιο δύσκολο να πείτε πολλά για τον Άρχιππο, τη Δάμαρι, την Κλαυδία, τον Λίνο, την Περσίδα, τον Πούδη και τον Σώπατρο.
Σε διάφορες περιόδους και υπό ποικίλες περιστάσεις, πολλά άτομα έπαιξαν ενεργό ρόλο υποστηρίζοντας τη διακονία του Παύλου. Ορισμένοι, όπως ο Αρίσταρχος, ο Λουκάς και ο Τιμόθεος, υπηρέτησαν στο πλευρό του αποστόλου πολλά χρόνια. Μερικοί ήταν μαζί του όταν βρισκόταν στη φυλακή ή στη διάρκεια των μετακινήσεών του, είτε συντροφεύοντάς τον στα ταξίδια του είτε παρέχοντάς του φιλοξενία. Δυστυχώς, άλλοι, όπως ο Αλέξανδρος, ο Δημάς, ο Ερμογένης και ο Φύγελος, δεν εγκαρτέρησαν στη Χριστιανική πίστη.
Σχετικά με αρκετούς άλλους φίλους του Παύλου, όπως ο Ασύγκριτος, ο Ερμάς, η Ιουλία και ο Φιλόλογος, για να αναφέρουμε λίγους μόνο, δεν γνωρίζουμε και πολλά πράγματα πέρα από το όνομά τους. Στην περίπτωση της αδελφής του Νηρέα ή της μητέρας του Ρούφου ή εκείνων που ανήκαν στο σπιτικό της Χλόης, δεν γνωρίζουμε ούτε καν το προσωπικό τους όνομα. (Ρωμαίους 16:13-15· 1 Κορινθίους 1:11) Εντούτοις, η εξέταση έστω και αυτών των λίγων πληροφοριών που έχουμε σχετικά με εκείνα τα εκατό περίπου άτομα ρίχνει φως στον τρόπο με τον οποίο εργαζόταν ο απόστολος Παύλος. Επίσης, μας διδάσκει κάποιο μάθημα σχετικά με τα οφέλη που αποκομίζουμε όταν περιβαλλόμαστε από ένα μεγάλο αριθμό ομοπίστων και συνεργαζόμαστε στενά μαζί τους.
Τον Συντρόφευαν στα Ταξίδια, του Πρόσφεραν Φιλοξενία
Η διακονία του αποστόλου Παύλου περιλάμβανε πολλά ταξίδια. Κάποιος συγγραφέας υπολογίζει ότι η απόσταση που κάλυψε σε στεριά και θάλασσα όπως καταγράφεται στο βιβλίο των Πράξεων ήταν σχεδόν 16.000 χιλιόμετρα. Τα ταξίδια εκείνον τον καιρό δεν ήταν μόνο κουραστικά αλλά και επικίνδυνα. Ανάμεσα στους διάφορους κινδύνους που αντιμετώπισε ήταν τα ναυάγια, οι κίνδυνοι από ποταμούς και από ληστές, οι κίνδυνοι στην ερημιά και οι κίνδυνοι στη θάλασσα. (2 Κορινθίους 11:25, 26) Πολύ κατάλληλα, ο Παύλος σπάνια ήταν μόνος όταν μετακινούνταν από τον έναν τόπο στον άλλον.
Εκείνοι που συνόδευαν τον Παύλο τού παρείχαν συντροφιά, ενθάρρυνση και πρακτική βοήθεια στη διακονία. Μερικές φορές, ο Παύλος τούς άφηνε πίσω προκειμένου να φροντίσουν για τις πνευματικές ανάγκες των νέων πιστών. (Πράξεις 17:14· Τίτο 1:5) Αλλά η παρουσία συντρόφων ήταν πιθανότατα ζωτική για την ασφάλεια και πρόσφερε υποστήριξη όσον αφορά την αντιμετώπιση των κακουχιών του ταξιδιού. Επομένως, άτομα όπως ο Σώπατρος, ο Σεκούνδος, ο Γάιος και ο Τρόφιμος, οι οποίοι γνωρίζουμε πως ήταν μεταξύ αυτών που συντρόφευαν τον Παύλο στα ταξίδια του, μπορεί να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιτυχία της διακονίας του.—Πράξεις 20:4.
Εξίσου ευπρόσδεκτη ήταν και η βοήθεια που πρόσφεραν διάφορα άτομα τα οποία τον φιλοξενούσαν. Όταν ο Παύλος έφτανε σε κάποια πόλη με σκοπό να πραγματοποιήσει μια εκστρατεία κηρύγματος ή απλώς να διανυκτερεύσει, μια από τις προτεραιότητές του ήταν να βρει μέρος για να μείνει. Κάποιος που έκανε τόσα ταξίδια όσα ο Παύλος θα έπρεπε στην κυριολεξία να κοιμάται σε δεκάδες διαφορετικά κρεβάτια. Θα μπορούσε βέβαια να μένει σε κάποιο πανδοχείο, αλλά αυτά περιγράφονται από τους ιστορικούς ως «επικίνδυνοι και ανεπιθύμητοι τόποι», και έτσι, όπου ήταν δυνατόν, ο Παύλος έμενε προφανώς σε ομοπίστους.
Γνωρίζουμε τα ονόματα μερικών αντρών και γυναικών που φιλοξένησαν τον Παύλο—Ακύλας και Πρίσκα, Γάιος, Ιάσων, Λυδία, Μνάσων, Φιλήμων και Φίλιππος. (Πράξεις 16:14, 15· 17:7· 18:2, 3· 21:8, 16· Ρωμαίους 16:23· Φιλήμονα 1, 22) Στους Φιλίππους, στη Θεσσαλονίκη και στην Κόρινθο, τέτοια καταλύματα παρείχαν στον Παύλο τη βάση από την οποία μπορούσε να οργανώνει τις ιεραποστολικές του δραστηριότητες. Στην Κόρινθο, ο Τίτιος Ιούστος άνοιξε το σπίτι του παρέχοντας επίσης στον απόστολο έναν τόπο από τον οποίο μπορούσε να συνεχίσει το κήρυγμά του.—Πράξεις 18:7.
Ένα Πλήθος Φίλων
Όπως ίσως θα αναμέναμε, ο Παύλος διατηρούσε για τους γνωστούς του διαφορετικές αναμνήσεις λόγω των διαφορετικών περιστάσεων κάτω από τις οποίες τους συνάντησε. Η Μαρία, η Περσίδα, η Τρύφαινα, η Τρυφώσα και η Φοίβη, λόγου χάρη, ήταν όλες ομόπιστες οι οποίες έλαβαν έπαινο για τους κόπους και το σκληρό έργο τους. (Ρωμαίους 16:1, 2, 6, 12) Ο Παύλος βάφτισε τον Γάιο, τον Κρίσπο και το σπιτικό του Στεφανά. Ο Διονύσιος και η Δάμαρις δέχτηκαν από αυτόν το άγγελμα της αλήθειας στην Αθήνα. (Πράξεις 17:34· 1 Κορινθίους 1:14, 16) Ο Ανδρόνικος και ο Ιουνίας, άντρες «διακεκριμένοι ανάμεσα στους αποστόλους» που είχαν γίνει πιστοί πριν από τον Παύλο, αποκαλούνται «συνδεσμώτες» του. Ίσως σε κάποια περίπτωση να είχαν βρεθεί στη φυλακή μαζί του. Αυτούς τους δύο, καθώς και τον Ηρωδίωνα, τον Ιάσονα, τον Λούκιο και τον Σωσίπατρο, τους αποκάλεσε επίσης ο Παύλος «συγγενείς» του. (Ρωμαίους 16:7, 11, 21) Αν και η λέξη του ελληνικού κειμένου η οποία χρησιμοποιείται εδώ μπορεί να σημαίνει «συμπατριώτες», η πρωταρχική σημασία της είναι «άτομα από το ίδιο γένος, που συνδέονται μεταξύ τους με δεσμούς αίματος».
Πολλοί από τους φίλους του Παύλου ταξίδεψαν για χάρη των καλών νέων. Εκτός από τους πιο γνωστούς συντρόφους του, αναφέρεται επίσης ο Αχαϊκός, ο Στεφανάς και ο Φορτουνάτος, οι οποίοι ταξίδεψαν από την Κόρινθο στην Έφεσο για να συμβουλευτούν τον Παύλο σχετικά με την πνευματική κατάσταση της εκκλησίας τους. Ο Αρτεμάς και ο Τυχικός ήταν διατεθειμένοι να ταξιδέψουν για να συναντήσουν τον Τίτο, ο οποίος υπηρετούσε στο νησί της Κρήτης, και ο Ζηνάς επρόκειτο να ταξιδέψει με τον Απολλώ.—1 Κορινθίους 16:17· Τίτο 3:12, 13.
Υπάρχουν και εκείνοι για τους οποίους ο Παύλος αναφέρει κάποια σύντομη και ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια. Λόγου χάρη, πληροφορούμαστε ότι ο Επαίνετος ήταν «από τους πρώτους καρπούς της Ασίας», ότι ο Έραστος ήταν «ο οικονόμος της πόλης» στην Κόρινθο, ότι ο Λουκάς ήταν γιατρός, ότι η Λυδία ήταν πωλήτρια πορφύρας και ότι ο Τέρτιος ήταν εκείνος τον οποίο χρησιμοποίησε ο Παύλος για να γράψει την επιστολή του προς τους Ρωμαίους. (Ρωμαίους 16:5, 22, 23· Πράξεις 16:14· Κολοσσαείς 4:14) Για οποιονδήποτε θα ήθελε να μάθει περισσότερα σχετικά με αυτά τα άτομα, τέτοιες σύντομες πληροφορίες αφήνουν ανεκπλήρωτες προσδοκίες με τη λακωνικότητά τους.
Άλλοι σύντροφοι του Παύλου έλαβαν προσωπικά μηνύματα, τα οποία τώρα είναι καταγραμμένα στην Αγία Γραφή. Παραδείγματος χάρη, στην επιστολή του προς τους Κολοσσαείς, ο Παύλος πρότρεψε τον Άρχιππο: «Να προσέχεις τη διακονία την οποία αποδέχτηκες σε σχέση με τον Κύριο, ώστε να την εκπληρώνεις». (Κολοσσαείς 4:17) Φαίνεται πως η Ευοδία και η Συντύχη είχαν κάποια προσωπική διαμάχη την οποία έπρεπε να διευθετήσουν. Έτσι, ο Παύλος τις πρότρεψε μέσω ενός ανώνυμου “ομόζυγου” στους Φιλίππους «να εκδηλώνουν το ίδιο φρόνημα σε σχέση με τον Κύριο». (Φιλιππησίους 4:2, 3) Ασφαλώς, αυτή η συμβουλή είναι καλή για όλους εμάς.
Όσια Υποστήριξη σε Περίοδο Φυλάκισης
Ο Παύλος βρέθηκε στη φυλακή αρκετές φορές. (2 Κορινθίους 11:23) Σε εκείνες τις περιπτώσεις οι ντόπιοι Χριστιανοί, όπου υπήρχαν κάποιοι, θα προσπαθούσαν να κάνουν ό,τι ήταν δυνατόν για να γίνει πιο υποφερτή η δοκιμασία του. Όταν ο Παύλος φυλακίστηκε πρώτη φορά στη Ρώμη, του επιτράπηκε να νοικιάζει επί δύο χρόνια δικό του σπίτι και να δέχεται τις επισκέψεις των φίλων του. (Πράξεις 28:30) Εκείνη την περίοδο έγραψε επιστολές στις εκκλησίες της Εφέσου, των Φιλίππων και των Κολοσσών, καθώς και στον Φιλήμονα. Από αυτές τις πηγές μπορούμε να μάθουμε πολλά για εκείνους που βρίσκονταν κοντά στον Παύλο στη διάρκεια της κράτησής του.
Λόγου χάρη, μαθαίνουμε ότι ο Ονήσιμος, ο δραπέτης δούλος του Φιλήμονα, συναντήθηκε με τον Παύλο στη Ρώμη, και το ίδιο έκανε ο Τυχικός, ο οποίος θα συνόδευε τον Ονήσιμο στο ταξίδι της επιστροφής του στον κύριό του. (Κολοσσαείς 4:7-9) Υπήρχε επίσης ο Επαφρόδιτος, που ταξίδεψε από τους μακρινούς Φιλίππους για να φέρει ένα δώρο από την εκκλησία του και ο οποίος αργότερα αρρώστησε. (Φιλιππησίους 2:25· 4:18) Στη Ρώμη συνεργάστηκαν στενά με τον Παύλο ο Αρίσταρχος, ο Μάρκος και ο Ιησούς που αποκαλείται Ιούστος, για τους οποίους ο Παύλος είπε: «Μόνο αυτοί είναι συνεργάτες μου για τη βασιλεία του Θεού, και αυτοί έχουν γίνει ενισχυτική βοήθεια για εμένα». (Κολοσσαείς 4:10, 11) Εκτός από όλα αυτά τα πιστά άτομα, ήταν και κάποιοι τους οποίους γνωρίζουμε καλύτερα—ο Τιμόθεος και ο Λουκάς, καθώς και ο Δημάς, ο οποίος αργότερα, εξαιτίας της αγάπης του για τον κόσμο, εγκατέλειψε τον Παύλο.—Κολοσσαείς 1:1· 4:14· 2 Τιμόθεο 4:10· Φιλήμονα 24.
Όπως φαίνεται, κανένας από αυτούς δεν καταγόταν από τη Ρώμη, και όμως βρέθηκαν στο πλευρό του Παύλου. Μερικοί μπορεί να είχαν πάει ειδικά για να τον βοηθήσουν στη διάρκεια της φυλάκισής του. Μερικοί ασφαλώς του έκαναν διάφορες εξυπηρετήσεις, άλλοι είχαν σταλεί σε μακρινές αποστολές ενώ σε άλλους ο Παύλος υπαγόρευε επιστολές. Πόσο περίτρανα πιστοποιεί αυτό τη μεγάλη προσκόλληση και οσιότητα όλων εκείνων στον Παύλο και στο έργο του Θεού!
Από τους επιλόγους μερικών επιστολών του Παύλου, καταλαβαίνουμε ότι προφανώς περιβαλλόταν από μια μεγάλη ομάδα Χριστιανών αντρών και γυναικών, οι οποίοι υπερβαίνουν σε αριθμό τα λιγοστά ονόματα που γνωρίζουμε. Σε διαφορετικές περιπτώσεις έγραψε: «Όλοι οι άγιοι σας στέλνουν τους χαιρετισμούς τους» και: «Όλοι όσοι είναι μαζί μου σου στέλνουν τους χαιρετισμούς τους».—2 Κορινθίους 13:13· Τίτο 3:15· Φιλιππησίους 4:22.
Στη διάρκεια της δεύτερης και κρίσιμης φυλάκισης του Παύλου στη Ρώμη, όταν ο μαρτυρικός θάνατος διαφαινόταν στον ορίζοντα, εκείνος σκεφτόταν πάρα πολύ τους συνεργάτες του. Εξακολουθούσε να επιβλέπει και να συντονίζει ενεργά τις δραστηριότητες μερικών τουλάχιστον από αυτούς. Ο Τίτος και ο Τυχικός είχαν λάβει συγκεκριμένες αποστολές, ο Κρήσκης είχε πάει στη Γαλατία, ο Έραστος είχε μείνει στην Κόρινθο, ο Τρόφιμος ήταν άρρωστος στη Μίλητο, ενώ ο Μάρκος και ο Τιμόθεος επρόκειτο να έρθουν σε αυτόν. Ωστόσο, ο Λουκάς βρισκόταν στο πλευρό του Παύλου και, όταν ο απόστολος έγραψε τη δεύτερη επιστολή του στον Τιμόθεο, αρκετοί άλλοι πιστοί, περιλαμβανομένου και του Εύβουλου, του Πούδη, του Λίνου και της Κλαυδίας, βρίσκονταν εκεί και έστειλαν τους χαιρετισμούς τους. Αναμφίβολα, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να βοηθήσουν τον Παύλο. Επίσης, ο ίδιος ο Παύλος έστειλε χαιρετισμούς στην Πρίσκα και στον Ακύλα και στο σπιτικό του Ονησιφόρου. Δυστυχώς, όμως, εκείνη την περίοδο των δυσκολιών, ο Δημάς τον εγκατέλειψε και ο Αλέξανδρος του έκανε πολλά κακά.—2 Τιμόθεο 4:9-21.
«Είμαστε Συνεργάτες του Θεού»
Ο Παύλος σπάνια ήταν μόνος όταν κήρυττε. «Η εικόνα που παρουσιάζεται», λέει ο σχολιαστής Ε. Ερλ Έλις, «είναι ενός ιεραποστόλου που έχει πολλούς συνεργάτες. Πράγματι, σπάνια συναντάει κανείς τον Παύλο χωρίς συντρόφους». Υπό την κατεύθυνση του αγίου πνεύματος του Θεού, ο Παύλος μπορούσε να υποκινεί πολλούς ανθρώπους σε δράση και να οργανώνει αποτελεσματικές ιεραποστολικές εκστρατείες. Περιβαλλόταν από στενούς συντρόφους, προσωρινούς βοηθούς, μερικές ισχυρές προσωπικότητες και πάρα πολλούς ταπεινούς υπηρέτες. Εντούτοις, αυτοί δεν ήταν απλοί συνεργάτες. Ανεξάρτητα από το βαθμό στον οποίο συνεργάζονταν ή συναναστρέφονταν με τον Παύλο, ο δεσμός της Χριστιανικής αγάπης και της προσωπικής φιλίας είναι ολοφάνερος.
Ο απόστολος Παύλος «διέπρεπε στη φιλία», όπως έχει ειπωθεί. Έκανε πολλά για να μεταδώσει στα έθνη τα καλά νέα, αλλά δεν προσπάθησε να το κάνει αυτό μόνος του. Συνεργάστηκε με την οργανωμένη Χριστιανική εκκλησία και τη χρησιμοποίησε στο πλήρες. Ο Παύλος δεν απέδιδε στον εαυτό του τις επιτυχίες αλλά ταπεινά αναγνώριζε ότι δεν ήταν παρά ένας δούλος και ότι όλη η τιμή για την αύξηση ανήκε στον Θεό.—1 Κορινθίους 3:5-7· 9:16· Φιλιππησίους 1:1.
Μολονότι οι ημέρες του Παύλου ήταν διαφορετικές από τις δικές μας, κανένας στη Χριστιανική εκκλησία σήμερα δεν θα πρέπει να πιστεύει ότι μπορεί ή χρειάζεται να είναι ανεξάρτητος. Αντίθετα, θα πρέπει πάντα να συνεργαζόμαστε με την οργάνωση του Θεού, με την τοπική μας εκκλησία και με τους ομοπίστους μας. Χρειαζόμαστε τη βοήθεια, την υποστήριξη και την παρηγοριά τους σε καλούς και σε δύσκολους καιρούς. Έχουμε το πολύτιμο προνόμιο να είμαστε μέρος μιας παγκόσμιας αδελφότητας. (1 Πέτρου 5:9) Αν με πίστη και αγάπη εργαζόμαστε και συνεργαζόμαστε με όλα τα μέλη της ώμο προς ώμο, τότε θα μπορούμε και εμείς όπως ο Παύλος να λέμε ότι «είμαστε συνεργάτες του Θεού».—1 Κορινθίους 3:9.
[Εικόνες στη σελίδα 31]
ΑΠΟΛΛΩΣ
ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ
ΒΑΡΝΑΒΑΣ
ΛΥΔΙΑ
ΟΝΗΣΙΦΟΡΟΣ
ΤΕΡΤΙΟΣ
ΤΥΧΙΚΟΣ