Μάρκος, ο Συγγραφέας του Γεμάτου από Δράση Ευαγγελίου

ΕΙΣΤΕ πάντοτε βιαστικός; Μήπως έχετε λίγο μόνο χρόνο για διάβασμα; Μ’ όλα αυτά, θα θέλατε να μάθετε τα βασικά σημεία της ζωής και της διδασκαλίας του Χριστού γρήγορα, χωρίς να βουλιάξετε μέσα στη θεολογία ή τη φιλοσοφία; Μ’ άλλα λόγια, θα θέλατε να έχετε το Χριστιανικό άγγελμα με λίγα λόγια; Τότε πάρτε μια Βίβλο και διαβάστε το βιβλίο του Μάρκου. Λέμε «βιβλίο», μολονότι πιάνει μόνο 25 περίπου σελίδες μιας συνηθισμένης Γραφής. Και γιατί λέμε να διαβάσετε τον Μάρκο, αντί για κάποιον άλλο συγγραφέα των Ευαγγελίων, όπως είναι ο Ματθαίος, ο Λουκάς και ο Ιωάννης; Γιατί το ευαγγέλιο του Μάρκου είναι το πιο σύντομο και γεμάτο δράση από τα τέσσερα Ευαγγέλια με τη βιογραφία του Ιησού Χριστού.

Το πνεύμα του Ευαγγελίου του Μάρκου είναι φανερό από το πρώτο κεφάλαιο, όπου χρησιμοποιεί τη λέξη ευθύς 11 φορές. Συνεχώς μεταδίδει ένα αίσθημα επειγούσης ανάγκης στη δράση του Χριστού, χρησιμοποιώντας τη λέξη αυτή 42 φορές σ’ ολόκληρη τη γραπτή του ιστορία.

Στην αρχή του πρώτου κεφαλαίου της αφηγήσεως του Μάρκου, ο Ιησούς βαπτίζεται από τον εξάδελφό του Ιωάννη στον ποταμό Ιορδάνη. Στα εδάφια 16 έως 21, ο Χριστός διαλέγει ήδη τους τέσσερις μαθητές που τον συνοδεύουν στην πρώτη περιοδεία κηρύγματος στη Γαλιλαία. Για τους δυο πρώτους, τον Σίμωνα και τον Ανδρέα, που ήταν ψαράδες, διαβάζουμε: «Και ευθύς αφήσαντες τα δίκτυα αυτών ηκολούθησαν αυτόν.» Κατόπιν ο Ιησούς διάλεξε τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, που μπάλωναν τα δίχτυα τους με τον πατέρα τους, «και ευθύς εκάλεσεν αυτούς.»—Μάρκος 1:10-43.

Το ξεχωριστό, γεμάτο δράση, ύφος του Μάρκου φαίνεται περισσότερο από την αφήγηση στα κεφάλαια εννέα και δέκα, όπου περιγράφει τον όχλο να ‘προστρέχει’ στον Ιησού και αργότερα να ‘επισυντρέχει.’ Ο νεαρός πλούσιος άρχοντας, που τον ρώτησε, ‘έδραμε και γονυπέτησε’ μπροστά στον Χριστό. Μόνος ο Μάρκος από τους συγγραφείς των συνοπτικών Ευαγγελίων (Ματθαίος, Μάρκος και Λουκάς), αναφέρει το τρέξιμο σ’ αυτές τις περιπτώσεις.a—Μάρκος 9:15, 25· 10:17· παράβαλε με Ματθαίος 19:16 και Λουκάς 18:18.

Ποιος Ήταν ο Μάρκος;

Τώρα ίσως να ρωτήσετε: Ποιος ήταν ο Μάρκος; Ήταν ένας αυτόπτης μάρτυρας για τα γεγονότα που περιγράφει; Ή μήπως είχε κάποιες άλλες πηγές πληροφορίας;

Προφανώς η μητέρα του Μάρκου, η Μαρία, ήταν μια πιστή και πρόσφερε το σπίτι της για να χρησιμοποιείται για Χριστιανικές συνάξεις. Γνωρίζουμε επίσης από το βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων ότι ο Μάρκος πήγε στον ιεραποστολικό αγρό σαν σύντροφος του εξαδέλφου του Βαρνάβα και του αποστόλου Παύλου. Δεν ήταν απόστολος ή αυτόπτης μάρτυρας σε πολλά από τα γεγονότα που αφηγείται. Πιθανόν, ήταν μαθητής τον καιρό που ο Ιησούς συνελήφθηκε, και μερικοί λόγιοι τον ταυτίζουν με τον ‘νεανίσκον τινά’ ο οποίος ‘έφυγε γυμνός’ στην περίπτωση εκείνη.—Πράξεις 12:6-17, 25· 15:36- 41· Μάρκος 14:51, 52.

‘Ο Ιωάννης, ο επονομαζόμενος Μάρκος’ αναφέρεται ονομαστικά για πρώτη φορά στη Βιβλική αφήγηση σε σχέση με τη θαυματουργική απελευθέρωση του αποστόλου Πέτρου από τη φυλακή το έτος 44 μ.Χ. Ο Πέτρος παρουσιάστηκε το βράδυ στο σπίτι του Μάρκου για να πληροφορήσει τους Χριστιανούς που συναθροίζονταν εκεί για την απελευθέρωσή του. (Πράξεις 12:12, 18) Λίγο αντιλαμβανόταν τότε ο Μάρκος την επίδραση που θα είχε αυτός ο επισκέπτης πάνω του στα μετέπειτα χρόνια. Πώς συνέβη αυτό; Γιατί αργότερα έγινε στενός σύντροφος του Πέτρου, ο οποίος, στην πρώτη θεόπνευστη επιστολή του, τον αποκαλεί «Μάρκος ο υιός μου.» (1 Πέτρου 5:13) Μολονότι ο Μάρκος είχε στη διάθεσή του κι άλλες πηγές, χωρίς αμφιβολία το Ευαγγέλιό του αντανακλά σε μεγάλο βαθμό την οικειότητα του Πέτρου για τη ζωή και τη διακονία του Ιησού. Τι απόδειξη υπάρχει για να το λέμε αυτό; Ένα απλό παράδειγμα θα δείξει το σημείο.

Λίγο καιρό μετά την εορτή του Πάσχα του 31 μ.Χ., ο Ιησούς βρισκόταν στη δεύτερη περιοδεία του κηρύγματος στη Γαλιλαία, συνοδευόμενος από τους 12 αποστόλους. Αποφάσισε να διασχίσει τη Θάλασσα της Γαλιλαίας με πλοιάριο. Είναι ενδιαφέρον να παραβάλουμε πώς αφηγούνται την ιστορία ο Ματθαίος και ο Μάρκος. Πρώτα ο Ματθαίος:

«Και ιδού, τρικυμία μεγάλη έγεινεν εν τη θαλάσση, ώστε το πλοίον εσκεπάζετο υπό των κυμάτων· αυτός δε [ο Ιησούς] εκοιμάτο.»—Ματθαίος 8:24.

Μολονότι αυτό δίνει την εντύπωση μιας θύελλας, δεν δίνει έμφαση στη δράση ούτε υποκινεί τα συναισθήματα. Πώς περιγράφει ο Μάρκος το ίδιο γεγονός;

«Και γίνεται μέγας ανεμοστρόβιλος και τα κύματα εισέβαλλον εις το πλοίον, ώστε αυτό ήδη εγεμίζετο. Και αυτός [ο Ιησούς] ήτο επί της πρύμνης κοιμώμενος επί το προσκεφάλαιον.»—Μάρκος 4:37, 38.

Ο Μάρκος δεν ήταν παρών. Ώστε πώς μπορούσε να κάνει τόσο παραστατική περιγραφή; Προφανώς πληροφοριοδότης του ήταν ο ψαράς Πέτρος. Παρατηρήσατε τη ζωντανή περιγραφή της θύελλας και των επιπτώσεών της πάνω στο πλοίο; Και η λεπτομέρεια «επί της πρύμνης», που δεν περιέλαβε ο στεριανός τελώνης Ματθαίος, παρόλο που ήταν παρών; Και πόσο παρατηρητικό μάτι και γερή μνήμη πρέπει να είχε για να θυμάται το γεγονός ότι ο Ιησούς «ήτο . . . κοιμώμενος επί το προσκεφάλαιον.»—Βλέπε επίσης Λουκάς 8:23.

Είναι εύκολο να καταλάβουμε, γιατί μερικοί Βιβλικοί λόγιοι περιγράφουν τον Μάρκο σαν ερμηνευτή του Πέτρου. Αλλά μήπως αυτό σημαίνει ότι το Ευαγγέλιο του Μάρκου θα πρέπει πραγματικά να ονομάζεται το κατά Πέτρον Ευαγγέλιον; Διόλου. Σε πολλά ζητήματα η ιστορία δείχνει την ικανότητα που είχε ο Πέτρος να παρατηρεί και να προσέχει τη λεπτομέρεια. Αλλά το ζωντανό γοργό ύφος της ομιλουμένης γλώσσας, που μεταδίδει την εντύπωση μιας δράσεως που σχεδόν σαν κόβει την ανάσα, είναι σαφώς του Μάρκου.

Ένας άλλος ζωτικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπ’ όψη είναι ότι «όλη η Γραφή είναι θεόπνευστος» και ότι «ουδεμία προφητεία της γραφής γίνεται εξ ιδίας του προφητεύοντος διασαφήσεως . . . αλλ’ υπό του Πνεύματος του Αγίου κινούμενοι ελάλησαν οι άγιοι άνθρωποι του Θεού.» Έτσι έχουμε έναν πετυχημένο συνδυασμό της αντιληπτικής αφηγήσεως του Πέτρου και του γρήγορου, γεμάτου δράση, γραψίματος του Μάρκου. Ο Μάρκος ήταν, πραγματικά, ένας από κείνους που οδηγήθηκαν, ‘εφέρθησαν’, από το άγιο πνεύμα, ή την ενεργό δύναμη του Θεού.—2 Τιμόθεον 3:16· 2 Πέτρου 1:20, 21.

Για Ποιον Έγραψε ο Μάρκος;

Είναι φανερό ότι κάθε συγγραφέας του Ευαγγελίου είχε ένα διαφορετικό τύπο αναγνώστη κατά νου. Ο Ματθαίος έγραψε κυρίως για τους Ιουδαίους, όπως φαίνεται από τις πολλές του αναφορές στις Εβραϊκές Γραφές και στο ενδιαφέρον του για τη γενεαλογία του Ιησού, για ν’ αποδείξει τη νόμιμη καταγωγή του από τον Αβραάμ. Ο Λουκάς έγραψε προς όφελος του ‘κράτιστου Θεόφιλου’ και γι’ ανθρώπους απ’ όλα τα έθνη, μια γενεαλογία που φτάνει μέχρι τον Αδάμ. (Λουκάς 1:1- 4· 2:14· 3:23-38) Έτσι καθένας έχει ένα διαφορετικό ύφος, έμφαση και στόχο. Για ποιους έγραψε κυρίως ο Μάρκος;

Το πιο πιθανόν είναι ότι έγραψε από τη Ρώμη και έχοντας κατά νου τους Ρωμαίους πιστούς. Η απλή, λαϊκή μορφή της Ελληνικής γλώσσας είναι διάσπαρτη με Λατινικούς μεταγραμματισμούς, κάτι που θα ήταν πολύ φυσική τάση για έναν Ελληνόφωνο που ζούσε στη Ρώμη. Χρησιμοποιεί τουλάχιστον εννέα Λατινικές λέξεις σε 18 περιπτώσεις, όπως είναι οι λέξεις σπεκουλάτορα (σωματοφύλακα, ΜΝΚ), πραιτώριον (ανάκτορο του κυβερνήτη) και κεντιρίον (εκατόνταρχος, ή αξιωματικός, ΜΝΚ).—Μάρκος 6:27· 15:16, 39.

Μια άλλη απόδειξη ότι ο Μάρκος έγραψε κυρίως για τους Εθνικούς, είναι το γεγονός ότι δεν αναφέρει τίποτα για τη γέννηση ή τη γενεαλογία του Ιησού. Πραγματικά, με τα αρχικά του λόγια μπαίνει απ’ ευθείας στη διακονία του Ιωάννη του Βαπτιστή και στην αναγγελία του για τον Μεσσία. Όλη η αρχική βιογραφική πληροφορία για τον Ιησού ήταν οπωσδήποτε μη αναγκαία, αφού είχε καλυφθεί ικανοποιητικά από τα προηγούμενα Ευαγγέλια του Ματθαίου και του Λουκά. Γιατί να επαναλάβει τη μαρτυρία τους για όφελος των μη Ιουδαίων; Αυτό, συμπτωματικά, αντικρούει τους πολλούς σύγχρονους Βιβλικούς λόγιους, που ισχυρίζονται ότι ο Μάρκος ήταν ο πρώτος συγγραφέας Ευαγγελίου, μολονότι οι πιο αρχαίες αυθεντίες συμφωνούν ότι ο Ματθαίος ήταν ο πρώτος.

Ο Χριστός σαν Πρόσωπο

Σαν τι άνθρωπο μας παρουσιάζει ο Μάρκος τον Χριστό; Διαπιστώνουμε ότι προσπαθούμε να προφτάσουμε έναν ταχυκίνητο θαυματοποιό, που κάθε λίγα εδάφια φαίνεται να πηγαίνει κάπου αλλού. Τον παρακολουθούμε σε 19 περίπου θαύματα που εκτέλεσε σε 10 τουλάχιστον διαφορετικά μέρη γύρω στη Γαλιλαία και την Ιουδαία.b Αλλά συγχρόνως μπορούμε να δούμε τον συμπονετικό Ιησού. Οι λεπτομέρειες φέρνονται στην προσοχή μας, όπως σε κανένα άλλο Ευαγγέλιο, και οι συναισθηματικές αντιδράσεις του Ιησού ξεχωρίζουν φανερά. Για παράδειγμα:

«Και έφεραν προς αυτόν παιδία, δια να εγγίση αυτά· οι δε μαθηταί επέπληττον τους φέροντας. Ιδών δε ο Ιησούς ηγανάκτησε και είπε προς αυτούς· Αφήσατε τα παιδία να έρχωνται προς εμέ. . . Και εναγκαλισθείς αυτά, έθετε τας χείρας επ’ αυτά και ηυλόγει αυτά.»—Μάρκος 10:13-16.

Μπορείτε να σχηματίσετε αυτή την εικόνα στα μάτια της διάνοιάς σας; Πόσες φορές έχουμε πει ή ακούσει την έκφραση «τα παιδιά είναι καλό να τα βλέπεις αλλ’ όχι να τ’ ακούς»! Εδώ οι μαθητές εκδήλωναν την ίδια στάση. Πώς αντέδρασε ο Κύριος; «Ηγανάκτησε.» Ο Πέτρος, ο αυτόπτης μάρτυρας, προφανώς θυμήθηκε τη δίκαιη συναισθηματική αντίδραση του Ιησού. Κατόπιν ο Ιησούς είπε: «Αφήσατε τα παιδία να έρχωνται προς εμέ, και μη εμποδίζετε αυτά.» Στο σημείο αυτό ο Μάρκος παρουσιάζει έναν ανθρώπινο τόνο, που οι συγγραφείς Ματθαίος και Λουκάς δεν αναφέρουν. Είναι σαν να χρησιμοποίησε ένα κινηματογραφικό φακό, για να πλησιάσει και να τονίσει μια λεπτομέρεια όταν έγραψε: ‘Και αγκάλιασε τα παιδιά.’ Εδώ συνυπάρχουν η δράση και η συμπάθεια. Βλέπουμε πραγματικά τον Ιησού μέσα από τα πολύ ανθρώπινα και ανθρωπιστικά μάτια του Πέτρου. Ευτυχώς για μας, το άγιο πνεύμα κίνησε τον Μάρκο να περιλάβει αυτή τη μικρή πινελιά, που προσθέτει χρώμα και θέρμη στην εικόνα.

Αν πρόκειται ν’ ασχοληθείτε με τη Βίβλο ή τη Χριστιανοσύνη για πρώτη φορά, μπορείτε θαυμάσια ν’ αρχίσετε το διάβασμα απ’ αυτή τη ζωντανή ρωμαλέα ιστορία των «αγαθών νέων» του άντρα δράσεως, του Ιησού Χριστού. Αφήστε έξω τον κόσμο και τους περισπασμούς του για μια ή δυο ώρες και ασχοληθείτε με τη συναρπαστική ιστορία του Μάρκου που αρχίζει με τα λόγια, «Αρχή του ευαγγελίου του Ιησού Χριστού.» (Μάρκος 1:1) Και γιατί δεν το κάνετε αυτό αμέσως, «ευθύς»!

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 29]

Ποιος έδωσε την πιο ζωντανή περιγραφή—ο Ματθαίος ή ο Μάρκος;